Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód Gmina O. – (...) w Ż. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych P. C. i K. B. kwoty 3 843,10 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonym od dnia 2 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w chwili powstania zobowiązań spółki (...)wobec powoda pozwany P. C. pełnił funkcję członka zarządu Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B., natomiast pozwany K. B. pełni ją aktualnie. Prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 25 listopada 2015 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I Nc 16164/15 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od spółki na rzecz powoda kwoty: 389,94 zł wraz z ustawowymi odsetkami za okres od 13 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty, 527,63 zł wraz z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 18 sierpnia 2012 r, do dnia zapłaty, 465,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 19 października 2012 r. do dnia zapłaty, 537,53 zł wraz ustawowymi odsetkami za okres od 21 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty, 630,00 zł tytułem kosztów procesu. Powód podał, że wszczęta na podstawie wyżej opisanego tytułu egzekucja okazała się bezskuteczna, stosownie do postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy J. D. z dnia 31 grudnia 2016 r., sygn. akt KM 707/16. W postępowaniu egzekucyjnym Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy przyznał wierzycielowi: 88,10 zł tytułem poniesionych kosztów egzekucyjnych oraz 300 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym. W ocenie powoda w tym stanie sprawy spełnione zostały przesłanki do żądania, na podstawie art. 299 Kodeksu spółek handlowych, zapłaty kwot zasądzonych na rzecz powoda od członków zarządu (...).

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 11 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwani wnieśli o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwani podnieśli, że powód nie informował w pozwie, czy podjął próbę mediacji. Ponadto pozwani wskazali, że spółka (...) w momencie powstania zobowiązań objętych nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w postępowaniu upominawczym z dnia 25 listopada 2015 r. nie była właścicielem nieruchomości położonych w N., w związku ze sprzedażą nieruchomości. Pozwani wskazali, że wszelkie ciężary związane z przedmiotowymi nieruchomościami obciążały nowego nabywcę (...) z dniem wydania przedmiotów umowy przeszły wszelkie korzyści i ciężary z przedmiotem umowy związane. W ocenie pozwanych powód nie wyczerpał wszelkich przysługujących mu środków, aby zaspokoić się z istniejącego majątku spółki, a co za tym idzie nie spełniona została przesłanka bezskuteczności egzekucji w niniejszej sprawie. W ocenie pozwanych istniał majątek spółki pozwalający na egzekucję roszczenia powoda.

W piśmie z dnia 7 listopada 2017 r. powód podtrzymał stanowisko zawarte w pozwie i wniósł o pominięcie dowodu z zeznań świadka A. H..

Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 3.843,10 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 2 825,00 zł od dnia 29 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 1.410,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił następujący stan faktyczny w sprawie. Nakazem zapłaty w sprawie o sygn. I Nc 16164/15 z dnia 25 listopada 2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł o obowiązku zapłaty na rzecz powoda przez (...) kwoty 1 921,05 zł z ustawowymi odsetkami od kwot 389,94 zł od dnia 13 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty, 527,63 zł od dnia 18 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty, 465,95 zł od dnia 19 października 2012 r. do dnia zapłaty, 537,53 zł od dnia 21 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu w wysokości 630,00 zł. Powyższy nakaz zapłaty dnia 26 kwietnia 2016 r. został opatrzony klauzulą wykonalności. Powód skierował sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy J. D. po przeprowadzeniu czynności egzekucyjnych w sprawie o sygn. KM 707/16 postanowieniem z dnia 31 grudnia 2016 r. wobec bezskuteczności dalszej egzekucji do majątku Spółki umorzył postępowanie egzekucyjne. Egzekucja z wierzytelności jak i kont bankowych spółki okazała się bezskuteczna. Komornik Sądowy przyznał powodowi koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym w wysokości 300 zł oraz kwotę 88,10 zł tytułem poniesionych kosztów egzekucyjnych. Pozwany P. C. był członkiem zarządu spółki (...) w okresie powstania wierzytelności powoda. Pozwany K. B. pełnił funkcję członka zarządu przedmiotowej spółki do dnia wydania wyroku w sprawie. Powód wezwał pozwanych jako odpowiedzialnych osobiście za zobowiązania spółki do dobrowolnej zapłaty kwoty 2 939,15 zł w terminie do dnia 15 lutego 2017 r. Pozwani nie spełnili zobowiązania wobec powoda. Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych do akt sprawy, których prawdziwość nie była kwestionowana przez strony i nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd Rejonowy oddalił wniosek pozwanych o przesłuchanie stron na okoliczność istnienia wysokości przysługujących (...) praw majątkowych, z których możliwe było zaspokojenie wierzytelności powoda. Sąd zważył, że nie ma obowiązku przeprowadzania dowodów z zeznań stron, gdyż wskazany dowód ma jedynie charakter pomocniczy, pozwani byli zobowiązani wykazać przesłanki egzoneracyjne zawarte w art. 299 k.s.h. czego nie uczynili w sprawie. Ponadto istnienie wierzytelności przysługujących spółce nie zwalniało pozwanych z odpowiedzialności w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy pominął dowody z dokumentów w postaci wypisów aktów notarialnych i protokołu zdawczo - odbiorczego dołączonych do sprzeciwu, albowiem okoliczności które miałyby być stwierdzone tymi dowodami, nie były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem dotyczyły stosunku podstawowego, który nie jest badany przez Sąd w postępowaniu z art. 299 k.s.h.

