Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 24 czerwca 2020r. wydanymi na podstawie art. 83 ust 1 pkt 3, art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998r.o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 1 i § 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zainteresowanego: M. D. w okresie 01/2016-05/2016, 09/2016 - 10/2016, 02/2017, 04/2017, 07/2017, 10/2017, 12/2017, 02/2018-09/2018 i 11/2018 oraz W. J. w okresie 04/2016, 06/2016, 12/2016, 03/2017, 05/2017 i 08/2017 z tytułu zatrudnienia u płatnika składek M. A. K. stanowią wskazane w decyzjach kwoty. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w wyniku kontroli u płatnika składek ustalono, że w okresie od stycznia 2016r. do grudnia 2018r. płatnik zatrudniał pracowników do prac remontowo- budowalnych w Polsce i za granicą. W okresie tym występował o wydanie dla pracowników zaświadczeń A1, jednak wysyłanie pracowników za granicę kwalifikował jako podróż służbową, wypłacał zaliczki, rozliczane po powrocie i w rozliczeniu podróży płatnik uwzględnił diety oraz zwrot kosztów noclegu. W opinii organu rentowego wyjazdy pracowników delegowanych do pracy za granicę były przez pracodawcę nieprawidłowo kwalifikowane jako podróże służbowe, bowiem nie spełniały przesłanek z art. 77 ^{( 5)} § 1 Kodeksu Pracy. Pracownicy w okresach wyjazdu do pracy za granicą byli pracownikami zatrudnionymi za granicą u polskiego pracodawcy, a nie pracownikami odbywającymi podróż służbową. W związku z powyższym wypłacone im wynagrodzenie określone przez płatnika mianem kosztów zagranicznej podróży służbowej było przychodem uzyskanym z tytułu wykonywania umowy o pracę i powinni być wliczone do podstawy wymiaru składek.

Odwołania od tych decyzji złożyła płatnik A. K. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą A. M. - (...) i zaskarżyła obie decyzje w całości. Odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonych decyzji i ustalanie w spornych okresach podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonych z tytułu zatrudnienia u odwołującej zgodnie z zadeklarowaną przez płatnika podstawą wymiaru składek oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu obu odwołań odwołująca wskazała, że decyzje ZUS są błędne. Podniosła, że prowadzi działalność, której głównym przedmiotem jest kupno i sprzedaż nieruchomości i działalność ta prowadzona jest głównie na rynku (...). Wskazała, że w zakresie swojej działalności świadczy także usługi budowlane i w tym celu m.in., zatrudnia pracowników budowlanych. Usługi te wykonywane są głownie na terenie B., ale w przypadku zleceń zagranicznych, wykonywane są także poza granicami Polski. Przy zleceniu zza granicy odwołująca wydaje pracownikom polecenia wyjazdu służbowego w celu wykonania określonych zadań poza granicami Polski. Odwołująca przyznała, że pozostaje w relacjach gospodarczych ze (...) spółką (...), na rzecz której wykonywała prace budowlano-remontowe na terenie S., jednak nie stanowi to jej głównego profilu działalności. Wskazała, że pracownicy wysyłani są w podróż służbową celem realizacji konkretnego zadania każdorazowo określonego przez pracodawcę, zgodnie z bieżącymi potrzebami. Są to prace trwające od kilku dni do 2 tygodni. Pracownicy są zatrudnieni na podstawie umów o pracę, a ich faktycznym stałym miejscem wykonywania pracy jest B.. Kiedy są doraźnie kierowani do innej miejscowości, przysługuje im z tego tytułu świadczenie z tytułu podróży służbowej. Zdaniem odwołującej wskutek realizacji poleceń wykonania podróży służbowej nie doszło do zmiany miejsca pracy poszczególnych pracowników. Podniosła, iż zgodnie z treścią art 77 ^{( 5)} k.p. pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Celem tej podróży nie jest zmiana stałego miejsca pracy, ponieważ celem tym nie jest stałe wykonywania pracy w innej miejscowości, lecz wykonywanie tam zadania określonego w poleceniu wyjazdu służbowego. W ocenie odwołującej nie zostały zatem spełnione warunki do tego, aby zakwestionować fakt pozostawania zainteresowanych w podróży służbowej w spornych okresach, a w konsekwencji - aby uznać, że świadczenia wypłacone im przez odwołującą tytułem kosztów zagranicznych podróży służbowych powinni być traktowane jako przychód z tytułu wykonywania umowy o pracę.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko i wniósł o oddalenie odwołań. Organ rentowy wskazał, że podróż służbowa nie jest tym samym, co wykonywanie pracy. Polecone w podróży służbowej pracownikowi zadanie służbowe różni się od pracy „określonego rodzaju”, do wykonywania której pracownik zobowiązuje się w stosunku pracy. Podniósł, że przepis art. 77 ⁵ k.p. wskazuje na incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter podróży służbowej. Zdaniem organu rentowego w stanie faktycznym sprawy zainteresowani nie przebywali w podróżach służbowych, które miały charakter incydentalny- w ramach wyjazdów wykonywali bowiem prace tożsame z tymi, które wykonywali na rzecz pracodawcy w kraju. Organ rentowy podkreślił, że specyfika branży robót budowlanych ma w swej istocie świadczenie pracy przez zatrudnionych pracowników także w miejscach innych niż siedziba pracodawcy. Zawarcie umowy z kontrahentem ze S. spowodowało obowiązek wykonywania prac budowlanych także w miejscach realizowania zleceń przez tego kontrahenta. Zatem, w opinii organu, zainteresowani byli pracownikami zatrudnionymi za granicą u polskiego pracodawcy, a nie pracownikami odbywającymi podróż służbową.

