Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Maria Sałańska - Szumakowicz (spr.)
Sędziowie:	SSA Jerzy Andrzejewski SSO del. Maria Ołtarzewska
Protokolant:	stażysta Sylwia Gruba

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2015 r. w Gdańsku

sprawy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

z udziałem zainteresowanych: (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B., E. A., R. L., J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 marca 2015 r., sygn. akt VI U 1053/14

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołania.

SSO del. Maria Ołtarzewska SSA Maria Sałańska - Szumakowicz SSA Jerzy Andrzejewski

Sygn. akt III AUa 874/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 lutego 2014 r. Nr (...) ZUS ustalił wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za okres od czerwca 2011 r. do sierpnia 2011 r. E. A. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w S. doliczając do podstawy wymiaru składek wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia zawartych przez zainteresowanego z (...) Sp. z o.o.

Decyzją z dnia 21 lutego 2014 r. Nr (...) ZUS ustalił wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za okres od listopada 2011 r. do kwietnia 2011 r. R. L. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w S. doliczając do podstawy wymiaru składek wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia zawartych przez zainteresowanego z (...) Sp. z o.o.

Decyzją z dnia 21 lutego 2014 r. Nr (...) ZUS ustalił wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia 2011 r. do czerwca 2011 r. J. C. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w S. doliczając do podstawy wymiaru wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia zawartej przez zainteresowanego z (...) Sp. z o.o.

Odwołanie od powyższych decyzji wniosła Spółka z o.o. (...), domagając się ich zmiany i stwierdzenia, że do podstawy wymiaru składek E. A., R. L. i J. C. nie podlegają wliczeniu wynagrodzenia uzyskane z tytułu umów zlecenia zawartych przez zainteresowanych z (...) Sp. z o.o. Odwołująca wniosła ponadto o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 16 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w punkcie 1 zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne z tytułu zatrudnienia E. A., R. L. i J. C. w (...) Spółce z o.o. w S. nie podlegają wliczeniu wynagrodzenia uzyskane przez nich z tytułu realizacji umów zlecenia łączących ich ze Spółką (...) oraz w punkcie 2 zasądził od pozwanego na rzecz odwołującej (...) Spółki z o.o. w S. kwotę 840 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, iż (...) Sp. z o.o. w S. zawarła ze spółką z o.o. (...) umowę, na mocy której druga z wymienionych spółek miała zapewnić do dyspozycji (...) pracowników w celu realizacji umów z kontrahentami.

Spółka (...) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie 82 przedmiotów wpisanych w rejestrze przedsiębiorców KRS. Wśród kontrahentów spółki znajduje się 217 podmiotów, w tym osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej oraz państwowych jednostek organizacyjnych.

Zainteresowani są pracownikami płatnika składek, jednak usługi, do których świadczenia zobowiązali się na podstawie umów zlecenia wykonywane były na rzecz spółki (...), a nie Spółki (...). Umowy zlecenia zwarte z zainteresowanymi w żaden sposób nie wiążą się z umową o współpracy pomiędzy (...) a (...). Wszyscy zainteresowani są doświadczonymi kierownikami nadzoru z branży. Na obiektach, na których wykonywali w ramach zlecenia dozór, zatrudnieni byli pracownicy (...) odpowiedzialni za nadzór nad tymi ekipami. Zainteresowani mieli raz czy dwa razy w miesiącu kontrolować całość, jako niepowiązani z pracownikami tam zatrudnionymi, nie znający kierowników itd. Celem zatrudnienia zainteresowanych było zapewnienie obiektywnego nadzoru (bez powiązań osobowych) na danym obiekcie. Wymienione Spółki współpracują ze sobą od kilku lat. (...) jest wykonawcą usług dla (...) w zakresie poszukiwania pracowników dla (...). (...) działało na rzecz (...) na zasadzie agencji pracy tymczasowej.

Zainteresowany R. L. był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w S. od 2007 r. do 2012 r., jako kierownik nadzoru. Miejscem zamieszkania w/w jest W.. W 2011 r. do obowiązków zainteresowanego należał dozór nad obiektami i pracownikami ochrony (...) BISu w (...) W., Centralnym Ośrodku Sportu w W., Agencją Mienia Wojskowego S., Wojskową Agencją Mieszkaniową S., (...) W., Zespołem (...). Na tych obiektach byli zatrudnieni pracownicy (...). Zainteresowany pracował po 8 godzin dziennie Nie miał ustalonego harmonogramu pracy. Na kontrolach nocnych mógł się wpisywać w kontrolkach służb. Kontrola czasu jego pracy odbywała się w taki sposób, że meldował się na wszystkich placówkach. W 2011 r. podjął na podstawie umowy zlecenia dozór nad pracownikami (...)u, w tym głównie nad pracownikami utrzymania czystości w T. koło P. na obiekcie K. Elektronik. W ramach kontroli zajmował się dozorem nad pracownikami sprzątającymi.