Sąd pierwszej instancji zważył, że zgodnie z przepisem art. 299 § 1 k.s.h., jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Zgodnie natomiast z treścią § 2 przywołanego przepisu, członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. Powyższa odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h. obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym wydanym przeciwko spółce koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej (por. uchwałę SN z dnia 7 grudnia 2006 roku, III CZP 118/06 OSNC 2007/9/136, Prok.i Pr.-wkł. 2008/4/45, Biul.SN 2006/12/7).

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania ukształtowana w art. 299 k.s.h. uzależniona jest od wykazania przez wierzyciela tytułem egzekucyjnym istnienia niezaspokojonej wierzytelności w stosunku do spółki, bezskuteczności egzekucji tej wierzytelności z majątku spółki, a także pełnienia przez pozwanego funkcji członka zarządu spółki w czasie, w którym istniało zobowiązanie. Członek zarządu może uwolnić się od tej odpowiedzialności w następujących przypadkach: jeżeli wykaże, że we właściwym czasie złożył wniosek o upadłość albo postępowanie układowe; gdy nie doszło do złożenia takiego wniosku, ale nastąpiło to nie z jego winy; gdy nawet nie zgłoszono wniosku lub nie wszczęto postępowania układowego, ale wierzyciel nie poniósł szkody. Ciężar dowodu w takich przypadkach spoczywa na pozwanym członku zarządu.

Sąd Rejonowy wskazał ponadto, że według przeważającego w orzecznictwie poglądu, który Sąd ten podzielił, odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z art. 299 k.s.h. stanowi szczególny przypadek odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadzie winy ( tak: uchwała SN z 07.12.2006 r., III CZP 118/06, Legalis nr 79166 i powołane w niej orzeczenia, a z późniejszego orzecznictwa - wyrok SN z 06.07.2007 r., III CSK 2/07, niepubl.). Specyfika odpowiedzialności odszkodowawczej przejawia się w tym, że wierzyciel, który nie wyegzekwował swej wierzytelności wobec spółki, nie musi na zasadach ogólnych dowodzić wysokości doznanej wskutek tego szkody. Wystarczy, że przedłoży tytuł egzekucyjny stwierdzający zobowiązanie spółki (por. uchwałę SN z 15.06.1999 r., III CZP 10/99, legalis nr 43890, a co do wyjątków od wymagania przedłożenia tego tytułu - wyrok SN z 13.12.2006 r., II CSK 300/06, Legalis 88372) i udowodni, iż egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna. Jeżeli członek zarządu nie wykaże, że szkoda wierzyciela była niższa od niewyegzekwowanego od spółki zobowiązania, to poniesie wobec wierzyciela odpowiedzialność do wysokości tego zobowiązania.

