Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

Protokolant: st. sekr. sąd. Dominika Kołpa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 kwietnia 2024 r. w W.

sprawy U. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o rentę socjalną

na skutek odwołania U. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 17 grudnia 2018r. znak (...)

- zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje U. K. prawo do renty socjalnej od dnia 25 września 2018r. do dnia 30 sierpnia 2020r.

Sygn. akt VII U 111/19

UZASADNIENIE

Ubezpieczona U. K. w dniu 7 stycznia 2019 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 17 grudnia 2018 r. znak (...). W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją, ponieważ utracenie zdolności do wykonywania pracy nastało w trakcie nauki w szkole, co uniemożliwiło jej ukończenie nauki w liceum ogólnokształcącym. Ubezpieczona wskazała, że uczęszczała do neurologa od 16-go roku życia i ten moment należy uważać za rozpoczęcie choroby, która spowodowała u niej całkowitą niezdolność do pracy (odwołanie z dnia 3 stycznia 2019 r. k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Odział w W. w dniu 24 stycznia 2019 r. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko, organ rentowy powołał się na przepisy ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2018 poz.1340), regulujące warunki uzyskania prawa do renty socjalnej. Organ rentowy wskazał, że ubezpieczona w toku postępowania została skierowana na badanie przez komisję lekarską ZUS, która orzeczeniem z dnia 10 grudnia 2018 r. ustaliła, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy, jednak niezdolność ta nie powstała przed 18-tym rokiem życia bądź w trakcie lub w trakcie nauki w szkole wyższej – przed ukończeniem 25-go roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Powołując się na powyższe okoliczności organ rentowy wskazał, że zaskarżona decyzja jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona i wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 24 stycznia 2019r. k. 5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona U. K. urodzona w dniu (...) ma wykształcenie podstawowe, zawodu nie zdobyła, pracowała jako sprzątaczka. Ubezpieczona dwukrotnie wychodziła za mąż, nie ma dzieci, nie utrzymuje kontaktów z matką. U. K. ukończyła naukę w szkole podstawowej bez powtarzania klas. Podczas nauki w liceum dokonywała samookaleczeń, które powodowały u niej ulgę, zmniejszyło się wtedy odczuwane przez nią napięcie. W tym okresie ubezpieczona była pod opieką neurologa. Odwołująca się ukończyła pierwszą klasę liceum, a następnie z powodu licznych nieobecności zmieniła szkołę i po dwóch miesiącach przerwała naukę ze względu na brak możliwości adaptacji w szkole oraz strach przed dojazdami i wychodzeniem z domu. Jako dziecko, w domu rodzinnym, ubezpieczona była ofiarą przemocy. Psychiatrycznie leczy się od 1995 r. Podczas leczenia początkowo u odwołującej rozpoznano zaburzenia lękowe, później schizoafektywne. W 2008 r. u odwołującej rozpoznano zaburzenia lękowo- depresyjne, a w 2019 r. ujawniły się odsłonięcia, ksobne i prześladowcze i ustalono rozpoznanie schizofrenii paranoidalnej. W 2010 r. u ubezpieczonej pojawiły się czynności i myśli natrętne. W kolejnych latach - do 2016 r. nie odnotowano wyraźnych objawów psychotycznych, jednak nie uzyskano stabilizacji stanu psychicznego ubezpieczonej, u której wielokrotnie modyfikowano leczenie. U. K. odczuwa ciągły smutek, płacze bez powodu, nie ma apetytu, odczuwa stały lęk, nie potrafi się skupić, ma wrażenie, że jest cały czas obserwowana (dokumentacja medyczna znajdująca się w aktach rentowych ubezpieczonej, opinia biegłego z dnia 10 czerwca 2019 r. k. 25-26, opinia biegłego z dnia 29 czerwca 2021 r. k.179-181 a.s.).

