Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 01.04.2014 roku zasądził od pozwanej Spółki Akcyjnej (...) z siedzibą w P. na rzecz powodów H. S. (1), M. S., H. S. (2) i J. G. solidarnie kwotę 1217 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 26.04.2006 roku do dnia zapłaty oraz na rzecz powodów: H. S. (3) i H. S. (2) solidarnie od pozwanej kwotę 18 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26.04.2006 roku do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie. W punkcie 4 wyroku Sąd zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 3017 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a w punkcie 5 pozostałymi kosztami obciążył Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Bydgoszczy.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż powodowie wnosili o zasądzenie na ich rzecz od pozwanej spółki kwoty 39.949,30 zł z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości od dnia 25.11.1995 roku do dnia 31.12.2006 roku z ustawowymi odsetkami od dat i kwot wskazanych w pozwie.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu. Pozwana kwestionowała legitymację czynną powodów a także podniosła, iż z dniem 17.09.1983 roku w drodze zasiedzenia nabyła służebność gruntową obciążającą nieruchomość powodów.

Pismem z dnia 29.11.2007 roku powodowie rozszerzyli powództwo o kwotę 10.000 zł z tytułu utraty wartości nieruchomości z ustawowymi odsetkami od dnia 04.12.2006 roku tj. od dnia zbycia nieruchomości przez powodów do dnia zapłaty. W kolejnym piśmie procesowym z dnia 06.03.2013 roku powodowie ograniczyli żądanie do kwoty 12.155,33 zł z odsetkami ustawowymi od dat oraz kwot wskazanych w tym piśmie a w pozostałym zakresie cofnął powództwo wraz ze zrzeczeniem się roszczenia z uwagi na stwierdzenie zasiedzenia służebności przez pozwaną.

Sąd Rejonowy ustalił, że powodowie H. S. (1) i H. S. (2) nabyli w dniu 27.01.1992 roku własność przedmiotowej nieruchomości położonej w B. przy ul. (...) o powierzchni 0,0543 ha, wpisanej w księdze wieczystej KW (...). Zakupiona przez powodów nieruchomość była zabudowana, znajdował się na niej murowany, piętrowy budynek mieszkalny i murowany budynek gospodarczy. W chwili zakupu były już na nieruchomości posadowione dwa słupy elektryczne oraz napowietrzne przewody ogólnego zasilania. Około rok po zakupie jeden ze słupów został przesunięty około 1 metra w głąb działki. Powodowie wybudowali na nieruchomości drugi budynek oraz urządzili ogród uwzględniając położenie przewodów. Na przedmiotowej nieruchomości powód H. S. (1) prowadził działalność gospodarczą. Przebiegająca przez teren powyższej nieruchomości linia napowietrzna została wybudowana na początku lat 70-tych XX wieku, a w 1973 roku była już podłączona do sieci energetycznej.

Sąd w ustaleniach faktycznych wskazał również na okoliczności uzasadniające przyjęcie, iż pozwana spółka jest następcą prawnym Przedsiębiorstwa Państwowego pod nazwą Zakład (...) w B..

W 1995 roku powód zwrócił się do Zakładu (...) o wyrażenie zgody na zawieszenie reklamy na słupie należącym do poprzednika pozwanej znajdującego się na jego nieruchomości. W odpowiedzi uzyskał informację, że wymaga to zawarcia umowy z Rejonem Energetycznym B. jako właścicielem słupów, (...) i (...) jako właściciela (zarządcy) terenu, na którym umieszczone są słupy. Natomiast (...) poinformował powoda, że z tytułu umieszczenia tablicy reklamowej w pasie drogowym pobiera opłaty stanowiące równowartość 30 litrów (...).

Aktem Notarialnym w dnia 21.02.1996 roku powód H. S. (1) wraz z żoną H. S. (2) darowali swoim dzieciom – M. S. oraz J. P. udziały w wysokości po 2/5 każdy w należącej do ich majątku wspólnego objętego wspólnością majątkową nieruchomości położonej w B. przy ul. (...).

Strony wiele lat prowadziły negocjacje w celu rozstrzygnięcia sporu, lecz ostatecznie nie doszło do polubownego załatwienia sprawy. Już poprzedni właściciele nieruchomości domagali się od pozwanej usunięcia przedmiotowych słupów, aby uzyskać lepszą cenę sprzedaży, ale zrezygnowali z tych żądań , gdy pozwana zagroziła im postawieniem na nieruchomości trafostacji. Powodowie w dniu 25.04.2006 roku wezwali pozwaną do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres objęty pozwem.

W dniu 04.12.2006 roku powodowie zbyli sporną nieruchomość.

