Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 14 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jacek Barczewski (spr)
Sędziowie:	SO Bożena Charukiewicz SO Agnieszka Żegarska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Najdrowska

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2019 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z wniosku B. K.

z udziałem uczestników J. K. (1), G. D.

o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestniczki G. D. od postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 10 stycznia 2018 r., sygn. akt I Ns 228/17,

p o s t a n a w i a:

I. sprostować komparycję zaskarżonego postanowienia poprzez:

- wpisanie po słowie „POSTANOWIENIE” wyrażenia „KOŃCOWE”,

- wpisanie w miejsce błędnego oznaczenia przedmiotu sprawy „o dział spadku i stwierdzenie nabycia spadku” prawidłowego „o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności”,

II. zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 2 w ten sposób, że zasądzoną od uczestniczki G. D. na rzecz uczestnika J. K. (1) spłatę w wysokości 53.000 zł, obniżyć do kwoty 40.013,33 zł (czterdzieści tysięcy trzynaście złotych i trzydzieści trzy grosze), płatnej do dnia 14 czerwca 2019 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia temu terminowi,

III. oddalić apelację w pozostałej części,

IV. ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania odwoławczego każdy w zakresie związanym ze swym udziałem w sprawie,

V. odstąpić od obciążenia wnioskodawczyni i uczestników wydatkami na opinię biegłego poniesionymi przez Skarb Państwa w postępowaniu apelacyjnym.

Bożena Charukiewicz Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska

Sygn. akt IX Ca 353/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawca W. K. (1) wnosił o stwierdzenie nabycia spadku po M. K. i następnie dokonanie działu spadku i zniesienia współwłasności po W. K. (2) zmarłym dnia 2 czerwca 2005r. oraz po M. K. zmarłej dnia 4 października 2013r. Wskazał on, że małżonkowie W. K. (2) oraz M. K. byli właścicielami nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym położonej w G. przy ulicy (...). Postanowieniem z dnia 12 października 2006r. Sąd stwierdził nabycie spadku po W. K. (2). Do spadku natomiast po M. K. powołane są jej dzieci. Wnioskodawca domagał się przyznania nieruchomości za spłatą siostrze G. D..

W dniu 5 marca 2017r. wnioskodawca zmarł, zaś w jego miejsce wstąpiła spadkobierczyni B. K., która w piśmie z dnia 29 listopada 2017r. wniosła także o dokonanie podziału majątku wspólnego pomiędzy W. K. (2) oraz M. K..

Uczestnik J. K. (1) zgodził się z wnioskiem. Przyznał, że przedmiotem postępowania powinna być nieruchomość i wniósł o przyznanie jej siostrze za spłatą.

Uczestniczka G. D. wskazała, że rodzice wybudowali cały bliźniak przy ulicy (...). Część była na rodziców, część na młodszego brata J. K. (1). Rodzice byli także właścicielami mieszkania na ulicy (...), które otrzymał w drodze darowizny wnioskodawca. Z uwagi na to nikomu nie należy się już spłata. Nadto uczestniczka podnosiła, że czyniła nakłady na nieruchomość położoną przy ulicy (...).

Orzeczeniem z dnia 10 stycznia 2018r. Sąd Rejonowy w Giżycku, w punktach:

1.  dokonał zniesienia współwłasności, działu spadku po W. K. (2) oraz podziału majątku wspólnego po W. K. (2) i M. K. w ten sposób, że wchodzącą w do współwłasności, masy spadkowej oraz do majątku wspólnego nieruchomość gruntową zabudowaną położona w G. przy ul. (...), działka nr (...) , zapisanej w księdze wieczystej (...) wartości 274.000zł przyznać na wyłączną własność G. D..

2.  tytułem spłaty zasądził od G. D. na rzecz J. K. (1) kwotę 53.000zł płatną w terminie trzech miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminu płatności,

3.  oddalił wnioski w pozostałym zakresie,

4.  zasądził od G. D. oraz J. K. (1) na rzecz B. K. kwoty po 16,66zł tytułem zwrotu opłaty sądowej,

5.  nakazał pobrać od G. D., J. K. (1) oraz B. K. na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Giżycku) kwoty po 3160,31zł tytułem zwrotu nieuiszczonej opłaty sądowej oraz kosztów opinii biegłego,

6.  postanowił, że pozostałe koszty postępowania wnioskodawczyni oraz uczestnicy ponoszą we własnym zakresie.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

M. K. pozostawała w związki małżeńskim z W. K. (2). Ze związku tego posiadali troje dzieci W. K. (1), J. K. (1) oraz G. D..

