Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 30 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Anna Daniszewska
Sędziowie:	SA Roman Kowalkowski (spr.) SO del. Teresa Karczyńska - Szumilas
Protokolant:	stażysta Ewelina Gruba

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy ze skargi R. B.

o wznowienie postępowania

w sprawie z powództwa Agencji (...)
– (...) w T. przeciwko R. B. o zapłatę

zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 września 2012r., sygn. akt V ACa 531/12

postanawia

I.  odrzucić skargę;

II.  zasądzić od pozwanego R. B. na rzecz powoda Agencji (...) – (...) w T. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania wywołanych wniesieniem skargi o wznowienie postępowania.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 116/16

UZASADNIENIE

Pozwany R. B. wniósł skargę o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 września 2012r., sygn. akt V ACa 531/12, domagając się zmiany tego wyroku sprowadzającej się do wydania wyroku reformatoryjnego uchylającego nakaz zapłaty i oddalający powództwo, a także zasądzającego na rzecz pozwanego koszty postępowania pierwszoinstancyjnego oraz uchylenia rozstrzygnięcia w przedmiocie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego i zasądzenia tych kosztów na rzecz pozwanego.

W uzasadnieniu skargi skarżący wyjaśnił, że podstawę wznowienia postępowania stanowi przepis art. 403 § 2 k.p.c. Jej występowanie skarżący wiąże z wykryciem nowego środka dowodowego, jakim jest wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 2 listopada 2015r., który potwierdza podleganie przez pozwanego ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 1 sierpnia 2002r. do dnia 8 lutego 2005r. Okoliczność ta nie była wcześniej potwierdzona, gdyż ustalono jedynie, że pozwany podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od 9 lutego 2005r., tj. mniej niż trzy lata. Wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 2 listopada 2015r. potwierdza stan zaistniały z mocy prawa, istniejący w okresie od 1 sierpnia 2002 r. do 8 lutego 2005r., tj. jeszcze przed zawarciem umowy pomiędzy stronami i przed wydaniem wyroku przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w dniu 19 września 2012r. W ocenie skarżącego powyższe świadczy o tym, że w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie spełniał tzw. kryterium dostępu, tj. posiadał wykształcenie w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i co najmniej 3- letni staż pracy w gospodarstwie rolnym. Oznacza to zatem, że spełnił warunki umowy o dofinansowanie projektu w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006", a tym samym me jest obowiązany do zwrotu uzyskanej w ramach tej umowy pomocy finansowej.

Twierdził nadto, że drugą z podstaw wznowienia przewidzianych w art. 403 § 2 kpc, na której opiera swoją skargę jest fakt wykrycia nowych faktów i dowodów, na które nie mógł się wcześniej powołać, a mianowicie faktu podlegania i objęcia go ubezpieczeniem społecznym rolników z racji bycia domownikiem rolnika.

Ponadto skarżący domagał się przeprowadzenia dowodu z wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 2 listopada 2015r. i jego uzasadnienia na okoliczność ustalenia podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 1 sierpnia 2002 r. do dnia 8 lutego 2005r. jako domownik.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga podlega odrzuceniu.

Skarga o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem prawnym, który może zostać oparty wyłącznie na podstawach wyczerpująco określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Stosownie do art. 410 § 1 k.p.c. Sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie.

Wprawdzie skarżący wskazywał w skardze na wykrycie nowego środka dowodowego, z którego nie mógł skorzystać w poprzednim postępowaniu, twierdząc, że zachodzi podstawa do jego wznowienia określona w art. 403 § 2 k.p.c. to jednak nie sposób zaakceptować takiego stanowiska.

Podstawę wznowienia mogą stanowić tylko takie wykryte środki dowodowe, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Jest poza sporem, że sam wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy ustalający, że R. B. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 1 sierpnia 2002 r. do 8 lutego 2005 r. jako domownik, który ma stanowić podstawę do stwierdzenia występowania nowych okoliczności, zapadł po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie, której skarżący domaga się wznowienia.

