Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Przewodniczący:

sędzia Agnieszka Wysokińska – Walczak

Protokolant:

sekr. sąd. Urszula Urbańska

Formularz UWO

Sygnatura akt

XII Ko 37/22

WNIOSKODAWCA

J. Ż.

ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

-

-

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

15.000 (słownie: piętnaście tysięcy) złotych

wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawnieninia się orzeczenia do dnia zapłaty

3.

Inne

zwrot na rzecz J. Ż. kosztów ustanowienia w sprawie pełnomocnika według norm przepisanych

3. Ustalenie faktów

3.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

W dniu 7 sierpnia 2020 r. J. Ż. brała udział w spontanicznym zgromadzeniu pod komendą przy ul. (...) w W., które było wyrazem sprzeciwu wobec zastosowania tymczasowego aresztowania w stosunku do aktywisty (...) o pseudonimie (...) oraz wsparciem dla innych zatrzymanych wcześniej tego samego dnia na ul. (...). Zebrani wznosili okrzyki m.in. „uwolnić zatrzymanych” oraz uderzali przedmiotami (łyżeczkami, drewnianymi pałkami) w elementy infrastruktury – znaki drogowe, kiosk.

Około godziny 22:00 w kierunku protestujących nadjechał policyjny radiowóz, funkcjonariusze zatrzymali grupę osób w tym stojącą na chodniku J. Ż.. Policjanci bez ostrzeżenia użyli wobec niej siły fizycznej, zaczęli szarpać ją w kierunku pojazdu. Funkcjonariusze nie wezwali wcześniej do wylegitymowania się, nie podali przyczyn zatrzymania, jego podstaw faktycznych i prawnych, nie pouczyli o przysługujących zatrzymanej uprawnieniach, na ręce założono jej kajdanki, przewieziona została na komendę przy ul. (...) w W.. Wszystkie osoby zatrzymane pod komendą przy ul. (...) zostały ulokowane w najpierw mniejszej, a później większej salce na górze komendy, gdzie znajdowało się od 6 do 12 osób ( (...)), bez zastosowania ze strony zatrzymujących jakichkolwiek środków bezpieczeństwa związanych z panującą wówczas pandemią (...), jedynie nieliczne osoby zatrzymane posiadały maseczki. Zatrzymana na zadawane pytania związane z możliwością skontaktowania się z adwokatem nie otrzymywała klarownych odpowiedzi, dopiero w godzinach nocnych na jej prośbę policjanci poinformowali o zatrzymaniu jej ojca. Pomiędzy godziną 2 a 6 rano J. Ż. otrzymała do podpisania protokół zatrzymania (nie udzielono odpowiedzi, czy może go nie podpisać), poinformowano o jej uprawnieniach. Ponadto przeprowadzano alkomatem badanie trzeźwości, dokonano jej przeszukania w toalecie przez dwie policjantki – kazano jej się rozebrać, zabrano jej bieliznę, ubrania położone zostały na desce sedesowej. Bez dostępu do wody pitnej, jedzenia wnioskodawczyni znajdowała się w większej sali do godziny 6:00. W późniejszych godzinach uzyskała możliwość rozmowy z adwokatem w obecności funkcjonariusza, dostała również posiłek oraz wodę.

J. Ż. pierwszy raz przesłuchana została o godzinie 15:55 oraz drugi raz o 18:50 po przewiezieniu do siedziby Prokuratury Rejonowej (...) w W.. Postawiono jej zarzut naruszenia art. 254 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. oraz art. 224 § 2 k.k. – dwukrotnie nie przyznała się do popełnienia zarzucanych jej czynów, odmówiła składania wyjaśnień. Po przeprowadzeniu drugiego przesłuchania, około godziny 19:30 wnioskodawczyni została zwolniona, a zatem czas jej zatrzymania wyniósł niemal dobę.

Postanowieniem z dnia 25 lutego 2021 r., sygn. akt II Kp 2275/20, Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie uwzględnił zażalenie J. Ż., uznając jej zatrzymanie w dniu 7 sierpnia 2020 r. za niezasadne, nielegalne i przeprowadzone w sposób nieprawidłowy.