Zainteresowany J. C. był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w S. na pełen etat na podstawie umowy o pracę w okresie od 1996 r. do 2013 r. W 2011 r. pracował, jako kierownik nadzoru, a do jego obowiązków należał nadzór nad pracownikami kontroli, czyli kontrole pełnienia służby na obiektach: (...) I. oraz w Zakładach (...) w K.. W okresie od kwietnia do czerwca 2011 r. zainteresowany wykonywał usługi na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...). Przedmiotem tej umowy były kontrole pracowników ochrony, czyli pełnienia przez nich służb na obiekcie zakładów zbożowych w K.. Umowy zlecenia zainteresowany zawierał z ówczesnym prezesem (...) K. P.. (...) nie ochraniał obiektów Zakładów (...). W ramach umowy zlecenia zainteresowany miał kontrolować tylko ten jeden podmiot, tj. w/w zakłady.

Zainteresowany E. A. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w S. w okresie od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. na stanowisku kierownika nadzoru. Jego stałym miejscem pracy był P. - zakład (...). Pracę zainteresowany świadczył w godzinach od 7.00 do 15.00. W okresie od czerwca do sierpnia 2011 r. na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...) zajmował się nadzorem pracowników obiektów (...) w W..

Aktualny (od lipca 2013 r.) prezes (...) M. P. nie zajmuje żadnej funkcji w (...).

Spółka (...) jest osobnym podmiotem, nie powiązanym kapitałowo ani osobowo z (...).

Mając na uwadze poczynione ustalenia faktyczne, przy uwzględnieniu treści art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że brak jest jakichkolwiek dowodów na potwierdzenie forsowanej przez pozwanego tezy, iż w istocie zainteresowani, jako pracownicy (...) Sp. z o.o. zawierali zlecenia ze Spółką (...) celem świadczenia pracy w ramach tychże umów na rzecz swojego pracodawcy.

Zainteresowani realizowali przedmiotowe umowy cywilnoprawne zawarte z (...) poprzez świadczenie usług ochroniarskich (a w zasadzie nadzoru nad tymi usługami) na rzecz zleceniodawcy, czyli firmy (...) spółki z o.o. Usługi w ramach zawartych umów świadczyli na obiektach, w których ochronę sprawował (...), a nie Spółka (...). Tym samym art. 8 ust. 2 a ustawy systemowej nie mógł mieć w sprawie zastosowania, albowiem stanowi on, że za pracownika, w rozumieniu ustawy uważa się osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje prace na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W uzasadnieniu wyroku z dnia 6 lutego 2014 r. (II UK 279/13, LEX Nr 1436176) Sąd Najwyższy wskazał, że dla celów ubezpieczeń społecznych zarówno wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest traktowane tak, jak świadczenie pracy w ramach klasycznego stosunku pracy łączącego jedynie pracownika z pracodawcą. Przepis ten został wprowadzony ustawą z dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999 r. Nr 110, poz. 1256) z dniem 30 grudnia 1999 r., po to aby wyeliminować sytuacje, gdy w ramach umowy cywilnoprawnej ubezpieczony wykonywał te same obowiązki, które świadczył w ramach umowy o pracę, wskutek czego pracodawca nie musiałby zatrudniać pracownika w większym wymiarze czasu pracy lub w godzinach nadliczbowych i odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne od wyższego wynagrodzenia (por. uzasadnienie wyroku Sąd Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 czerwca 2013 r. III AUa 1924/12). Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodziła, albowiem z materiału dowodowego nie wynika, aby zainteresowani realizując umowy zlecenia łączące ich z firmą (...) świadczyli w istocie - pośrednio lub wprost, na rzecz swojego pracodawcy, czyli (...), usługi, których tenże byłby beneficjentem. Zajmowali się oni bowiem nadzorem nad prawidłowością świadczonych usług ochroniarskich oraz usług sprzątania na obiektach ochranianych przez (...), a nie (...). Obiekty, na których zainteresowani wykonali czynności nadzorcze należą do kontrahentów spółki (...), a nie (...). W zasadzie nie wiadomo, na jakiej podstawie organ rentowy doszedł do wniosku, że istniejący stan faktyczny uzasadnia zastosowanie art. 8 ust. 2 a ustawy systemowej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych oparł się wyłącznie na okoliczności, że obie spółki łączą umowy cywilnoprawne o współpracy, które były realizowane przez pracowników jednej spółki na rzecz drugiej i za które wystawiono faktury w latach 2011-2013. Pozwany nie dokonał jednak ustaleń, czy w przypadku zainteresowanych realizowali oni w ramach umów zlecenia zawartych z (...), szersze umowy pomiędzy obiema spółkami.