W dniu 30.01.2008 roku pozwana złożyła wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej obciążającej przedmiotową nieruchomość, a jako uczestników postępowania wskazano aktualnych właścicieli. Powód H. S. zgłosił swój udział w tym postępowaniu i wnosił o oddalenie wniosku.

Postanowieniem z dnia 22.11.2012 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy uwzględnił ten wniosek stwierdzając, iż (...) (...) z siedzibą w P. nabyła z dniem 16.08.2003 roku przez zasiedzenie nieodpłatną służebność gruntową na rzecz każdoczesnego właściciela bądź wieczystego użytkownika nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), obciążającą nieruchomość położoną w B. przy ul. (...), polegającą na prawie utrzymania na nieruchomości obciążonej napowietrznej linii elektroenergetycznej wraz z dwoma istniejącymi słupami oraz prawie dostępu do urządzeń linii celem ich konserwacji, napraw, wymiany na nowe, usuwania awarii oraz dokonywania przeglądów, przebiegającą pasem gruntu o szerokości 2 m, znajdującym się pod napowietrzną linią energetyczną. Za początek biegu terminu zasiedzenia Sąd przyjął dzień 15.08.1973 roku albowiem w momencie objęcia nieruchomości w posiadanie, z czym związane było posadowienie widocznych i trwałych urządzeń poprzednik prawny wnioskodawcy działał ze świadomością, iż odbywa się to ze złą wiarą z jego strony.

Aktualnie sporna działka podzielona jest na dwie nieruchomości, na terenie których zlokalizowane są dwa słupy energetyczne. Powierzchnia pasa gruntów obciążonego służebnością przesyłu wynosi 0,0088 ha.

Wysokość należnego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 25.11.1995 roku do dnia 15.08.2003 roku została wyliczona przez biegłego sądowego na kwotę 1.234,50 zł.

Sąd Rejonowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o dowody z dokumentów, opinii biegłego oraz przesłuchania powoda H. S. (1), które to dowody uznał za wiarygodne. Sąd wyjaśnił, iż oddalił wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego w oparciu o stawki czynszu najmu i dzierżawy nieruchomości o innym przeznaczeniu niż nieruchomość powodów, względnie przyjęcia jako nieruchomości porównywanych nieruchomości zabudowanych, albowiem w ocenie Sądu taka metodologia byłaby niewłaściwa i prowadziłaby do niewłaściwych wniosków. Sąd oddalił także wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność obniżenia wartości nieruchomości przez posadowione słupy pozwanego, albowiem o ile wartość nieruchomości uległa obniżeniu to miało to miejsce już w chwili posadowienia słupów a nie dopiero w chwili sprzedaży nieruchomości i jej nabycia przez powodów, co miało wpływ na cenę nabycia nieruchomości. Dalsze zbycie nieruchomości nie spowodowało już szkody w majątku powodów.

Oceniając żądanie powodów Sąd Rejonowy uznał je jedynie za częściowo uzasadnione. Sąd przytoczył przepis art. 140 kc a także omówił przepisy art. 224 i 225 kc oraz przepis art. 352 § 2 kc wraz z orzecznictwem Sądu Najwyższego . Na tej podstawie Sąd wskazał, że żadne przepisy nie określają wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego rzeczy przez posiadacza. W orzecznictwie generalnie przyjmuje się , iż wysokość powyższego wynagrodzenia powinna odpowiadać wynagrodzeniu, które posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi gdyby właściciel rzecz wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania. Sąd wskazał, że co do zasady chodzi o zastosowanie w konkretnym przypadku średniej stawki rynkowej. W przedmiotowej sprawie powodowie ostatecznie dochodzili zapłaty kwoty 37.793,97 zł z tytułu bezumownego korzystania z ich nieruchomości za okres od 25.11.1996 roku do 15.08.2003 roku oraz z tytułu obniżenia wartości rzeczy. Sąd stwierdził, że w zakresie służebności przesyłu brak jest dostępnych na rynku transakcji, które spełniałyby kryteria zawarte w art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 21.08.1997 roku o gospodarce nieruchomościami, dlatego też ustalenie wysokości wynagrodzenia w oparciu o stawki rynkowe, zdaniem Sądu Rejonowego, nie jest możliwe. Na rynku brak jest transakcji ustanowienia służebności przesyłu w warunkach swobody umów. Procedura określenia wynagrodzenia za bezumowne korzystnie z nieruchomości została opracowana przez (...) Towarzystwo (...) w Biuletynie (...) nr (...), listopad 2010 roku na podstawie przepisów prawa i aktualnej linii orzeczniczej. Według tej procedury biegła wyliczyła wynagrodzenie.

