Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód – (...) z siedzibą w W. – domagał się zasądzenia solidarnie od pozwanych – D. H. i W. H., kwoty 968 260 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a ponadto zasądzenia solidarnie od pozwanych na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że przedmiotowa wierzytelność powstała w wyniku zaniechania spłaty zobowiązania z tytułu umowy kredytu nieodnawialnego nr (...) z dnia 21 sierpnia 2006 r. zawartej przez W. H., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) z wierzycielem pierwotnym (...). Wierzytelność ta została zabezpieczona hipoteką umowną zwykłą i kaucyjną na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Powód podał, że wobec opóźnienia kredytobiorcy roszczenie stało się wymagalne w dniu 11 października 2013 r. Wierzyciel pierwotny wystawił przeciwko dłużnikowi Bankowy Tytuł Egzekucyjny nr (...) z dnia 21 lutego 2014 r., a następnie Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XII Wydział Cywilny zaopatrzył go w klauzulę wykonalności w dniu 18 czerwca 2014 r. W oparciu o powyższy tytuł egzekucyjny Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy – M. P. , prowadził egzekucję w sprawie o sygn. akt (...), która nie doprowadziła do zaspokojenia wierzyciela pierwotnego, a postępowanie egzekucyjne zostało umorzone.

W dniu 18 października 2019 r. na podstawie umowy przelewu wierzytelności, w ramach transakcji sekurytyzacji, wierzyciel – (...) (będący następcą prawnym (...)) zbył na rzecz powoda przysługującą mu wobec pozwanych wierzytelność z tytułu umowy kredytu. Na powoda została przeniesiona wierzytelność w łącznej kwocie 1 628 582, 63 z, w tym kapitał w kwocie 770 710 zł oraz odsetki w kwocie 852 872,63 zł. O cesji wierzytelności zostali poinformowani kredytobiorca i dłużnik rzeczowy powiadomieniami z dnia 19 listopada, 20 listopada i 20 grudnia 2019 r. wraz z wezwaniami do dobrowolnej zapłaty. Pozwani nie dokonali spłaty.

Powód wyjaśnił, że dochodzi od pozwanych, jako dłużników rzeczowych, zapłaty należności wynikającej z przelanej na niego wierzytelności, stąd żądanie pozwu zostało ograniczone w zakresie odpowiedzialności pozwanych do nieruchomości, dla których Sąd Rejonowy w Bydgoszczy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), do wysokości hipoteki umownej zwykłej i kaucyjnej ustanowionych na tej nieruchomości. Powód wyjaśnił, że wartość przedmiotu sporu stanowi kwotę wykorzystanego, lecz niespłaconego kapitału umownego oraz skapitalizowaną sumę odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 968 260 zł, od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Powód podkreślił na koniec, że przedawnienie roszczeń wobec kredytobiorców nie stoi na przeszkodzie możliwości dochodzenia zaspokojenia powoda z ustanowionej na jego rzecz hipoteki.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 18 stycznia 2021 r., sygn. akt VIII GNc 362/20 Sąd uwzględnił roszczenie powoda i orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwani w pierwszej kolejności podnieśli zarzut braku legitymacji procesowej biernej po stronie D. H.. Wskazali, że z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, że pozwana złożyła wobec (...) wyłącznie oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 79 Prawa bankowego. Pozwana nie była poręczycielem zobowiązania W. H.. Oświadczenie, o którym mowa, jest skuteczne wyłącznie wobec przyjmującego oświadczenie, tj. (...) i nie przeszło ono na rzecz powoda w ramach umowy cesji. W tej sytuacji, powództwo wobec pozwanej powinno być, zdaniem skarżących, oddalone.

Niezależnie od powyższego pozwani zarzucili, że powód nie wskazał, co składa się na dochodzone roszczenie. Ponadto, ich zdaniem, roszczenie o zapłatę niespłaconej należności z tytułu kredytu oraz z tytułu odsetek uległo przedawnieniu z dniem 15 marca 2020 r.

W odpowiedzi na sprzeciw, tj. w piśmie z dnia 13 maja 2021 r. powód poinformował, że towarzystwem obecnie go reprezentującym jest (...). Odnosząc się natomiast do zarzutów pozwanych, powód zakwestionował stanowisko skarżących, zgodnie z którym pozwana miałaby nie ponosić odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązanie. Powód podkreślił, że obaj pozwani są dłużnikami rzeczowymi, co wynika z treści przedmiotowej księgi wieczystej, w której zostali wskazani jako współwłaściciele w ramach wspólności ustawowej małżeńskiej. Odnośnie zarzutu przedawnienia powód wskazał, że tylko dłużnik osobisty może, po upływie terminu przedawnienia, uchylić się od zaspokojenia roszczeń, chyba że zrzeknie się z korzystania z zarzutu przedawnienia. Zdaniem powoda, przedawnienie roszczenia w stosunku do dłużnika osobistego o odsetki ustawowe za opóźnienie, zabezpieczone przez hipotekę kaucyjną, nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 21 sierpnia 2006 r. pomiędzy (...) w W. a pozwanym W. H. zawarta została „umowa o kredyt nieodnawialny nr (...)” na kwotę 716 700 zł, na okres 180 miesięcy, na finansowanie nakładów inwestycyjnych związanych z budową stajni na 9 koni z garażem na dwa samochody i dwoma pomieszczeniami mieszkalnymi w G., gmina K. oraz na spłatę zobowiązań kredytobiorcy z tytułu kredytu inwestycyjnego udzielonego na mocy umowy nr (...) z dnia 12 września 2005 r. oraz kredytu inwestycyjnego udzielonego na mocy umowy nr (...) z dnia 12 września 2005 r. przez Bank Spółdzielczy w B..

Celem zabezpieczenia spłaty kredytu ustanowiono m.in. hipotekę zwykłą w kwocie 716 700 zł oraz hipotekę kaucyjną do kwoty 146 210 zł, o najwyższym pierwszeństwie, na zabezpieczenie spłaty odsetek i innych kosztów kredytu, na nieruchomości położonej w G., gmina K., obejmującej działki nr (...), obszar 6,3934 ha, 166/19, obszar 0,9742 ha, przysługującym D. i W. H. na prawie wspólności ustawowej, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) (pkt. 13 lit. b) umowy).

dowód: kserokopia umowy nr (...) z dnia 21 sierpnia 2006 r., k. 22 – 25 akt, odpis zupełny księgi wieczystej nr (...), k. 45 – 105 akt.

