Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

J. D. (2), wniosła o zatwierdzenie przez sąd oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych, niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po synu P. D., zmarłym w dniu 31 maja 2011 r. w I., ostatnio stale zamieszkałym w K. oraz o przyjęcie przez sąd jej oświadczenia o odrzuceniu spadku po synu P. D.. Twierdziła, że nie złożyła w terminie stosownego oświadczenia albowiem pozostawała w błędzie, co do przedmiotu spadku, gdyż nie wiedziała o istnieniu długów spadkowych po synu. O istnieniu długów spadkowych dowiedziała się z pisma adwokata M. W., z dnia 25 października 2012 r., w którym poinformowano ją, że syn był dłużnikiem T. M.. Do momentu otrzymania pisma, wnioskodawczyni pozostawała w błędzie i niewiedzy, co do stanu spadku po zmarłym synu P. D.. Twierdziła, że gdyby wiedziała o istnieniu długów spadkowych, złożyłaby oświadczenie o odrzuceniu spadku w ustawowym terminie.

Postanowieniem z dnia 19 lipca 2013 r. Sad Rejonowy w Inowrocławiu zatwierdził oświadczenie J. D. (2) o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po P. D. zmarłym dnia 31 maja 2011 r. w I., ostatnio na stałe zamieszkałym w K.. Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny: P. D., syn wnioskodawczyni J. D. (2), zmarł 31 maja 2011 r. w I., a ostatnio stale zamieszkiwał w K.. Był kawalerem, dzieci nie posiadał. Pozostawił rodziców, J. D. (2) i J. D. (1) oraz rodzeństwo, M. C. i M. D.. Testamentu nie pozostawił. W chwili śmierci spadkodawca zamieszkiwał z matką J. D. (2) w K.. Ojciec spadkodawcy, J. D. (1) w 1990 r. wyprowadził się po rozwodzie i zamieszkiwał w S., nie utrzymywał z synem żadnych kontaktów. Rodzeństwo spadkodawcy mieszkało poza domem. Spadkodawca prowadził z matką wspólne gospodarstwo domowe, częściowo dawał pieniądze na swoje utrzymanie. Zajmował swój pokój, w którym były stare meble. Nie kupował nigdy żadnych mebli, dywanów, nowych rzeczy do ubrania, samochodu, cennych ruchomości. Spadkodawca nie informował nigdy swojej rodziny, w tym i matki, z którą mieszkał o tym, że zaciągnął pożyczkę lub wziął kredyt. Spadkodawca sam odbierał korespondencję kierowaną do niego. Po śmierci syna, J. D. (2) przejrzała dokumenty syna, nie było tam wezwań do zapłaty, umów, dokumentów kredytowych, wezwań od komorników. O pozostawieniu długów wnioskodawczym dowiedziała się z pisma adwokata W., które nadeszło w październiku 2012 r. Nigdy wcześniej nie słyszała nazwiska M.. Wnioskodawczyni, gdyby wiedziała, że syn pozostawił długi spadkowe, złożyłaby w terminie oświadczenie o odrzuceniu spadku. W postępowaniu spadkowym, zainicjowanym przez J. D. (1), ojciec spadkodawcy wniósł o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie, i odrzucił spadek. Sąd Rejonowy w Inowrocławiu postanowieniem z dnia 6 lutego 2013 r. zatwierdził to oświadczenie. Także rodzeństwo spadkodawcy, które nie ma własnych dzieci, odrzuciło spadek. Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, których wiarygodność nie budziła wątpliwości, a nie były kwestionowane przez zainteresowanych, a także dowód z zeznań zainteresowanych. Sąd uznał zeznania wnioskodawczyni za logiczne i przekonywujące oraz podkreślił, że zostały poparte pozostałym materiałem dowodowym, a w szczególności zeznaniami uczestników postępowania. Sąd zważył, iż z przepisu art. 1019 § 1 i 3 k.c. wynika, że jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli, a uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia, powinno nastąpić przed sądem i spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby, nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu oraz że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd. Z uwagi na brak wskazania terminu do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie określony w art. 1015 § 1 k. c., Sąd na podstawie przepisu art. 88 § 2 k.c. przyjął, że uprawnienie to wygasa po upływie roku od chwili, w której spadkobierca wykrył błąd. Sąd I instancji uznał, że spadkobiercy przysługuje przewidziane w art. 88 k. c. uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia, o które chodzi, jeżeli: składający był w błędzie, co do treści czynności prawnej oraz błąd był istotny, zarówno obiektywnie, jak i subiektywnie. Zdaniem Sądu, nie można powołać się na błąd, co do skutków prawnych określonych zdarzeń (błąd, co do prawa). Dalej Sąd Rejonowy wskazał, że podstawą uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych, niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, może stanowić błąd prawnie doniosły. Błędem takim, nie jest nieznajomość przedmiotu spadku, pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę, należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego. Powołał się przy tym na pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 r. wydanym w sprawie IV CK 799/04. Sąd stwierdził, że wnioskodawczyni nie złożyła w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, działając pod wpływem błędu doniosłego, dotyczącego nieznajomości rzeczywistego stanu spadku po synu, a w szczególności niewiedzy o istnieniu długów spadkowych. Po śmierci syna przejrzała dokumenty syna i nie natrafiła na ślad istnienia takich długów (wezwania do zapłaty, umowy, pisma od komornika). Z tego Sąd Rejonowy wyprowadził wniosek, że nie mogła nic znaleźć. Sąd zważył, że uczestnik postępowania nie wskazał dowodów przeciwnych. Zdaniem Sądu I instancji, nie można zarzucić wnioskodawczyni lekkomyślności, czy też braku należytej staranności, tym bardziej, że syn wnioskodawczym nie nabywał żadnych ruchomości, czy też ubrań i żadne okoliczności nie wskazywały na to, że mógł zaciągnąć kredyt czy pożyczkę. O istnieniu długów spadkowych, wnioskodawczyni dowiedziała się w październiku 2012 r. z pisma adwokata W., a swój wniosek złożyła 17 grudnia 2012 r. W ocenie Sądu, sam fakt złożenia wniosku w ciągu roku od wykrycia błędu powoduje, że termin przewidziany w art. 88 § 2 k. c, został zachowany, a we wniosku wnioskodawczyni wskazała, że zamierza uchylić się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia w terminie i zamierza odrzucić spadek. Dlatego Sąd I instancji na podstawie przepisu art. 1019 § 3 k. c. zatwierdził oświadczenie J. D. (2) o uchyleniu się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenie o odrzuceniu spadku po P. D..