W związku z zatrzymaniem wnioskodawczyni podjęła leczenie psychiatryczne, odczuwała stany lękowe, strach przed służbami mundurowymi, stwierdzony został zespół stresu pourazowego.

zeznania J. Ż.

k.108-110

protokół zatrzymania

k.118

protokół badania stanu trzeźwości

k.119

protokół przeszukania

k.120

protokół oględzin J. Ż. wraz z materiałem fotograficznym

k.122-125

wniosek wraz z załącznikami

k.2-11

kopia akt o sygn. II Kp 2275/20

opinia psychologiczna

k.61

dokument w postaci raportu podsumowujący zatrzymanie z dnia 7 sierpnia 2020 r.

k.62-107

notatki urzędowe

k.116-117, k.126

częściowo zeznania S. W. (1)

k.127

postanowienie o przedstawieniu zarzutów

k.128

protokół przesłuchani a w charakterze podejrzanej

k.131-132, 136

postanowienie o uzupełnieniu zarzutów

k.133

akt oskarżenia

k.140-142

3.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

4.  ocena DOWODów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

zeznania J. Ż.

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni w zakresie w jakim opisała okoliczności swojego zatrzymania, jak również fakt jego bezzasadności i nieprawidłowego przeprowadzenia. Wątpliwości Sądu nie budziły także zeznania w kwestii stanu psychicznego, w jakim znajdowała się w dniu zatrzymania, jak też w dalszym okresie. W powyższym zakresie zeznania J. Ż. znajdują potwierdzenie m.in. w opinii psychologicznej. Na fakt bezzasadności i nieprawidłowego zatrzymania wskazuje wprost treść postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia o sygn. akt II Kp 2275/20. Zdaniem Sądu, nie ulegał wątpliwości zarówno sam fakt i sposób zatrzymania wnioskodawczyni, jego czas, jak również ostatecznie krzywdy psychiczne, których w jego wyniku doznała.

częściowo zeznania S. W. (2)

Za wiarygodne Sąd uznał jedynie te zeznania świadka, w których opisywał on ogólne okoliczności związane z zatrzymaniem wnioskodawczyni, którego dokonywał, tj. datę i godzinę, zgromadzenie dużej ilości protestujących pod komendą przy ul. (...) w W., założenie wnioskodawczyni kajdanek, odprowadzenie do radiowozu przy użyciu siły fizycznej. Powyższe korespondowało z zeznaniami wnioskodawczyni.

kopie dokumentów z akt sprawy X K 997/22

Sąd za wiarygodne uznał wszystkie dokumenty z przedmiotowych akt, w szczególności protokół zatrzymania, przeszukania, oględzin, przesłuchania S. W. (1), J. Ż., notatki urzędowej, opinii sądowo – psychiatrycznej, postanowienia o przedstawieniu zarzutów i aktu oskarżenia. Treść tych dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości, żadna ze stron nie kwestionowała ich wiarygodności.

dokumenty znajdujące się w aktach sprawy Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie o sygn. akt II Kp 2275/20

Podobnie Sąd odniósł się do dokumentów zebranych w sprawie o sygn. akt II Kp 2275/20, ich wiarygodność nie była podważana, materiał dowodowy obrazuje czynności związane bezpośrednio z zatrzymaniem wnioskodawczyni oraz przebieg postępowania sądowego.

4.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

częściowo zeznania S. W. (1)

Za niewiarygodne, nieznajdujące potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym, Sąd uznał pozostałe podawane przez świadka okoliczności, w szczególności stawianie oporu przez J. Ż. przy przeprowadzaniu jej do radiowozu, branie przez nią udziału w nielegalnym zbiegowisku i niszczeniu infrastruktury (co potwierdził w uzasadnieniu postanowienia z dnia 25 lutego 2021 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie – k.6-10), pouczenie o przysługujących jej prawach od razu po zatrzymaniu (protokół zatrzymania – k.118).

PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

-

-

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

art. 552 § 4 k.p.k.

art. 481 k.c.