Zarządzeniem z dnia 10 listopada 2020r. sprawy z obu odwołań zostały połączone do wspólnego rozpoznania pod sygnaturą VI U 2158/20.

Sąd ustalił, co następuje:

A. K. prowadzi od 1 lutego 2010r. działalność gospodarczą pod nazwą A. K. (...), której przeważającym przedmiotem jest kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek. Ponadto przedmiotem działalności przedsiębiorstwa odwołującej są także wszelkiego rodzaju roboty budowlane.

Bezsporne, nadto wydruk z CEIDG- w aktach kontroli ZUS.

W dniu 3 stycznia 2014r. odwołująca zawarła z (...) z siedzibą w miejscowości B., w S. umowę współpracy, na mocy której H. A. oświadczył, że będzie odwołującej zlecał do wykonania roboty budowalne, tj. prace malarskie, wykończeniowe, elektryczne, hydrauliczne, płytki, stolarskie na obiektach budowlanych położonych na terenie S., na które spółka posiada umowę z inwestorem zagranicznym. Umowa została zawarta na czas nieokreślony.

Dowód: umowa- w aktach kontroli ZUS, ponadto zeznania odwołującej- zapis AV na płycie CD- k. 32 akt sprawy.

M. D. był zatrudniony przez A. K. w okresie od 11 stycznia 2013r. do 31 października 2019r. na podstawie umowy o pracę na pełen etat za wynagrodzeniem minimalnym na stanowisku pracownika budowalnego. W umowie o pracę jako miejsce wykonywania pracy wpisano: „na zleceniach realizowanych przez pracodawcę”. W tym okresie zainteresowany wykonywał wszelkie prace budowlane przede wszystkim w B.. Pracował przy kapitalnym remoncie kamienicy przy ul. (...) w B., który zakończył się w roku 2018r. Kilka razy pracował na budowach przy ul. (...). W czasie zatrudnienia u odwołującej ubezpieczony cyklicznie wyjeżdżał do pracy za granicę w S. na polecenie pracodawczyni na okresy dwóch tygodni, gdzie również wykonywał prace budowlane: wstawiał stolarkę w blokach, okna, drzwi. Wynagrodzenie za czas pracy wS. było wypłacone w kwocie najniższej krajowej, ale dodatkowo ubezpieczony otrzymywał w gotówce kwotę ok. 5.000 zł tytułem delegacji z przeznaczeniem na koszy pobytu (wyżywienie i noclegi). Zarówno wynagrodzenie za pracę jak i delegacyjne wypłacono mu do ręki. O terminie i miejscu kolejnego wyjazdu ubezpieczony dowiadywał się od szefowej na kilka dni przed wyjazdem. Wyjazdy odbywały się samochodem służbowym firmy. Dieta nie była formalnie rozliczana. W roku 2016r. pracodawca zapewniał noclegi i pomieszczenie socjalne, od roku 2017r. ubezpieczony sam musiał organizować sobie nocleg.