Apelację od tego postanowienia wniósł uczestnik postępowania T. M.. Zarzucił Sądowi I instancji, że wydając zaskarżone postanowienie naruszył prawo procesowego tj. art 233 § 1 k.p.c. poprzez bezkrytyczne uznanie zeznań uczestniczki za wiarygodne i przyjęcie , że uczestniczka po śmierci syna dochowała należytej staranności w przedmiocie ustalenia majątku spadkowego swego syna co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych mających wpływ na treść rozstrzygnięcia, a polegających na przyjęciu, iż J. D. (2) nie posiadała wiedzy o długach spadkowych zmarłego spadkodawcy - P. D., nie odbierała nigdy korespondencji kierowanej do spadkodawcy i uznaniu, że o długach spadkowych zmarłego syna dowiedziała się dopiero z wezwania do zapłaty z dnia 25 października 2012 r.

Dlatego wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku J. D. (2) o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym - P. D., względnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Inowrocławiu pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego oraz o zasądzenie od uczestniczki - J. D. (2) na rzecz uczestnika - T. M. kosztów postępowania za I i II instancję według norm przepisanych.

Przed rozstrzygnięciem sprawy wniósł o przeprowadzenie dowodów z dokumentów w postaci:

- pisma (...) S.A. Oddział w B. z dnia 16 lutego 2001 r. wraz z dowodem zwrotnego poświadczenia odbioru podpisanego przez J. D. (2) na okoliczność posiadania wiedzy o długu spadkobiercy wobec banku już w 2001 r. oraz odbierania korespondencji zmarłego w tym zakresie;

- pisma (...) S.A. Oddział w B. z dnia 6 grudnia 2001 r. (zawiadomienia dłużnika wraz z dowodem zwrotnego poświadczenia odbioru podpisanego przez J. D. (2) na tę samą okoliczność.

Uczestniczka postępowania wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna. Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z dokumentów zawnioskowanych w apelacji tj. pism (...) S.A. Oddział w B. z dnia 16 lutego 2001 r. oraz z dnia 6 grudnia 2001 r. wraz z dowodami zwrotnego poświadczenia odbioru podpisanymi przez J. D. (2) i dodatkowo ustalił, że J. D. (2) w 2001 r. odebrała pisma wierzyciela jej syna o zaleganiu ze spłatą pożyczki gotówkowej oraz o zamiarze sprzedaży tej wierzytelności. Powyższe dokumenty nie były kwestionowane przez zainteresowanych, a ich treść nie wzbudziła wątpliwości Sądu Okręgowego. Te dokumenty nie doprowadziły do odmiennej oceny zeznań J. D. (2). Apelujący zarzucił Sądowi Rejonowemu przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez brak wszechstronnej ich oceny. Jest to zarzut bezzasadny. Przepis art. 233 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu treści 328 k.p.c., nakłada na sąd orzekający obowiązki: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej - wyższej instancji i skarżącemu - na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności (wyr. SN z 29 września 2000 r., V CKN 94/00, Legalis). Zatem dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. Skuteczne postawienie takiego zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Zwalczenie swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na jego własnej ocenie lecz konieczne jest przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik spraw. Apelujący nie wykazał, aby Sąd Rejonowy oceniając dowody zgromadzone w sprawie powyższe zasady naruszył. Także dowody przeprowadzone w postępowaniu apelacyjnym nie prowadzą do zmiany tych ustaleń. Pisma Banku (...) pochodzą z 2001 r., a spadkobierca zmarł w 2011 r. Apelujący w 2002 r. uzyskał nakaz zapłaty przeciwko spadkodawcy, a w 2012 r. wszczął egzekucję ( kserokopia tytułu wykonawczego i postanowienia komornika na k. 9-10 akt sprawy I Ns 192/13). Od daty wydania nakazu zapłaty do dnia śmierci spadkodawcy minęło dziewięć lat. Apelujący przez prawie dziesięć lat nie wszczął postępowania egzekucyjnego, gdyż tytuł wykonawczy został wydany w 2012 r. Zatem wnioskodawczyni, nawet gdyby czytała pisma z 2001r. kierowane do spadkodawcy, miała prawo o nich nie pamiętać, a podczas przeszukania rzeczy syna, mogła ich nie znaleźć. Z faktu odebrania przesyłki kierowanej do syna, nie można wyprowadzić jeszcze wniosku, iż wnioskodawczyni wiedziała o przeterminowanym długu spadkobiercy, bo zasady grzeczności oraz prawo do tajemnicy korespondencji, przemawiają przeciwko otwieraniu przesyłek kierowanych do nawet najbliższych osób. Wobec tego Sąd Okręgowy uznał stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji za prawidłowy i przyjął go jako własny. Ponadto uznał, że ocena Sądu Rejonowego, iż została spełniona przesłanka, przewidziana w przepisie art. 1019 § 2 k.c., uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku była uzasadniona.

Dlatego Sąd Okręgowy uznał apelację za bezzasadną i na podstawie przepisów art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. ją oddalił.