Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. M. złożył wniosek o dokonanie wpisu prawa własności na jego rzecz w dziale II księgi wieczystej nr (...), na podstawie umowy darowizny z dnia 19.04.2013 r. Do wniosku dołączono oświadczenie uczestniczki K. M. z dnia 30.08.1999 r. sporządzone w formie aktu notarialnego.

Postanowieniem z dnia 22.05.2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, sygn. Dz. Kw (...), oddalił wniosek.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje.

Księga wieczysta nr (...) jest prowadzona dla nieruchomości gruntowej położonej w B.. W dziale II tej księgi jako współwłaściciele nieruchomości ujawnieni są uczestnicy K. M. i M. M.w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej.

Stronami umowy darowizny z dnia 19.04.2013 r. byli M. M.jako darczyńca i wnioskodawca jako obdarowany. M. M.oświadczył, że występuje w imieniu własnym oraz w imieniu swojej żony K. M. na podstawie oświadczenia z dnia 30.08.1999 r. zawierającego wyrażenie zgody na zbycie przedmiotowej nieruchomości przez M. M.. Uczestnik oświadczył, że „przedmiotowe pełnomocnictwo do dnia dzisiejszego nie zostało zmienione, odwołane ani też nie wygasło”.

Do wniosku dołączono wypis aktu notarialnego z dnia 30.08.1999 r., zatytułowanego „Oświadczenie”, w którym K. M. oświadczyła, że wyraża zgodę na zbycie przedmiotowej nieruchomości przez jej męża M. M., poprzez dokonanie jej sprzedaży, darowizny, zamiany, osobom, na warunkach i za cenę według uznania jej męża.

Z treści oświadczenia z dnia 30.08.1999 r. wynika, że intencją uczestniczki było udzielenie mężowi zgody na dokonanie czynności wymienionych w oświadczeniu. Art. 36 § 2 k.r.o., w brzmieniu z chwili złożenia przez uczestniczkę oświadczenia stanowił, że do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym potrzebna jest zgoda drugiego małżonka, wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej.

W treści oświadczenia z dnia 30.08.1999 r. w żadnym miejscu nie posłużono się terminami pełnomocnictwo, pełnomocnik. Oświadczenie zostało sporządzone w formie aktu notarialnego i gdyby uczestniczka zamierzała udzielić mężowi pełnomocnictwa do dokonania określonych czynności prawnych, notariusz, zdaniem Sądu Rejonowego, sporządziłby akt notarialny obejmujący pełnomocnictwo.

Ponadto, w ocenie Sądu I instancji, sformułowanie zawarte w akcie notarialnym z dnia 19.04.2013 r., zawierającym umowę darowizny, że „przedmiotowe pełnomocnictwo do dnia dzisiejszego nie zostało zmienione, odwołane ani też nie wygasło” nie może odnosić się do oświadczenia K. M. z dnia 30.08.1999 r., w którym nie nastąpiło udzielenie pełnomocnictwa. Przywołanie w treści aku notarialnego z dnia 19.04.2013 r. treści oświadczenia z dnia 30.08.1999 r., w którym uczestniczka miała udzielić zgody mężowi M. M.na zbycie przedmiotowej nieruchomości „na warunkach i za cenę według uznania pełnomocnika” nie znajduje potwierdzenia w treści oświadczenia z dnia 30.08.1999 r., w którym uczestnik nie został określony jako pełnomocnik. Uczestniczka oświadczyła, że wyraża zgodę na zbycie nieruchomości „na warunkach i za cenę według uznania jej męża”.

W aktualnym stanie prawnym wymóg zgody drugiego małżonka na zbycie nieruchomości objętej majątkiem wspólnym małżonków uregulowany jest w art. 37 § 1 pkt 1 k.r.o. Przepis ten usytuowany jest wśród innych przepisów regulujących zarząd majątkiem wspólnym małżonków. Zgodnie z art. 36 § 2 k.r.o. każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba, że przepisy poniższe stanowią inaczej. Przepisy art. 37 k.r.o. zawierają wyjątki od reguły wynikającej z art. 36 § 2 k.r.o. Zgoda drugiego małżonka na dokonanie czynności wymienionych w art. 37 k.r.o., jest zgodą osoby trzeciej w rozumieniu art. 63 k.c.

Sąd Rejonowy podzielił wyrażane w doktrynie stanowisko, że zgoda małżonka na dokonanie czynności określonych w art. 37 k.r.o., czy też we wcześniejszym stanie prawnym zgoda na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem wspólnym, nie może mieć charakteru blankietowego. Zaś zgoda zawarta w oświadczeniu uczestniczki z dnia 30.08.1999 r., w ocenie Sądu I instancji, ma właśnie taki charakter co do rodzaju czynności oraz co do warunków dokonania czynności.