Dowód: zeznania zainteresowanego- zapis AV na płycie CD- k.32 akt sprawy, umowy o pracę oraz świadectwo pracy – w aktach osobowych zainteresowanego – koperta na k. 39 akt.

Z tytułu tych wyjazdów ubezpieczony otrzymywał następujące kwoty:

- wyjazd od 11.01.2016r. – 23.11.2016. (13 dni) – dieta w kwocie 2.595,96 zł oraz ryczałt za noclegi- 2.545,02 zł;

- wyjazd Od 14.02.2016r. – do 26.02.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2573,88 zł oraz ryczałt za noclegi - 2823,42 zł;

- wyjazd od 13.03.2016r. – do 25.03.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2530,32 zł oraz ryczałt za noclegi - 2480,76 zł;

- wyjazd od 17.04.2016r. – do 29.04.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2629,56 zł oraz ryczałt za noclegi - 2577,96 zł;

- wyjazd od 15.05.2016r. – do 31.05.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2051,70 zł oraz ryczałt za noclegi - 2011,50 zł;

- wyjazd od 18.09.2016r. – do 30.09.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2467,56 zł oraz ryczałt za noclegi - 2419,20 zł;

- wyjazd od 16.10.2016r. – do 28.10.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2392,08 zł oraz ryczałt za noclegi – 2345,22 zł;

- wyjazd od 12.02.2017r. – do 24.02.2017r. (13 dni) - dieta w kwocie 2517,72 zł oraz ryczałt za noclegi – 2468,34 zł;

- wyjazd od 02.07.2017r. – do 17.07.2017r. (13 dni) - dieta w kwocie 2421,84 zł oraz ryczałt za noclegi – 2374,38 zł;

- wyjazd od 04.12.2017r. – do 16.12.2017r. (13 dni) - dieta w kwocie 2336,52 zł oraz ryczałt za noclegi – 2290,68 zł;

- wyjazd od 08.02.2018r. – do 22.02.2018r. (14 dni) - dieta w kwocie 2664,20 zł oraz ryczałt za noclegi – 2611,98 zł;

- wyjazd od 08.04.2018r. – do 22.04.2018r. (14 dni) - dieta w kwocie 2601,20 zł oraz ryczałt za noclegi – 2550,24 zł;

- wyjazd od 13.05.2018r. – do 27.05.2018r. (14 dni) - dieta w kwocie 2679,60 zł oraz ryczałt za noclegi – 2627,10 zł;

- wyjazd od 10.06.2018r. – do 24.06.2018r. (14 dni) - dieta w kwocie 2688,70 zł oraz ryczałt za noclegi – 2635,92 zł;

- wyjazd od 15.07.2018r. – do 29.07.2018r. (14 dni) - dieta w kwocie 2667,42 zł oraz ryczałt za noclegi – 2615,13 zł;

- wyjazd od 12.08.2018r. – do 26.08.2018r. (14 dni) - dieta w kwocie 2588,46 zł oraz ryczałt za noclegi – 2537,64 zł;

- wyjazd od 16.09.2018r. – do 23.09.2018r. (8 dni) - dieta w kwocie 1334,97 zł oraz ryczałt za noclegi – 1308,83 zł;

- wyjazd od 4.11.2018r. – do 18.11.2018r. (14 dni) - dieta w kwocie 2583,84 zł oraz ryczałt za noclegi – 2533,23 zł.