Sąd Rejonowy wskazał, że w sprawie niniejszej powód zobowiązany był udowodnić istnienie niezaspokojonych zobowiązań oraz bezskuteczność egzekucji prowadzonej przez niego przeciwko dłużnej spółce. W ocenie tego Sądu, powód wskazał określone w art. 299 § 1 k.s.h. przesłanki. Udowodnił, iż dysponuje tytułem wykonawczym wystawionym przeciwko spółce, jak również fakt, iż egzekucja prowadzona z majątku spółki okazała się bezskuteczna, co stwierdził w swym postanowieniu z dnia 31 grudnia 2016 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy J. D.. Sąd Rejonowy wskazał, że przedstawione przez pozwanych dowody mające na celu podważenie roszczeń zawartych w stosunku podstawowym nie były oceniane w niniejszej sprawie, a to z uwagi na brak możliwości kwestionowania w sprawie z powództwa wytoczonego przeciwko członkowi zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. istnienia i wysokości zobowiązania spółki ustalonego dołączonym do pozwu tytułem wykonawczym (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 17 maja 2016 r. sygn. akt II UK 246/15).

Sąd pierwszej instancji podał nadto, że wierzytelność, której dotyczył nakaz zapłaty z dnia 25 listopada 2015 r. wydany przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt I Nc 16164/15, powstała w okresie, kiedy pozwany P. C. pełnił funkcję członka zarządu. Zgodnie z załączonym do akt sprawy odpisem z KRS spółki (...) jest członkiem zarządu obecnie. W tej sytuacji Sąd ustalił, że pozwani byli członkami zarządu wymienionej spółki w czasie, gdy istniała wierzytelność powódki. Oznacza to, że pozwani na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. odpowiadają za szkodę związaną z niemożnością wyegzekwowania tego roszczenia.

W ocenie Sądu Rejonowego, w przedmiotowej sprawie nie zaistniała żadna z przesłanek, o których mowa w art. 299 § 2 k.s.h. Pozwani nie wykazali, jaka faktycznie była sytuacja finansowa spółki. Pozwani wskazywali, iż dłużna spółka posiadała wierzytelności, które nie zostały wskazane Komornikowi sądowemu w toku postępowania egzekucyjnego. Powyższe okoliczności nie uwalniają jednak pozwanych od odpowiedzialności za niespłacone zobowiązania spółki, którą zarządzali. Pozwani powinni dokładnie orientować się w stanie majątkowym zarządzanej spółki i swoim działaniem dążyć do spłaty jej zadłużeń, choćby poprzez wskazanie odpowiednich składników majątku spółki komornikowi prowadzącemu postępowanie egzekucyjne. Lakoniczne wskazanie przez pozwanych, iż spółka posiadała nieokreślone bliżej w toku niniejszego postępowania wierzytelności, które dodatkowo nie zostały wykazane w toku postępowania egzekucyjnego, nie może w żaden sposób uwalniać pozwanych od odpowiedzialności za długi spółki.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, pozwani nietrafnie zarzucili, że Komornik Sądowy nie prowadził postępowania egzekucyjnego, gdyż oprócz skierowania egzekucji do rachunku bankowego spółki nie dokonywał innych czynności. Zauważono, że w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego strona powodowa nie wystąpiła ze skargą na bezczynność komornika, która to okoliczność wskazywałaby, iż komornik nie wykonywał w postępowaniu egzekucyjnym wymaganych czynności. Komornik Sądowy prowadził egzekucję z wierzytelności oraz z rachunków bankowych. Sąd nie miał podstaw do stwierdzenia, iż wydane przez Komornika Sądowego postanowienie o umorzeniu egzekucji wobec bezskuteczności dalszej egzekucji do majątku spółki jest niezgodne z prawdą.

Reasumując Sąd Rejonowy stwierdził, że pozwani nie wykazali w toku postępowania, by istniały podstawy określone w art. 299 § 2 ksh, które zwalniałyby ich od odpowiedzialności za zadłużenie spółki. Z tych względów Sąd na podstawie art. 299 § 1 ksh zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda żądną kwotę 3 843,10 zł.