Nie może jednak stanowić podstawy wznowienia postępowania, bo tę stanowić może jedynie istotny dla rozstrzygnięcia wyrok, który istniał w dacie wyrokowania w sprawie mającej podlegać wznowieniu i nie był znany stronie skarżącej i tym samym nie mogła się ona na ten wyrok w tamtej sprawie powołać. Kwestią dyskusyjną jest to czy chodzi o wyrok pomiędzy tymi samymi stronami prowadzący do sytuacji res iudicata, czy o każdy inny wyrok, który rozstrzyga kwestię prejudycjalną dla sprawy prawomocnie osądzonej, która ma być wznowiona. Opowiadając się za szerokim rozumieniem pierwszej z podstaw wznowienia określonych w art. 403 § 2 kpc nie można jednak zapominać, że można na niej oprzeć żądanie wznowienia postępowania tylko wtedy, gdy wyrok mający stanowić uzasadnienie dla wznowienia postępowania istniał zanim zakończyło się postępowanie, które ma być wznowione, a strona żądająca wznowienia nie mogła się na niego powołać w tamtym postępowaniu.

W tej sprawie wyrok, na który autor skargi się powołuje zapadł dopiero w 2015r. a więc długo po zakończeniu postępowania, którego wznowienia skarżący się domaga (postępowanie w sprawie VACa 531/12).

Dlatego ta sytuacja sprzeciwia się uwzględnieniu żądania, gdyż nie jest ono oparte na ustawowej podstawie wznowienia. Może jednak stanowić tę podstawę okoliczność istniejąca przed zakończeniem postępowania mającego być wznowionym, która wynika z później powstałego wyroku (por. postanowienie SN z 9 kwietnia 2015r. w sprawie VCZ 12/15), o ile oczywiście istniała zanim zapadł pierwszy z wyroków a strona żądająca wznowienia nie mogła się na nią powołać w prawomocnie zakończonym postępowaniu. Zatem ocenić trzeba, czy okoliczność podlegania skarżącego ubezpieczeniu społecznemu rolników istniała i była mu znana zanim zapadł wyrok w postępowaniu, którego wznowienia się domaga.

Sam skarżący podnosił w skardze, że wyrok sądu ubezpieczeń społecznych, na który się powołuje, ma charakter deklaratoryjny.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2015r., poz. 704 ze zm.), każdy ubezpieczony podlega temu ubezpieczeniu z mocy ustawy i dotyczy to również domownika rolnika. Zatem zawsze, gdy są spełnione ustawowe przesłanki objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników, tym ubezpieczeniem osoba mu podlegająca jest objęta niezależnie od tego, czy wyraża wolę i chęć podlegania ubezpieczeniu. Objęcie nim z mocy prawa jest bowiem niezależne od podjęcia jakichkolwiek aktów staranności przez osobę uprawnioną. Oczywiście zupełnie inną kwestią jest dowodzenie tego faktu, ale nie ma ono znaczenia dla ustalenia zaistnienia przesłanek warunkujących skutek, o którym mowa.

Zatem ten fakt powinien był wykazywać skarżący w poprzednim postępowaniu (w sprawie VACa 531/12), bo miał on znaczenie dla jego odpowiedzialności. Co istotne, okoliczność, że skarżący był w okresie wskazanym w wyroku domownikiem rolnika (a zatem podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik rolnika) była podnoszona w postępowaniu rozpoznawczym, którego skarga dotyczy, a zatem mogła stanowić w tamtym postępowaniu podstawę ustaleń faktycznych dotyczących posiadania przez niego odpowiedniego stażu pracy w gospodarstwie rolnym i skutkować oddaleniem na jego korzyść powództwa.

W aktach znajdują się oświadczenia, z których wynika, iż pozwany w tym okresie pomagał ojcu przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego (akta dołączone do pisma z 26 września 2011 k. 43 akt IC 1617/11). Nadto z protokołu rozprawy z dnia 17 listopada 2011r. przed Sądem Okręgowym w Toruniu ( VACa 531/12) wynika jednoznacznie znajomość omawianej okoliczności albowiem pełnomocnik reprezentujący wówczas pozwanego (autora skargi o wznowienie postępowania), podtrzymując dotychczasowe stanowisko wyjaśnił i złożył oświadczenie, że pozwany był domownikiem rolnika. Świadczy to niewątpliwie o znajomości faktów mających istotne dla rozstrzygnięcia w tamtej sprawie znaczenie bo pokazujących, że pozwany miał świadomość istnienia faktów dla niego korzystnych, które powinien był wykorzystać broniąc się przed żądaniem zwrotu przyznanej mu dotacji ze środków unijnych. Mógł się na nie powoływać i twierdzić, że świadczą o posiadaniu wymaganych kwalifikacji praktycznych niweczących prawo powoda w tamtej sprawie. To, że pozwany (autor skargi) zaniechał dowodzenia w tamtym postępowaniu, mimo że miał tę możliwość, jego obciąża i powoduje, że te fakty nie mogą stanowić skutecznej podstawy skargi o wznowienie postępowania.