Obowiązek zapłaty odsetek został uregulowany w art. 481 k.c. W każdym wypadku opóźnienia dłużnika w zapłacie świadczenia pieniężnego wierzyciel może domagać się świadczenia ubocznego w postaci odsetek za opóźnienie. Odsetki należą się, w myśl wyraźnego brzmienia art. 481 § 1 k.c., jedynie od zobowiązań pieniężnych.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Jak wynika z art. 552 § 4 k.p.k. odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Przez niewątpliwe niesłuszne zatrzymanie, należy rozumieć takie zatrzymanie, które nastąpiło z naruszeniem obowiązujących w tej mierze przepisów prawa materialnego lub procesowego. Dla ustalenia tego faktu, niewystarczające jest przy tym samo stwierdzenie niesłusznego zatrzymania, albowiem winno być ono nacechowane wysokim stopniem owej niesłuszności i wskazywać na rażąco nieuzasadnione postępowanie organu uprawnionego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 17 grudnia 2003 roku, sygn. akt II AKa 344/03).

Przy ocenie kwestii niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. sąd powinien mieć na uwadze, czy zastosowanie tego środka przymusu procesowego nastąpiło z obrazą przepisów rozdziału 27, a tym samym, czy spowodował on dolegliwość, jakiej osoba zatrzymana nie powinna była doznać, analizując to zagadnienie w aspekcie całokształtu okoliczności zaistniałych w sprawie, w której doszło do zatrzymania, a znanych w dacie orzekania w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2006 roku, sygn. akt I KZP 5/06). Odszkodowanie czy zadośćuczynienie z tytułu niewątpliwie niesłusznego zatrzymania może nastąpić, gdy zatrzymania dokonano wbrew przesłankom zawartym w art. 244 § 1 k.p.k., lub gdy kontynuowano zatrzymanie pomimo braku owych podstaw lub ponad dopuszczalny czas zatrzymania, a także w sytuacji, gdy naruszono art. 248 § 3 k.p.k., czyli po raz wtóry na podstawie tych samych faktów i dowodów dokonano zatrzymania. (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 marca 2005 roku, sygn. akt II AKa 334/04, czy postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 czerwca 2008 roku, sygn. akt II AKa 86/08).

W przedmiotowej sprawie, z pewnością mieliśmy do czynienia z niewątpliwie niesłusznym zatrzymaniem wnioskodawczyni. Jak wynika z postanowienia dnia 25 lutego 2021 r., sygn. akt II Kp 2275/20, Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie zatrzymanie J. Ż. w dniu 7 sierpnia 2020 roku było nielegalne, niezasadne i przeprowadzone w sposób nieprawidłowy.

Inne

3.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

10.000 (słownie: dziesięć tysięcy) złotych

Wskazać należy, że w dniu 7 sierpnia 2020 roku funkcjonariusze Policji dokonywali zatrzymań osób protestujących pod komendą przy ul. (...) w W.. Przesłanki do dokonania zatrzymania są wymienione w przepisie art. 244 k.p.k. i nie można w tym zakresie stosować wykładni rozszerzającej, na niekorzyść obywatela. Brak jest przy tym jakiegokolwiek uzasadnienia by zatrzymywać bezpodstawnie wszystkie protestujące osoby. Konstytucja RP gwarantuje każdemu równość wobec prawa przy jednoczesnym zakazie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie, czy orientację seksualną, a także zapewnia prawo do zgromadzeń i swobody wypowiedzi. Policja te prawa wobec wnioskodawczyni naruszyła, zwłaszcza, iż uczestniczyła ona jedynie w pokojowej demonstracji, wznosiła okrzyki, nie stosowała przemocy, nie niszczyła mienia. W ocenie Sądu, okolicznością przesądzającą o tym są konsekwentne, szczegółowe i logiczne zeznania wnioskodawczyni, Sąd dał im wiarę w całości.

Sąd ustalając wysokość należnego wnioskodawczyni zadośćuczynienia wziął pod uwagę jego kompensacyjny charakter, zatem nie może być ono ani rażąco wygórowane, ani rażąco niskie. Jego wielkość jest uzależniona od rozmiaru doznanych cierpień, ich intensywności oraz nieodwracalnego charakteru. Ocena krzywdy i wysokość zadośćuczynienia za jej doznanie są trudne do skonkretyzowania w formie pieniężnej, jednak ustalona kwota zadośćuczynienia powinna stanowić adekwatną rekompensatę do poniesionej krzywdy, czyli nie prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia, z drugiej zaś strony powinna być odczuwalna ekonomicznie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 września 2013 roku, sygn. II AKa 260/13).

W chwili zatrzymania J. Ż. miała 35 lat, nie była karana, było to jej pierwsze zatrzymanie i kontakt z szeroko rozumianym wymiarem sprawiedliwości. Transportowanie wnioskodawczyni w kajdankach zapiętych z tyłu, wobec okoliczności, że nie stanowiła zagrożenia, nie była agresywna, a spokojna i gotowa była wylegitymować się funkcjonariuszom Policji w radiowozie, również budzi uzasadnione obawy Sądu co do zasadności jej zatrzymania i takiej formy przewiezienia jej do Komendy Rejonowej Policji przy ul. (...) w W..

Sąd wziął pod uwagę, iż zatrzymanie trwało zdecydowanie ponad czas niezbędny do przeprowadzenia z udziałem wnioskodawczyni czynności procesowych – przesłuchano ją dopiero w dniu 8 sierpnia 2020 roku i czynność tę zakończono o godz. 19:10. Uwadze Sądu nie uszło, iż przesłuchanie wnioskodawczyni trwało kilkanaście minut, przy czym brak jest jakiegokolwiek obiektywnego powodu, aby nie można było tej czynności przeprowadzić bezpośrednio po doprowadzeniu J. Ż. do Komendy Rejonowej Policji, a nie dopiero kolejnego dnia. W szczególności, iż badanie alkomatem nie wykazało, aby była pod wpływem alkoholu, co rzeczywiście uzasadniałoby zwłokę w przeprowadzeniu tejże czynności. Ponadto jej zatrzymaniu towarzyszyło poczucie zagrożenia, albowiem wnioskodawczyni nie została natychmiast poinformowana o przysługujących jej prawach i obowiązkach, a nastąpiło to dopiero w godzinach nocnych.

Obojętnie nie można się również odnieść do kwestii przeszukania mającego mieć miejsce w toalecie w asyście dwóch funkcjonariuszek, rozbieranie praktycznie do naga, zatrzymanie bielizny czy położenie rzeczy osobistych na desce sedesowej. Nie ulega wątpliwości, iż czynność ta została przeprowadzona w sposób wadliwy i naruszający godność zatrzymanej.

Poważne zastrzeżenia budzi także uniemożliwianie wnioskodawczyni kontaktu z obrońcą oraz przedstawienia jej przysługujących praw i obowiązków, co winno nastąpić niezwłocznie, a nie po upływie kilku godzin. Nadto, wnioskodawczyni winna mieć możliwość swobodnej rozmowy ze swoim obrońcą, bez udziału funkcjonariusza Policji.

O bezzasadności zatrzymania J. Ż. świadczy przede wszystkim postanowienie z dnia 21 lutego 2021 r. Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia o sygn. akt II Kp 2275/20. Sąd nie miał jakichkolwiek wątpliwości, że sięgnięcie po ten środek przymusu w okolicznościach przedmiotowej sprawy spowodowało dolegliwość, której wnioskodawczyni nie powinna była ponieść, czyniąc zasadną tezę, że zatrzymanie było niesłuszne w stopniu niewątpliwym.