Sąd Rejonowy wyjaśnił dodatkowo, że odpowiedzialność członków zarządu na podstawie art. 299 ksh obejmuje m. in. zasądzone w tytule wykonawczym wydanym przeciwko spółce z o. o. odsetki ustawowe od należności głównej. (uchwała SN z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 118/06). Strona powodowa winna obliczyć wartość tych odsetek, ująć je w postaci kwotowej i wezwać pozwanego do zapłaty tak wyliczonej szkody, obejmującej również odsetki. W niniejszej sprawie powód uczynił zadość powyższemu i wezwał pozwanych do zapłaty należności wynikającej z tytułu wykonawczego, jednakże obliczył wartość odsetek i wyraził je kwotowo dopiero w pozwie, tym samym roszczenie nie stało się wymagalne w dniu złożenia pozwu, a najwcześniej dzień po doręczeniu pozwu pozwanym. W tej sytuacji Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powoda dalsze odsetki od kwoty 2825,00 zł od dnia 29 sierpnia 2017 r. (doręczenie pozwów nastąpiło w dniu 28 sierpnia 2017 r.), w pozostałej części zaś powództwo oddalił jako niezasadne. Sąd oddalił również roszczenie powoda w części dotyczącej odsetek ustawowych od kosztów procesu i postępowania egzekucyjnego, których domagał się od dnia wniesienia pozwu. W ocenie Sądu Rejonowego art. 481 § 1 k.c. nie ma zastosowania do świadczeń pieniężnych zasądzonych prawomocnym orzeczeniem o kosztach procesu (por. uchwała Sądu najwyższego z dn. 20.05.2011r., sygn. akt III CZP 16/11, Lex 794131). Tym samym odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, o których mowa w art. 481 § 1 k.c., nie mogą być naliczane od świadczeń pieniężnych z tytułu zasądzonych kosztów postępowania, albowiem mają one charakter publicznoprawny i po prawomocnym zakończeniu postępowania nie można żądać korygowania tych kwot.

W punkcie III orzeczenia w oparciu o zasadę art. 100 k.p.c. in fine Sąd orzekł o kosztach procesu.

Pozwani w apelacji zaskarżyli w/w wyrok w części, tj. w zakresie punktu I i III, zarzucając mu:

I. naruszenie przepisów prawa procesowego, mających wpływ na wynik toczącego się postępowania, w szczególności:

1/ art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 6 k.c. poprzez niewłaściwe rozłożenie ciężaru dowodu oraz wyjście poza zasadę swo­bodnej oceny dowodów i uznanie, że pozwani nie przedstawili dowodów na poparcie swoich twierdzeń, odnośnie możliwości prowadzenia postępowania egzekucyjnego z majątku spółki (...) w sytuacji w której wskazali składniki majątku, z których można było prowadzić egzekucję, w szczególności wierzytelność przysłu­gującą spółce przeciwko M. W., stwierdzoną nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Poznaniu Wy­dział IX Gospodarczy z dnia 12 maja 2015 r., wydanym w sprawie IX GNc 1904/15;

2/ art. 233 k.p.c. polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów i wyrażające się sprzecznym z za­sadami logicznego wnioskowania uznaniem przez Sąd, iż nie zachodzą okoliczności egzoneracyjne, umożliwiające skuteczne zwolnienie się z odpowiedzialności przez pozwanych za niespłacone zobowiązanie pieniężne spółki przewidziane w przepisie art. 299 § 1 k.s.h.

3/ art. 233 kpc z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów poprzez arbitralne uznanie, że pozwani nie udo­wodnili braku środków w majątku (...) podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że spółka posiadała w czasie pełnienia obowiązków przez P. C. i K. B. co najmniej kapitał zakładowy w kwocie 5000 zł,

4/ art. 233 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód wyczerpał wszelkie przysługujące mu środki, aby zaspokoić się z ist­niejącego majątku spółki, a co za tym idzie spełnił przesłanki bezskuteczności egzekucji w niniejszej sprawie, w sytuacji w której istniał i istnieje obecnie majątek spółki pozwalający na egzekucję roszczenia powoda,

5/ art. 231 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywiódł skutki prawne, tj. z wykazania, iż podjął wszystkie kroki mające na celu wyegzekwowanie majątku od Spółki (...), w sytuacji w której Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy J. D. przeprowa­dził wybiórczo czynności egzekucyjne w sprawie o sygn. KM 707/16, bowiem nie przeprowadził egzekucji z wie­rzytelności jak i kont bankowych spółki,

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy:

1/ art. 299 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, w której koniecznym warunkiem odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania jest bezskuteczność egzekucji prze­ciwko spółce, przy czym bezskuteczność ta musi się odnosić do całego majątku spółki, a nie tylko do jego części;

2/ art. 299 § 1 k.s.h. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że umorzenie po­stępowania egzekucyjnego, przy nieprzeprowadzeniu innych sposobów egzekucji ani nieskierowaniu egzekucji do całego majątku spółki, jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia bezskuteczności egzekucji, o której mowa w tym przepisie, przy wykazaniu przez pozwanych przesłanek egzoneracyjnych, w szczególności istnienia składników umożliwiających zaspokojenia się przez powoda z majątku Spółki;

3/ art. 299 § 2 in fine przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy ze stanu faktycznego ustalonego w sprawie wynika wprost, że powód nie poniósł szkody mimo braku wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego w terminie przewidzianym w Prawie upadłościowym i naprawczym.

