Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Nakle nad Notecią wyrokiem z dnia 28.01.2015 roku oddalił powództwo o zapłatę wniesione przez I. K. przeciwko (...) i zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że powódka wnosiła o zasądzenie kwoty 1150 zł, uzasadniając to żądanie tym, że jej córka uczęszczała do przedszkola prowadzonego przez pozwaną Gminę i poza opłatą podstawową powódka płaciła dodatkowe opłaty za świadczenia wykraczające poza podstawę programową i była to kwota 50 zł miesięcznie w okresach od września 2008 roku do czerwca 2009 roku i analogicznie w latach 2009 - 2010 i 2010 - 20111. Podstawą tych opłat były uchwały Rady Gminy, które po wyroku WSA w Bydgoszczy okazały się bezprawne, dlatego pismem z dnia 11.04.2014 roku powódka wezwała pozwaną do zwrotu opłat dodatkowych.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, potwierdzając treść wyroków wydanych przez WSA w Bydgoszczy, jednak twierdząc, że te opłaty miały charakter symboliczny i nie odzwierciedlały rzeczywistych kosztów pobytu dziecka w przedszkolu. Nadto w 2010 roku doszło do zmiany ustawy o systemie oświaty i od tego dnia przedszkole publiczne zapewniało bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie nie krótszym niż 5 godzin dziennie, a ponad ten czas można było ustalić opłatę dodatkową. W 2012 roku a potem w 2013 roku uchwały przewidywały taką opłatę w kwocie 5,50 zł jedynie za pierwszą godzinę ponad 5 godzin a następnie 1 zł za każdą rozpoczętą godzinę ponad limit. Te uchwały nie zostały uznane za nieważne.

Sąd Rejonowy ustalił, że córka powódki uczęszczała do przedszkola prowadzonego przez pozwaną w okresie objętym żądaniem pozwu tj. od września 2008 roku do czerwca 2011 roku z przerwami wakacyjnymi. Zajęcia dla wszystkich dzieci, niezależnie od wieku, nie przekraczające 5 godzin były bezpłatne, gdy dziecko pozostawało w przedszkolu ponad 5 godzin to na podstawie uchwały Rady Gminy S. z 2010 roku rodzice byli zobowiązani uiszczać opłatę stałą w kwocie 50 zł miesięcznie. Córka powódki pozostawała w przedszkolu ponad 5 godzin, dlatego też powódka w 2010 roku uiszczała co miesiąc opłatę 50 zł. Osobno powódka płaciła także za wyżywienie córki i zajęcia dodatkowe jeżeli takie były zorganizowane. Z dniem 01.09.2010 roku została zmieniona ustawa o systemie oświaty i od tego dnia przedszkole publiczne zapewniało bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie. W czasie zaś przekraczającym w/w wymiar zajęć organ prowadzący mógł ustalać wysokość opłat za udzielone świadczenia. Uchwałą Rady Gminy S. z dnia 28.06.2012 roku nr (...) ustalono opłatę na kwotę 5.50 zł jedynie za pierwszą godzinę świadczeń ponad bezpłatny limit. W związku z tym powódka płaciła za pobyt córki jedynie za pierwszą godzinę niezależnie ile czasu ponad limit przebywała. W 2008 roku powódka płaciła po 50 zł miesięcznie za 4 miesiące od września, w 2009 roku łącznie zapłaciła 500 zł a w 2010 roku kwotę 450 zł. Dawało to średnią od 0,62 zł do 0,76 zł za jedną godzinę ponad limit. Po kolejnej zmianie ustawy ta uchwała z 2012 roku utraciła moc gdyż uchwałą Rady Gminy S. z dnia 21.11.2013 roku nr (...) ustalono opłatę w kwocie 1 zł za każdą rozpoczętą godzinę ponad 5 godzinny bezpłatny limit. Ta uchwała obowiązuje do dziś. Córka powódki gdy zostawała w przedszkolu dłużej niż 5 godzin to otrzymywała te same świadczenia. Koszt jednej godziny pobytu dziecka w przedszkolu pozwanego w latach 2008 – 2013 wynosił odpowiednio: 5,03 zł, 5,27 zł, 5,45 zł, 6,54 zł, 7,32 zł, 7,36 zł. Opłaty rodziców były wielokrotnie niższe i nie przekraczały 1,33 zł.

Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom świadków przesłuchanych w sprawie i uznał, iż bezsporne były opisane w stanie faktycznym uchwały Rady Gminy S., a także uznanie za nieważne przez WSA w Bydgoszczy tych uchwał na które powoływała się powódka w pozwie.