Wspomniane fakty wprawdzie zostały potwierdzone w wyroku Sądu Pracy z listopada 2015r. ale istniały zanim zapadł wyrok we wznawianej sprawie i dlatego nie mają cechy nowości w rozumieniu art. 403 § 2 kpc. Brak owej cechy pozbawia skuteczności powoływanie się na nie w kontekście skuteczności skargi o wznowienie postępowania opartej na podstawie przewidzianej w art. 403 § 2 kpc.

Pozwany (autor skargi) mógł nie tylko się na nie powoływać i twierdzić, że ma kwalifikacje rolnicze (wymagany staż pracy w gospodarstwie rolnym) bo podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik rolnika ale również dowodzić tej okoliczności. Deklaratoryjny charakter wyroku stwierdzającego podleganie z mocy prawa ubezpieczeniu społecznemu rolników powoduje, że taki wyrok jedynie potwierdza zaistnienie stanu, który powstał z mocy prawa. Zatem okoliczność powstałą z mocy prawa można było wykazywać w innym postępowaniu, jeżeli miała znaczenie dla mającego w nim zapaść rozstrzygnięcia. Pozwany (autor skargi) nie twierdził wówczas, że KRUS odmawia mu prawa do ubezpieczenia tylko najzwyczajniej zaniechał powołania się na istotny dla niego fakt. To z jakiego powodu tak postąpił nie ma znaczenia dla oceny czy ów fakt istniał i czy mógł z niego skorzystać w tamtym postępowaniu. Nie ma również znaczenia, dla możliwości wznowienia postępowania, czy błędnie ocenił, że bycie domownikiem rolnika nie daje mu prawa do stażu pracy w gospodarstwie rodzica równoważnego ze stażem pracy wymaganym dla przyznania

dotacji ze środków pomocowych Unii Europejskiej. Błędna bowiem ocena nie niweczy skutku powstającego z mocy prawa w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników. Będący jego następstwem fakt został niewątpliwie wadliwie oceniony jako nieistotny dla rozstrzygnięcia. Ta wadliwa ocena, w świetle art. 403 § 2 kpc, nie nadaje temu faktowi cechy „nowości” a więc nie powoduje, ze może być traktowany jak nowy i nieznany stronie żądającej wznowienia, a także nie sprawia, że nie jest tym, z którego mogła wcześniej skorzystać.

Prowadzi to do wniosku, że również ta podstawa skargi o wznowienie postępowania nie istnieje, a zatem skarga na niej formalnie oparta, w rzeczywistości nie została na niej oparta.

Nawet gdyby dowodzenie faktu objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników wymagało, w razie sporu, potwierdzenia wyrokiem ustalającym wydanym przez sąd pracy, nic nie sprzeciwiało się możliwości domagania się zawieszenia postępowania i wytoczenia sprawy przed sądem pracy o ustalenie stosunku ubezpieczenia.

Jeszcze raz należy podkreślić, że nowe okoliczności faktyczne lub środki dowodowe (art. 403 § 2 k.p.c.), mogące mieć wpływ na wynik sprawy, to takie fakty, z których strona nie mogła skorzystać w postępowaniu prawomocnie zakończonym. "Wykrycie" natomiast, o którym mowa w art. 403 § 2 k.p.c., odnosi się do okoliczności i dowodów w poprzednim postępowaniu w ogóle nie ujawnionych i wówczas nieujawnialnych, bo nieznanych stronie i dla niej niedostępnych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1968r., I Co 1/68. OSNCP 1969 Nr 2, -poz. 36, z dnia 17 stycznia 2001 r., IV CKN 1515/00, niepublikowane i z dnia 19 stycznia 2006r., IV CZ 143, niepublikowane).

Ponieważ skarga o wznowienie postępowania nie była oparta na ustawowej podstawie (ta podstawa nie istniała), Sąd Apelacyjny skargę odrzucił o czym orzekł na podstawie art. 410 k.p.c.