W tych okolicznościach skarżący domagali się na podstawie art. 381 kpc uzupełnienia materiału dowodowego o przeprowadzenie dowodu z nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Poznaniu Wydział IX Gospodarczy z dnia 12 maja 2015 r. w sprawie IX GNc 1904/15 oraz wyciągu z rachunku bankowego spółki (...)

Pozwani domagali się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, względnie o uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji. Ponadto, wnieśli o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania procesowego za obie instancję, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Powód w piśmie z dnia 8 marca 2018 r. wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanych solidarnie kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych podlegała oddaleniu.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Okręgowy akceptuje w całości ustalenia faktyczne jak i wywody prawne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Skarżący zarzucili Sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c., którego upatrują w szczególności w przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów. Zarzut ten należy uznać za chybiony.

Skuteczna obrona stanowiska skarżących w tym zakresie wymagałaby wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego oraz brak jest wszechstronnej oceny wszystkich istotnych dowodów (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 1998 r., II UKN 151/98 - OSNAPiUS 1999/15/492; z dnia 4 lutego 1999 r., II UKN 459/98 - OSNAPiUS 2000/6/252; z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99 - OSNAPiUS 2000/19/732; z dnia 10 listopada 1999 r., I PKN 361/99 - OSNAPiUS 2001/7/216 oraz z dnia 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1446/00 - LEX nr 55167). Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok SN z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00 LEX nr 56906).

Jak prawidłowo wskazał Sąd Rejonowy, przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. są: istnienie określonego zobowiązania spółki z o.o. w czasie, kiedy dana osoba była członkiem zarządu spółki, oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce czy to w czasie pozostawania przez tę osobę członkiem zarządu, czy to już po jej odwołaniu z zarządu (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1999 r., sygn. akt II CKN 608/98, i z dnia 16 maja 2002 r., sygn. akt IV CKN 933/00). Ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r., sygn. akt V CKN 416/01).

Skarżący kwestionując podstawy swojej odpowiedzialności odszkodowawczej za zobowiązania spółki, podnosili, że postępowanie egzekucyjne prowadzone było do oznaczonej we wniosku części majątku, a w konsekwencji wydane postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, nie może prowadzić do uznania bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce, tym bardziej, że jak wskazywali pozwani w tamtej dacie dłużna spółka posiadała wierzytelność przysługującą względem M. W., stwierdzoną nakazem zapłaty wydanym w dniu 12 maja 2015 r. przez Sąd Rejonowy w Poznaniu IX Wydział Gospodarczy w sprawie o sygn. akt IX GNc 1904/15 na kwotę 14.237 zł wraz z odsetkami ustawowymi, która doprowadziłaby do zaspokojenia powoda z majątku spółki, bez potrzeby wytaczania powództwa z art. 299 ksh.

Wskazać zatem należy, że do powstania odpowiedzialności opartej na art. 299 k.s.h. nie jest konieczne wyczerpanie przez egzekwującego wierzyciela wszystkich możliwych sposobów egzekucji celem ustalenia, że majątek dłużnika nie wystarcza do zaspokojenia długu. Jak przyjmuje się w orzecznictwie, ustalenie przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu (tak uzasadnienie wyroku SN z 14 lutego 2003 r., IV CKN 1779/00, OSNC 2004, Nr 5, poz. 76, wyrok SN z 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/01, OSNC 2004, nr 7 - 8, poz. 129). W orzecznictwie i literaturze powszechnie przyjęta jest liberalna (szeroka) wykładnia pojęcia „bezskuteczność egzekucji", utożsamiająca ją z niebudzącą wątpliwości nieściągalnością wierzytelności od samej spółki, tj. stanem, w którym z okoliczności sprawy wynika niezbicie, że spółka nie ma majątku, z którego wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie swojej należności (por. wyrok SN z 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/01, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 129 oraz A. Karolak, glosa do powołanego wyroku).