Sąd Rejonowy stwierdził nadto, że fakt stwierdzenia przez Sąd nabycia w drodze zasiedzenia służebności nie zwalnia nabywcy służebności z obowiązku zapłaty wynagrodzenia za wcześniejsze tj. w czasie biegu terminu zasiedzenia bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści nabytej służebności. Orzeczenia Sądu Najwyższe na które wskazywała pozwana nie dotyczyły zasiedzenia służebności przesyłu lub służebności odpowiadającej treści tej służebności – wszystkie dotyczyły nabycia własności nieruchomości.

Odnośnie wysokości wynagrodzenia Sąd Rejonowy uznał, iż nie było możliwości jego waloryzacji, bowiem po pierwsze wniosek takiej treści złożony przez powodów był spóźniony, a po drugie podstawę waloryzacji pieniężnej stanowi przepis art. 358 ¹ § 3 kc, zgodnie z którym przesłankę waloryzacji stanowi kwalifikowana – istotna zmiana siły nabywczej pieniądza. W okresie, za który należało się odszkodowanie tj. lata 2003-2006 nie doszło do tego rodzaju zmiany siły nabywczej pieniądza, o czym świadczy m.in. niska inflacja. W ocenie Sądu żądanie waloryzacji nie wynikało w ogóle ze zmiany siły nabywczej pieniądza lecz ze zmiany wartości nieruchomości gruntowych.

Sąd przyznał, iż omyłkowo oddalił powództwo również w zakresie w jakim powodowie cofnęli pozew, jednak omyłka ta nie miała wpływu na treść wyroku w szczególności rozstrzygnięcie co do kosztów procesu. Sąd uznał, bowiem, że powodowie są stroną przegrywającą proces także w zakresie, w jakim cofnięto pozew. Powodowie utrzymali się przy żądaniu w zakresie 2,4%. Jako nieuzasadnione sąd Rejonowy uznał twierdzenia powodów, że nie mogli przewidzieć faktu zasiedzenia, ponieważ z taką możliwością winni liczyć się od początku procesu. Jest to podstawowa kwestia badana w tego typu procesach. Powodowie od początku domagali się wynagrodzenia w kwotach opartych o zupełnie nieuprawnione wskaźniki, za co wyłącznie powodowie są odpowiedzialni. Dlatego też Sąd orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 100 kpc, obciążając kosztami stronę powodową.

Apelację od wyroku wnieśli powodowie w zakresie punktu 3 i 4 tj. co do oddalenia powództwa oraz co do kosztów procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie następujących przepisów postępowania: art. 233 kpc polegające na dokonaniu oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, art. 278 kpc, art. 217 kpc i art. 227 kpc w zw. z art. 162 kpc polegające na oddaleniu wniosku powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność obniżenia wartości spornej nieruchomości, art. 286 kpc w zw. z art. 217 i art. 227 kpc i art. 162 kpc poprzez oddalenie wniosku powodów o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej na okoliczność wartości rynkowej wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania przez pozwaną z nieruchomości powodów., art. 207 kpc w brzmieniu sprzed 03.05.2012 roku poprzez uznanie za spóźniony wniosku o dokonanie przez Sąd waloryzacji świadczenia zasądzonego na rzecz powodów, co skutkowało niezastosowaniem przez Sąd prawa materialnego tj. art. 355 ¹ kc. Nadto skarżący zarzucił również naruszenie art. 100 kpc

W konsekwencji tych zarzutów powodowie wnieśli o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie na rzecz powodów solidarnie dalszej kwoty 36.558,97 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 26.04.2006 roku, umorzenie postępowania w zakresie kwoty 12,155,33 zł oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie apelacji powodów i o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację powodów należało uznać za bezzasadną. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu Rejonowego w kwestii wpływu stwierdzenia zasiedzenia służebności na dopuszczalność dochodzenia roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości.

Wbrew stanowisku Sądu I instancji Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się w kwestii wpływu zasiedzenia na możliwość dochodzenia roszczeń uzupełniających przez właściciela nieruchomości nie tylko w sytuacji gdy dochodzi do zasiedzenia własności nieruchomości ale także gdy zasiedzenie dotyczy służebności gruntowej lub służebności przesyłu a także służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Stanowisko Sądu Najwyższego, które w całości podziela Sąd Okręgowy, w każdym z tych przypadków wykluczało możliwość dochodzenia przez właściciela wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Dla przykładu wskazać należy na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2006 roku w sprawie III CZP 19/06, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15.04.2011 roku w sprawie III CZP 7/11 a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.07.2013 roku w sprawie V CSK 320/12. W tej ostatniej sprawie Sąd Najwyższy wskazał w uzasadnieniu, iż linia orzecznicza SN jest w tej kwestii utrwalona i wynika z niej, iż upływ terminu zasiedzenia wyłącza możliwość dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z cudzej nieruchomości także w okresie jego biegu. W niniejszej sprawie przedmiotem rozpoznania było roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe.