Wobec zaprezentowanych rozważań prawnych i przy uwzględnieniu wniosków wyprowadzonych na skutek przeprowadzonego przez pozwanego postępowania kontrolnego zważyć należało, iż dokonane przez pozwanego ustalenia, w konsekwencji których została wydana zaskarżona decyzja w żadnej mierze nie uprawniały organu ubezpieczeniowego do zastosowania konstrukcji z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Podkreślić bowiem należy, iż do przedmiotowych wniosków w pierwszej kolejności nie uprawniał fakt zawarcia pomiędzy spółkami umowy o współpracy. Nie był również wystarczający do wyprowadzenia wskazanych wyżej wniosków fakt, że obie Spółki mają zbliżony zakres prowadzonej działalności gospodarczej. Jedynym argumentem, który pozwalałby na zastosowanie przez ZUS konstrukcji z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych byłby wyprowadzony na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego wniosek, że zainteresowani faktycznie wykonywali - w ramach zawartych umów zlecenia - czynności na rzecz swojego pracodawcy, przy czym sytuacja ta była zamierzona w celu obejścia przepisów, z tym też zamiarem spółki zawarły umowy o współpracę lub też wykorzystały łączącą je wcześniej umowę.

Przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej wprowadził wyjątek od reguły przyjętej w art. 9 ust. 1 ustawy systemowej, że umowa zlecenia jest zwolniona z obowiązku ubezpieczenia społecznego w sytuacji, gdy występuje u tej samej osoby obok umowy o pracę . Przepis ten został wprowadzony po to, aby wyeliminować sytuacje, że w ramach umowy cywilnoprawnej pracownik wykonywałby te same obowiązki, które świadczył w ramach umowy o pracę, wskutek czego pracodawca nie musiałby zatrudniać pracownika w większym wymiarze czasu pracy lub w godzinach nadliczbowych i odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne od wyższego wynagrodzenia.

W świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., przesłanką decydującą o uznaniu za pracownika osoby świadczącej w ramach umowy zlecenia pracę na rzecz swojego pracodawcy, jest to, że w ramach takiej umowy, wykonuje on faktycznie pracę dla swojego pracodawcy. Konsekwencją zaś uznania za pracownika jest konieczność opłacania przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne za osobę, z którą została zawarta umowa zlecenia, tak jak za pracownika.

Sąd I instancji stanął na stanowisku, że dla uznania, iż w danym stanie faktycznym zostały spełnione przesłanki z art. 8 ust. 2a, koniecznym jest istnienie po stronie dwóch podmiotów gospodarczych woli zawarcia umowy o wzajemnej współpracy jedynie w celu obejścia przepisów w zakresie obowiązku ubezpieczeń społecznych lub w celu niezgodnego z prawem obniżenia należnych składek, nie można natomiast ingerować w swobodę prowadzenia działalności gospodarczej w taki sposób, aby doprowadzić do sytuacji, w której spółki, które faktycznie stanowią odrębne podmioty działalności gospodarczej bez względu na to, czy skład wspólników jest taki sam, czy też w skład ich zarządu wchodzą te same osoby, nie mogłyby zawierać umowy o współpracę w sytuacji, gdy osoby będące pracownikami w jednej z nich byłyby zleceniobiorcami drugiej spółki. Jednocześnie Sąd podkreślił, że obowiązek wykazania, iż doszło do naruszenia przepisów bądź ich obejścia należy do organu ubezpieczeniowego, który winien nie tylko przeprowadzić właściwe postępowanie wyjaśniające przed wydaniem decyzji, ale też zgłaszać dowody potwierdzające zasadność zaskarżonej przed Sądem decyzji. W przeciwnym razie dochodzi do sytuacji, w której sąd przyjmuje charakter sądu karnego, a podmiot gospodarczy musi wykazać, że nie naruszył przepisów, ani też nie zmierzał do ich obejścia.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy nie podjął żadnego działania w celu wykazania dowodami, że zaskarżona decyzja jest zasadna, ograniczając się do stwierdzenia, że podtrzymuje stanowisko w niej zawarte, tymczasem, jak wskazano wyżej, oparte ono zostało na okolicznościach, które same nie mogą stanowić podstawy do jej wydania, tj. stwierdzeniu, że spółki łączyły umowy o współpracę, a także osoby wspólników.

