Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marek Grodzki

Protokolant: Artur Suwała

po rozpoznaniu w dniu 05 lutego 2020 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

1.  pozbawia w całości wykonalności w stosunku do powoda J. J., tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 12 maja 2015 roku wydany przez Sąd Okręgowy (...)w sprawie o sygnaturze akt III Nc 65/15 przeciwko dłużnikowi J. J., któremu Sąd Okręgowy (...)nadał, postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2016 roku, klauzulę wykonalności;

2.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda J. J. kwotę 54.411zł (pięćdziesiąt cztery tysiące czterysta jedenaście) złotych tytułem kosztów procesu;

Sygn. akt I C 462/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 kwietnia 2019 roku (data stempla) powód J. J. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty wydanego w dniu 12 maja 2015 roku przez Sąd Okręgowy (...)Wydział III Cywilny opatrzonego w klauzulę wykonalności w zakresie obowiązku zapłaty przez powoda na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 587.880,00 zł oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. W uzasadnieniu powód wskazał, że nakazem zapłaty wydanym w dniu 12 maja 2015 roku przez Sąd Okręgowy (...)Wydział III Cywilny sygnatura akt III Nc 65/15 został zobowiązany do zapłaty na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 587.880 złotych wraz z kosztami postępowania z zastrzeżeniem prawa powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości położonej w Z., powiat (...) przy ulicy (...) lok. 20, dla której Sąd Rejonowy w(...) IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Powód wskazał również, ze prawomocnym wyrokiem w sprawie o sygnaturze akt I C 1121/16 Sąd Rejonowy w (...) uzgodnił treść księgi wieczystej (...), przez wykreślenie z działu IV wpisu hipotek ustanowionych na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.. Zdaniem powoda zatem ze względu na prawomocnie orzeczoną bezzasadność wpisu hipotek w księdze wieczystej i wykreślenie hipotek, powód przestał być dłużnikiem rzeczowym w niniejszej sprawie, a co za tym idzie zobowiązanie do zapłaty kwoty określonej w nakazie wygasło. ( pozew, k. 5-13)

W odpowiedzi na pozew z 19 lipca 2019 roku (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, że w niniejszej sprawie nie zaistniały okoliczności, które mogłyby uzasadniać pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Natomiast uwzględnienie żądania powoda w oparciu o okoliczności podnoszone w pozwie wyklucza art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. ( odpowiedź na pozew, k. 46-49)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód jest właścicielem nieruchomości lokalowej położonej w miejscowości Z. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą o numerze (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w (...)IV Wydział Ksiąg Wieczystych. Powód nabył własność tej nieruchomości od spółki deweloperskiej MAC-P. K. i K. sp. j. z siedzibą w Z.. W dniu 17 stycznia 2007 roku pozwany bank udzielił na rzecz dewelopera kredytu inwestycyjnego na finansowanie realizacji inwestycji G. (...) w części dotyczącej kwartału A (budynek A i B), w którym to kwartale zlokalizowana była nieruchomości powoda. Kredyt inwestycyjny został udzielony na podstawie kredytu inwestorskiego NOWY DOM sprzedaż nr 203- (...) z dnia 17 stycznia 2007 roku zmienionej aneksem nr (...) z dnia 1 lutego 2008 roku i umową restrukturyzacyjną nr (...) z dnia 21 stycznia 2008 roku. Zabezpieczeniem hipotecznym tego zobowiązania miała być nieruchomość skorelowana z przedmiotową częścią inwestycji objęta księgą wieczystą (...). W konsekwencji na nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) ustanowiono dwie hipoteki na rzecz pozwanego banku: hipotekę umowną łączną i hipotekę kaucyjną. Obie hipoteki miały charakter hipotek łącznych i zostały przeniesione w dniu 18 marca 2013 roku z urzędu do współobciążenia księgi wieczystej o numerze (...) prowadzonej dla nieruchomości powoda, a także do innych ksiąg wieczystych wyodrębnionych z księgi nr (...) ( bezsporne)

Pozwem z dnia 6 maja 2015 roku (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i zasądzenie od powoda J. J. na swoją rzecz kwoty 587.880 zł, z zastrzeżeniem pozwanemu prawa do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą o numerze (...) ( pozew, k. 1-10 akt III Nc 65/15).

Dnia 12 maja 2015 roku Sąd Okręgowy (...)wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym w sprawie sygn. akt III Nc 65/15, uwzględniając żądanie pozwu w całości. Orzeczenie to uprawomocniło się wobec prawomocnego odrzucenia zarzutów od nakazu zapłaty złożonych przez J. J.. Nakaz zapłaty został zaopatrzony w dniu 26 sierpnia 2016 roku w klauzulę wykonalności. Na tej podstawie Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w (...) wszczął postępowanie egzekucyjne z nieruchomości, sygn. Km 226/17 ( nakaz zapłaty z 12 maja 2015 roku, k. 89 akt III Nc 65/15, postanowienia z 27 listopada 2015 roku, k. 148-149 akt III Nc 65/15, postanowienie Sądu Apelacyjnego z 21 lipca 2016 roku, k. 190 akt III Nc 65/15, zawiadomienie o wszczęciu egzekucji, k.19, pismo komornika, k. 20, wezwanie do zapłaty należności, k. 21).