Zatrzymanie w dniu 7 sierpnia 2020 roku było dla wnioskodawczyni traumatycznym doświadczeniem, aczkolwiek nie doznała ona w związku z tym wydarzeniem żadnych trwałych konsekwencji. Co jednak istotne, od momentu zatrzymania wnioskodawczyni do jej zwolnienia w dniu 8 sierpnia 2020 roku upłynęło niemal 24 godziny. Sąd uznał, że relacja wnioskodawczyni, iż po tym zdarzeniu stan jej zdrowia psychicznego uległ pogorszeniu, zasługuje na podzielenie jako polegająca na prawdzie, wynika z doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania. Znalazło to również swoje potwierdzenie w opinii psychologicznej. Podkreślić również należy, co w swojej relacji podała wnioskodawczyni, że osadzenie jej w (...) było dla niej sytuacją nową, nieznaną i stresującą. Trauma związana z przebiegiem zdarzenia i działania funkcjonariuszy spowodowała u J. Ż. utratę zaufania do Policji, jako służby dbającej o każdego bez względu na wyrażane poglądy. Wprawdzie zeznała, że później brała udział w spontanicznych demonstracjach jednak nie umniejsza to w żadnej mierze odczuć związanych z zatrzymaniem w dniach 7 – 8 sierpnia 2020 roku.

Należy podkreślić, że aparat państwa, który stosuje opisane wyżej metody wobec swoich obywateli, musi liczyć się z konsekwencjami, majątkową odpowiedzialnością za działania swoich funkcjonariuszy. Jeżeli są one zupełnie bezpodstawne, tak jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, konsekwencje te muszą być zauważalne, a nie symboliczne. Za symboliczną Sąd uznał kwotę 500 złotych, wnioskowaną przez prokuratora. Wysokość zadośćuczynienia wyznaczają dwie granice: z jednej strony musi ono przedstawiać wartość ekonomicznie odczuwalną; z drugiej zaś powinno być utrzymane w rozsądnych granicach, odpowia­dających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej. Zasada umiarkowanego, a przy tym wyważonego i sprawiedliwego rozmiaru zadośćuczynienia łączy się z wysokością stopy życiowej społeczeństwa, gdyż zarówno ocena, czy jest ono realne, czy nie nadmierne, pozostawać musi w związku z poziomem życia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 lutego 2008 roku, sygn. akt II AKa 22/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2008 roku, sygn. akt III KK 349/07). Mając zatem na względzie całokształt okoliczności sprawy, jak również stwierdzoną orzeczeniem Sądu bezzasadność i nieprawidłowość zatrzymania J. Ż., Sąd uznał, że kwota 10.000 złotych będzie odpowiednia, uwzględnia stopień doznanej przez wnioskodawczynię krzywdy i stanowi adekwatną do niej rekompensatę. Kwota ta została nadto powiększona o należne odsetki od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Żądana kwota 15.000 złotych jest zbyt wygórowana, zatem w zakresie ponad kwotę 10.000 złotych wniosek o zadośćuczynienie należało oddalić.

Odnosząc się do kwestii przedawnienia roszczenia - zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą w przypadku zgłoszenia zarzutu przedawnienia sąd nie jest tym zarzutem związany. Na podstawie art. 5 k.c. może bowiem go nie uwzględnić, gdy uzna, iż jego zgłoszenie w okolicznościach konkretnej sprawy jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a więc stanowi nadużycie prawa i nie korzysta z ochrony.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, nie ulega wątpliwości, iż wnioskodawczynię w żadnym stopniu nie powinien obciążać błąd profesjonalnego pełnomocnika, który w toku rozprawy podniósł, że to z winy kancelarii prawnej nie doszło do wysłania w terminie wniosku o zadośćuczynienie.

wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty z tytułu niewątpliwie niesłusznego zatrzymania

Sąd przyznał wnioskodawczyni wskazaną kwoty z tytułu zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Odsetki od sumy pieniężnej stanowiącej zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest już wymagalna, i dlatego należy uznać, że za czas do wydania przez sąd prawomocnego orzeczenia odszkodowawczego odsetki nie przysługują (zob. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 kwietnia 1991 roku, sygn. akt V KRN 475/90).

Inne

3.

Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

zasądzono od Skarbu Państwa statio fisci Komendy Stołecznej Policji w W. na rzecz wnioskodawczyni J. Ż. kwotę 295,20 złotych tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem przez nią pełnomocnika.

KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

4

zgodnie z art. 554 § 4 k.p.k. koszty postępowania ponosi Skarb Państwa. W związku z powyższym, kosztami postępowania niniejszej sprawy obciążono Skarb Państwa.

PODPIS

SSO Agnieszka Wysokińska - Walczak