Sąd na podstawie przeprowadzonych dowodów nie stwierdził, aby Spółki (...) zawarły umowę o współpracy z zamiarem obejścia przepisów i uzyskania korzyści. Dodatkowo Sąd podkreślił, że Spółki prowadzą odrębną działalność gospodarczą, poza osobami wykonującymi czynności w ramach umów zlecenia, mają też swoich pracowników. Nie wykazano też, aby w ramach prowadzonych przez spółki działalności i zawartej umowy o współpracę doszło do poufnych ustaleń mających na celu zmniejszenie kosztów działalności Spółek. Nie można też twierdzić, aby faktycznym beneficjentem pracy zainteresowanych był ich pracodawca, albowiem faktyczny zysk z ich pracy wykonywanej w ramach umów zlecenia uzyskiwał zleceniodawca, czyli Spółka (...).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, że wniesione odwołania zasługują na uwzględnienie, o czym, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł, jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. oraz § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzając od pozwanego na rzecz Spółki (...) kwotę 840 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego – punkt 2 wyroku.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na rozstrzygnięcie sprawy polegający na przyjęciu, że przeprowadzone w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe nie wykazało, iż zasady wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., sygn. akt II UZP 6/09 mogą mieć zastosowanie do stanu faktycznego wynikającego z dokonanych w przedmiotowej sprawie ustaleń tj. naruszenie norm prawa materialnego art. 8 ust. 2a oraz art. 18 ust. la ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z § 1 rozporządzenia (...) z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz

2)  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic zasady swobodnej oceny dowodów.

Powołując się na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, iż kluczowym dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd winno być ustalenie, że zarówno w jednej, jak i w drugiej spółce zainteresowani pełnili funkcje „kierownika nadzoru”.

Jak wynika np. z umowy nr (...) zawartej w dniu 17 maja 2011 r. przez spółkę (...) z E. A. na okres od 17 maja 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. przedmiotem umowy jest „doraźny nadzór nad obiektami”. Nie wskazano obiektu, który zainteresowany miałby nadzorować. Również umowa zawarta w dniu 1 marca 2011 r. z J. C. nie wskazuje miejsca jej wykonywania. Wskazuje jedynie „doraźny nadzór nad obiektami”. Umowę tej treści zawarto również z zainteresowanym R. L..

Pozwany podkreślił, że skoro pracownicy byli zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy, a nie uzyskali urlopu w macierzystym zakładzie pracy, to wątpliwości budzi sposób realizacji umów zlecenia na rzecz innych podmiotów.

Nadto nie ma różnicy pomiędzy nadzorem nad pracownikami ochrony, a pracownikami sprzątającymi.

Zawieranie umowy z innym podmiotem nasuwa przypuszczenie, iż rozdzielenie prac świadczonych w ramach stosunku pracy oraz umowy zlecenia miało na celu wyłącznie obejście prawa.

W nawiązaniu do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., którą Sąd dokonał interpretacji podmiotu pełniącego funkcję płatnika składek za osoby, o których mowa w art. 8 ust. 2 a powołanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z osobą trzecią jest płatnikiem składek z tytułu tej umowy. A skoro tak, to apelacja pozwanego winna zostać uwzględniona skutkując zmianą zaskarżonego rozstrzygnięcia.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik Spółki (...) wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy zachodzą przesłanki
z art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121) do uznania zainteresowanych E. A., R. L. i J. C. za pracowników w rozumieniu tego przepisu - z tytułu wykonywania pracy na podstawie umów zlecenia zawartych z (...) Sp. z o.o. w B., a w konsekwencji, czy zasadne jest ustalenie, że uzyskany z tego tytułu przychód należy uwzględnić w podstawie wymiaru składek na pracownicze ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanych z tytułu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w B. w okresach i w kwotach podanych w zaskarżonych decyzjach.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny z naruszeniem zasady swobodnej oceny dowodów wynikającej z art. 233 k.p.c., a w konsekwencji poczynił nieprawidłowe ustalenia prawne, co skutkowało naruszeniem przepisów prawa materialnego i niewłaściwą subsumcją ustaleń faktycznych pod odpowiednie dyspozycje przepisów prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od spełnienia przez Sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych, tj. przeprowadzenia postępowania dowodowego w sposób określony przepisami kodeksu postępowania cywilnego oraz dokonania wszechstronnej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Rozstrzygnięcie to winno również znajdować oparcie w przepisach prawa materialnego adekwatnych do poczynionych ustaleń faktycznych. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia ma natomiast na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd pierwszej instancji sprostał tym wymogom. Istotą postępowania apelacyjnego jest zbadanie zasadności zarzutów skierowanych przeciwko orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Sąd odwoławczy orzeka jednak w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując na nowo jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Jako Sąd merytoryczny, bazując na tym samym materiale dowodowym, co Sąd pierwszej instancji, Sąd odwoławczy może czynić własne, odmienne ustalenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2003 r., sygn. akt IV CKN 1752/00, LEX nr 78279, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2002 r., sygn. akt II CKN 615/00, LEX nr 55097).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny przychylił się do stanowiska apelującego organu rentowego, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do uznania, iż każdy z zainteresowanych w okresach objętych zaskarżonymi decyzjami był pracownikiem w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, a zatem przychód uzyskany przez nich z tytułu wykonywania umowy zawartej z (...) Sp. z o.o. podlega wliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne u płatnika składek (...) Sp. z o.o.

Przypomnieć w tym miejscu należy, że stosownie do treści przepisu art. 8 ust. 2a ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych za pracownika, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Stosownie natomiast do treści art. 18 ust. 1a ustawy systemowej w przypadku osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy zlecenia. Należy również wskazać, że stosownie do przepisu art. 4 pkt 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest pracodawca – w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi.

Przepisy art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stanowią z kolei, że do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników (zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy – pracowników w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli również
w rozumieniu art. 8 ust. 2a tejże ustawy) stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. A zatem, w sytuacji ustalenia, że daną osobę należy kwalifikować, jako pracownika na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne zastosowanie znajdą przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10. Stosownie do treści art. 85 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych za osobę pozostającą w stosunku pracy składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza pracodawca.

W tym miejscu wyjaśnienia wymaga, iż przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej wprowadził wyjątek od reguły przyjętej w art. 9 ust. 1 tejże ustawy, zgodnie z którą umowa zlecenia jest zwolniona z obowiązku ubezpieczenia społecznego w sytuacji, gdy występuje u tej samej osoby obok umowy o pracę. Przepis ten został wprowadzony z dniem 30 grudnia 1999 r. (ustawą z dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz. U. z 1999 r. Nr 110, poz. 1256), po to, aby wyeliminować sytuacje, gdy w ramach umowy cywilnoprawnej ubezpieczony wykonywałby te same obowiązki, które świadczył w ramach umowy o pracę, wskutek czego pracodawca nie musiałby zatrudniać pracownika w większym wymiarze czasu pracy lub w godzinach nadliczbowych i odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne od wyższego wynagrodzenia. Jak już wyżej wskazano, przepis art. 18 ust. 1a ustawy systemowej w stosunku do ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nakazuje uwzględniać również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy zlecenia/świadczenia usług jest zatem pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach tej umowy zawartej z osobą trzecią (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09, LEX nr 514221 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010 r. , I UK 259/09, LEX nr 585727).

Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu powołanej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., iż przesłanką decydującą o uznaniu za pracownika osoby świadczącej w ramach umowy zlecenia pracę na rzecz swojego pracodawcy, jest to, że w ramach takiej umowy, wykonuje faktycznie pracę dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty jej pracy). Zwrot działać „na rzecz” użyty został w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej w innym znaczeniu, niż w języku prawa, w którym działanie „na czyjąś rzecz” może się odbywać w wyniku istnienia określonej więzi prawnej (stosunku prawnego). Stosunkiem prawnym charakteryzującym się działaniem na rzecz innego podmiotu jest stosunek pracy, do którego istotnych cech należy działanie na rzecz pracodawcy (art. 22 k.p.). Również wykonujący zlecenie „działa na rzecz zleceniodawcy” (art. 734 i n. k.c.). W kontekście przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej zwrot ten opisuje zatem sytuację faktyczną, w której należy zastosować konstrukcję uznania za pracownika. Jest nią istnienie trójkąta umów, tj. 1) umowy o pracę, 2) umowy zlecenia między pracownikiem, a osobą trzecią i 3) umowy o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą. Pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje
w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy, przy czym następuje to w wyniku zawarcia umowy zlecenia/świadczenia usług z osobą trzecią oraz zawartej umowy cywilnoprawnej między pracodawcą i zleceniodawcą (zob. Konstrukcja uznania za pracownika w prawie ubezpieczenia społecznego - I. J.-J.).

Konsekwencją konstrukcji uznania za pracownika jest konieczność opłacania
przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne za osobę, z którą została zawarta umowa zlecenia, tak jak za pracownika. Stosownie do przepisu art. 32 ustawy systemowej pracodawcę obciąża zatem także obowiązek poboru i odprowadzenia do ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne za osobę „uznaną za pracownika”.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że Sąd Okręgowy stwierdził autorytarnie, że zainteresowani czynności wykonywanych w ramach umów zlecenia nie wykonywali w ramach umowy o pracę.

Sąd Apelacyjny analizując materiał dowodowy zgromadzony w sprawie doszedł do zgoła odmiennych wniosków.

W sprawie niekwestionowane było, iż (...) Sp. z o.o. zawarła z (...) Sp. z o.o. umowę z dnia 1 lutego 2011 r. o współpracy, mocą której spółka (...) zobowiązała się do zapewnienia do dyspozycji spółki (...) zatrudnionych przez siebie pracowników. W § 2 umowy określono, że miejsce świadczenia usług przez osoby je wykonujące w imieniu Spółki (...) będzie określone przez Spółkę (...). Polecenia służbowe pracownikom - na mocy § 2 pkt 2 łączącej strony umowy - wydawał zleceniodawca lub osoba przez niego wyznaczona.

Nie było również wątpliwości co do faktu, że zainteresowani - doświadczeni kierownicy nadzoru - są pracownikami płatnika składek, tj. (...) Spółki z o.o. przy czym usługi, do których świadczenia zobowiązali się na podstawie umów zlecenia wykonywali - wbrew twierdzeniom skarżącego - na rzecz spółki (...), a nie Spółki (...). Zainteresowani, na wskazanych przez (...) obiektach wykonywali - w ramach zawartych z (...) umów zlecenia - dozór nad zatrudnionymi przez (...) pracownikami ochrony.

Poza sporem pozostaje również fakt, że R. L. był zatrudniony, jako kierownik nadzoru w (...) Sp. z o.o. w S. w okresie od 2007 r. do 2012 r., zaś do jego obowiązków (w 2011 roku) należał dozór nad obiektami i pracownikami ochrony Spółki (...) w (...) W., Centralnym Ośrodku Sportu w W., Agencją Mienia Wojskowego S., Wojskową Agencją Mieszkaniową S., (...) W., Zespołem (...). Na wskazanych obiektach zatrudnieni byli pracownicy Spółki (...). W 2011 r. zainteresowany - na podstawie umowy zlecenia - sprawował nadzór nad pracownikami Spółki (...), wykonującymi prace na terenie obiektu K. Elektronik położonego w T. koło P..

Bezsporny pozostawał również fakt, że w Spółce (...) zatrudniony był także J. C., do którego obowiązków - jako kierownika nadzoru w okresie od 1996 r. do 2013 r.- należał nadzór nad pracownikami kontroli, na obiektach: (...) I. oraz w Zakładach (...) w K.. Zainteresowany w okresie od kwietnia do czerwca 2011 r. na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...) wykonywał usługi, których przedmiotem była kontrola pracowników ochrony na obiekcie Zakładów (...) w K..

Również E. A. był pracownikiem u płatnika składek (...) Sp. z o.o. w S. w okresie od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. Zainteresowany zatrudniony był na stanowisku kierownika nadzoru. Jego stałym miejscem pracy był P., jednakże w okresie od czerwca do sierpnia 2011 r. na podstawie umowy zlecenia zawartej z (...) został mu powierzony nadzór nad pracownikami obiektów (...) w W..

