Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny
w składzie:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska – Sobczyk

Protokolant: Aneta Łokaj

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa P. C.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powoda kosztami procesu za I instancję.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I C 1444/13

UZASADNIENIE

Powód P. C. w pozwie z dnia 27 września 2013 r. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa –Zakładu Karnego w W. kwoty 200 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku z naruszeniem jego dóbr osobistych w trakcie odbywania przez niego kary pozbawienia wolności – w warunkach przeludnionej celi.

W uzasadnieniu żądania powód P. C. podniósł, iż w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności, w Zakładzie Karnym w W. przebywał od 24 maja 2000 r. do 26 listopada 2001 r. oraz od 17 grudnia 2001 r. do 7 października 2009 r.

W trakcie pobytu w powyższej jednostce penitencjarnej, łącznie przez okres 4 lat przebywał w celi dla więźniów uznanych za szczególnie niebezpiecznych. Traktowano go wówczas w sposób poniżający i uwłaczający jego godności, przez co poniósł straty zdrowotne – fizyczne oraz psychiczne. Powód podał, że dwa lub trzy razy dziennie jego cela była przeszukiwana, a on sam był poddawany kontroli osobistej bez obecności lekarza i w miejscach do tego nieprzystosowanych. Ponadto w trakcie wyjść poza celę każdorazowo skuwano mu ręce i nogi, przy czym kajdanki były dociskane zbyt mocno, co prowadziło do zasinienia jego rąk i nóg. Powód podał także, że nie mógł w celi uprawiać gimnastyki oraz miał całkowity zakaz korzystania z siłowni mieszczącej się na oddziale. Był wielokrotnie wyszydzany i prowokowany przez funkcjonariuszy, którzy szukali powodu do ukarania go.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa - Zakład Karny w W., wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc w pierwszej kolejności zarzut przedawnienia roszczeń związanych z okresem przebywania powoda w Zakładzie Karnym w W.. Powód był tam bowiem osadzony od 24 maja 2000 r. do 26 listopada 2001 r. oraz od 17 grudnia 2001 r. do 7 października 2009 r., kiedy to został przewieziony do Zakładu Karnego w K..

Pozwany zarzucił także, że powództwo nie ma żadnych podstaw faktycznych ani prawnych. Zaprzeczył, aby wyrządził powodowi jakąkolwiek szkodę lub krzywdę oraz by jego działaniom można było przypisać zarzut bezprawności. Pozwany przyznał jednocześnie, że przez pewien okres powód był osadzony w celi dla osób niebezpiecznych. Wskazał jednak, że pobyt w takiej celi wiąże się ze szczególnymi czynnościami podejmowanymi wobec więźnia, w tym ustawicznymi kontrolami i przeszukaniami czy też zakuwaniem takiej osoby w uzasadnionych przypadkach w kajdany. Biorąc więc pod uwagę wszystkie okoliczności, w tym przede wszystkim charakter i liczbę popełnionych przez powoda przestępstw, wszelkie działania podejmowane przez pozwanego były zasadne, a przesłanki faktyczne i prawne do stosowania wobec powoda szczególnych środków bezpieczeństwa znajdują swoje uzasadnienie w dokumentacji zawartej w jego aktach osobowych.

Pozwany zarzucił ponadto, że powód nie dokonał jakiejkolwiek kalkulacji dochodzonego roszczenia, do której pozwany mógłby się rzeczowo odnieść.

W piśmie procesowym z dnia 07 marca 2014 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko oraz podniósł dodatkowo, iż w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w W., po opuszczeniu celi dla osób niebezpiecznych, został osadzony w cali 5-osobowej, w której oprócz niego przebywało jeszcze sześć osób. Dodał, że cela nie miała wentylacji, a latem temperatura sięgała w niej 40 stopni C.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. C. jest osobą wielokrotnie karaną. W jednostkach penitencjarnych, w których odbywa wymierzone mu kary pozbawienia wolności (między innymi za popełnione przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu) przebywa od 1998 r. Koniec odbywania tych kar przypada na rok 2026.