Małżonkowie byli właścicielami stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w G. przy ulicy (...) składającego się z czterech pokoi, kuchni, przedpokoju, łazienki i wc o powierzchni użytkowej 55,90 m2 wraz z przynależną piwnicą o powierzchni 3,10 m2 oraz udziałem w elementach wspólnych do (...) części.

W roku 1987 małżonkowie nabyli prawo do użytkowania wieczystego działki położonej w G. przy ulicy (...). Działka przeznaczona była pod budowę domu mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej. Sąsiednią nieruchomość nabył syn J. K. (1) wraz z żoną W. K. (1). W dniu 8 czerwca 1987r. Urząd Miejski w G. decyzją numer (...) udzielił M. K. oraz W. K. (2) pozwolenie na budowę domu jednorodzinnego na działce położonej przy ulicy (...). Decyzją numer (...) wydaną tego samego dnia zgodę taką otrzymał także J. K. (1). Zarówno M. K. wraz z mężem W. K. (2) oraz ich syn J. K. (1) z żoną przystąpili do budowy swoich domów systemem gospodarczym. J. K. (1) wraz z żoną W. K. (1) uzyskali w 1989r. na budowę domu w (...) kredyt hipoteczny w wysokości 8.670.000 ówczesnych złotych. Na obydwu działkach zgodnie z projektami powstał budynek mieszkalny bliźniaczy. W dniu 24 czerwca 2002r. M. K. i W. K. (2) oraz J. K. (1) zgłosili w Starostwie Powiatowym w G. Wydział Budownictwa zakończenie budowy i przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego.

W dniu 21 sierpnia 2002r. małżonkowie darowali swojemu synowi uczestnikowi W. K. (1) lokal mieszkalny numer (...) położony w G. przy ulicy (...). W chwili darowizny W. K. (1) był stanu wolnego.

W dniu 12 kwietnia 2005r. W. K. (2) darował swojej córce uczestniczce G. D. prawo użytkowania niezabudowanej działki należącej do Stowarzyszenie (...) w P., które otrzymał w 2001r w czasie trwania związku małżeńskiego z M. K.. W dniu 30 kwietnia 2009r. Starosta Powiatowy w G. w sprawie (...) zatwierdził uczestniczce projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę budynku rekreacji indywidualnej na działce numer (...) ( numer użytkowy (...)) położonej w obrębie P., gmina G.. W 2010r. uczestniczka przystąpiła do budowy budynku rekreacji indywidualnej. W dniu 16 lipca 2013r. uczestniczka zrzekła się członkowstwa na rzecz swojego męża Z. D..

W. K. (2) zmarł dnia 2 czerwca 2005r. Postanowieniem z dnia 12 października 2006r. Sąd Rejonowy w Giżycku w sprawie I Ns 366/06 stwierdził, że spadek po nim na podstawie ustawy nabyła żona M. K. oraz dzieci W. K. (1), J. K. (1), G. D. po ¼ części.

W dniu 22 czerwca 2012r. M. K. darowała G. D. swój udział do 5/8 części w nieruchomość gruntowej zabudowanej położonej w G. przy ul. (...), działka nr (...), zapisanej w księdze wieczystej (...). Uczestniczka w latach 2011 – 2013 wykonała w nieruchomości prace remontowe polegające na modernizacji łazienki na piętrze, modernizacji pomieszczenia WC na piętrze, remoncie i modernizacji piwnic oraz pracach na zewnątrz budynku.

M. K. zmarła dnia 4 października 2013r. Postanowieniem z dnia 24 lutego 2014r. wydanym w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy w Giżycku stwierdził, że spadek po niej nabyła na podstawie testamentu notarialnego z dnia (...) córka G. D..

Sąd I instancji w pierwszej kolejności dokonał podziału majątku wspólnego po W. K. (2) i M. K., a następnie działu spadku i zniesienia współwłasności.