Zgoda uczestniczki, na którą powołał się uczestnik w umowie darowizny z dnia 19.04.2013 r. została udzielona dnia 30.08.1999 r., czyli ponad trzynaście lat przed zawarciem umowy darowizny. Natomiast, zdaniem Sądu I instancji, dokonanie czynności, której dotyczy zgoda wyprzedzająca czynność, powinno nastąpić w racjonalnym związku czasowym z udzieleniem zgody, pozwalającym uznać, że małżonek udzielający zgody obejmował swoją świadomością aktualny stan majątku wspólnego i skutki czynności, na którą się zgadza dla tego majątku.

Zdaniem Sądu Rejonowego nie można uznać, że dokonanie czynności w postaci zawarcia umowy darowizny z dnia 19.04.2013 r. pozostawało w rozsądnym związku czasowym z oświadczeniem uczestniczki z dnia 30.08.1999 r. Ponadto zgoda uczestniczki z dnia 30.08.1999 r. nie była skierowana do konkretnego kontrahenta, który mógłby ewentualnie oczekiwać zawarcia umowy.

Na marginesie Sąd I instancji zauważył, że z treści księgi wieczystej wynika, że po niniejszym wniosku, dnia 29.04.2013 r. wpłynął do Sądu kolejny wniosek o dokonanie wpisu w dziale II księgi wieczystej nr (...), Dz Kw (...)Wniosek ten dotyczy ujawnienia w księdze wieczystej M. M.jako właściciela nieruchomości, na podstawie umowy darowizny z dnia 29.04.2013 r., na mocy której P. M. darował powrotnie przedmiotową nieruchomość M. M. do jego majątku osobistego. Na skutek umów darowizny z dnia 19.04.2013 r. i z dnia 29.04.2013 r. nieruchomość miała przejść z majątku wspólnego uczestników do majątku osobistego uczestnika. Osiągnięcie takiego celu jest możliwe w aktualnym stanie prawnym bez uciekania się do umowy darowizny na rzecz osoby trzeciej. Przeniesienie własności nieruchomości z majątku wspólnego małżonków do majątku osobistego jednego z nich wymaga zawarcia umowy z udziałem obojga małżonków.

Apelację od wyroku złożył wnioskodawca zaskarżając go w całości, zarzucając mu naruszenie:

-

art. 36 § 2 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w dniu wyrażenia zgody przez K. M., poprzez jego błędną interpretację skutkującą uznaniem, że nie wyraziła ona zgody na zbycie nieruchomości przez jej męża M. M.,

-

art. 37 k.r.o. oraz art. 63 k.c. poprzez jego błędną interpretację skutkującą uznaniem, że pomiędzy udzieleniem pełnomocnictwa a dokonaniem czynności nim przewidzianej powinien istnieć racjonalny/rozsądny związek czasowy,

-

art. 37 § 1 pkt 1 k.r.o. poprzez jego błędną interpretację skutkującą uznaniem, że wyrażona aktem notarialnym z dnia 30.08.1999 r. zgoda na zbycie nieruchomości ma charakter blankietowy co do rodzaju czynności oraz co do warunków dokonania czynności,

-

art. 37 § 2 k.r.o. poprzez jego błędne zastosowanie w przedmiotowej sprawie skutkujące uznaniem, że akt notarialny z dnia 30.08.1999 r. nie wywołuje skutków prawnych, przez co do skutecznego zawarcia umowy darowizny z dnia 19.04.2013 r. niezbędne jest potwierdzenie umowy przez drugiego małżonka.

Jednocześnie wniósł o zmianę postanowienia i dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja jest uzasadniona.

Na wstępie należy podkreślić, że wpis w księdze wieczystej dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba, że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. Rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej (art. 626 ⁸ § 1 i § 2 k.p.c.) i przepis ten nie może być rozumiany i stosowany w sposób ograniczający rolę sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym do realizacji funkcji wyłącznie rejestracyjno-ewidencyjnych, z pominięciem funkcji kontrolno-badawczej ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2005 r., V CK 771/04).

Istotą niniejszej, przeniesionej na etap postępowania apelacyjnego, sprawy była odpowiedź na pytanie, czy rzeczywiście jak ujął to Sąd Rejonowy, a z czym nie zgodził się apelujący, oświadczenie K. M. w formie aktu notarialnego z dnia 30.08.1999 r. nie może być traktowane jako pełnomocnictwo udzielone małżonkowi M. M.do rozporządzania nieruchomością objętą księgą wieczystą nr (...). W ocenie Sądu Okręgowego argumentacja przywołana na potwierdzenie tej tezy przez Sąd I instancji nie jest słuszna. Co prawda w omawianym oświadczeniu rzeczywiście brak jest słowa „pełnomocnictwo”, jednakże brzmienie paragrafu 2, w którym K. M. wyraża zgodę na zbycie nieruchomości przez męża „poprzez dokonanie jej sprzedaży, darowizny, zamiany, osobom, na warunkach i za cenę według uznania jej męża, do obciążania tej nieruchomości na warunkach według jego uznania, a także do składania w tym przedmiocie wszelkich pism i oświadczeń wobec osób fizycznych i prawnych” nie pozostawia wątpliwości, że dokument ten faktycznie stanowi pełnomocnictwo do rozporządzania przedmiotową nieruchomością. Stosowanie do art. 65 § 1 k.c., oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Zarówno literalne brzmienie oświadczenia, jak i cel, który składająca je zamierzała osiągnąć przemawiają za przyjęciem, że stanowisko Sądu I instancji jest błędne.