Mając na uwadze poczynione ustalenia uznać należało, że każdy ze wskazanych zainteresowanych w okresach szczegółowo wymienionych w zaskarżonych decyzjach zatrudniony był u skarżącej Spółki (...) na podstawie umowy o pracę, jako pracownik nadzoru, oraz jednocześnie - na podstawie umowy zlecenia - świadczył pracę w ramach umowy zlecenia na rzecz (...) Sp. z o. o. W realiach niniejszej sprawy mamy zatem bezsprzecznie do czynienia z trójkątem umów, o którym mowa w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r. Jednocześnie bez znaczenia pozostaje fakt, że zainteresowani – w szczególności R. L., co podkreślał w toku przesłuchania przed Sądem I instancji w dniu 1 grudnia 2014 r. (k.105-106 as) wyjaśniając, iż do jego obowiązków w ramach umowy zlecenia należało nadzorowanie pracowników sprzątających – wykonywali u zleceniodawcy inne obowiązki, aniżeli wynikające z umowy o pracę. Jak bowiem wyjaśniał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 10 lipca 2015 r. (III AUa 253/15, LEX nr 1781884) art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie odnosi się wyłącznie do sytuacji, gdy w ramach zlecenia zleceniobiorcy wykonują takie same czynności co w ramach stosunku pracy. Takie ograniczenie nie wynika z brzmienia powołanego przepisu. Mając na uwadze cel powyższego unormowania, stwierdzić należy, iż powyższy przepis, ma zastosowanie w każdym przypadku wykonywania przez zleceniobiorcę, który jednocześnie pozostaje w stosunku pracy, czynności na rzecz swojego pracodawcy, które wykonuje również w ramach zakresu obowiązków pracowniczych. Nie muszą to być te same czynności, wobec tego samego produktu, czy świadczeniobiorcy. Przeciwne rozumienie tego przepisu prowadziłoby do wniosku, że przepis ten znajduje zastosowanie w przypadku wykonywania przez pracowników dwukrotnie tych samych czynności. Taka wykładania nie znajduje racjonalnego uzasadnienia, gdyż żaden z rozsądnie działających pracodawców nie zlecałby w drodze umowy cywilnoprawnej podmiotowi trzeciemu lub swoim pracownikom wykonania czynności, które już wcześniej zostały wykonane w ramach stosunku pracy. Tożsame stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 21 kwietnia 2015 r., wydanym w sprawie III AUa 640/14 (LEX nr 1771371).

Okoliczności faktyczne analizowanej sprawy bezsprzecznie podpadają pod dyspozycję art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dlatego też Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że Spółka (...), jako pracodawca jest płatnikiem składek również w stosunku do zainteresowanych wykonujących na jej rzecz pracę w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z osobą trzecią - tu Spółką (...). Skoro tak, to w przypadku zainteresowanych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowił łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 4 pkt 10 w związku z art. 18 ust. 1 ustawy systemowej), uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy i umów cywilnoprawnych. W myśl art. 17 ust. 1 ustawy systemowej to na płatniku spoczywa obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do ZUS. Jeżeli zatem w przypadkach przewidzianych w przepisie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej płatnikiem jest pracodawca ubezpieczonego, który świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z podmiotem trzecim, to przysługują mu wszystkie związane z tym prawa. Może on więc także dokonać potrącenia na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzenia uzyskanego z tytułu umowy o pracę i z tytułu umowy cywilnoprawnej ze środków pracownika uzyskanych na podstawie stosunku pracy. Pracodawca ma prawo domagania się informacji odnośnie zarobków swojego pracownika otrzymywanych na podstawie innego stosunku pracy lub stosunku cywilnoprawnego przede wszystkim od samego pracownika w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., III UK 22/2011; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 września 2014 r., III AUa 2312/13, niepublik.)

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne Sąd Odwoławczy podziela stanowisko pozwanego organu rentowego, zgodnie z którym zainteresowani, w ramach umów zlecenia zawartych ze spółką (...), faktycznie wykonywali pracę dla swojego pracodawcy tj. (...) Sp. z o.o. Podmiot ten uzyskiwał bowiem rezultat pracy wykonywanej przez nich jedynie formalnie na rzecz zleceniodawcy. Tym samym spełniona została przesłanka decydująca, w świetle normy wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, o uznaniu zainteresowanych za pracowników. W konsekwencji uzasadnione było zatem uwzględnienie w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanych również ich przychodów z tytułu umów zawartych z (...) Sp. z o.o.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny działając na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

SSA Maria Sałańska-Szumakowicz SSA Jerzy Andrzejewski SSO del. Maria Ołtarzewska