Wskazał, że majątek wspólny W. K. (2) i M. K. stanowiła nieruchomość gruntowa zabudowana położona w G. przy ul. (...), działka nr (...), o powierzchni 0,0364 ha, zapisana w księdze wieczystej (...) . Udział do ½ części w tej nieruchomości stanowił masę spadkową po spadkodawcy W. K. (2). W wyniku dziedziczenia udział w nieruchomości żony spadkodawcy M. K. wynosił 5/8 części, udział jego dzieci - W. K. (1), J. K. (1), G. D. – wynosił po 1/8 części. W wyniku dokonanej darowizny przez M. K. nieruchomość stanowiła współwłasność W. K. (1), J. K. (1) po 1/8 części oraz G. D. do 6/8 części.

Wartość tej nieruchomości biegły z zakresu szacowania wartości nieruchomości wskazał według stanu na dzień otwarcia spadku po W. K. (2) i jednocześnie ustania wspólności małżeńskiej według cen z chwili orzekania na kwotę 274.000 zł.

W ocenie Sądu I instancji, mając na uwadze stanowisko stron oraz okoliczność, iż uczestniczka od wielu lat w nieruchomości tej zamieszkuje, należało przyznać ją G. D..

W dalszej kolejności Sąd wskazał, że w dniu 21 sierpnia 2002r. małżonkowie M. K. wraz z mężem W. K. (2) darowali swojemu synowi W. K. (1) lokal mieszkalny numer (...) położony w G. przy ulicy (...). Zdaniem Sądu wnioskodawca nie wykazał, by darowiznę otrzymał w zamian za pomoc przy budowie domu a w konsekwencji, że została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia jej na schedę spadkową.

Sąd zwrócił uwagę, że darowizna została dokonana przez małżonków M. K. oraz W. K. (2), zaś sprawa dotyczy działu spadku po W. K. (2), w tej sytuacji należało do schedy zaliczyć połowę jej wartości stanowiącej kwotę 79.956,00 zł (156.912 zł : 2 ) albowiem udziały w majątku wspólnym stron były równe ( art. 43 § 1 krio) .

Sąd zauważył, że w dniu 12 kwietnia 2005r. W. K. (2) darował uczestniczce G. D. prawo użytkowania niezabudowanej działki należącej do Stowarzyszenie (...) w P., które otrzymał w 2001r w czasie trwania związku małżeńskiego z M. K.. Wartość tej darowizny została ona wyceniona przez biegłego na kwotę 44.000 zł, zatem do schedy spadkowej należy zaliczyć wartość połowy tej darowizny stanowiącej kwotę 22.000 zł (44.000 zł:2).

Odnosząc się do twierdzeń uczestniczki, że rodzice wybudowali cały dom bliźniaczy na ulicy (...) i część była na nich zaś część na brata J. K. (1), zdaniem Sądu należy mieć na uwadze, że uczestnik i rodzice budowali dom bliźniaczy na sąsiadujących działkach. W sposób oczywisty wymusza to wspólne działanie nawet u osób obcy. W sprawie natomiast mamy do czynienia z najbliższą rodziną, zaś wspólne działania oraz wzajemna pomoc nie wskazuje samo przez się, że finansowane jest jedynie przez jedną ze stron. nie mogło ujść uwagi to, że budowa była prowadzona na przełomie lat 80 – tych i 90 – tych XX wieku, gdy występowała wysoka inflacja. Zatem kredyt, który mógł pokryć wartość materiałów oraz prac tracił na wartości przy spłacie i w zasadzie przestawał być obciążeniem. W tej sytuacji nie można było przyjąć, by spadkodawca dokonywał na rzecz uczestnika J. K. (1) darowizny podlegającej zaliczeniu na schedę spadkową zgodnie z art. 1039 § 1 k.c.

Sąd wskazał, że wartość spadku stanowi ½ wartości kwoty 274.000,00 zł czyli 137.000 zł (274.000 zł : 2). Wartość darowizn wynosiła kwotę 101.956 zł (22.000 zł + 79.956 zł). W tej sytuacji wartość schedy spadkowej wynosiła sumę 238.956,00 zł (137.000 zł + 22.000 zł + 79.956 zł). Udział w spadku posiadała M. K. do ¼ części, J. K. (1) do ¼ części, W. K. (1) do ¼ części oraz G. D. do ¼ części. W tej sytuacji scheda spadkowa dla każdego spadkodawcy wynosiła 59.739,00 zł (238.956,00 zł : 4).

Sąd Rejonowy podniósł, iż wartość darowizny dokonanej na rzecz W. K. (1) jest większa niż wyliczona scheda spadkowa (79.956,00 zł > 59.739,00 zł). W takiej sytuacji stosownie do art. 1040 k.c. spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W takim wypadku nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia.