Sąd Rejonowy wskazał na art. 405 kc i art. 410 § 1 i 2 kc i uznał, że to iż uchwały Rady Gminy zostały uznane za nieważne automatycznie nie czyni powództwa zasadnym. Powództwo dotyczy okresu od września 2008 roku do czerwca 2011 roku i część tego okresu w ogóle nie była objęta uchwałami uznanymi za nieważne. Sąd Rejonowy wskazał także na zmianę ustawy o systemie oświaty z 2010 roku, która zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 2 ograniczała zakres bezpłatnych świadczeń do 5 godzin dziennie. Od 01.09.2010 roku rodzice płacili za czas pobytu dziecka w przedszkolu ponad 5 godzin, a nie za podstawę programową, która miała być w tym czasie realizowana. Nadto z dniem 01.09.2010 roku zmieniła się treść art. 14 ust. 5 w/w ustawy, zgodnie z którą organ prowadzący ustala wysokość opłat za świadczenia udzielane przez przedszkola. Kolejna nowelizacja z dnia 01.09.2013 roku przepis ten zmieniła jedynie w ten sposób, że rada gminy określa wysokość opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego w prowadzonych przez gminę publicznych przedszkolach, w czasie przekraczającym wymiar zajęć ponad 5 godzin dziennie. Nadto zgodnie z art. 15 ust. 5a ustawodawca określił, że wysokość opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego nie może być wyższa niż 1 zł za godzinę zajęć. Zdaniem Sądu Rejonowego w tym stanie prawnym powódka mogła kwestionować jedynie wysokość opłat.

W ocenie Sądu Rejonowego pozwana gmina wykazała, że wysokość opłat rzeczywiście pobranych od powódki nie jest adekwatna od rodzaju, jakości i czasu trwania świadczeń. Opłaty nie pokrywają całkowitych kosztów związanych z realizacją świadczeń udzielanych przez przedszkole. Zestawienie kosztów przedstawione przez pozwaną w odpowiedzi na pozew korespondowało z zeznaniami świadków. Dlatego też zdaniem Sądu Rejonowego opłaty uiszczane przez powódkę miały charakter symboliczny i stanowiły jedynie niewielki procent rzeczywistych kosztów ponoszonych przez gminę w ramach udzielanych świadczeń Rzeczywisty koszt pobytu 1 godziny dziecka w przedszkolu był w tym czasie wielokrotnie wyższy.

Sąd Rejonowy na tej podstawie uznał powództwo za nieuzasadnione. Odnosząc się do wydanego w sprawie II Ca 590/13 przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy orzeczenia Sąd Rejonowy wskazał, że dotyczyło ono innego stanu faktycznego i stanu prawnego obowiązującego sprzed nowelizacji ustawy o systemie oświaty.

Od powyższego wyroku apelację wniosła powódka, zarzucając naruszenie art. 232 i 233 kpc polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów poprzez pobieżne zapoznanie się z materiałem dowodowym i oparcie zaskarżonego wyroku jedynie na jego części oraz pominiecie najistotniejszej część tego materiału, co dało sprzeczność ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Nadto zarzucono naruszenie art. 328 § 2 kpc poprzez niedostateczne i całkowicie nieprzekonujące uznanie w uzasadnieniu wyroku niemal wszystkich okoliczności faktycznych za bezsporne, a także brak przytoczenia i wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku.

W konsekwencji powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie kwoty 1150 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10.10.2012 roku, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania a także zasądzenie kosztów postępowania w obu instancjach według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powódki wniósł jak w apelacji z tym, że sprostował datę odsetek wnosząc o ich zasądzenie od daty dochodzonej pozwem tj. od 10.04.2014 roku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację powódki należało uznać za zasadną.

Sąd Okręgowy podziela zastrzeżenia skarżącej podniesione w apelacji.

Przystępując do rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności wskazuje, że powódka w pozwie jako podstawę faktyczną swojego żądania wskazywała pobranie przez pozwaną bez podstawy prawnej opłaty, wskutek czego pozwana stała się bezpodstawnie wzbogacona, czyli roszczenia o zwrot tej kwoty od pozwanego upatruje w przepisach prawa cywilnego, art. 405 i nast. k.c. Niewątpliwie powódka spełniła na rzecz pozwanej świadczenie nienależne (pozbawione podstawy prawnej, która została skutecznie zakwestionowana w trybie postępowania administracyjnego), zatem może domagać się zwrotu spełnionego świadczenia na podstawie art. 410 k.c, przyjmując jako datę popadniecie pozwanej w opóźnienie, datę określoną przez powódkę w wezwaniu pozwanej do zwrotu uiszczonej opłaty (art. 455 k.c. w zw. żart, 481 k.c). Sąd wskazuje nadto, że art. 14 ustawy o systemie oświaty w brzmieniu do 2010 roku przewidywał możliwość pobierania opłaty jedynie w przypadku realizowania przez przedszkole zajęć poza podstawą programową (a nie w czasie przekraczającym 5-godzinny pobyt dziecka w przedszkolu), z takich zaś zajęć dziecko powódki nie korzystało, co wprost wynika z niekwestionowanego przez strony stanu faktycznego ustalonego przez sąd I instancja. Za dodatkowe zajęcia powódka uiszczała dodatkowe opłaty. Jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy dziecko powódki w czasie pobytu w przedszkolu ponad 5 godzin nie uzyskiwało żadnych dodatkowych świadczeń ponadprogramowych. Tym samym zaś brak jest podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie regulacji opisanej w art. 411 pkt 2 kc, nie sposób bowiem uznać, by świadczenie spełniane przez powódkę bez podstawy prawnej w realiach niniejszej sprawy czyniło zadość zasadom współżycia społecznego.