Jako cel podróży w dokumentach zatytułowanych „Rozliczenia kosztów zagranicznej podróży służbowej” wpisano bądź roboty budowlane (okres od stycznia 2016r. do grudnia 2017r.) bądź montaż instalacji (wyjazdy od lutego 2018r. do listopada 2018r.)

Dowód: dokumenty zatytułowane rozliczenia kosztów zagranicznej podróży służbowej w aktach kontroli ZUS – k. 101-142 tych akt.

W. J. był zatrudniony przez A. K. w okresie od 1 września 2014r. do 31.08.2017r. na podstawie umowy o pracę na pełen etat za wynagrodzeniem minimalnym na stanowisku pracownika budowalnego. W umowie o pracę jako miejsce wykonywania pracy wpisano: „na zleceniach realizowanych przez pracodawcę”. W tym okresie zainteresowany wykonywał prace budowlane (ogólno-stolarskie, porządkowe, ogólno- budowlane: malowanie, szpachlowanie, kafelkowanie, montaż podłóg, wykańczanie lokali i mieszkań) na obiektach zlokalizowanych w B., w tym w kamienicy przy ul. (...), na ul. (...), ul. (...), ul. (...) i innych. W czasie zatrudnienia u odwołującej ubezpieczony cyklicznie wyjeżdżał do pracy za granicę w S. na polecenie wyjazdu służbowego. Takich wyjazdów było po 3 w roku 2016r. i w roku 2017r. i trwały zawsze po dwa tygodnie. Wyjazdy te nigdy nie były zaplanowane z dużym wyprzedzeniem, decyzja o konieczności skierowania ubezpieczonego do pracy za granicą podejmowana była przez pracodawcę na bieżąco, w miarę, jak pojawiało się zlecenie ze S. W czasie tych wyjazdów ubezpieczony wykonywał prace stolarskie: montaż drzwi, okien i kuchni. Wynagrodzenie za czas pracy w S.było wypłacone w kwocie najniższej krajowej, ale dodatkowo ubezpieczony otrzymywał w gotówce kwotę ok. 5.000 zł tytułem delegacji z przeznaczeniem na koszy pobytu (wyżywienie i noclegi). Koszty przejazdów pokrywał pracodawca. Kwota ta wypłacona była przed wyjazdem w formie zaliczki i była wyrównywana po powrocie.

Dowód: zeznania zainteresowanego na formularzu- k. 63-66v akt sprawy, umowy o pracę oraz świadectwo pracy – w aktach osobowych zainteresowanego – koperta na k. 39 akt.

Z tytułu tych wyjazdów ubezpieczony otrzymywał następujące kwoty:

- wyjazd od 17.04.2016r. – do 29.04.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2629,56 zł oraz ryczałt za noclegi - 2577,96 zł;

- wyjazd od 12.06.2016r. – do 25.06.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2795,00 zł oraz ryczałt za noclegi – 2740,14 zł;

- wyjazd od 04.12.2016r. – do 16.12.2016r. (13 dni) - dieta w kwocie 2489,64 zł oraz ryczałt za noclegi – 2440,80 zł;

- wyjazd od 19.03.2017r. – do 31.03.2017r. (13 dni) - dieta w kwocie 2442,84 zł oraz ryczałt za noclegi – 2394,90 zł;

- wyjazd od 7.05.2017r. – do 19.05.2017r. (13 dni) - dieta w kwocie 2365,68 zł oraz ryczałt za noclegi – 2319,30 zł;

- wyjazd od 16.08.2017r. – do 27.08.2017r. (12 dni) - dieta w kwocie 2263,47 zł oraz ryczałt za noclegi – 2218,62 zł;

Jako cel podróży w dokumentach zatytułowanych „Rozliczenia kosztów zagranicznej podróży służbowej” wpisano roboty budowlane.