Mając powyższe na uwadze do wartości spadku Sąd I instancji doliczył wartość darowizny na rzecz uczestniczki G. D. i wyliczył wartość schedy na kwotę 159.000 zł (137.000 zł + 22.000 zł) ustalając, że scheda spadkowa dla każdego z pozostałych spadkobierców (M. K., J. K. (1) oraz G. D.) wynosiła kwotę 53.000 zł (159.000 zł : 3).

Sąd zauważył, że J. K. (1) i M. K. nie otrzymali jakichkolwiek darowizn podlegających w niniejszym postępowaniu uwzględnieniu, spłata zatem powinna wynosić kwoty po 53.000 zł. M. K. nie żyje, zaś jej spadkobierczynią jest G. D.. W tych okolicznościach należało zasądzić od uczestniczki G. D. na rzecz J. K. (1) tytułem spłaty kwotę 53.000 zł albowiem to ona w wyniku działu, podziału oraz zniesienia współwłasności otrzymała udział w nieruchomości.

W ocenie Sądu termin trzech miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia jest wystarczający do spłaty.

O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 520§1 oraz 2 k.p.c.

Uczestniczka G. wniosła apelację od powyższego postanowienia, zaskarżając je w punkcie 2 i zarzucając:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia polegający na uznaniu, że uczestnik J. K. (1) nie otrzymał od spadkodawcy podlegających zaliczeniu na schedę spadkowa darowizn, a także na uznaniu, że uczestniczce służy prawo użytkowania części 1/65 działki gruntu nr (...) położnej w P., podczas gdy z zapisów księgi wieczystej urządzonej dla tej nieruchomości nie wynika, aby takie prawo jej służyło, a nadto nie wynika ono z zebranego w sprawie materiału dowodowego,

2)  naruszenie art. 684 k.p.c. polegające na nieustaleniu przez sąd wszystkich składników podlegających zaliczeniu na schedę spadkową, a w szczególności darowizn poczynionych przez spadkodawcę na rzecz uczestnika w trakcie budowy domu pomimo przedłożenia przez uczestniczkę dokumentów świadczących o czynieniu tych nakładów i przyznaniu przez J. K. (1), że takie nakłady były czynione przez spadkodawcę.

W oparciu o powyższe zarzuty wniosła o zmianę postanowienia poprzez uwzględnienie wartości nakładów poniesionych przez spadkodawcę na budowę domu uczestnika J. K. (1) i pominięcie wartości prawa użytkowania części działki nr (...), jako nie służącego uczestniczce. W razie nieuwzględnienia powyższego wniosku wniosła o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy.

Uczestnik J. K. (1) wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w części.

Podkreślić należy, że postępowanie apelacyjne, jakkolwiek jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednakże zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że Sąd odwoławczy ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. Podkreślić też należy, że Sąd ten nie może poprzestać jedynie na ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych. Merytoryczny bowiem charakter orzekania Sądu II instancji polega na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego, a więc dokonać subsumcji. Z tego też względu Sąd ten może, a jeżeli je dostrzeże - powinien, naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia prawa materialnego popełnione przez Sąd I instancji i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, jeśli tylko mieszczą się w granicach zaskarżenia (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000r., III CKN 812/98 i in.). Ponadto Sąd II instancji orzeka nie tylko na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd I instancji, ale także w postępowaniu apelacyjnym. Stąd też istnieje możliwość uzupełnienia postępowania dowodowego, o ile strony złożą stosowne twierdzenia faktyczne i wnioski dowodowe dopuszczalne w świetle art. 381 k.p.c. Sąd odwoławczy może także na podstawie art. 232 zd. 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. dopuścić z urzędu dowód niewskazany przez stronę (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2015r., I PZ 28/14, LEX nr 1650276).

W apelacji uczestniczka kwestionowała wartość schedy spadkowej ponosząc, iż Sąd I instancji błędnie zaliczył do niej prawo użytkowania działki rekreacyjnej, natomiast bezpodstawnie pominął nakłady poczynione przez spadkodawcę na budowę domu uczestnika J. K. (1).

W ocenie Sądu Okręgowego, zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do przyjęcia, że zakup prawa użytkowania wieczystego działki jaką nabył J. K. (1) pod budowę domu był sfinansowany przez rodziców uczestnika.