W dniu 25 września 2018 r. U. K. wniosła o przyznanie jej prawa do renty socjalnej. W toku postępowania wyjaśniającego została skierowana na badanie przez lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z dnia 15 listopada 2018 r. wskazał, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy do 30 listopada 2019 r., jednak nie jest możliwe ustalenie daty powstania całkowitej niezdolności do pracy, a całkowita niezdolność do pracy nie pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej- przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Ze względu na sprzeciw, wniesiony przez ubezpieczoną, została ona skierowana na badanie przez Komisję Lekarską ZUS. Orzeczeniem Komisji Lekarskiej z dnia 10 grudnia 2018 r. ustalono, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy do 30 listopada 2019 r., daty powstania całkowitej niezdolności do pracy nie da się ustalić, a całkowita niezdolność do pracy nie pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej- przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (wniosek o rentę socjalną z dnia 25 września 2018 r. k.1 a.r., orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 15 listopada 2018 r. k.13 a.r., orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 10 grudnia 2018 r. k.15 a.r.).

Mając powyższe na względzie organ rentowy decyzją z dnia 17 grudnia 2018 r. odmówił ubezpieczonej U. K. prawa do renty socjalnej, wskazując w uzasadnieniu decyzji, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 10 grudnia 2018 r. ustaliła, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy do 30 listopada 2019 r., jednak całkowita niezdolność nie pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (decyzja z dnia 17 grudnia 2018r. k.17 a.r.).

U. K. 7 stycznia 2019 r. wniosła odwołanie od powyższej decyzji inicjując przedmiotowe postępowanie (odwołanie z dnia 7 stycznia 2019 r. k.3 a.s.).

Sąd postanowieniem z dnia 7 lutego 2019 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza specjalisty psychiatry celem ustalenia, czy ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy oraz, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres oraz, czy naruszenie sprawności organizmu powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia, w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (postanowienie z dnia 7 lutego 2019 r. k. 7 a.s.).

Biegła sądowa z zakresu psychiatrii M. P. w opinii z dnia 10 czerwca 2019 r. wskazała, że podczas badania psychiatrycznego wykonanego dnia 3 czerwca 2019 r. ubezpieczona była zorientowana prawidłowo, zahamowana, w trudnym kontakcie. Biegła zaznaczyła, że w miarę badania ubezpieczona stawała się trochę swobodniejsza, wypowiadała się rzeczowo, miała obniżony nastrój, znaczną labilność emocjonalną, chwilami niedostępny afekt. Biegła określiła, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy do dnia 30 sierpnia 2020 r., a z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że niezdolność ma związek z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w czasie nauki w liceum (zaburzenia emocjonalne, dokonywanie samouszkodzeń, lęk, trudności adaptacyjne skutkujące przerwaniem nauki). Biegła wskazała, że celem dokonania ostatecznych ustaleń orzeczniczych niezbędne jest zapoznanie się z dokumentacją medyczną ubezpieczonej z wcześniejszego leczenia (opinia biegłej M. P. z dnia 3 czerwca 2019 r., k. 25-28 a.s.).

Organ rentowy w piśmie z dnia 30 lipca 2019 r. ustosunkował się do opinii biegłego i wskazał, że nie zawiera ona jednoznacznych wniosków orzeczniczych w zakresie związku stwierdzonej niezdolności do pracy z naruszeniem sprawności – co, według organu rentowego, jest kluczowe w sprawie, ponieważ wniosek dotyczy renty socjalnej oraz wniósł o uzupełnienie opinii po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną ubezpieczonej z okresu uczęszczania przez nią do liceum ogólnokształcącego (pismo organu rentowego z dnia 30 lipca 2019r. k. 36 a.s.).

W piśmie z dnia 1 sierpnia 2019 r. ubezpieczona odnosząc się do opinii wydanej przez biegłą wskazała, że nigdy nie pracowała jako sprzedawca oraz nigdy nie otrzymywała renty socjalnej, a przez jakiś czas otrzymywała zasiłek z opieki społecznej (pismo ubezpieczonej z dnia 1 sierpnia 2019 r. k.39 a.s.).

W odpowiedzi na zobowiązanie Sądu, organ rentowy w piśmie z dnia 29 stycznia 2020 r. wskazał, że ubezpieczona nie miała przyznanego prawa do renty socjalnej oraz, że na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach rentowych organ nie jest w stanie stwierdzić, czy ubezpieczona pracowała jako sprzedawca (pismo organu rentowego z dnia 29 stycznia 2020 r. k.63-64 a.s.).