Dowód: dokumenty zatytułowane rozliczenia kosztów zagranicznej podróży służbowej w aktach kontroli ZUS – k. 165 -178 tych akt.

Odwołująca w spornym okresie zatrudniała do 8 pracowników budowlanych. Wszyscy ci pracownicy poza wykonywaniem pracy na obiektach w B., wyjeżdżali do S. na dwutygodniowe wyjazdy w celu wykonywania pracy na tamtejszych obiektach. Byli to poza zainteresowanymi w niniejszej sprawie: W. F., A. J., P. K., K. M., A. P.. Wyjazdy następowały rotacyjnie.

Dowód: zeznania odwołującej – zapis AV na płycie CD –k. 33 akt, dokumenty w aktach kontroli ZUS w postaci: świadectw pracy, umów o pracę oraz formularzy rozliczenia kosztów zagranicznej podróży (...) F., A. J., P. K., K. M., A. P. .

Do naliczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zainteresowanych została przyjęta kwota płacy zasadniczej (wynagrodzenie minimalne). Płatnik nie doliczał do podstawy wymiaru składek składników w postaci diet i ryczałtu za noclegi.

Bezsporne.

Powyższy stan faktyczny był co do zasady niesporny pomiędzy stronami, a ponadto w całości możliwy do otworzenia na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach: dokumentów z teczek osobowych zainteresowanych oraz dokumentów znajdujących się w aktach kontroli, w tym formularzy rozliczenia kosztów zagranicznej podróży służbowej. Sąd okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia ustalił również na podstawie zeznań stron ograniczonych do odwołującej oraz zainteresowanych, którym dał w całości wiarę w zakresie okoliczności, jakie obowiązki wykonywali zainteresowani w S., formy wydawania przez płatnika poleceń wyjazdu, czasu trwania podróży (z uwzględnieniem czasu podróży wynikającego wprost z dokumentacji). Zeznania te są logiczne, spójne i zgodne z doświadczeniem życiowym, wobec czego uznać je należało za wiarygodne. Przy czym należy stwierdzić, że tych zeznań nie wynikał charakter prawny spornych podróży jako podróży służbowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Jak wskazano już powyżej, w niniejszej sprawie stan faktyczny nie był sporny. Spór miał charakter wyłącznie prawny. Strony spierały się, czy okoliczności faktyczne niniejszej sprawy pozwalają na stwierdzenie, że praca wykonywana przez zainteresowanych w spornym okresie poza granicami Polski była pracą wykonywaną na rzecz polskiego pracodawcy na terenie innego kraju w ramach zlecenia wykonywania pracy w innym miejscu pracy (jak twierdził ZUS), czy też były to podróże służbowe wykonywane na polecenie pracodawcy celem realizacji konkretnego zadania każdorazowo określonego przez pracodawcę, zgodnie z jego bieżącymi potrzebami (jak twierdziła odwołująca). Kwestia ta miała kluczowe znaczenie dla stwierdzenia, czy płatnik prawidłowo zadeklarował podstawę wymiaru składek obu zainteresowanych za sporne okresy.

W przypadku ustalenia bowiem, że zainteresowani w okresie wykonywania pracy na terenie S.wbrew stanowisku odwołującej, nie przebywali w podróży służbowej, nie miałby wobec nich zastosowania § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, na mocy którego dodatkowe składniki wynagrodzenia wypłacone przez pracodawcę (diety i ryczałty za noclegi) stanowiły przychód wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Należy zwrócić przy tym uwagę, że płatnik nie kwestionował samej wysokości kwot należności wyliczonych przez organ rentowy przy założeniu, że ubezpieczeni w okresach uwzględnionych przez organ rentowy nie odbywał podróży służbowych.