Wynika to wprost z oświadczenia J. K. (1) złożonego na rozprawie w dniu 14 lipca 2014r. Wskazał on wówczas, że kredyt wziął na budowę domu, natomiast działka była kupiona w 1987r. za środki rodziców (k. 49)

Potwierdzeniem tego jest również zaświadczenie z dnia 5 kwietnia 1989r. wydane przez (...), z którego wynika, ze J. K. (1) i W. K. (1) został udzielony kredyt na budowę domu jednorodzinnego na nieruchomości przy ulicy (...) (k. 230).

Tym samym połowa wartości otrzymanej kwoty powinna zostać zaliczona na poczet schedy spadkowej.

Stosownie do treści art. 1042 § 2 k.c. wartość przedmiotów darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili otwarcia spadku.

Biorąc pod uwagę zmianę siły nabywczej pieniądza od 1987 r. (data dokonania darowizny) do roku 2018 (chwila działu spadku przez Sąd Rejonowy), konieczne stało się zaktualizowanie wartości przysporzenia.

W dalszej kolejności przeanalizowania wymagało jaki zastosować miernik ustalając jej wartość.

Sąd Okręgowy rozważał dokonanie waloryzacji kwoty 42.600 zł. stanowiącej cenę za użytkowanie wieczyste działki przy ul. (...) w G. przez odniesienie do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W 1987 r. przeciętne wynagrodzenie wynosiło 29.184 zł, kwota darowizny stanowiła 146 % tej kwoty. Tak ustalony wskaźnik Sąd Rejonowy odniósł do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za 2018 r., tj. kwoty 3.261,34 zł i otrzymał zwaloryzowana kwotę darowizny w wysokości 4.761,56 zł.

Jednakże w ocenie sądu odwoławczego ustalona w ten sposób wartość nie odzwierciedla realnej wartości przysporzenia jakie otrzymał J. K. (1).

Sąd Okręgowy miał bowiem na uwadze, że uczestniczka wskazywała, iż to rodzice sfinansowali budowę domu brata. Ze znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wynika, że rzeczywiście większość materiałów budowlanych kupowała była na dane rodziców. W tej sytuacji zasady doświadczenia życiowego nakazywały przyjęcie, że nastąpiły pewne przysporzenia ze strony rodziców na rzecz uczestnika, jednakże zebrany materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie ich zakresu i wartości.

Przez użyte w art. 1039 § 1 k.c. określenie "darowizna" należy rozumieć wszelkie przysporzenia dokonane pod tytułem darmym, które za życia spadkodawcy przeszły z jego majątku do majątku spadkobiercy i stały się własnością tego ostatniego. Zaliczeniu podlegają więc także inne korzyści, jakie nieodpłatnie otrzymał spadkobierca od spadkodawcy (post. SN z dnia 9 grudnia 2010 r., III CSK 39/10, Lex nr 738107; post. SN z dnia 23 listopada 2012 r., I CSK 217/12, Lex nr 1284691).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że zasadnym jest ustalenie realnej wartości uzyskanego przez uczestnika przysporzenia w wysokości ½ obecnej wartości prawa użytkowania przedmiotowej nieruchomości.

Celem instytucji zaliczania darowizn jest w istocie przywrócenie w ostatecznym wyniku gospodarczym proporcji, w jakich niektórzy ze spadkobierców są powołani do dziedziczenia z ustawy, naruszonych na skutek tego, że jeden lub kilku spadkobierców otrzymało za życia spadkodawcy przysporzenie majątkowe w formie darowizny, a pozostali darowizn nie otrzymali ( uchwała SN z dnia 1 sierpnia 1986r. III CZP34/86 Legalis nr 25421).

Zdaniem Sądu Okręgowego przyjęcie powyższego miernika wartości umożliwia zrealizowanie powyższej funkcji poprzez przywrócenie właściwych ekonomicznie proporcji udziałów poszczególnych spadkobierców.

W tym stanie rzeczy na etapie postępowania apelacyjnego istniała konieczność uzupełnienia materiału dowodowego w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy.