W dniu 8 lutego 2007 r. strony wprowadziły do w/w umowy zmianę, polegającą na podwyższeniu kwoty kredytu o 263 100 zł (tj. do kwoty 979 800 zł). Jednocześnie strony zmieniły pkt. 13 lit. b) umowy w ten sposób, że zwiększyły wysokość ustanowionej na w/w nieruchomości hipoteki – zwykłej do kwoty 979 800 zł na zabezpieczenie spłaty kredytu oraz kaucyjnej do kwoty 197 550 zł.

dowód: kserokopia zmiany nr 1 do umowy o kredyt odnawialny nr (...), k. 28 – 29 akt.

W zakresie zobowiązań wynikających z zawartej w/w umowy o kredyt, pozwany W. H. w dniu 8 lutego 2007 r. poddał się dobrowolnie egzekucji na rzecz (...) w trybie art. 97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Również w tym dniu egzekucji w zakresie zobowiązań W. H. z tytułu prawnych zabezpieczeń wierzytelności (...), wynikającej z udzielonego pozwanemu kredytu, poddała się pozwana D. H. - małżonka W. H..

dowód: kserokopie oświadczeń o poddaniu się egzekucji z dnia 8 lutego 2007 r., k. 26 – 27 akt.

Pismem z dnia 8 grudnia 2011 r. (...), w związku z niewywiązywaniem się przez W. H. z obowiązku spłaty zadłużenia przeterminowanego oraz obowiązku przeprowadzania adekwatnych do finansowania przychodów ze sprzedaży przez rachunek prowadzony w Banku, wypowiedział pozwanemu, z zachowaniem 30 – dniowego terminu wypowiedzenia, umowę o kredyt nieodnawialny nr (...) z dnia 3 grudnia 2007 r.

dowód: wypowiedzenie umowy kredytowej nr (...) z dnia 3 grudnia 2007 r. wraz z dowodem nadania, k. 32 – 33 akt.

Pozwany W. H. nie spłacał należności Banku zgodnie z postanowieniami wynikającymi z umowy nr (...) z dnia 21 sierpnia 2006 r. Pismem z dnia 20 sierpnia 2013 r., w związku z przedłużającym się brakiem spłaty zadłużenia przeterminowanego z tytułu tej umowy, w brzmieniu nadanym zmianą nr 2 z dnia 19 listopada 2010 r., (...) wypowiedział umowę z zachowaniem 30 – dniowego terminu wypowiedzenia, wzywając pozwanego W. H. do spłaty, najpóźniej w ostatnim dniu okresu wypowiedzenia, całości zadłużenia wynoszącego: 770 710 zł (tytułem wymagalnego kredytu) oraz 49 859,33 zł (tytułem wymagalnych odsetek umownych). Ponadto, Bank wezwał pozwanego do zapłaty dalszych odsetek karnych naliczonych według zmiennej stopy procentowej stanowiącej czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.

dowód: historia rachunku klienta, k. 106 – 129 akt, wypowiedzenie umowy kredytowej nr (...) z dnia 21 sierpnia 2013 r. wraz z dowodem nadania, k. 34 – 36 akt.

Bankowym tytułem egzekucyjnym nr (...) z dnia 21 lutego 2014 r. (...) z siedzibą w W. stwierdził, że wymagalne solidarne zadłużenie pozwanych wobec Banku wynosi – na dzień 27 listopada 2013 r. – łącznie kwotę 787 151,81 zł, na którą składają się: kwota 770 710 zł tytułem niespłaconej należności głównej, której termin spłaty upłynął w dniu 10 października 2013 r. oraz kwota 16 441,81 zł tytułem odsetek karnych naliczonych od kwoty wymagalnego kapitału kredytu w wysokości 770 710 zł, za okres od dnia 10 października 2013 r. do dnia 26 listopada 2013 r. włącznie według zmiennej stopy oprocentowania równej odsetkom maksymalnym określonym w kodeksie cywilnym, tj. według stopy w wysokości 16 % w skali roku.

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XII Wydział Cywilny nadał klauzulę wykonalności w/w bankowemu tytułowi egzekucyjnemu – tytułem wierzytelności wynikających z umowy kredytu nieodnawialnego nr (...) z dnia 21 sierpnia 2006 r., zmienionej w dniu 8 lutego 2007 r. i 19 listopada 2010 r., przeciwko W. H. i – tytułem zabezpieczenia wierzytelności wynikających z tej umowy – przeciwko D. H., z ograniczeniem jej odpowiedzialności do prawa własności nieruchomości, na której zostało ustanowione zabezpieczenie w postaci hipoteki zwykłej w kwocie 979 800 zł i hipoteki kaucyjnej do kwoty 197 550 zł, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

dowód: kserokopia bankowego tytułu egzekucyjnego wraz z klauzulą wykonalności, k. 37 – 38 akt, kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 18 czerwca 2014 r., sygn. akt XII Co 2160/14, k. 39 - 40 akt.

Postanowieniem z dnia 6 lipca 2015 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XII Wydział Cywilny nadał klauzulę wykonalności w/w bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, przeciwko W. H. i – tytułem zabezpieczenia wierzytelności wynikających z tej umowy – przeciwko D. H., z ograniczeniem jej odpowiedzialności do prawa własności nieruchomości, na której zostało ustanowione zabezpieczenie w postaci hipoteki zwykłej w kwocie 979 800 zł i hipoteki kaucyjnej do kwoty 197 550 zł, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), z zaznaczeniem przejścia uprawnień na rzecz (...) z siedzibą w W..

dowód: kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 6 lipca 2015 r., sygn. akt XII Co 5624/15, k. 41 - 42 akt.

Postanowieniem z dnia 7 marca 2017 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy - M. P. umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. akt (...) prowadzone z wniosku (...) przeciwko W. H. i D. H..

dowód: kserokopia postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy z dnia 7 marca 2017 r. w sprawie o sygn. akt (...), k. 43 – 44 akt.

W dniu 18 października 2019 r. na podstawie umowy przelewu wierzytelności (...) z siedzibą w W. zbył na rzecz powoda, w imieniu którego działał (...) w W., wierzytelność wynikającą z tytułu umowy kredytu nieodnawialnego nr (...) z dnia 21 sierpnia 2006 r. wraz z zabezpieczeniami, prawami i roszczeniami ubocznymi i ewentualnymi. O cesji wierzytelności pozwani zostali poinformowani pisemnymi zawiadomieniami z dnia 19 i 20 listopada oraz 20 grudnia 2019 r. wraz z wezwaniem do dobrowolnej spłaty należności.

dowód: kserokopia umowy przelewu wierzytelności w ramach transakcji sekurytyzacji z dnia 18 października 2019 r. wraz z załącznikami, k. 145 – 179 akt, zawiadomienia o cesji wraz z wezwaniami do zapłaty należności, k. 133 – 144 akt.

W prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych księdze o nr (...) dokonano zmiany wierzyciela hipotecznego z wierzyciela pierwotnego (...) z siedzibą w W. - na cesjonariusza – powoda.

dowód: kserokopia zawiadomienia o zmianie wierzyciela hipotecznego, k. 131 – 132 akt.

Pozwani w ramach wspólności ustawowej małżeńskiej są właścicielami nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

okoliczność bezsporna, a ponadto: odpis zupełny księgi wieczystej nr (...), k. 45 - 105 akt.

Towarzystwem obecnie reprezentującym powoda jest (...) w W..

okoliczność bezsporna, a ponadto: pełnomocnictwo, k. 250 akt, informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z rejestru przedsiębiorców (...), k. 251 – 253 akt, wyciąg z rejestru funduszy inwestycyjnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Warszawie VII Wydział Cywilny Rodzinny i Rejestrowy Sekcja ds. rejestrowych, k. 254 – 256 akt.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był w istocie sporny i został ustalony na podstawie dokumentów urzędowych (w tym wydruk z księgi wieczystej, odpisy z KRS) oraz dokumentów prywatnych przedłożonych przez stronę powodową, których prawdziwość nie została przez pozwanych zakwestionowana, a autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że nie budziła wątpliwości Sądu legitymacja procesowa powoda do dochodzenia przedmiotowego roszczenia. Powód dołączył umowę sprzedaży wierzytelności z dnia 18 października 2019 r. zawartą z wierzycielem pierwotnym (...) z siedzibą w W., wraz z załącznikami, skąd wynika, że nabył wierzytelność w stosunku do strony pozwanej, wstępując w zakres uprawnień pierwotnie przysługujących Bankowi (dowód: kserokopia umowy przelewu wierzytelności w ramach transakcji sekurytyzacji z dnia 18 października 2019 r. wraz z załącznikami, k. 145 – 179 akt, fragment ).

Dokumenty dołączone przez stronę powodową nie powodują zastrzeżeń co do tego, że doszło do skutecznej cesji wierzytelności z tytułu umowy z dnia 21 sierpnia 2006 r. nr (...). Wskazaną umową wierzyciel pierwotny przelał na rzecz strony powodowej całość praw i obowiązków wynikających, m.in. z umowy o kredyt nieodnawialny z dnia 21 sierpnia 2006 r. wraz z zabezpieczeniami, prawami i roszczeniami ubocznymi i ewentualnymi. W załączonym fragmencie tabeli stanowiącej wykaz pakietu wierzytelności nabytych przez powoda wskazano dane dotyczące dłużnika, jego numer Regon oraz NIP, rodzaj tytułu wykonawczego wobec dłużnika głównego, rodzaj tytułu wykonawczego wobec dłużnika współzobowiązanego, sygnaturę akt Sądu, który nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, numer księgi wieczystej, rodzaj hipoteki oraz kwotę hipotek (dowód: k. 194 akt). Wydruk ten zawierał dane niezbędne do zidentyfikowania zarówno stron, jak i samego stosunku zobowiązaniowego łączącego stronę pozwaną z wierzycielem pierwotnym.

Zawarcie umowy sprzedaży wierzytelności wiązało się z przekazaniem przez zbywcę na rzecz nabywcy dokumentacji potwierdzającej istnienie wierzytelności, a także danych osobowych dłużników. Zgoda dłużnika na dokonanie cesji nie była wymagana, zatem strona powodowa skutecznie nabyła od (...) wierzytelność pieniężną przysługującą względem strony pozwanej z tytułu umowy o kredyt nr (...) z dnia 21 sierpnia 2006 r.

Zbycie wierzytelności nastąpiło zgodnie z art. 509 § 1 k.c., który stanowi, iż wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki jak i przyszłe odsetki (art. 509 § 2 k.c.). Dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie (art. 513 § 1 k.c.).

W razie nabycia wierzytelności w wyniku przelewu, ma miejsce sukcesja singularna, translatywna. Zmiana osoby wierzyciela w wyniku przelewu nie wymaga zgody dłużnika i następuje z zachowaniem tożsamości stosunku zobowiązaniowego pod względem treści i przedmiotu - nabywca wstępuje we wszystkie prawa wierzyciela. Według art. 510 § 1 k.c. zawarcie umowy sprzedaży wierzytelności powoduje jednoczesne przeniesienie wierzytelności na nabywcę. Przenoszona wierzytelność musi być odpowiednio oznaczona w umowie przelewu, przy czym wystarczą jakiekolwiek dane pozwalające na ustalenie (skonkretyzowanie) wierzytelności będącej przedmiotem przelewu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1999 r., III CKN 423/98, OSNCP 2000/5/92). Ponadto zgodnie z art. 509 § 2 k.c., wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie zarówno o zaległe odsetki, jak i przyszłe odsetki.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwanych zarzutu przedawnienia, należy wskazać, że (...) wypowiedział W. H. umowę kredytu pismem z dnia 20 sierpnia 2013 r., z zachowaniem 30 - dniowego terminu wypowiedzenia, który - jak należy przyjąć - upłynął z końcem września 2013 r. Na skutek zawarcia w dniu 18 października 2019 r. umowy przelewu przedmiotowej wierzytelności, prawo stwierdzone w bankowym tytule egzekucyjnym nr (...) z dnia 21 lutego 2014 r. na rzecz (...) z siedzibą w W. (dowód: kserokopia bankowego tytułu egzekucyjnego wraz z klauzulą wykonalności, k. 37 – 38 akt) wygasło, wskutek przejścia na powoda. Należy na marginesie stwierdzić, że skutki, jakie wiązały się z prowadzeniem postępowania egzekucyjnego (przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy - M. P. w sprawie o sygn. akt (...)) odnosiły się jedynie do występujących w tym postępowaniu podmiotów (tj. Banku i pozwanych) i tytułu wykonawczego, na podstawie którego egzekucja była prowadzona. Zatem bieg 3-letniego terminu przedawnienia zakończył się przed wniesieniem pozwu przez powoda, co miało miejsce w listopadzie 2020 r.