Również sądy powszechne przyjęły tą linię orzeczniczą. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 18.02.2014 roku w sprawie I ACa 1016/13 stwierdził, że: „Funkcja zasiedzenia sprzeciwia się przyznaniu podmiotowi, który utracił przez zasiedzenie swe prawo, roszczeń uzupełniających dochodzonych za okres sprzed zasiedzenia”. Przy czym również w tej sprawie stan faktyczny był zbliżony do niniejszej sprawy albowiem przedmiotem rozstrzygnięcia było żądanie zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości a zasiedzenie dotyczyło służebności przesyłu.

Identyczne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie I ACa 252/13 w wyroku z dnia 18.06.2013 roku oraz Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 07.02.2013 roku w sprawie I ACa 1333/12.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 17.07.2014 roku w sprawie I ACa 237/14 również stwierdził, że: „Upływ terminu zasiedzenia wyłącza możliwość dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z cudzej nieruchomości także w okresie jego biegu. Choć posiadanie prowadzące do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie nie jest tożsame z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości, to przedmiotem zasiedzenia jest prawo na cudzej rzeczy, skutek zasiedzenia w postaci nabycia służebności gruntowej wynika z mocy samego prawa, ma charakter pierwotny i nieodpłatny. Tak więc, jeżeli doszło również do zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu czy też wprost służebności przesyłu roszczenie uzupełniające wygasa i nie może być skutecznie dochodzone także za okres sprzed zasiedzenia”.

Sąd Okręgowy podziela to stanowisko w całej pełni, albowiem w niniejszej sprawie mieliśmy do czynienia z tożsamym stanem prawnym i faktycznym. Stanowisko Sądu Najwyższego wcześniej dotyczące wpływu zasiedzenia prawa własności na istnienie roszczeń uzupełniających w tym wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z cudzej nieruchomości ma wobec tego zastosowanie również w przypadku zasiedzenia służebności gruntowej lub służebności przesyłu.

W niniejszej sprawie pozwana spółka nabyła przez zasiedzenie z dniem 16.08.2003 roku służebności gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Oznacza to, iż z tą chwilą wygasły roszczenia właścicieli nieruchomości w stosunku do pozwanej o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powodów w zakresie zasiedzianej służebności gruntowej. Z tej przyczyny powództwo winno podlegać oddaleniu w całości. Jednak w niniejszej sprawie pozwana nie wniosła apelacji w części zasądzającej tj. w zakresie punktu 1 zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego, zatem przedmiotem rozważań Sądu Okręgowego może być jedynie żądanie objęte zakresem punktu 2 wyroku z dnia 01.04.2014 roku. Żądanie powodów w tym zakresie w jakim zostało ono podtrzymane podlegało oddaleniu jednak nie z przyczyn wskazanych przez Sąd Rejonowy a z tych wskazanych powyżej tj. z uwagi na wygaśnięcie roszczenia z mocy prawa wobec zasiedzenia przez pozwaną służebności gruntowej.

Z uwagi na przyczynę dla której żądania powodów podlegały oddaleniu nie ma podstaw do omawiania podnoszonych w apelacji zarzutów, bowiem ewentualne uchybienia, nawet gdyby rzeczywiście miały miejsce nie miałyby wpływu na prawidłowość wyroku w zaskarżonej części. Z tej przyczyny Sąd Okręgowy nie widział również podstaw do korygowania zaskarżonego wyroku w zakresie dotyczącym cofniętego żądania pozwu, albowiem oddalenie powództwa również co do cofniętej kwoty żądania nie miało wpływu na prawidłowość rozstrzygnięcia w szczególności w zakresie kosztów procesu. Strona powodowa winna liczyć się z możliwością przegrania sprawy również z uwagi na możliwe zasiedzenie służebności gruntowej, taki bowiem zarzut strona pozwana podnosiła już w odpowiedzi na pozew. Powodowie mimo to rozszerzyli żądanie pozwu. Wobec tego Sąd rejonowy zasadnie zastosował art. 100 kpc orzekając o kosztach procesu i obciążając nimi w całości powodów z uwagi na fakt, iż przegrali oni sprawę prawie w całości.

Dlatego też na mocy art. 385 kpc apelacja powodów podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Na mocy art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 100 kpc Sąd Okręgowy zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 1200 zł, tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w postępowaniu apelacyjnym, obliczonego zgodnie z w § 6 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.