Mając powyższe na względzie, po uzupełnieniu dokumentacji medycznej odwołującej została sporządzona opinia uzupełaniająca, w której biegła M. P. wskazała, że dokumentacja psychiatryczna z okresu nauki szkolnej odwołującej nie istnieje, a dane z wywiadu odnotowane w historii choroby w PZP są dość skąpe: obciążający wywiad okołoporodowy (wcześniak), zmiana szkoły, lęk utrudniający codzienne funkcjonowanie. Biorąc dodatkowo pod uwagę informacje uzyskane podczas badania psychiatrycznego (zaburzenia emocjonalne z dokonywaniem samookaleczeń, duże trudności adaptacyjne) oraz przebieg linii życiowej (po ukończeniu szkoły ubezpieczona nie podjęła pracy i siedziała bezczynnie w domu), w ocenie biegłej należy przyjąć, że w latach nauki szkolnej istniało naruszenie sprawności organizmu skutkujące obecnie całkowitą niezdolnością do pracy. Biegła wskazała, że nie jest w stanie wypowiedzieć się co do tego, czy ubezpieczona po 30 sierpnia 2020 r. była nadal niezdolna do pracy z uwagi na brak dokumentacji medycznej. Jednocześnie biegła zaznaczyła, że ubezpieczona leczyła się psychiatrycznie od 1995 r. z rozpoznaniem zaburzeń nerwicowych, które nie uzasadniają orzekania całkowitej niezdolności do pracy. Biegła ponadto podkreśliła, że stan psychiczny odwołującej się uległ wyraźnemu pogorszeniu od 2018 roku, prawdopodobnie wskutek przerwania przez nią leczenia. Z tych powodów za datę powstania całkowitej niezdolności do pracy, zdaniem biegłej, należy przyjąć datę złożenia wniosku (opinia uzupełniająca biegłej z dnia 20 października 2020 r. k.105 a.s., opinia uzupełniająca biegłej z dnia 2 lutego 2021 r. k.121 a.s.).

Organ rentowy pismem z dnia 9 marca 2021 r. wniósł zastrzeżenia do opinii uzupełniającej biegłej z zakresu psychiatrii, załączając stanowisko Przewodniczącego Komisji Lekarskiej ZUS (pismo ZUS z dnia 9 marca 2021 r. wraz ze stanowiskiem Przewodniczącego Komisji Lekarskiej ZUS k.129- 130 a.s.).

Pismem z dnia 8 marca 2021 r. ubezpieczona wskazała dodatkowe choroby, na jakie cierpi, w tym m.in.: astmę, na którą choruje od 6 roku życia, problemy z kręgosłupem oraz z żołądkiem, które w jej opinii uzasadniają przyznanie jej renty (pismo ubezpieczonej z dnia 8 marca 2021 r. k.134-137 a.s.).

Mając powyższe na względzie postanowieniem z dnia 14 maja 2021 r. Sad dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza internisty celem ustalenia jak w przypadku postanowienia z dnia 7 lutego 2019 r. (postanowienie z dnia 14 maja 2021 r. k.144 a.s.).

Biegła E. R. w opinii z dnia 29 czerwca 2021 r. wskazała, że ubezpieczona cierpi na astmę oskrzelową, schizofrenię paranoidalną, przepuklinę rozworu przełykowego przepony, niedokrwistość normocytarną, osteoporozę, zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa. Biegła na podstawie przeprowadzonego badania oraz po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną ustaliła, że wymienione schorzenia nie naruszają sprawności organizmu odwołującej w stopniu dającym podstawę do uznania jej za osobę całkowicie niezdolną do pracy z przyczyn internistycznych (opinia biegłej z dnia 29 czerwca 2021 r. k.179-181 a.s.).