Za tak przyjętą koncepcją z całą pewnością uznać należy, że postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego jest miarodajnym dowodem bezskuteczności egzekucji przede wszystkim z tego powodu, że jednoznacznie stwierdza, że nie ustalono majątku dłużnika, z którego wierzyciel mógłby się zaspokoić. Jako typowy przejaw bezskuteczności egzekucji należy rozumieć brak rezultatu w postaci zaspokojenia wierzyciela, pomimo prawnie zorganizowanego i wykonanego działania organów egzekucyjnych, mającego na celu zadośćuczynienie interesowi wierzyciela odzwierciedlonemu w tytule egzekucyjnym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2008 r. III CSK 364/07). Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z powodu bezskuteczności egzekucji, jeżeli nie wynika z niego nic innego, jest więc co do zasady wystarczającym dowodem dla stwierdzenia, że bezskuteczna okazała się egzekucja z całego majątku dłużnika, choć brak takowego postanowienia nie skutkuje przyjęciem, że bezskuteczność egzekucji nie wystąpiła.

Postanowienie komornika umarzające postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. jest zatem wystarczającym środkiem dowodowym, za pomocą którego wierzyciel może wykazać bezskuteczność egzekucji z majątku spółki przysługującej mu wierzytelności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2010 r., sygn. akt II CSK 372/09). Postanowienie komornika jest dokumentem urzędowym, a zatem, jeśli skarżący twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu egzekucyjnego nie są zgodne z rzeczywistością, to winien tę okoliczność udowodnić (art. 252 k.p.c.). Innymi słowy, skarżący winni byli wykazać, że postępowanie egzekucyjne nie było bezskuteczne z tego powodu, że nie zostało skierowane do takich składników majątkowych spółki, które umożliwiłyby wierzycielowi zaspokojenie przysługującej mu wierzytelności. Wykazanie, że w majątku spółki - pomimo umorzenia w stosunku do niej postępowania egzekucyjnego z powodu bezskuteczności egzekucji - znajdują się przedmioty majątkowe, z których możliwe jest zaspokojenie wierzyciela, powoduje, że nie można mówić o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce w rozumieniu art. 299 § 1 k.s.h. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r. II CK 152/05).

Na gruncie niniejszej sprawy należy zauważyć, że wierzyciel wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnej spółce. Postanowieniem z dnia 31 grudnia 2016 r. to postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. Bezskuteczność postępowania egzekucyjnego wynikała z faktu, że komornik ustalił, że zajęcie wierzytelności w Urzędzie Skarbowym wypadło nieskutecznie (brak przysługującej wierzytelności). Zapytanie w systemie (...) wobec dłużnika wypadło negatywnie. Wskazano, że w Urzędzie Skarbowym dłużnika odnotowano rachunki bankowe w (...) i (...), na rachunkach tych nie odnotowano jednak środków pieniężnych. Komornik wyraźnie wskazał, że nie odnaleziono majątku, z którego można by prowadzić egzekucję (k.10).

Skarżący nie obalili domniemania prawdziwości oświadczeń zawartych w tym postanowieniu. Inicjatywa w tym względzie zawsze należy do strony, która z określonych faktów zamierza wywodzić korzystne dla siebie skutki prawne (art. 6 k.c.). Odnosząc się do twierdzeń pozwanych o przysługujących dłużnej spółce wierzytelności, nie tylko w kontekście ustaleń komornika, Sąd stwierdził, że nie mogły doprowadzić do zmiany przedstawionego stanowiska. Powołany przez pozwanych dowód w postaci - kserokopii nakazu zapłaty Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu z dnia 12 maja 2015 r., sygn. akt IX GNc 1904/15, załączony faktycznie dopiero do apelacji (w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwani jedynie powołali się na niego), nie może sam przez się stanowić o tym, że spółka dysponuje w istocie jakimkolwiek majątkiem. Samo istnienie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym nie przesądza bowiem jeszcze o skuteczności egzekucji tej wierzytelności. Tym bardziej, że w sprawie niniejszej mamy do czynienia z orzeczeniem, które nie zostało zaopatrzone w klauzulę wykonalności. Tym samym skarżący nie wykazali, iż powołany tytuł jest prawomocny i że można w oparciu o niego prowadzić egzekucję.