W oparciu o art. 382 k.p.c. Sąd Okręgowy dopuścił zatem dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości na okoliczność ustalenia wartości prawa użytkowania wieczystego działki gruntu nr (...) położonej w G. przy ulicy (...) według stanu na dzień 20 stycznia 1987r. i cen obecnych. (postanowienie k. 540). Sąd dopuścił również dowód z dokumentów znajdujących się na k. 533 akt sprawy, aktu notarialnego na k. 537 oraz dokumentów w aktach księgi wieczystej o nr (...) na okoliczność wartości schedy spadkowej i sposobu jej podziału.

Z opinii biegłego wynika, że wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego powyższej działki według stanu na dzień 20 stycznia 1987r. wynosi 38.960 zł, zatem zaliczeniu na schedę podlega połowa tej kwoty tj. 19.480 zł, gdyż darowiznę J. K. (1) otrzymał od obojga rodziców.

Zasadnie natomiast Sąd zaliczył na poczet schedy należnej G. D. połowę wartości prawa do używania działki rekreacyjnej położonej w P..

Faktem jest, że na skutek umowy z rodzicami apelująca nie nabyła prawa rzeczowego podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej. Jednakże z opinii biegłego W. S. (notabene nie kwestionowanej przez strony w zakreślonym przez Sąd terminie) wynika, iż odnotowywane są transakcje cywilnoprawne dotyczące przenoszenia między osobami fizycznymi prawa do używania konkretnych części nieruchomości stanowiącej własność Stowarzyszenia (...) w P.. Okoliczność taką potwierdza pismo prezesa zarządu stowarzyszenia z 10 września 2018 r. (k. 533). Prawo używania działki rekreacyjnej ma zatem niebagatelną i wymierną wartość majątkową, wynikającą z realnych transakcji rynkowych. Przeniesienie takiego prawa na inną osobę stanowi realizację uprawnień podmiotowych przewidzianych w art. 353 ¹ k.c. i nie może być uznane za nieważne. Z kolei transfer prawa do używania części działki na apelującą odbył się pod tytułem darmym, co czyni koniecznym uwzględnienie omawianego przysporzenia przy rozliczeniach z tytułu działu spadku.

Reasumując, łączna wartość spadku po W. K. (2) wynosi 137.000 zł – połowa wartości nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym w G. przy ul. (...). Do przedmiotowej sumy należy doliczyć wartość darowizn zaliczanych na schedę spadkową, a poczynionych dla W. K. (1) (79.956 zł), J. K. (1) (19.480 zł) i G. D. (22.000 zł). Łączna wartość masy spadkowej po W. K. (2) z zaliczanymi darowiznami wynosi zatem 258.436 zł, a zatem wartość schedy spadkowej przypadając na każdego z czterech spadkobierców wynosi 64.609zł.

W. K. (1) otrzymał darowiznę przekraczającą schedę spadkową.

Art. 1040 k.c. stanowi, że jeżeli wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegających zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W wypadku takim nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny lub zapisu windykacyjnego, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia.

Tym samym ostatecznie masa spadkowa podlagająca podziałowi wynosi 178.480 zł (137.000 zł + 22.000 zł + 19.480 zł).

Sumę tę należało podzielić przez trzech spadkodawców z wyłączeniem W. K. (1). Wówczas scheda spadkowa wynosi 59.493,33 zł. Od tej kwoty należało odjąć kwotę 19.480 zł uzyskaną przez J. K. (2) w darowiźnie (wymieniony wskazywał, iż to on otrzymał darowiznę od rodziców, nie zaś, że przeznaczona była dla niego i żony). Zatem należna mu kwota wynosi 40.013,33 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. jak w punktach II i III orzeczenia.

O kosztach postępowania apelacyjnego, orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że w tzw. sprawach działowych nie zachodzi przewidziana w art. 520 § 2 i 3 sprzeczność interesów tych uczestników, którzy domagają się podziału, niezależnie od tego, jaki sposób podziału postulują i jakie wnioski składają w tym względzie (np. postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2011 r., II CZ 120/11, postanowienie SN z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 133/1).

Na podstawie art. 102 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania wnioskodawczyni i uczestników wydatkami na opinie biegłego poniesionymi przez Skarb Państwa w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 350 § 1 i 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. z urzędu sprostował oznaczenie wydanego orzeczenia oraz przedmiotu niniejszej sprawy. Wniosek dotyczył bowiem podziału majątku wspólnego W. K. (2) i M. K., działu spadku i zniesienia współwłasności, zaś zaskarżone orzeczenie miało charakter postanowienia końcowego.

Bożena Charukiewicz Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska