Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Anna Gajewska
Protokolant:	sekretarz sądowy Paula Milewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 marca 2024 roku

sprawy z powództwa E. F. (1)

przeciwko M. F., B. F.

o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń prawa użytkowania

o r z e k a :

I.  Oddala powództwo w stosunku do pozwanego M. F..

II.  Oddala powództwo w stosunku do pozwanej B. F..

III.  Zasądza od powoda E. F. (1) na rzecz pozwanego M. F. kwotę 3617, 00 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

IV.  Zasądza od powoda E. F. (1) na rzecz pozwanej B. F. kwotę 3600, 00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 286/23

UZASADNIENIE

E. F. (1) wystąpił z pozwem przeciwko M. F. i B. F. o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń prawa użytkowania nieruchomości. Wniósł o:

1.  nakazanie pozwanym przywrócenia stanu zgodnego z prawem poprzez opróżnienie, opuszczenie i wydanie powodowi nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o nr geod. (...)położonej w R., dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...),

2.  zakazanie pozwanym dalszych naruszeń przysługującego powodowi prawa użytkowania ww. nieruchomości,

3.  nakazanie pozwanym, jak również osobom prawa ich reprezentującym, każdorazowego uzgadniania z powodem lub osobą przez niego wskazaną, wejścia i zakresu korzystania z ww. nieruchomości.

Nadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że na podstawie umowy darowizny zawartej w dniu 10 stycznia 2014 roku powód darował swojemu synowi – pozwanemu M. F. – opisaną wyżej nieruchomość. Jednocześnie M. F. ustanowił na rzecz darczyńcy dożywotnie nieodpłatne prawo użytkowania ww. nieruchomości. Powód podniósł, że pozwany M. F. wspólnie i w porozumieniu z pozwaną B. F. (jego małżonką i pełnomocnikiem w sprawach prowadzonej działalności gospodarczej) dokonali, bez zgody i wiedzy powoda, naniesień na przedmiotową działkę gruntu, tj. postawili budkę z lodami, odgrodzili granicę działki od strony działki nr (...) na całej jej długości, postawili lub poddzierżawili część działki pod namiot, w którym sprzedawana jest tania książka oraz ustawili automat do gry typu „bokser”, natomiast na pozostałej części działki urządzili parking dla samochodów korzystających z lokalu gastronomicznego pozwanych (...), który posadowiony jest na sąsiedniej działce nr (...). Pozwani całkowicie zlekceważyli przysługujące powodowi ograniczone prawo rzeczowe, jakim jest użytkowanie. Świadomie czerpią zyski z różnych działalności, które są prowadzone na przedmiotowej nieruchomości, uniemożliwili powodowi władanie przedmiotową nieruchomością i pozbawili go posiadania tej nieruchomości.

W piśmie procesowym wniesionym w dniu 1 marca 2024 roku, pełnomocnik powoda podtrzymał pozew, przy czym dokonał zmiany podstawy prawnej powództwa. Wskazał, że postanowieniem z dnia 27 września 2023 roku Sąd Rejonowy w Piszu IV Wydział Ksiąg Wieczystych oddalił wniosek powoda o dokonanie na jego rzecz, w oparciu o § 5 umowy darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku, wpisu prawa użytkowania w księdze wieczystej (...). Sąd wieczystoksięgowy, powołując się na treść postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu wydanego w sprawie I Ns 29/17 o podział majątku wspólnego E. F. (1) i H. F. oraz o dział spadku po H. F., stwierdził, że w dacie zawierania ww. umowy darowizny, nieruchomość stanowiąca działkę (...) wchodziła w skład majątku wspólnego E. F. (1) i jego żony H. F.. A skoro tak, E. F. (1) nie mógł nią samodzielnie rozporządzać. Do skutecznego dokonania zbycia tej nieruchomości, wymagana była pisemna zgoda małżonki. Tymczasem H. F. do dnia swojej śmierci nie potwierdziła umowy darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku. W związku z brakiem tej zgody, umowa powyższa nie wywołała zamierzonego przez strony skutku prawnego. E. F. (1) nie będąc jedynym właścicielem działki (...) nie mógł jej samodzielnie zbyć, a M. F. nie będąc jej właścicielem, nie mógł jej skutecznie w drodze czynności prawnej obciążyć ograniczonym prawem rzeczowym.

Pełnomocnik powoda podniósł, że w powołanym wyżej postanowieniu wydanym w sprawie I Ns 29/17 Sąd Rejonowy w Piszu w pierwszej części tego orzeczenia określił składniki majątku, którego współwłaścicielem była zmarła żona powoda - H. F.. Sąd ustalił, że działki gruntu (...) i (...) objęte księgą wieczystą (...) wchodziły w skład majątku wspólnego E. F. (1) i H. F. i w związku z tym, umowa darowizny tej nieruchomości, zawarta w dniu 10 stycznia 2014 roku bez zgody H. F., jest nieważna. W drugiej części orzeczenia Sąd dokonał działu spadku po H. F., w skład którego to spadku wchodził udział ½ części w majątku wspólnym, w ten sposób, że udział spadkodawczyni w prawie własności ww. nieruchomości przyznał M. F.. Na podstawie brzmienia tego orzeczenia, po jego uprawomocnieniu się, M. F. wpisany został w dziale II powyższej księgi wieczystej jako właściciel, a wykreślony został E. F. (1).

Pełnomocnik powoda podniósł, iż w powyższym orzeczeniu Sądu Rejonowego w Piszu nie ma rozstrzygnięcia co do wyjścia ze współwłasności lub przyznania udziału E. F. (1) w prawie własności przedmiotowej nieruchomości na rzecz innych spadkobierców. Sąd dokonał jedynie działu spadku po H. F., tj. zniósł współwłasność w zakresie udziału przysługującego wyłącznie H. F.. Literalne brzmienie postanowienia jednoznacznie wskazuje, że współwłaścicielami przedmiotowej nieruchomości w udziałach po ½ części są E. F. (1) i M. F., przy czym E. F. (1) na podstawie czynności prawnych dokonanych w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, a M. F. na podstawie postanowienia Sądu w sprawie o dział spadku po H. F.. W związku z tym E. F. (2) wystąpił do Sądu Okręgowego w Olsztynie z powództwem przeciwko M. F. o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...) z rzeczywistym stanem prawnym. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt I C 2144/23.

Pozwani M. F. i B. F. w odpowiedzi na powyższą modyfikację, wnieśli o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie na ich rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd ustalił, co następuje:

Umową darowizny zawartą w dniu 10 stycznia 2014 roku przed notariuszem K. T., Repertorium A. nr (...), E. F. (1) darował swojemu synowi M. F. część przedsiębiorstwa prowadzonego pod firmą U (...) R. S. E. F. (1) w R., obejmującego prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o nr geod. (...), położonej w R., dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...). M. F. darowiznę tę przyjął i ustanowił na rzecz darczyńcy dożywotnie nieodpłatne prawo użytkowania ww. nieruchomości.

E. F. (1) oświadczył, że prawo własności ww. nieruchomości nabył na podstawie umowy sprzedaży, do majątku osobistego.

W dacie zawierania ww. umowy, E. F. (1) pozostawał w związku małżeńskim z H. F.. Małżonków łączył ustrój wspólności majątkowej.

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa darowizny k. 12-20)

H. F. zmarła w dniu 30 lipca 2014 roku.

(okoliczności bezsporne)

Postanowieniem z dnia 22 października 2019 roku wydanym w sprawie I Ns 29/17 o podział majątku wspólnego E. F. (1) i H. F. oraz o dział spadku po H. F., Sąd Rejonowy w Piszu ustalił, że opisana wyżej nieruchomość stanowiąca działkę gruntu o nr geod. (...), wchodzi w skład majątku wspólnego E. F. (1) i H. F., a udział wynoszący ½ części w prawie własności tej nieruchomości wchodzi w skład spadku po H. F.. Sąd dokonał podziału majątku wspólnego E. F. (1) i H. F. oraz dział spadku po H. F. w ten sposób, że prawo własności ww. nieruchomości przyznał synowi E. F. (1) i H. M. F..

W powyższej sprawie, podniesiony był przez jednego z uczestników postępowania zarzut nieważności umowy darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku. W oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, Sąd ustalił, że środki finansowe na zakup ww. nieruchomości pochodziły z majątku wspólnego małżonków. W konsekwencji E. F. (1) nie mógł tą nieruchomością samodzielnie rozporządzać. Czynność prawna polegająca na zbyciu prawa własności tej nieruchomości wymagała dla swojej ważności pisemnej zgody drugiego małżonka bądź pisemnego potwierdzenia umowy przez tego małżonka (art. 37 k.r.o.). Tymczasem umowa darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku została zawarta bez wymaganej zgody małżonki E. H. F., która do dnia swojej śmierci nie potwierdziła tej umowy.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 22.10.2019r. wydane w sprawie I Ns 29/17)

W oparciu o powyższe ustalenia i orzeczenie Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 22 października 2019 roku w sprawie I Ns 29/17, Sąd wieczystoksięgowy postanowieniem z dnia 27 września 2023 roku, Dz.Kw (...), oddalił wniosek E. F. (1) o dokonanie na jego rzecz, w oparciu o § 5 umowy darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku, wpisu prawa użytkowania w księdze wieczystej (...), uznając, że ww. umowa darowizny, jako jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka, jest nieważna.

(dowód: postanowienie Sądu wieczystoksięgowego k. 99-100)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Zarówno pierwotna argumentacja strony powodowej, zawarta w uzasadnieniu pozwu, jak i argumentacja późniejsza wyrażona w piśmie procesowym wniesionym w dniu 1 marca 2024 roku, jest w ocenie Sądu całkowicie chybiona.

W niniejszej sprawie bezspornie ustalono, że umowa darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku była umową nieważną. W toczącym się przed Sądem Rejonowym w Piszu pod sygn. akt I Ns 29/17 postępowaniu o podział majątku wspólnego E. F. (1) i H. F. oraz o dział spadku po H. F., Sąd ustalił, że nieruchomość stanowiąca działkę gruntu o nr geod. (...), wchodzi w skład majątku wspólnego E. F. (1) i H. F., a udział wynoszący ½ części w prawie własności tej nieruchomości wchodzi w skład spadku po H. F.. Sąd ustalił, że środki finansowe na zakup ww. nieruchomości pochodziły z majątku wspólnego małżonków. W konsekwencji E. F. (1) nie mógł tą nieruchomością samodzielnie rozporządzać. Czynność prawna polegająca na zbyciu prawa własności tej nieruchomości wymagała dla swojej ważności pisemnej zgody drugiego małżonka bądź pisemnego potwierdzenia przez tego małżonka zawartej już umowy (art. 37 k.r.o.). Tymczasem umowa darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku została zawarta bez wymaganej zgody małżonki E. H. F., która do dnia swojej śmierci nie potwierdziła tej umowy. W związku z brakiem zgody H. F., umowa darowizny nie wywołała zamierzonego przez strony skutku prawnego. E. F. (1) nie będąc jedynym właścicielem działki (...) nie mógł jej samodzielnie zbyć, a M. F. nie będąc jej właścicielem, nie mógł jej skutecznie w drodze czynności prawnej obciążyć ograniczonym prawem rzeczowym na rzecz E. F. (1).

Powyższe stanowisko Sądu Rejonowego zostało w pełni podzielone przez Sąd wieczystoksięgowy, który postanowieniem z dnia 27 września 2023 roku, Dz.Kw (...), oddalił wniosek E. F. (1) o dokonanie na jego rzecz, w oparciu o § 5 umowy darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku, wpisu prawa użytkowania w księdze wieczystej (...), uznając, że ww. umowa darowizny, jako jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka, jest nieważna.

Interpretacja przez pełnomocnika powoda treści postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu wydanego w powołanej wyżej sprawie I Ns 29/17, jest absolutnie nieprawidłowa. W sprawie I Ns 29/17 Sąd Rejonowy w Piszu, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego i wytycznymi Sądu Okręgowego w Olsztynie dokonanymi w oparciu o to orzecznictwo, dokonał nie tylko działu spadku po H. F., lecz także podziału majątku wspólnego E. F. (1) i H. F., na co wprost wskazuje literalne brzmienie punktu I. sentencji postanowienia z dnia 22 października 2019 roku.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym, gdy w skład spadku wchodzi udział w majątku, który był objęty wspólnością małżeńską i wcześniej nie doszło do rozstrzygnięcia kwestii związanych z podziałem majątku wspólnego, połączenie w jednym postępowaniu działu spadku z podziałem majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej jest konieczne (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 02.03.1972r., III CZP 100/71, OSNCP 1972/7-8 poz. 129; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21.10.1998r., II CKU 56/98, Legalis; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 05.06.1991r., III CRN 125/91, Lex nr 9058).

Zatem postanowieniem z dnia 22 października 2019 roku wydanym w sprawie I Ns 29/17 Sąd Rejonowy w Piszu dokonał ustalenia nowego stanu prawnego przedmiotowej nieruchomości, która z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia (13 listopad 2019 rok) stała się wyłączną własnością pozwanego M. F.. Nieruchomość tą, jak wynika z akt sprawy, w tym z twierdzeń powoda, M. F. wspólnie z żoną – pozwaną B. F., wykorzystują na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.

W konsekwencji powyższego, nie budzi żadnych wątpliwości Sądu, że powodowi nie przysługuje ani ograniczone prawo rzeczowe, ani udział w prawie własności przedmiotowej nieruchomości.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż zgodnie z art. 344 § 1 k.c., przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie w żadnej mierze nie wykazał, że w okresie posadowienia/usytuowania przez pozwanych na spornej nieruchomości obiektów wymienionych przez powoda, tj. budki do sprzedaży lodów, automatu do gry, namiotu, parkingu samochodowego, powód był posiadaczem tej nieruchomości, tj. aby ją w jakikolwiek sposób użytkował, pobierał z niej pożytki, prowadził na niej działalność gospodarczą itp. Strona powodowa ograniczyła się do powoływania się początkowo na treść umowy darowizny z dnia 10 stycznia 2014 roku, a następnie na rzekomo przysługujący powodowi udział w prawie własności przedmiotowej nieruchomości, które to argumenty – jak wskazano wyżej – są całkowicie chybione i nie dowodzą stanu posiadania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił wniosek strony powodowej o zawieszenie postępowania w niniejszej sprawie do czasu prawomocnego zakończenia toczącej się przed Sądem Okręgowym w Olsztynie sprawy I C 2144/23 z powództwa E. F. (1) przeciwko M. F. o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...) z rzeczywistym stanem prawnym, albowiem wniosek ten zmierzał w ocenie Sądu jedynie do przedłużenia postępowania.

Reasumując, Sąd uznał roszczenie powoda za nieudowodnione, pozbawione podstawy faktycznej i prawnej i dlatego orzekł, jak w punkcie I. i II. sentencji wyroku.

O kosztach procesu, mając na uwadze jego wynik, Sąd orzekł w oparciu o przepisy § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie ((Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) oraz art. 98 § 1 i 1 ¹ k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. W tym przypadku jest to kwota 3 600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i w odniesieniu do pozwanego M. F. kwota 17 złotych tytułem zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.