Sąd dokonując subsumcji stanu faktycznego pod normy prawa materialnego w szczególności art. 77 ⁵ kodeksu pracy doszedł do przekonania, że stanowisko ZUS, że zainteresowani nie wykonywali pracy w ramach podróży służbowych, tylko byli delegowani do innego miejsca pracy, było prawidłowe.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 4 pkt 9 oraz art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe oraz wypadkowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Przychód to - w myśl art. 12 ust. 1 i art. 21 pkt 16a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartości pieniężne świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartości innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych, z wyłączeniem m.in. diet i innych należności za czas podróży służbowej pracownika. W świetle § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z roku 2015, poz. 2236 j.t.) te ostatnie należności są też wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, przy czym z tytułu podroży służbowych poza granicami kraju - do wysokości określonej w przepisach, mającego zastosowanie w niniejszej sprawie a obecnie już nie obowiązującego, rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1991 ze zm.).

Powołane przepisy nie definiują jednak pojęcia samej podróży służbowej. Tej należy poszukiwać na gruncie unormowań prawa pracy.

Przepis art. 77 ⁵ § 1 kodeksu pracy stanowi, że pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. W kontekście powyższego unormowania podróż służbowa cechuje się tym, że jest odbywana poza obszar miejscowości, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałe miejsce pracy pracownika, na polecenie pracodawcy w celu wykonania określonego przez pracodawcę zadania oraz jest ograniczona zakładanym z góry terminem. Wszystkie te cechy muszą wystąpić łącznie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2008r., I PK 208/07). Podróż służbowa wyróżnia się więc wśród czynności pracowniczych ze względu na miejsce, czas i cel.

Co do miejscowego aspektu podróży służbowej w judykaturze zauważa się, że wykonywanie pracy w siedzibie pracodawcy nie zawsze nadaje się do pogodzenia z jej charakterem, a jednocześnie wykonywanie pracy poza siedzibą pracodawcy nie jest wystarczające do zakwalifikowania jej jako podróż służbowa. Z problematyką wykonywania przez tego rodzaju pracowników zadań na większym obszarze wiąże się kwestia oznaczenia ich miejsca pracy, jako punktu wyjścia w rozważaniach na temat odbywania przez tych pracowników podróży służbowych. Przepis art. 77 ⁵ § 1 kodeksu pracy należy interpretować w korelacji z art. 29 § 1 pkt 2 kodeksu pracy, który nakazuje określić w umowie o pracę miejsce wykonywania pracy. Oznacza to, że stałe miejsce pracy w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 kodeksu pracy, jest miejscem wykonywania pracy, o którym mowa w art. 29 § 1 pkt 2 kodeksu pracy. Miejsce wykonywania pracy może zaś być różnie oznaczone, jednakże sposób owego określenia powinien być powiązany z rodzajem pracy. Żaden przepis nie wyklucza możliwości takiego postanowienia umowy, które wyznaczałoby jako miejsce wykonywania pracy pewien obszar geograficzny, a nie stały punkt, czy stałe punkty. Istotne jest jednak to, by miejsce świadczenia pracy pracownika oznaczone jako obszar jego aktywności zawodowej odzwierciedlało prawdziwy stan rzeczy. Jeżeli zgodnie z wolą stron stosunku pracy zobowiązanie pracownicze (istota obowiązków pracowniczych) polega na wykonywaniu zadań na geograficznie określonym obszarze, to stałym miejscem pracy w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 KP jest ten obszar (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2009r., II UK 114/09, LEX nr 558591). Wypada jednak dodać, iż zakres wyrażenia "miejsce wykonywania pracy" w ujęciu art. 29 § 1 pkt 2 KP jest szerszy niż zakres pojęciowy nazwy "stałe miejsce pracy" w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 KP. Spełnienie wymagania przewidzianego w art. 29 § 1 pkt 2 KP może polegać na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) pracy albo na wskazaniu niestałych (zmiennych) miejsc pracy, zmienianych ze względu na rodzaj pracy świadczonej przez pracownika oraz naturę działalności prowadzonej przez pracodawcę i związaną z nią rzeczywistą potrzebę gospodarczą.