Niezależnie od powyższego zgodzić się należy z poglądem strony powodowej, że z uwagi na okoliczność zabezpieczenia spłaty kredytu hipotekami: zwykłą do kwoty 979 800 zł oraz kaucyjną do kwoty 197 550 zł (dowód: kserokopia zmiany nr 1 do umowy o kredyt odnawialny nr (...), k. 28 – 29 akt), ustanowionymi na przysługującym pozwanym prawie współwłasności do nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) (dowód: odpis zupełny księgi wieczystej nr (...), k. 45 - 105 akt), ma zastosowanie art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, zgodnie z którym upływ terminu przedawnienia nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia. W zdaniu drugim ogranicza jednak dokonany wyłom w działaniu instytucji przedawnienia wskazując, że przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki - w brzmieniu obowiązującym do 19 lutego 2011 r., a po nowelizacji - do roszczenia o świadczenia uboczne.

Stosownie do treści art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 131, poz. 1075), do hipotek kaucyjnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, z zastrzeżeniem ust. 2, stosuje się przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu nadanym tą ustawą. Stosownie natomiast do ustępu 2, do hipotek zwykłych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1 w dotychczasowym brzmieniu, z wyjątkiem art. 76 ust. 1 i 4 tej ustawy, które stosuje się w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. To samo dotyczy hipotek kaucyjnych zabezpieczających roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nieobjętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

Gdyby zasądzić od strony pozwanej jako dłużnika hipotecznego kwotę należności głównej zabezpieczonej hipoteką zwykłą, ale również i należności odsetkowe do wysokości zabezpieczonej hipoteką kaucyjną, oznaczałoby to przychylenie się do tej grupy poglądów (której reprezentatywnym przykładem jest wyrok Sądu Najwyższego z 2 marca 2012 r. III CSK 282/11), w myśl których art. 104 ustawy o księgach wieczystych i hipotece jako przepis szczególny dotyczący hipoteki kaucyjnej wyłącza w normowanym przez siebie zakresie zastosowanie art. 77 zd. 2 w/w ustawy.

Zważyć należy jednak, że w najnowszym orzecznictwie pogląd ten został zakwestionowany ze wskazaniem ważkich argumentów uzasadniających odstąpienie od niego. Aktualnie przeważa pogląd (np. V CSK 233/16 z 10 stycznia 2017 r., III CSK 215/16, V CSK 180/17 z 7 lutego 2018 r., Lex nr 2559370, SA w Krakowie I A Ca 647/18, Lex nr 2737865), który w swoim uzasadnieniu słusznie podkreśla, że przedawnienie roszczeń jest przewidziane po to, aby stabilizować stosunki prawne i gwarantować ich pewność, a odstępstwo od tej reguły wymaga przepisu ustawowego (art. 117 § 1 k.c.). Przepis art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece ma taki charakter i kształtuje w szczególny sposób przedawnienie wierzytelności hipotecznych przewidując, że upływ terminu przedawnienia nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia, ale w zdaniu 2 ogranicza stanowczo i jednoznacznie "wyłom w działaniu instytucji przedawnienia" wskazując, że przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki (obecnie o należności o świadczenia uboczne). W uzasadnieniu tego poglądu wskazuje się, że treścią art. 77 nie jest wyznaczenie zakresu, w jakim wierzytelność uzyskuje zabezpieczenie hipoteczne (tej kwestii dotyczy art. 69 i art. 104 w/w ustawy), lecz "powiązanie jakie istnieje między przedawnieniem się zabezpieczonej wierzytelności a możliwością jej zaspokojenia z obciążonej rzeczy (prawa)." Konkluzja tego stanowiska sprowadza się do tego, że przedawnienie roszczenia dotyczącego zabezpieczonej wierzytelności nie ma znaczenia dla uprawnień wierzyciela tylko w zakresie niespłaconej wierzytelności głównej, natomiast nie ma podstaw, aby go nie uwzględniać w odniesieniu do roszczeń o odsetki (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 stycznia 2020 r., I ACa 822/19). Pogląd ten należy zaaprobować.

Abstrahując jednak od rozbieżności w stanowiskach w opisanym wyżej zakresie, stwierdzić należy, że na gruncie sprawy niniejszej powód nie wykazał wysokości dochodzonego roszczenia w zakresie żądanych odsetek za opóźnienie w wysokości 197 550 zł zabezpieczonych hipoteką umowną kaucyjną na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...). Roszczenie w zakresie odsetek zostało w całości zakwestionowane przez stronę pozwaną. Niewątpliwie zatem to na powodzie, jako wierzycielu, zgodnie z treścią art. 6 k.c., spoczywał ciężar udowodnienia zasadności dochodzonego roszczenia w tym zakresie. Mimo zobowiązania, powód nie przedstawił wyliczenia wysokości odsetek za poszczególne okresy obowiązywania stóp procentowych. Zwrócić należy uwagę na fakt, że w Bankowym Tytule Egzekucyjnym z dnia 21 lutego 2014 r. wysokość odsetek naliczonych od kwoty wymagalnego kapitału kredytu określono na kwotę 16 441,81 zł (k. 37 akt), podczas gdy obecnie powód domaga się z tego tytułu kwoty kilkanaście razy większej, tj. kwoty 197 550 zł, przy czym powód nie wyjaśnia na jakiej podstawie nastąpił tak wielki wzrost kwoty dochodzonej z tytułu odsetek.