Pismem z dnia 23 grudnia 2021 r. organ rentowy wskazał, że nie wnosi uwag do opinii biegłej z zakresu chorób wewnętrznych (pismo z dnia 23 grudnia 2021 r. k.189 a.s.), zaś ubezpieczona pismem z dnia 19 stycznia 2022 r. zgłosiła zastrzeżenia do opinii biegłej wskazując, że w jej ocenie biegła błędnie oceniła stan jej zdrowia. U. K. załączyła wyniki najnowszych badań, ponadto wniosła o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych sądowych innych specjalizacji nie określając o jaką konkretnie specjalizację chodzi (pismo z dnia 29 grudnia 2021 r. k.191-200 a.s., pismo z dnia 19 stycznia 2022 r. k.206-207 a.s.).

Postanowieniem z dnia 21 lipca 2022 r. Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłej sądowej M. P. celem ustalenia, czy po dniu 30 sierpnia 2020 r. nastąpiła poprawa stanu zdrowia ubezpieczonej, czy po tej dacie ubezpieczona odzyskała zdolność do pracy, czy też była całkowicie lub częściowo niezdolna oraz do kiedy będzie trwała niezdolność do pracy (postanowienie z dnia 21 lipca 2022 r. k.239 a.s.).

Pismem z dnia 13 sierpnia 2022 r. biegła M. P. wskazała, że nie jest w stanie wydać opinii zgodnie z postanowieniem Sądu z dnia 21 lipca 2022 r., ponieważ załączona do akt sprawy dokumentacja medyczna kończy się na roku 2019 r., a nie jest w stanie przeprowadzić badania ubezpieczonej (pismo z dnia 13 sierpnia 2022 r. k.242 a.s.)

Mając powyższe na względzie, postanowieniem z dnia 9 września 2022 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza psychiatry celem ustalenia, czy po dniu 30 sierpnia 2020 r. nastąpiła poprawa stanu zdrowia ubezpieczonej, czy po tej dacie ubezpieczona odzyskała zdolność do pracy, czy też była całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy oraz do kiedy będzie trwała ta niezdolność od pracy (postanowienie z dnia 9 września 2022 r. k.243 a.s.).

W opinii psychiatrycznej z dnia 7 lipca 2023 r. biegła z zakresu psychiatrii M. R. po analizie dokumentacji medycznej odwołującej stwierdziła, że leczenie w ZOZ W. P. od 1995 r. było spowodowane zaburzeniami lękowymi, nie stwierdzono objawów psychotycznych aż do 2005 r., następnie pojawiły się objawy choroby psychicznej: początkowo rozpoznano zaburzenia schizoafektywne, następnie schizofrenię paranoidalną.

W ocenie biegłej zaburzenia emocjonalne, które występowały w okresie nauki w szkole nie miały charakteru choroby psychicznej, były związane z niestabilną sytuacją domową i trudnościami związanymi z brakiem poczucia bezpieczeństwa i wsparcia rodziny. Pobyt w szpitalu psychiatrycznym w 2003 r. nie potwierdził objawów psychozy. Biegła podkreśliła, że samookaleczenia i myśli samobójcze są częstym elementem zaburzeń psychicznych, występującym u osób nastoletnich, które przechodzą tego typu problemy. Natomiast objawy choroby psychicznej- w tym przypadku są obecne od 2005 r. i w tym czasie odwołująca jest już osobą dorosłą i nie spełnia żadnego z punktów, które warunkują przyznanie renty socjalnej. Biegła wskazała, że nie jest w stanie wypowiedzieć się co od obecnego stanu zdrowia odwołującej się, gdyż badanie zostało przeprowadzone na podstawie akt sprawy, a dokumentacja kończy się na 2019 r. (opinia biegłej z zakresu psychiatrii M. R. z dnia 7 lipca 2023 r. k. 310-313 a.s.).

Pismem z dnia 28 lipca 2023 r. ubezpieczona wniosła zastrzeżenia do opinii biegłej wskazując przy tym, że nie zgadza się z ustaleniami poczynionymi przez biegłą (pismo z dnia 28 lipca 2023 r. k.324-327 a.s.).