Wskazać też ubocznie należy, że nawet jeśli treść wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wskazuje majątek, do którego egzekucja powinna być skierowana, to nie sposób pojmować tego wyliczenia jako zamiaru przeprowadzenia egzekucji częściowej. Przeciwnie, wymienienie składników majątkowych dłużnika co najwyżej może świadczyć o woli skierowania egzekucji co do tych elementów majątku, które są znane wierzycielowi, w pierwszej kolejności. Z przedmiotowego postanowienia komornika sądowego nie wynika, aby prowadząc postępowanie egzekucyjne komornik ograniczył się jedynie do próby przeprowadzenia egzekucji wyłącznie z majątku wskazanego przez wierzyciela i aby nie podejmował dalszych – zakreślonych przepisami prawa czynności - zmierzających do ustalenia istnienia majątku spółki. W uzasadnieniu umorzenia postępowania egzekucyjnego wyraźnie bowiem wskazano, że „nie odnaleziono majątku, z którego można by prowadzić egzekucję”.

Nadto, o posiadaniu majątku przez spółkę nie może, w ocenie Sądu Okręgowego, świadczyć wysokość jej kapitału zakładowego, który wynosi zaledwie 5000 zł. Istotnie zwykło się przyjmować, że kapitał zakładowy ma charakter gwarancyjny, tzn. jego celem jest zabezpieczanie interesu wierzycieli, w przypadku niewypłacalności. W przedmiotowej sprawie o braku środków świadczy jednak bezskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko spółce oraz ustalenia komornika dotyczące braku jakiegokolwiek majątku spółki.

Sąd II instancji oddalił jako spóźnione wnioski dowodowe o uzupełnienie materiału dowodowego poprzez dopuszczenie dowodu z wyciągu z rachunku bankowego dłużnej spółki. Zgodnie bowiem z treścią art. 381 k.p.c, sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Przepis ten wyraża dążenie do przedstawiania przez strony całości materiału dowodowego na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Przesłankami dopuszczenia nowych dowodów dopiero na etapie postępowania drugoinstancyjnego są niemożność powołania ich w postępowaniu pierwszoinstancyjnym bądź też wyniknięcie potrzeby powołania ich dopiero w drugiej instancji. Skarżący nie wykazali zaś zaistnienia którejkolwiek z tych przesłanek.

W orzecznictwie podkreśla się natomiast, iż strona nie może skutecznie żądać prowadzenia postępowania przed sądem II instancji na całkowicie nowe okoliczności, które nie były przedmiotem oceny nie tylko w postępowaniu odwoławczym i to tylko dlatego, że spodziewała się korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia przez sąd pierwszej instancji (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 1997 r., II CKN 446/97, OSNC 1998 Nr 4, poz. 67; z dnia 15 czerwca 2000 r., II CKN 1007/98, LEX nr 533117; z dnia 28 listopada 2000 r., IV CKN 168/00, LEX nr 548755; z dnia 10 lipca 2003 r., I CKN 503/01, LEX nr 121700; z dnia 30 września 2009 r., V CSK 250/09, LEX nr 529732).

Ponadto, stwierdzić należało, że załączony przez pozwanych wyciąg dotyczy okresu od 12 do 30 czerwca 2017 r., podczas gdy postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydane zostało w dniu 31 grudnia 2016 r. Okoliczność, że spółka (...)w czerwcu 2017 r. posiadała środki pieniężne na koncie nie świadczy o tym, że w trakcie postępowania egzekucyjnego posiadała majątek wystarczający na zaspokojenie należności powoda objętych nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 25 listopada 2015 r. (sygn. akt I Nc 16164/15).

Z przedstawionych powodów Sąd Okręgowy uznał, iż apelacja pozwanych nie zawiera uzasadnionych zarzutów mogących podważyć stanowisko Sądu Rejonowego, a tym samym jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc w związku z art. 99 kpc, tj. na zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy, stosownie do stawek określonych w § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz.U.2018.265 t.j. z dnia 2018.01.30.

Elżbieta Kala Wojciech Wołoszyk Artur Fornal