Ruchome (zmienne) miejsce pracy może na przykład zostać określone wówczas, gdy pracodawca prowadzi budowy lub podobnego rodzaju działalność. Jeżeli ruchome miejsce pracy zostało właściwie określone w umowie, to stałymi miejscami pracy w rozumieniu art. 77 ⁵ § 1 kodeksu pracy są poszczególne, konkretne miejsca, do których (w granicach umowy o pracę i w ramach określonego w niej ruchomego miejsca pracy) pracownik zostaje skierowany w celu stałego świadczenia umówionego rodzaju pracy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r., I PK 230/07). Pracownik, którego miejsce pracy określono w taki sposób, jest w podróży służbowej tylko wówczas, gdy otrzymał krótkotrwałe zadanie wykonania pracy poza takim stałym miejscem pracy, a także w czasie dojazdu do tego - nieokreślonego w umowie o pracę - miejsca i powrotu z niego.

Poza siedzibą pracodawcy świadczona jest praca także przez pracowników, dla których przemieszczanie się należy do istoty wykonywania podstawowych obowiązków (np. konwojentów, personelu latającego, kolejarzy, także marynarzy); ich miejscem pracy jest ośrodek dyspozycyjny, w którym rozpoczynają i kończą pracę (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 1975 r., I PZP 9/75). Stałe przemieszczanie się z jednego do innego miejsca (miejscowości) przez tzw. pracowników mobilnych stanowi integralny element sposobu wykonywania przez nich pracy w ramach "ruchomego", "zmiennego" miejsca pracy, obejmującego pewien obszar. W związku z tym pracownicy, których praca z istoty polega na przemieszczaniu się na pewnym obszarze, nie odbywają podróży służbowych (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1976 r., I PR 115/76).

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należało, że postępowanie dowodowe wykazało, że wbrew twierdzeniom odwołującej, nie może być mowy o wykonywaniu przez zainteresowanych pracy w spornych okresach w ramach podróży służbowych, o jakich mowa w art. 77 ⁵ Kodeksu Pracy. Bezsporne było, że obaj zainteresowani byli zatrudnieni u odwołującej na podstawie umowy o pracę jako pracownicy budowlani, za wynagrodzeniem w wysokości płacy minimalnej, przy czym miejsce wykonywania pracy umowy określały „na zleceniach realizowanych przez pracodawcę” (a więc wcale nie B., jak twierdziła w odwołaniach odwołująca). Pracownicy ci w czasie zatrudnienia od czasu do czasu realizowali swoje obowiązki na obiektach na terenie S.. W pozostałym czasie świadczyli pracę w kraju. Wyjazdy za granicę pracodawca traktował jak podróże służbowe i z tego tytułu wypłacał diety i ryczałty za noclegi, nie ujmując ich w podstawie wymiaru składek.

W takim stanie faktycznym nie może być mowy o wykonywaniu podróży służbowych przez zainteresowanych. Po pierwsze w łączących ich z odwołującą umowach o pracę nie wskazano wcale jako stałego miejsca wykonywania pracy B., ale określono to miejsce posługując się opisowym sformułowaniem „na zleceniach realizowanych przez pracodawcę”. Oznacza to, że stałym miejscem pracy pracowników miało być to geograficznie położone miejsce, na którym aktualnie pracodawca wykonuje zlecenia. Zlecenia ze S.odwołująca otrzymywała regularnie, nie były to zatem zlecenia sporadyczne czy wpadkowe – świadczy o tym zawarta pomiędzy odwołującą a szwedzkim podmiotem umowa o współpracy. A zatem zlecenia te stanowiły istotny element działalności odwołującej w zakresie wykonywania robót budowalnych, miały charakter ciągły. Wszyscy pracownicy budowlani, których odwołująca zatrudniała w spornym okresie, wyjeżdżali do pracy do S., na okresy dwutygodniowe, w celu świadczenia pracy. Przy tym nie wykonywali tam żadnego konkretnego z góry określonego zadania. Polecenia wyjazdów służbowych były ustne, a jedynym dokumentem, z którego wynika cel wyjazdu były formularze rozliczenia podróży, w których jako cel wyjazdu pracodawca wpisywał „roboty budowalne” lub „montaż instalacji”. Takie określenie celu podróży nie spełnia kryterium konkretyzacji zadania (celu) podróży służbowej.