( dowód: akta osobopoznawcze P. C.);

W Zakładzie Karnym w W. powód przebywał w okresach: od 24 maja 2000 r. do 26 listopada 2001 r. oraz od 17 grudnia 2001 r. do 7 października 2009 r.

( dowód: akta osobopoznawcze powoda P. C.);

W powyższych okresach powód przebywał częściowo w celi przeznaczonej dla osób szczególnie niebezpiecznych, w której obowiązują szczególne procedury i środki bezpieczeństwa. Przez pozostały czas powód był osadzony w celi, w której niejednokrotnie panowało przeludnienie.

( dowód: fakt notoryjny, a nadto akta osobopoznawcze powoda P. C.).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie mogło zostać uwzględnione.

Powód P. C. domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 200 000 zł tytułem zadośćuczynienia za wyrządzoną mu przez stronę pozwaną szkodę niemajątkową (krzywdę) wynikającą z niezapewnienia mu odpowiednich warunków bytowych oraz niewłaściwe i poniżające w jego ocenie traktowanie go przez funkcjonariuszy służby więziennej podczas odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w W..

Z treści pism procesowych powoda wynika, iż zadośćuczynienie miało stanowić środek ochrony jego dóbr osobistych w postaci godności ludzkiej i prawa do humanitarnego traktowania. Podstawą faktyczną żądania zasądzenia od Skarbu Państwa zadośćuczynienia, wskazywaną przez powoda, było przede wszystkim niehumanitarne i uwłaczające jego godności osobistej traktowanie go przez funkcjonariuszy w trakcie osadzenia go w celi dla osób szczególnie niebezpiecznych. Dodatkowo powód wskazał jako podstawę faktyczną swoich roszczeń przeludnienie celi mieszkalnej Zakładu Karnego w W. i związane z tym naruszenie przez stronę pozwaną przepisu wyznaczającego normę powierzchni minimalnej celi mieszkalnej, przypadającą na jednego osadzonego (3 m ²), a także brak odpowiedniej wentylacji w celach.

Jednakże ze względu na stanowisko strony pozwanej zaprezentowane w odpowiedzi na pozew, w pierwszej kolejności wymagał rozważenia podniesiony w sprawie zarzut przedawnienia roszczenia powoda.

Podstawę prawną żądania zgłoszonego przez powoda stanowił więc przepis art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Przepis art. 24 k.c. określa z kolei środki ochrony dóbr osobistych, wskazując że ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, a na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. W zakresie żądania zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych cytowany art. 24 k.c. odsyła więc do przepisów o czynach niedozwolonych, w szczególności do art. 448 k.c., w myśl którego w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, m.in. odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Przedawnienie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym podlega ogólnym regułom przedawnienia ustanowionym w przepisach art. 117 i n. k.c., z modyfikacjami określonymi w art. 442 ¹ k.c., dotyczącymi terminów przedawnienia tych roszczeń i ich biegu. Przepisy te regulują przedawnienie wszelkich roszczeń majątkowych w zakresie odpowiedzialności deliktowej, a więc roszczeń o naprawienie szkody majątkowej oraz roszczeń o pieniężne zadośćuczynienie krzywdzie.

Zgodnie z art. 442 ¹ § 1 k.c., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Powyższy przepis został wprowadzony do kodeksu cywilnego na mocy ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2007, Nr 80, poz. 538), która weszła w życie 10 sierpnia 2007 r., przy czym stosuje się go nie tylko do roszczeń powstałych po nowelizacji kodeksu cywilnego, ale także do wcześniej powstałych roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych i nieprzedawnionych w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny, a więc w dniu 10 sierpnia 2007 r.

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że zarówno przepis art. 442 § 1 k.c., jak i art. 442 ¹ § 1 k.c., w jednakowy sposób określały długość okresu przedawnienia roszczeń z czynów niedozwolonych, stanowiąc, że roszczenia takie przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, należy stwierdzić, iż w chwili wejścia w życie nowej regulacji (10 sierpnia 2007 r.) roszczenie powoda przedawnione było jedynie w części, tj. odnośnie okresu pobytu P. C. w Zakładzie Karnym w W. do dnia 10 sierpnia 2004 r. W stosunku do pozostałego okresu osadzenia powoda w powyższej jednostce penitencjarnej, zastosowanie znajduje natomiast nowa regulacja przedawnienia roszczeń odszkodowawczych z tytułu czynów niedozwolonych.