Organ rentowy w piśmie z dnia 28 lipca 2023 r. podał, że nie wnosi uwag do opinii biegłego sądowego psychiatry przy założeniu, że objawy choroby psychicznej są od 2005 r. i nie ma to związku z naruszeniem sprawności organizmu przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole wyższej (pismo z dnia 28 lipca 2023 r. k.329-330 a.s.).

Pismem z dnia 25 sierpnia 2023 r. ubezpieczona wskazała na szereg chorób, na jakie cierpi oraz ponownie wskazała na zastrzeżenia jakie ma w stosunku do wydanych w sprawie opinii biegłych (pismo z dnia 25 sierpnia 2023 r. k.341-344 a.s.).

Postanowieniem z dnia 23 października 2023 r. Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłej sądowej M. P. celem ustalenia, czy w dniu wydania zaskarżonej decyzji i w latach następnych ubezpieczona była całkowicie niezdolna od pracy oraz, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres oraz czy naruszenie sprawności organizmu powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia, w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (postanowienie z dnia 23 października 2023 r. k.353 a.s.).

W opinii z dnia 2 lutego 2024 r. biegła z zakresu psychiatrii M. P. wskazała, że nie podziela wniosków zawartych w opinii sporządzonej przez biegłą M. R. wskazując przy tym, że odnośnie oceny zaburzeń emocjonalnych: naruszenia sprawności organizmu nie musi być chorobą psychiczną powodującą całkowitą niezdolność do pracy, odnośnie zachowań autoagresywnych biegła wskazała, że mogą one być i często bywają przemijające, a mogą też stanowić wstępny okres rozwoju procesu chorobowego. Biegła w odpowiedzi na pytanie sądu, po przeanalizowaniu ponownym akt sprawy wskazała, że całkowita niezdolności do pracy istniała do 30 sierpnia 2020 r. Biegła podała, że nie ma możliwości wypowiedzenia się co do dalszego okresu z uwagi na brak dokumentacji oraz możliwości przeprowadzeni badania. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że całkowita niezdolność do pracy ma związek z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w czasie nauki w liceum (opinia biegłej z dnia1 lutego 2024 r. k.370-371 a.s.).

Pismem z dnia 8 marca 2024 r. ZUS wniósł zastrzeżenia do opinii biegłej i załączył stanowisko lekarza członka Komisji Lekarskiej ZUS (pismo z dnia 8 marca 2024 r. k.381-382 a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów oraz w oparciu o opinie biegłych sądowych z zakresu psychiatrii M. P., M. R. oraz biegłej specjalisty chorób wewnętrznych E. R.. Uwzględnione przez Sąd dowody z dokumentów, których wiarygodność nie budziła wątpliwości, obejmowały decyzje ZUS i orzeczenia organów orzeczniczych ZUS, a także dokumentację medyczną, która stanowiła podstawę do sformułowania wniosków przez powołanych w sprawie biegłych sądowych. Opinie biegłych z zakresu psychiatrii oraz interny Sąd ocenił jako sporządzone w sposób prawidłowy i zgodny z wymogami fachowości. M. P., M. R. oraz E. R. wydały opinie w oparciu o dołączoną do akt rentowych i sądowych dokumentację medyczną U. K., a efektem ich pracy było sformułowanie opinii odpowiadających na pytania postawione przez Sąd w tezie dowodowej.