Nie budziła natomiast wątpliwości Sądu wysokość dochodzonej przez powoda kwoty z tytułu kapitału umownego (770 710 zł), zabezpieczonego hipoteką umowną na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...). W tym zakresie Sąd oparł się na zaoferowanych przez powoda dokumentach: w postaci Bankowego Tytułu Egzekucyjnego nr (...) z dnia 21 lutego 2014 r. (opatrzonego klauzulą wykonalności – zob. postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 18 czerwca 2014 r., sygn. akt XII Co 2160/14, k. 39 - 40 akt), w którym (...) z siedzibą w W. stwierdził, że wymagalne solidarne zadłużenie pozwanych wynosi – na dzień 27 listopada 2013 r. – łącznie kwotę 787 151,81 zł, na którą składała się m.in. kwota 770 710 zł tytułem niespłaconej należności głównej, której termin spłaty upłynął w dniu 10 października 2013 r. (kserokopia bankowego tytułu egzekucyjnego wraz z klauzulą wykonalności, k. 37 – 38 akt), historii rachunku, gdzie w podsumowaniu na dzień 6 listopada 2020 r. widnieje kwota 770 710 zł (k. 126 akt) jako niespłacona należność z tytułu kapitału. Pełnomocnik powoda na rozprawie wyjaśnił przy tym, że do wskazywanej przez pozwanych kwoty 714 775 zł doliczona została kwota 55 935 zł tytułem niezapłaconych rat, co łącznie daje kwotę 770 710 zł (k. 279 verte akt).

Powód załączył w niniejszej sprawie ponadto umowę nr (...) o kredyt nieodnawialny z dnia 21 sierpnia 2006 r. (k. 22 – 25 akt), oświadczenie Banku o wypowiedzeniu umowy kredytu z dnia 21 sierpnia 2013 r. (k. 34 – 36 akt), które to dokumenty należało oceniać kompleksowo. Przy tej analizie nie można było pomijać również tego, iż dokumenty te zostały sporządzone przed podmiot profesjonalnie zajmujący się udzielaniem pożyczek i kredytów (tj. przez Bank), w ramach przyznanych mu w tym zakresie kompetencji ustawowych, a nadto podlegający w tym zakresie rygorystycznemu nadzorowi państwowemu, co także przemawia za ich wiarygodnością.

Co istotne, pozwani nie zaprzeczyli zawarciu przez W. H. umowy o kredyt nieodnawialny (oraz zmiany nr 1 do tej umowy) z poprzednikiem prawnym powoda oraz temu, że pozwany nie dokonał spłaty zadłużenia. Nie polemizowali również z tym, że poprzednik prawny powoda, powołując się na istnienie wierzytelności, uzyskał bankowy tytuł egzekucyjny i tytuł ten nie został przez pozwanego zakwestionowany. Strona pozwana kwestionując więc aktualnie twierdzenia powoda na temat zasadności roszczenia, powinna poprzeć swoje zarzuty przekonywującymi argumentami, przeprowadzić też dowód przeciwny, zwłaszcza że przedłożony przez powoda dowód w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzony został w klauzulę wykonalności, a prawomocne postanowienie sądu (w tym przypadku postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności), zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., ma moc wiążącą.

Na marginesie wspomnieć należało, że wprawdzie 14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy o bankowym tytule egzekucyjnym są niezgodne z Konstytucją i tracą moc obowiązującą 1 sierpnia 2016., to jednak tytuł ten stanowił specjalny, pozasądowy tytuł egzekucyjny stwierdzający istnienie wymagalnej wierzytelności banku wobec osoby, która bezpośrednio dokonała z nim czynności bankowej lub która była dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz gdy roszczenie objęte tytułem wynikało bezpośrednio z tej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia. Po nadaniu zaś przez sąd klauzuli wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny stawał się tytułem wykonawczym i był podstawą wszczęcia egzekucji sądowej przez komornika. Jakkolwiek posługiwanie się aktualnie dawnymi bankowymi tytułami egzekucyjnymi w postępowaniach cywilnych nie tworzy szczególnych skutków procesowych, z jakimi dotąd wiązało się posługiwanie się bankowymi tytułami egzekucyjnymi, to jednak traktować należy je jako posłużenie się dowodem, aczkolwiek wystawionym tylko przez jedną ze stron procesu.

Nadto, wskazać trzeba, że bezspornym (nigdy nie kwestionowanym w toku procesu faktem, wynika to także z aktualnej treści księgi wieczystej) w sprawie jest, że pozwani – w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej - są współwłaścicielami nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), a w dziale IV tej księgi wpisane są na rzecz powoda, jako wierzyciela hipotecznego, przedmiotowe hipoteki zabezpieczające wierzytelności wynikające z udzielonego pozwanemu kredytu (k. 45 - 105 akt).

Tymczasem wpis hipoteki dla wierzyciela hipotecznego - jeżeli chodzi o odpowiedzialność dłużnika rzeczowego z nieruchomości - jest wystarczającą legitymacją do dochodzenia przysługującej mu wierzytelności w ten sposób zabezpieczonej. Zgodnie z art . 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Domniemanie, o którym mowa w tym przepisie obejmuje zarówno sytuacje, gdy wpis jest deklaratoryjny, jak i te, gdy ma charakter konstytutywny. Ponadto art . 3 ust. 1 daje podstawę do wniosku, ze prawo, które ujawniono na rzecz określonej osoby w księdze wieczystej, przysługuje tej właśnie osobie. Domniemanie to dotyczy również treści prawa ujawnionego w księdze wieczystej. W przypadku hipoteki omawianym domniemaniem objęta jest suma i waluta hipoteki oraz okoliczność, że hipoteka zabezpiecza określone wierzytelności (art . 65 ust. 1 i art . 68.)

W procesie przeciwko dłużnikowi rzeczowemu wierzyciel dochodzący realizacji swoich praw wynikających z hipoteki zwykłej może, w celu udowodnienia istnienia wierzytelności, powołać się także na domniemanie wynikające z art . 71 w/w ustawy. Zgodnie z tym przepisem domniemanie istnienia prawa wynikające z wpisu hipoteki obejmuje, jeżeli chodzi o odpowiedzialność z nieruchomości, także wierzytelność zabezpieczoną hipoteką. Reasumując zatem, wpis hipoteki zwykłej stanowi dla wierzyciela hipotecznego wystarczającą legitymację do dochodzenia roszczenia oraz do dowiedzenia istnienia wierzytelności w stosunku do dłużnika rzeczowego (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 sierpnia 2011 r., IV CSK 570/10, z dnia 12 września 2019 r., V CSK 267/18 i z dnia 20 lutego 2020 r., IV CSK 537/18). Domniemania wynikające z art . 3 i art . 71 w/w ustawy prowadzą do odwrócenia rozkładu ciężaru dowodu i w konsekwencji na pozwanym - dłużniku rzeczowym spoczywa ciężar wykazania, że powód nie nabył skutecznie wierzytelności zabezpieczonych hipotekami, a nadto udowodnienia nieistnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką (art . 6 k.c. w zw. z art . 232 k.p.c.).

Należy wskazać, że z art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece a także z art. 75 tej ustawy wynika, że podstawowym uprawnieniem wierzyciela z tytułu hipoteki jest prawo dochodzenia zaspokojenia z obciążonej nieruchomości, a podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy przeciwko właścicielowi obciążonej nieruchomości. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem judykatury powództwo wierzyciela hipotecznego przeciwko właścicielowi obciążonej nieruchomości jest powództwem o zasądzenie świadczenia pieniężnego zarówno w przypadku, gdy jest on dłużnikiem osobistym, jak i wtedy, gdy odpowiada tylko rzeczowo (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 19/02, Lex nr 602311). Odpowiedzialność dłużnika hipotecznego ogranicza się do przedmiotu hipoteki. Zasądzając od niego na rzecz wierzyciela należność hipoteczną, sąd z urzędu powinien w wyroku zastrzec właścicielowi nieruchomości prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. Podstawę prawną zawarcia takiego ograniczenia w wyroku stanowi art. 319 k.p.c. (tak Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 17 kwietnia 2019 r., I ACa 35/19).

Powołany przepis ma zastosowanie w sytuacji, w której przedmiotem procesu wszczętego przeciwko dłużnikowi osobistemu jest objęty również stosunek prawny hipoteki, jeżeli uwzględnienie powództwa - wobec przedawnienia roszczenia opartego na odpowiedzialności osobistej - ma podstawę jedynie w stosunku hipoteki (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 r., IV CZ 53/15, niepubl. i uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 81/16, OSNC 2017, Nr 9, poz. 96).

Stanowisko to jest zgodne z ugruntowanym poglądem orzecznictwa Sądu Najwyższego, według którego przepis art. 319 k.p.c. ma zastosowanie nie tylko do przypadków odpowiedzialności osobistej ograniczonej do określonej masy majątkowej lub do określonej sumy pieniężnej, lecz także do odpowiedzialności rzeczowej, obejmującej m.in. przedmiot hipoteki (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1997 r., I CKU 78/96, Prok. i Pr. (wkładka) 1997, nr 6, s. 38, z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 525/07, OSNC 2009, Nr 4, poz. 61, z dnia 20 lutego 2015 r., V CSK 329/14, niepubl., z dnia 14 października 2016 r., I CSK 616/15, niepubl., z dnia 18 maja 2017 r., III CSK 215/16, niepubl., z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 212/17, niepubl., a także uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 23/14, OSNC 2015, Nr 3, poz. 31). Podłożem tego zapatrywania jest również utrwalony w judykaturze, przy sprzeciwie części piśmiennictwa, pogląd, według którego realizacja zabezpieczenia hipotecznego w postępowaniu sądowym wymaga wytoczenia przeciwko właścicielowi obciążonej nieruchomości powództwa o zapłatę (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1999 r., III CKN 331/98, OSNC 2000, Nr 3, poz. 57, z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 19/02, niepubl., z dnia 25 sierpnia 2004 r., IV CK 606/03, niepubl., z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 8/05, niepubl., z dnia 12 grudnia 2013 r., V CSK 51/13, niepubl., z dnia 24 kwietnia 2014 r., III CSK 178/13, niepubl., z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 233/16, niepubl., z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 212/17, a także uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 23/14, z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 81/16, i z dnia 18 stycznia 2019 r., III CZP 66/18, Biul. SN 2019, nr 1, s. 6, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 r., IV CZ 53/15).

Stanowisko to bywa uzasadniane z pozycji materialnoprawnych przez odwołanie się do istnienia po stronie właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką obowiązku spełnienia świadczenia pieniężnego (w tym kierunku wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 8/05, z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 233/16, i z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 212/17), bądź koniecznością uzyskania przez wierzyciela tytułu wykonawczego przy braku procesowych instrumentów pozwalających na wydanie i wykonanie wyroku, który odzwierciedlałby bierny charakter powinności właściciela obciążonej nieruchomości, co może jednak budzić wątpliwości (w tym kierunku, jak się wydaje, np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2004 r., IV CK 606/03, niepubl., z dnia 12 grudnia 2013 r., V CSK 51/13, i uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 23/14, w której podniesiono, że w prawie procesowym cywilnym nie przewidziano postępowania umożliwiającego wykonanie obowiązku, którego treścią jest znoszenie egzekucji, por. też uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZP 81/16).

Niezależnie od wątpliwości, które wiążą się z tym poglądem, przy założeniu biernego charakteru powinności właściciela obciążonej hipoteką nieruchomości, zasądzenie świadczenia pieniężnego stanowi w tym przypadku w istocie jedynie autorytatywne potwierdzenie odpowiedzialności pozwanego, rozumianej jako powinność poddania się przymusowi egzekucyjnemu realizowanemu na rzecz wierzyciela zabezpieczonej wierzytelności. Wyrok taki konkretyzuje jednocześnie przedmiotowe granice tej odpowiedzialności i tworzy konieczną w świetle art. 75 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w związku z art. 776 k.p.c. podstawę egzekucji przeciwko właścicielowi nieruchomości, którą obciążono hipoteką.

W sytuacji, w której podstawą uwzględnienia powództwa jest stosunek prawny hipoteki, z wyroku powinno wynikać, że odpowiedzialność pozwanego jest ograniczona do przedmiotu hipoteki (por. art. 65 ust. 1, 2 i 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Mając ponadto na względzie, że rozważana wzmianka ma na celu, zgodnie z istotą odpowiedzialności rzeczowej, uczynić niedopuszczalną egzekucję z innego majątku niż obciążony hipoteką (art. 65 ust. 1 in medio ustawy o księgach wieczystych i hipotece) konieczne jest także sprecyzowanie w niej przedmiotu konkretnej hipoteki, tak, by zakres dopuszczalnej egzekucji nie przedstawiał wątpliwości z punktu widzenia organu egzekucyjnego - por. art. 803 in fine k.p.c. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 października 2019 r., V CSK 287/18).

Odnosząc się z kolei do zarzutów strony pozwanej, której zdaniem powództwo powinno być niejako „z góry” oddalone w stosunku do pozwanej D. H., która nie była stroną umowy kredytowej z dnia 21 sierpnia 2013 r., wskazać trzeba, że w doktrynie i orzecznictwie brak jest zgody co do kwalifikacji prawnej stosunku zachodzącego pomiędzy wierzycielem a małżonkiem dłużnika. Sytuację małżonka dłużnika porównuje się z położeniem dłużnika rzeczowego, a więc nie będącego dłużnikiem osobistym i który odpowiada z obciążonego przedmiotu (nieruchomości) za zabezpieczoną hipoteką wierzytelność (wyrok SN z dnia 5 lutego 2015 r. V CSK 246/14, Lex nr 16660675).

Jak natomiast wynika z innego poglądu wyrażonego w judykaturze i doktrynie, małżonek dłużnika jest również dłużnikiem ponoszącym odpowiedzialność za cudzy dług z przedmiotów objętych wspólnością. Wierzycielowi przysługuje roszczenie nie tylko wobec dłużnika, lecz także przeciwko małżonkowi dłużnika. Jest to roszczenie wierzyciela wobec małżonka dłużnika o zaspokojenie długu drugiego małżonka z majątku wspólnego, będące pochodną roszczenia, jakie przysługuje wierzycielowi wobec samego dłużnika i warunkiem istnienia tego roszczenia jest istnienie długu. Nie ma zatem przeszkód, aby wierzyciel wytoczył od razu powództwo przeciwko swemu dłużnikowi oraz jego małżonkowi, tyle że przeciwko temu ostatniemu z ograniczeniem odpowiedzialności do przedmiotów objętych wspólnością majątkową (wyrok SN z dnia 6 grudnia 2012 r. III CSK 43/12, Legalis, wyrok SA w Warszawie z dnia 20 stycznia 1998 r. I ACa 1024/97, Pr.Gosp. 1999/2/33, Apel.-W-wa 1998/4/40, F.Zedler: Dochodzenie roszczeń majątkowych od małżonków, Warszawa 1976, str. 92, P. Pogonowski (w:) Działalność gospodarcza małżonków, Warszawa 2002, str. 179).

Wyżej wskazany pogląd o możliwości wytoczenia powództwa od razu tj. w pierwszej kolejności przeciwko małżonkowi dłużnika został zakwestionowany w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 17 czerwca 2016 r. w sprawie IV CSK 654/16, Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można zaaprobować stanowiska, że nie ma przeszkód, by wierzyciel wytoczył od razu przeciwko dłużnikowi osobistemu oraz jego małżonkowi, który jest również dłużnikiem wierzyciela, tyle że nie osobistym, a ponoszącym odpowiedzialność z przedmiotów objętych wspólnością.

W uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2011 r. III CZP 117/10 wskazano zaś, że postępowanie klauzulowe oparte na art. 787 k.p.c. stanowi uproszczoną formę uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi dłużnika i pozwala uniknąć konieczności pozywania równocześnie dłużnika i jego małżonka, wobec czego rygorystyczne wymagania dowodowe są w pełni usprawiedliwione. Natomiast wierzyciel, który nie dysponuje dokumentami, ale może wykazać fakt udzielenia zgody innymi środkami dowodowymi, nie jest pozbawiony możliwości wytoczenia powództwa przeciwko małżonkowi dłużnika. W orzecznictwie wskazuje się również, że przepis art. 41 k.r.o. może być materialnoprawną podstawą odpowiedzialności dłużnika w postępowaniu procesowym. Istnieje zatem możliwość pozwania nie tylko małżonka będącego dłużnikiem, lecz także jego współmałżonka ponoszącego odpowiedzialność z majątku wspólnego (wyrok SN z dnia 6 grudnia 2012 r. III CSK 43/12, Legalis, wyrok SA w Warszawie z dnia 20 stycznia 1998 r. I ACa 1024/97, Pr.Gosp. 1999/2/33, Apel.-W-wa 1998/4/40).

W judykatach sądów powszechnych wyrażane jest także stanowisko o dopuszczalności roszczenia przeciwko małżonkowi dłużnika w sytuacji, gdy wierzyciel, tj. powód nie wytoczył powództwa od razu przeciwko małżonkowi dłużnika a w pierwszej kolejności dochodził spełnienia świadczenia od dłużnika osobistego, a dopiero w sytuacji gdy egzekucja z majątku osobistego dłużniczki okazała się bezskuteczna, wytoczył powództwo przeciwko małżonkowi dłużnika (wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 27 kwietnia 2017 r. sygn. akt XVIII C 1085/15 - publikowany na portalu orzeczeń tegoż Sądu).

W wyroku z dnia 17 stycznia 2020 r. IV CSK 499/18, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w sytuacji zbiegu podstaw odpowiedzialności małżonka dłużnika z majątku wspólnego i z tytułu hipoteki, jej zakres, przedmiot oraz środki ochrony prawnej regulowane są dwoma samodzielnymi reżimami prawnymi. Są to zatem odpowiednio przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz kodeksu postępowania cywilnego obowiązujące w dacie powstania tytułu wykonawczego przeciwko pozwanemu w wyniku nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, ponadto przepisy ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, obowiązujące w dniu ustanowienia hipoteki na udziale we współwłasności nieruchomości tytułem zabezpieczenia wierzytelności przysługującej względem pierwotnego wierzyciela (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2006 r., III CZP 74/06, OSN 2007, Nr 6, poz. 90, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2008 r., III CZP 77/08, OSNC 2009, nr 7-8, poz. 114, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2007 r., III CZP 44/07, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 29).