Powód wniósł pozew w niniejszej sprawie w dniu 27 września 2013 r. (pieczątka administracji Zakładu Karnego w K. na kopercie, k. 6), a jego zarzuty dotyczą przebywania jako osadzonego w Zakładzie Karnym w W. w okresie od dnia 24 maja 2000 r. do 26 listopada 2001 r. oraz od 17 grudnia 2001 r. do 7 października 2009 r.

Stosując przepis art. 442 ¹ k.c. (dawniej art. 442 § 1 k.c.) oraz 3 - letni termin przedawnienia objętych żądaniem roszczeń, należy stwierdzić, iż roszczenie powoda o zadośćuczynienie z tytułu czynu niedozwolonego jakim miało być naruszenie jego dóbr osobistych przez stronę pozwaną, jest w całości przedawnione. Trzyletni okres przedawnienia upłynął bowiem w dniu 7 października 2012 roku. Skoro zaś powód wystąpił z pozwem w dniu 27 września 2013 r., podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia majątkowych roszczeń powoda należało uznać za zasadny.

Sąd zważył także, iż jeżeli szkoda ujawni się nawet po upływie terminów określonych w art. 442 ¹ k.c., to w zupełnie wyjątkowych przypadkach możliwe jest sięgnięcie do konstrukcji prawnej nadużycia prawa określonej w art. 5 k.c., ponieważ jej zastosowanie do oceny zarzutu przedawnienia jest akceptowane w doktrynie i orzecznictwie (por. Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2008, nb 676). Sąd dokonał więc oceny, czy podniesienie przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia powoda, nie stanowi nadużycia przysługującego jej prawa.

Sąd uznał, że w kontekście wszystkich okoliczności faktycznych niniejszej sprawy, w tym w szczególności zachowania i sylwetki osobowościowej powoda, wielokrotnie karanego i przebywającego od wielu lat w zakładach karnych za popełnienie różnych przestępstw, w tym szczególnie ciężkich (przeciw życiu i zdrowiu – art. 148 § 1 k.k., art. 156 § 1 k.k. czy art. 158 § 1 k.k.), nie sposób uznać, porównując jednocześnie dobra naruszone przez powoda oraz rzekomo naruszone przez stronę pozwaną, że skorzystanie przez stronę pozwaną z zarzutu przedawnienia, stanowiłoby nadużycie przysługującego jej prawa. Niezależnie od powyższego, niniejsze powództwo ma zdaniem Sądu charakter fiskalny i stanowi sposób powoda na osiągniecie dochodu. Wskazane wyżej okoliczności i metoda realizowania przez powoda swojego prawa podmiotowego powoduje, że jego żądanie zasądzenia na jego rzecz niebagatelnej kwoty 200 000 zł tytułem zadośćuczynienia należy ocenić jako nieuprawnioną formę dochodzenia prawa podmiotowego , sprzecznego z zasadami współżycia społecznego, a zatem nie zasługującego na uwzględnienie, na co wskazuje treść art. 5 k.c.

Mając więc na uwadze, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia powoda okazał się w pełni zasadny, Sąd nie prowadził co do zasady postępowania dowodowego, przede wszystkim w postaci zeznań świadków, które pozwoliłyby dokonać ustaleń w zakresie przebiegu pobytu powoda w Zakładzie Karnym w W..

Ze względu zaś na przedstawione wyżej okoliczności, oddalono powództwo w punkcie I sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu w punkcie II sentencji wyroku, Sąd wydał kierując się normą art. 102 k.p.c., według której w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Sąd uznał, iż fakt przebywania powoda w zakładach karnych od 1998 r. przy jednoczesnym uwzględnieniu, że koniec odbywania przez niego kary pozbawienia wolności przypada na 2026 rok oraz związana z tym jego trudna sytuacja materialna, uzasadnia nieobciążanie powoda kosztami procesu.