W przedmiotowej sprawie Sąd oparł się przede wszystkim na opinii biegłej z zakresu psychiatrii M. P., która wydała trzy opinie (główne i uzupełniające) i wskazała, że w jej ocenie należy przyjąć, że w latach nauki szkolnej istniało naruszanie sprawności organizmu skutkujące obecnie całkowitą niezdolnością do pracy ubezpieczonej. Co prawda biegła z uwagi na brak dostępnej dokumentacji medycznej z tego okresu wskazała, że nie jest w stanie wypowiedzieć się co do tego, czy ubezpieczona po 30 sierpnia 2020 r. była nadal niezdolna do pracy. Biegła zaznaczyła, że U. K. leczyła się psychiatrycznie od 1995 r. z rozpoznaniem zaburzeń nerwicowych, które nie uzasadniają orzekania całkowitej niezdolności do pracy, a stan zdrowia ubezpieczonej uległ pogorszeniu od 2018 r. Wobec czego za datę powstania całkowitej niezdolności do pracy, zdaniem biegłej, należały przyjąć datę złożenia wniosku. Przedstawione przez biegłą wnioski dotyczące istnienia u ubezpieczonej całkowitej niezdolności do pracy mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały wyczerpująco uzasadnione, dlatego Sąd wydając rozstrzygnięcie w sprawie oparł się w całości na opiniach głównej oraz uzupełniających biegłej M. P.. Biegła nie była jednak w stanie określić daty powstania częściowej całkowitej do pracy, ponieważ stan zdrowia ubezpieczonej pogarsza się stopniowo od kilku lat co uniemożliwia wskazanie konkretnej daty powstania całkowitej niezdolności do pracy, dlatego też wskazała, że w jej ocenie należałoby przyjąć datę złożenia wniosku.

Natomiast opinii biegłej sądowej psychiatry M. R. Sąd nie uwzględnił orzekając w sprawie, gdyż opinia ta – poza tym, że płynące z niej wnioski są odosobnione – to jest bardzo lakoniczna. Należy zauważyć, że wnioski z tej opinii zostały skutecznie podważone przez biegłą M. P., która wskazała, dlaczego nie zgadza się z wnioskami przedstawionymi przez biegłą M. R. w zakresie tego, że niezdolność do pracy ubezpieczonej nie powstała w okresie nauki w szkole.

Sąd nie opierał się na opinii biegłej z zakresu chorób wewnętrznych E. R., ponieważ jak wynika ze sporządzonej przez nią opinii ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy z przyczyn internistycznych. Podstawowym schorzeniem ubezpieczonej są zaburzenia psychiczne i to z ich powodu ubezpieczona jest niezdolna do pracy, dlatego Sąd w głównej mierze opierał się na opinii biegłej z zakresu psychiatrii.

W toku postępowania zarówno organ rentowy jak i ubezpieczona wnosili zastrzeżenia do wydanych opinii biegłych, które nie były zgodne z ich oczekiwaniami, co prowadziło do powoływania kolejnych opinii w sprawie. W ocenie Sądu, kolejne podniesione zarzuty nie były uzasadnione i nie dawały podstaw do powołania kolejnych biegłych. Opinie biegłych jasno i precyzyjnie opisują stan zdrowia ubezpieczonej oraz powody uznania jej za osobę całkowicie niezdolną do pracy. W tym kontekście istotne są również poglądy orzecznictwa, które zwraca uwagę, że sąd nie jest zobowiązany dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15.02.1974 r., sygn. akt II CR 817/73, wyrok Sądu Najwyższego z 18.02.1974 r., sygn. akt II CR 5/74, wyrok Sądu Najwyższego z 15.11.2001 r., sygn. akt II UKN 604/00). Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczasowej złożonej opinii (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5.11.1974 r., sygn. akt I CR 562/74, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 4.08.1999 r., sygn. akt I PKN 20/99, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 10.01.2001 r., sygn. akt II CKN 639/99). Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27.06.2001 r., sygn. akt II UKN 446/00).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie U. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 17 grudnia 2018 r. znak (...), podlegało uwzględnieniu.

Warunki przyznania prawa do renty socjalnej zostały określone w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 1340). Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1.  przed ukończeniem 18 roku życia,

2.  w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia,

3.  w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Zgodnie z ust. 2 ww. przepisu, osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1 przysługuje renta socjalna stała, jeżeli całkowita niezdolność do pracy ma charakter trwały lub renta socjalna okresowa, jeżeli niezdolność do pracy ma charakter okresowy.

Przepis art. 15 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej zawiera odesłanie do niektórych przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018, poz. 1270) – dalej jako ustawa emerytalna, z zaznaczeniem, że przepisy te stosuje się odpowiednio. Odesłanie to obejmuje między innymi art. 12 ustawy emerytalnej, który zawiera definicję niezdolności do pracy. Zgodnie z treścią tego przepisu niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast osobą częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania, co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03). Wskazać również należy, że przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979 r., II URN 111/79).