Odpowiedzialność małżonków pozostających w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, w dacie zaciągnięcia przez W. H. zobowiązania, była oparta na ogólnych zasadach odpowiedzialności kontraktowej, za wyjątkiem zobowiązań wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, w odniesieniu do których ustawa przyjęła wprost solidarność dłużników (art. 27 i 30 k.r.o.).

W ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, że pozwana D. H., jako małżonka dłużnika, odpowiadała za jego dług zarówno z mocy ustawy - z majątku wspólnego, jak i z tytułu czynności prawnej ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego w postaci hipoteki - ze swojego udziału we współwłasności nieruchomości. Z tytułu hipoteki była dłużnikiem rzeczowym, a zakres jej odpowiedzialności majątkowej był ograniczony podwójnie - do wysokości sumy hipoteki i do wartości udziału w nieruchomości.

Należy przypomnieć, że hipoteka jest akcesoryjnym prawem rzeczowym, ustanawianym dla zabezpieczenia wierzytelności, obciążającym cudzą nieruchomość przez zagrożenie egzekucją (art. 65 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece). Jak zauważył Sąd Najwyższy we w/w wyroku z dnia 17 stycznia 2020 r., początkowa rozbieżność poglądów piśmiennictwa i orzecznictwa co do tego, czy właściciel obciążonej nieruchomości, nie będący dłużnikiem osobistym wierzyciela zabezpieczonej wierzytelności, jest obowiązany do zapłaty ze wskazanymi ograniczeniami odpowiedzialności czy do znoszenia egzekucji ze swojej rzeczy prowadzonej przeciwko dłużnikowi osobistemu, ustała. Obecnie przyjęto, za tzw. teorią obligacji realnej, że jest on zobowiązany do zapłaty (czynienia) w granicach swojej odpowiedzialności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1999 r., III CKN 331/98, OSNC 2000, Nr 3, poz. 57). Konsekwentnie oznacza to, że w razie odmowy zapłaty wierzyciel, aby uzyskać przymusowe zaspokojenie, powinien wytoczyć przeciwko aktualnemu właścicielowi obciążonej nieruchomości powództwo o zapłatę, a po uzyskaniu tytułu wykonawczego doprowadzić do egzekucyjnej sprzedaży obciążonej rzeczy (art. 75 w/w ustawy.). Nie jest możliwe wykorzystywanie przez wierzyciela wobec dłużnika rzeczowego innego tytułu wykonawczego, na podstawie którego odpowiada on jako dłużnik egzekwowany, nawet jeżeli egzekucja dotyczy nieruchomości obciążonej hipoteką. Przemawia za tym w szczególności okoliczność, że tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi rzeczowemu musi zawierać wynikające z mocy prawa i uwzględniane przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym z urzędu zastrzeżenia o ograniczeniu jego odpowiedzialności do wysokości sumy hipoteki i do wartości udziału w nieruchomości, oraz stwierdzenie, że egzekucja może być skierowana tylko do obciążonej nieruchomości (por.m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1997 r., I CKU 78/96, Prokuratura i Prawo Orzecznictwo 1997, Nr 6, poz. 38).

Uznając, że pozostała do zapłaty należność główna, wynikająca z umowy kredytu z dnia 21 sierpnia 2006 r. wynosi 770 710 zł, a zatem mieści się w całości w kwocie hipoteki zwykłej, przyjąć należało, że powód zasadnie, jako wierzyciel hipoteczny, na podstawie powołanych w uzasadnieniu przepisów, domagał się zasądzenia tej należności od pozwanych.

Zgodnie z normą art. 319 k.p.c. jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych sąd może uwzględnić powództwo, zastrzegając jednocześnie pozwanemu prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. Takie zastrzeżenie musi zostać zamieszczone bez względu na wnioski stron i zostało zawarte w wyroku. Oznacza to, że pozwany ma prawo do powoływania się w toku ewentualnej egzekucji do ograniczenia swojej odpowiedzialności nie tylko w aspekcie rzeczowym (z praw obciążonych hipoteką), ale także kwotowym w odniesieniu do wszystkich należności odsetkowych.

Uwzględniając powództwo o zapłatę ze stosunku prawnego hipoteki, sąd ogranicza odpowiedzialność pozwanego do przedmiotu hipoteki, wskazując w sentencji wyroku nieruchomość lub prawo majątkowe obciążone hipoteką (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2019 r., V CSK 287/18, LEX). Tak też uczyniono w niniejszej sprawie. Sąd przyjął odpowiedzialność solidarną obojga pozwanych, jako dłużników rzeczowych (art. 366 § 1k.c., zob. np. wyrok SA w Warszawie z dnia 28 lutego 2013r., VI ACa 1227/12).

O odsetkach za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481§ 1 k.c., przyjmując jako datę początkową datę wytoczenia powództwa (12 listopada 2020r.), przy czym pozwani mają prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie swojej odpowiedzialności do ich udziału w przedmiotowej nieruchomości w zakresie wpisanej na rzecz powoda hipoteki umownej zwykłej oraz hipoteki kaucyjnej.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w punkcie I wyroku.

W odniesieniu do skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w wysokości 197 550 zł, zabezpieczonych hipoteką kaucyjną, Sąd powództwo oddalił (pkt II wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Dlatego też w punkcie II wyroku zasądzono solidarnie od pozwanych na rzecz strony powodowej kwotę 44.940,41 złotych. Powód poniósł następujące koszty: opłata od pozwu 48.413 zł, koszty zastępstwa procesowego 10.800 zł oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Koszty poniesione przez pozwanych to koszty zastępstwa procesowego 10.800 zł oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Wobec uwzględnienia powództwa do kwoty 770.710 zł, uznać należało, iż powód wygrał w 79,6%, a zatem należy się zwrot kosztów w kwocie 47.147,08 zł. Z kolei pozwani wygrali w 20,4%, co daje kwotę 2.206,67 zł. Po wzajemnej kompensacji tychże kosztów należało zasądzić solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 44.940,41 zł. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 (1) k.p.c., pozew został złożony 12 listopada 2020r., złożenie wniosku o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych (jak w niniejszej sprawie) oznacza, iż Sąd powinien zasądzić te koszty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (zob. T. Szanciło , Nowa regulacja odsetek od kosztów procesu w Kodeksie postępowania cywilnego , PUG 2020/6/25-31).