Z okoliczności faktycznych sprawy wynika, że budowy w S. były drugim, poza B. miejscem stałego wykonywania zleceń przez przedsiębiorstwo odwołującej. Odwołująca dbała, aby pracownicy wysyłani doS. nie przebywali na wyjazdach dłużej niż dwa tygodnie, stąd też wysyłani tam byli rotacyjnie, tak aby zapewnić ciągłość świadczenia usług na miejscu pracy w S.. Sąd stwierdza, że cykliczna zmiana miejsca wykonywania pracy przez zainteresowanych, na polecenie odwołującej, nie miała charakteru podróży służbowej, gdyż zadania zlecane im przez pracodawcę za granicą w stosunku do ich stałych obowiązków pracowniczych nie stanowiły zjawisk nietypowych, okazjonalnych. Zainteresowani do pracy w S.nie jeździli okazjonalnie, aby realizować jakieś nietypowe zadanie pracownicze, ale w celu wykonywania pracy uzgodnionej w umowie o pracę i realizacji zleceń na świadczenie usług na terenie S., jakie zawarła z podmiotem szwedzkim odwołująca- pracodawca zainteresowanych.

Stan faktyczny wynikający z dokumentów prowadzi zatem do wniosku, że odwołująca prowadząc działalność gospodarczą w ramach tego jej przedmiotu, którym były usługi budowlane, w spornym okresie prowadziła ją w Polsce i równocześnie świadczyła usługi w tym zakresie innym państwie, tj. w S..

Wobec powyższego należy przyjąć za zasadne stanowisko, iż zainteresowani nie wykonywali incydentalnych prac na terenie S. i nie byli w podróży służbowej.

W konsekwencji, skoro podstawę wymiaru składek zmniejsza się o diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika, zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia z 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, to w zakresie tego przepisu podstawa ta nie może być zmniejszona również o inne lub podobne świadczenia, które pracownik otrzymuje z tytułu delegowania do innego miejsca pracy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2012r., III UK 54/11, Legalis nr 490648). Wszystko to razem stanowi o prawidłowości stanowiska organu rentowego co do sposobu obliczania podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne M. D. oraz W. J. z tytułu zatrudnienia u A. K., a w konsekwencji i wysokości należnej składki z tytułu zatrudnienia przez A. K. jako płatnika składek tych pracowników jak dla pracowników czasowo oddelegowanych do pracy za granicą, a nie świadczących tam pracę w ramach podróży służbowych.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał zaskarżone decyzje za zgodne z prawem i dlatego oddalił odwołania na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., o czym orzekł w punkcie 1. wyroku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego zawarte w punkcie 2. wyroku, wydano kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art 98 k.p.c.) oraz w oparciu § 2 pkt 4) i 5) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności (Dz. U. z 2017r. poz. 1870 z późn. zm). Niniejszy wyrok stanowił rozstrzygnięcie dwóch odrębnych spraw połączonych w celu ich łącznego rozpoznania. Sąd Okręgowy miał zatem na uwadze wartość przedmiotu sporu w każdej ze spraw. Sprawy dotyczyły ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wartość tą w każdej z połączonych w niniejszym postępowaniu spraw obliczono jako różnicę pomiędzy wysokością składki uiszczonej, a należnej za okres objęty decyzjami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wartość przedmiotu sporu w sprawie z odwołania dotyczącego W. J. wynosiła 5641,00 zł, natomiast w sprawie z odwołania M. D.- 18.914,49 zł. Zatem biorąc pod uwagę te wartości przedmiotu sporu oraz treść § 2 pkt. 4 i 5 powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Sąd zasądził od odwołującego na rzecz organu rentowego kwotę 5.400 zł.

Sędzia Ewa Krakowska