Wspomniany art. 15 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej odsyła również do art. 107 ustawy emerytalnej, który wskazuje, że prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Cytowany przepis określa, że prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy może ulec zmianom w przypadku zmiany kwalifikacji niezdolności do pracy, jej ustania lub ponownego powstania. W aspekcie formalnoprawnym w przypadku renty socjalnej może więc nastąpić utrata prawa do tego świadczenia bądź ponowne nabycie uprawnień. O zmianach w prawie i wysokości świadczeń rentowych przesądza każdorazowo wynik badania lekarskiego przeprowadzanego przez Lekarza Orzecznika ZUS/Komisję Lekarską ZUS, dokonujących oceny niezdolności do pracy, jej stopnia i trwałości. Treść orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS/Komisji Lekarskiej ZUS w przedmiocie zmiany stopnia niezdolności do pracy, jej braku lub ponownego powstania, powinna w równym stopniu wynikać z profesjonalnej oceny stanu zdrowia badanego, jak i biologicznego aspektu niezdolności do pracy z elementami ekonomicznymi.

Ubezpieczona w dniu 25 września 2018 r. złożyła wniosek o rentę socjalną, której przyznania odmówił jej organ rentowy z uwagi na okoliczność, że niezdolność ubezpieczonej do pracy nie powstała nie powstała przed 18 rokiem życia bądź w trakcie lub w trakcie nauki w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Sąd rozstrzygając o żądaniu ubezpieczonej przeprowadził postępowanie dowodowe, w trakcie którego dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu psychiatrii M. P. i M. R. oraz biegłej z zakresu chorób wewnętrznych E. R..

Sąd oparł się w głównej mierze na opinii biegłej z zakresu psychiatrii M. P., która potwierdziła w sporządzonych opiniach (głównej i uzupełniających), że podczas lat nauki w szkole u odwołującej się istniało naruszanie sprawności organizmu skutkujące obecnie całkowitą niezdolnością do pracy. Biegła zaznaczyła, że opisane zachowania ubezpieczonej w latach nauki w szkole tj. zaburzenia emocjonalne, dokonywanie samouszkodzeń, lęk, trudności adaptacyjne, które z kolei skutkowały przerwaniem nauki wskazują na okoliczność, że niezdolność do pracy ubezpieczonej powstała już podczas nauki w szkole. Biegła wydając opinie uwzględniła dostępną dokumentację medyczną ubezpieczonej, opisała przebieg procesu chorobowego i wypowiedziała się na temat stanu jej zdrowia pod kątem możliwości wykonywania zatrudnienia oraz prawdopodobnego okresu powstania niezdolności do pracy. Sąd do wskazanej opinii nie miał zastrzeżeń. Została one sporządzona w sposób fachowy. Zawierała opis stanu zdrowia ubezpieczonej w oparciu o aktualną dokumentację medyczną, a także logicznie umotywowane i jednoznaczne wnioski co do istnienia całkowitej niezdolności do pracy oraz tego, że niezdolność ubezpieczonej do pracy powstała w trakcie nauki w szkole. W przedmiotowej sprawie brak było dokumentacji medycznej ubezpieczonej z okresu pobierania nauki w szkole, jednak biegła podkreśliła, że na fakt występowania zaburzeń psychicznych u ubezpieczonej i powstanie naruszenia sprawności organizmu podczas pobierania nauki w szkole wskazuje między innymi zachowanie ubezpieczonej z tego okresu które opisywała, w tym. m.in. okoliczność, że bała się chodzić do szkoły, odczuwała lęk z tym związany oraz trudności adaptacyjne i dokonywanie samouszkodzeń, które przynosiły jej ulgę. Ponadto ubezpieczona po przerwaniu nauki w szkole nie podjęła żadnego zatrudnienia. Biegła wskazała przy tym, że całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonej istniała do 30 sierpnia 2020 r., ponieważ brak jest możliwości określenia czy po tej dacie istniała nadal całkowita niezdolność ubezpieczonej do pracy z uwagi na brak dokumentacji medycznej ubezpieczonej i możliwości przeprowadzenia badania.