Wbrew twierdzeniom zawartym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku niniejsza sprawa nie była oparta ani na innym stanie faktycznym ani na innym stanie prawnym niż rozpoznawana wcześniej przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy pod sygnaturą II Ca 590/13. W sprawie tej przedmiotem żądania było również opłata w kwocie 50 zł, oparta o te same uchwały Rady Gminy S. w tych samych okresach. Jedyną różnicą było to, iż w sprawie II Ca 590/13 zakresem żądania objęto krótszy okres tj. od września 2008 roku do listopada 2010 roku. Sprawa ta zatem dotyczyła tego samego w istocie przedmiotu sporu tj. zwrotu pobranych bez podstawy prawnej opłat za pobyt dziecka, w tym samym w znacznej części okresie, w przedszkolu publicznym prowadzonym przez pozwaną.

Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie podziela pogląd wyrażony wcześniej w sprawie II Ca 590/13, iż świadczenie objęte żądaniem pozwu jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 kc. Nie ma wątpliwości, iż opłata uiszczana przez powódkę w kwocie 50 zł nie miała umocowania ani w umowie łączącej strony ani w przepisach prawa miejscowego jakim są uchwały Rady Gminy S.. Uchwały, z których miał wynikać obowiązek uiszczania przez powódkę dodatkowej opłaty niesiecznej w kwocie 50 zł za pobyt dziecka w przedszkolu publicznym zostały uznane za nieważne. Okoliczność ta jest bezsporna. Zmiana ustawy o systemie oświaty, na którą wskazuje Sąd Rejonowy nie może mieć wpływu na powyższą ocenę, nie może mieć bowiem wpływu na zdarzenia zaistniałe przed jej wejściem w życie. Również po dniu 01.09.2010 roku tj. za ostatni okres objęty żądaniem pozwu, nie można mówić o zmianie sytuacji prawnej, bowiem w okresie od 01.09.2010 roku do czerwca 2011 roku nie istniały żadne ważne uchwały Rady Gminy S. ustalające i wprowadzające obowiązek uiszczania dodatkowych opłat ponad dzienny limit obecności dziecka w przedszkolu publicznym. Uchwała taka jak wskazał Sąd Rejonowy pojawiła się dopiero w 2012 roku, nie mogła zatem i nie obejmowała swoim zakresem przedmiotu sporu. Jak wynika z cytowanych przez Sąd I instancji przepisów znowelizowanej ustawy o systemie oświaty organ prowadzący przedszkole publiczne mógł określić opłaty za przedszkola, zarówno przed nowelizacją ustawy z dnia 01.09.2010 roku jak i po tej nowelizacji. Jednak w każdym przypadku jedynym organem władnym określić takie opłaty była Rada Gminy. W całym objętym żądaniem pozwu okresie nie istniała ważna uchwała Rady Gminy w zakresie opłat za pobyt dziecka w przedszkolu ponad limit 5 godzinny.

Z art. 14 cyt. ustawy i przed i po nowelizacji z 2010 roku wynikało, iż zapewnienie wychowania przedszkolnego dzieciom w określonym wieku jest zadaniem własnym gminy. Gmina nie jest podmiotem prywatnym a ma charakter publiczny i ma obowiązek podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb swoich mieszkańców w tym dotyczących wychowania przedszkolnego. Gmina nie jest nastawiona na zysk a działania swoje finansuje ze środków publicznych. Sam ustawodawca uznał, że koszty pobytu dzieci w przedszkolach publicznych nie mogą być przerzucone w całości na rodziców a gmina ma obowiązek w większości je ponosić, skoro ostatecznie wprowadzono limit opłat w kwocie 1 zł za godzinę, co jak wynika z danych przedstawionych przez pozwaną nie pokryje kosztów pobytu dziecka w przedszkolu. Wobec tego rozważania Sądu I instancji również w zakresie w jakim odnosi się on do okresu po dniu 01.09.2010 roku należy uznać za błędne. Tylko i wyłącznie uchwała Rady Gminy mogła określić w jakim zakresie (gmina mogła ustalić wyższy niż minimalny limit wskazany w ustawie) rodzice mają ponosić koszty dodatkowych godzin pobytu dziecka w przedszkolu publicznym i w jakiej wysokości - nie wyższej niż wskazany w ustawie. Rozważania w jakim zakresie świadczenie powódki było ekwiwalentne w sytuacji braku takiej uchwały jest bezcelowe i błędne.

Wobec tego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc i na mocy art. 405 kc oraz 410 kc zmienił zaskarżony wyrok w całości i zasądził kwotę dochodzoną pozwem wraz z żądanymi odsetkami.

Jednocześnie sąd odwoławczy orzekł w przedmiocie kosztów postępowania odwoławczego zasądzając od pozwanej na rzecz powódki kwotę 254,50 zł tytułem kosztów procesu za I instancję oraz kwotę 148 zł za II instancję (art. 98 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc), przy czym do w/w kwot wliczono uiszczone przez powódkę opłaty sądowe oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w stawkach minimalnych.