Przedstawiony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał również na przyjęcie, że pełnomocnictwo udzielone M. M.jest ograniczone w czasie. Nie wynika to z samego dokumentu, jak również z przepisów prawa. Zgodnie z art. 101 k.c., pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się

odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Dokumenty zaoferowane przez wnioskodawcę nie pozwalają na założenie, że zaszła któraś z powyższych sytuacji uzasadniających stwierdzenie wygaśnięcia pełnomocnictwa. Nawet zatem znaczny upływ czasu nie może przesądzać o utracie mocy przez to pełnomocnictwo. Ryzyko, że małżonek udzielający zgody nie będzie obejmował swoją świadomością aktualnego stanu majątku wspólnego, na co wskazywał Sąd Rejonowy, obciąża tylko i wyłącznie tego małżonka. Przytoczone zaś przez Sąd I instancji orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczy zrzeczenia się własności nieruchomości i nie może być odnoszone do rozpoznawanej sprawy.

Sąd Okręgowy dokonał również odmiennej niż Sąd I instancji oceny charakteru oświadczenia z dnia 30.08.1999 r. w zakresie stopnia jego skonkretyzowania .

Należy zatem zauważyć , że udzielone M. M.przez małżonkę pełnomocnictwo spełnia wymagania pełnomocnictwa rodzajowego z art. 98 k.c.

Nie ulega bowiem wątpliwości, że przeniesienie własności nieruchomości jest czynnością prawną przekraczającą zwykły zarząd, a zatem, stosownie do art. 98 k.c., jeżeli działanie pełnomocnika ma przekraczać granice zwykłego zarządu, potrzebne jest pełnomocnictwo określające rodzaj czynności prawnej i jej przedmiot (pełnomocnictwo rodzajowe).

Według wymienionego przepisu, umocowanie może obejmować ogół czynności prawnych albo określony ich rodzaj. Przepisy kodeksu cywilnego nie definiują pojęcia pełnomocnictwa rodzajowego. Natomiast w literaturze , przyjmuje się, że kryterium rozróżnienia między pełnomocnictwem ogólnym a rodzajowym jest zakres umocowania do działania w imieniu mocodawcy. Pełnomocnictwo ogólne nie określa w ogóle ani nie wyodrębnia czynności prawnych, do jakich pełnomocnik został umocowany. Natomiast pełnomocnictwo rodzajowe powinno określać rodzaj czynności prawnej objętej umocowaniem oraz jej przedmiot.

Treść pełnomocnictwa udzielonego M. M.przez K. M. wymienia wyraźnie, jak tego wymaga art. 98 k.c., rodzaje czynności prawnych nim objętych.

Dokument ten w sposób bardzo szczegółowy opisuje nieruchomość objętą jego treścią, wyraźnie wskazuje także na mocodawcę i pełnomocnika, ponadto określa zakres czynności, do dokonania których pełnomocnik jest upoważniony. Racjonalny w tej sytuacji wydaje się argument skarżącego, że ten zakres czynności uzasadniony jest wyjazdem małżonki za

granicę i utrudnieniami związanymi z każdorazowym udzielaniem zgody w drodze czynności notarialnej na każdą czynność prowadzącą do rozporządzenia nieruchomością.

Wreszcie należy zauważyć , że za oddaleniem wniosku nie może przemawiać fakt , że do sądu wieczystoksięgowego wpłynął kolejny wniosek , na podstawie umowy darowizny z dnia 29 kwietnia 2013 r. , w której P. M. powrotnie darował przedmiotową nieruchomość ojcu do jego majątku osobistego . Okoliczność , że przeniesienia własności nieruchomości z majątku wspólnego do majątku osobistego jednego z małżonków można dokonać w następstwie jednej umowy z udziałem obojga małżonków nie uzasadnia przyjęcia , że uczestniczka K. M. nie wyraziła skutecznie zgody na zawarcie umowy darowizny nieruchomości z dnia 19 kwietnia 2013r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone postanowienie. i nakazał sądowi wieczystoksięgowemu dokonanie wpisu jak w sentencji .