W toku postępowania przeprowadzona została również opinia z opinii biegłego z zakresu psychiatrii M. R.. Biegła M. R. wskazywała w sporządzonej przez siebie opinii, że zaburzenia emocjonalne występujące u ubezpieczonej w okresie pobierania nauki w szkole nie miały choroby psychicznej, a były związane z niestabilną sytuacją domową, a samookaleczania i myśli samobójcze często występują u osób w wieku nastoletnim w związku z zaburzeniami psychicznymi. Sąd nie opierał się na powyżej opinii, ponieważ zawierała ona sprzeczne wnioski względem opinii wydanej przez biegłą M. P., która w opinii uzupełniającej ustosunkowała się do opinii wydanej przez biegłą M. R. i w sposób przekonujący podważyła argumentacje przedstawioną w tejże opinii wskazując na okoliczność, że zachowanie ubezpieczonej w okresie pobierania nauki w szkole wskazuje na objawy wstępnego okresu rozwoju procesu chorobowego.

Sąd nie opierał się przy wyrokowaniu również na opinii biegłej z zakresu chorób wewnętrznych E. R., ponieważ jak wynikało ze sporządzonej przez biegłą opinii ubezpieczona z przyczyn internistycznych nie jest osobą niezdolną do pracy, a jej głównymi schorzeniami są schorzenia o podłożu psychiatrycznym.

W rozpatrywanej sprawie Sąd uznał, że odwołująca od dnia 25 września 2018 r. do dnia 30 sierpnia 2020 r. jest całkowicie niezdolna do pracy, przy czym niezdolność ta powstała w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w czasie nauki w szkole przed ukończeniem 18-tego roku życia. Takie wnioski zostały wyprowadzone przez biegłą sądową psychiatrę M. P., które Sąd uznał za własne. Organ rentowy nie zgodził się z opinią biegłej powołując się na okoliczność, że biegła opierała się jedynie na swoich przypuszczeniach. Niemniej jednak zdaniem Sądu strona nie wykazała dostatecznie, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego możliwa jest inna ocena stanu zdrowia ubezpieczonej niż wynikająca z opinii biegłej, a ponadto należy zauważyć było, że postępowanie dowodowe było bardzo obszerne i w jego toku przeprowadzono kilka opinii zarówno z zakresu psychiatrii jak i chorób wewnętrznych a dopuszczanie dowodu z opinii kolejnych biegłych byłoby niecelowe i prowadziło jedynie do przedłużenia postępowania.

Należy również zauważyć, że kwestią możliwości dopuszczenia dowodu z dodatkowej opinii tych samych lub innych biegłych wielokrotnie zajmowano się w orzecznictwie, które stanęło na stanowisku, że jeżeli opinia biegłego jest jednoznaczna i tak przekonująca, iż Sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974 r., II CR 638/74). Dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mają więc zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych, czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c., sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, czy nie wyjaśnia istotnych okoliczności. W niniejszej sprawie Sąd nie znalazł podstaw dla kontynuowania postępowania dowodowego.

Wobec powyższego Sąd przyjął, wbrew stanowisku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, że ubezpieczona jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z uwagi na znaczne naruszenie sprawności organizmu stwierdzone przez biegłą psychiatrę, wykazane również zgromadzoną w aktach sprawy dokumentacją medyczną. Sąd Okręgowy zmienił zatem zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w ten sposób, że przyznał U. K. prawo do renty socjalnej.

Ustalenie terminu, od którego Sąd przyznał odwołującej prawo do renty socjalnej wynika z dyspozycji art. 15 ustawy o rencie socjalnej w związku z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, w myśl których świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania do nich prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

Odwołująca złożyła przedmiotowy wniosek w dniu 25 września 2018 r., zatem Sąd przyznał jej prawo do renty socjalnej od dnia wniesienia wniosku o przyznanie renty, a więc 25 września 2021 r. na okres do 30 sierpnia 2020 r. zgodnie z treścią opinii biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. P..

Zgodnie z powyższym Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.