Wyrokiem z dnia 17 lutego 2017 roku Sąd Rejonowy w (...) I Wydział Cywilny w punkcie I uzgodnił treść księgi wieczystej o numerze (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w (...) IV Wydział Ksiąg Wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu IV powołanej księgi wieczystej:

a)  wpisu hipoteki umownej łącznej zwykłej do kwoty 18.664.000,00 złotych ustanowionej na rzecz (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.;

b)  wpisu hipoteki umownej łącznej kaucyjnej do kwoty 4.106.080,00 złotych ustanowionej na rzecz (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

a w punkcie II zasądził na rzecz J. J. od (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 34.517,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 9.000,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. ( wyrok z 17 lutego 2017 roku, k. 24)

Wyrokiem z 6 grudnia 2018 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił apelację (...) Banku (...) S.A. w W. od wyroku z 17 lutego 2017 roku. Sąd Apelacyjny w pełni podzielił stanowisko Sądu Rejonowego zgodnie z którym umowa kredytu z dnia 17 stycznia 2007 roku była w istocie umową kredytu udzielonego na budowę budynków mieszkalnych. Nie podzielił jednocześnie stanowiska pozwanego, że § 15 umowy kredytu zawierał umowny podział spornych hipotek. Sąd Apelacyjny uznał za słuszną interpretację, że w § 15 umowy kredytowej strony nie złożyły oświadczeń woli co do podziału hipoteki, a jedynie wykazały pewne warunki, które mają być spełnione przy dokonywaniu podziału tej hipoteki, co miało nastąpić w przyszłości. Sądu II instancji podzielił również stanowisko Sądu Rejonowego, że nie jest możliwe w oparciu o zapisy § 15 umowy kredytowej ustalenie sposobu podziału ustanowionej na nieruchomości gruntowej hipoteki zwykłej. Sąd Apelacyjny wziął również pod uwagę, że zapisy § 15 umowy kredytowej odnoszą się wyłącznie do hipoteki zwykłej, a nie dotyczą hipoteki kaucyjnej. Tymczasem sąd wieczystoksięgowy wpisał obie hipoteki. Ponadto sąd wieczystoksięgowy nie dokonywał podziału hipoteki, lecz obie kwestionowane hipoteki (zwykłą i kaucyjną) wpisał w pełnej wysokości, co dodatkowo przekonało sądy obu instancji o nieprawidłowości kwestionowanych wpisów w księdze wieczystej ( wyrok z 6 grudnia 2018 roku, k. 37, uzasadnienie wyroku z 6 grudnia 2018 roku, k. 37v-62).

W dniu 4 kwietnia 2019 roku Sąd Rejonowy w (...) IV Wydział Ksiąg Wieczystych wykreślił hipoteki zgodnie z prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w (...) z dnia 17 lutego 2017 roku ( zawiadomienie, k. 16-18).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy oraz znajdujących się w aktach III Nc 65/15.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Stosownie do treści art. 840 § 1 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: Dz.U. z 2019 r., poz. 1460 t.j., dalej: k.p.c.) dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane.

Powództwo opozycyjne z art. 840 k.p.c., jako środek merytorycznej obrony dłużnika, pozwala na zakwestionowanie wykonalności tytułu wykonawczego w drodze badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tym tytułem i w konsekwencji musi być oparty na przyczynach materialnoprawnych, czyli podstawach wymienionych w punktach 1 do 3 § 1 omawianego przepisu. Zatem dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części, albo jego ograniczenia powołując się na podstawę określoną ściśle w przepisach artykułu 840 § 1 pkt 1 do 3 k.p.c.

Do zdarzeń w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zalicza się zjawiska i stany świata zewnętrznego oraz objawy wewnętrznego życia stron, z którymi przepisy prawa materialnego łączą wygaśnięcie zobowiązań albo które powodują niemożność egzekwowania świadczeń wynikających z tytułu egzekucyjnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 marca 2016 r. I ACa 1758/15, LEX nr 2044337). Nie istnieje przy tym zamknięty katalog takich zdarzeń.

Do zdarzeń, na skutek których zobowiązanie wygasło zalicza się - w szczególności - wykonanie zobowiązania (art. 450 k.c.), zrzeczenie się roszczenia przez wierzyciela, wydanie wyroku na korzyść jednego z dłużników solidarnych w następstwie uwzględnienia zarzutu wspólnego dla wszystkich dłużników (art. 375 § 2 k.c.), świadczenie zamiast spełnienia (art. 453 k.c.), odnowienie (art. 506 k.c.), niemożliwość świadczenia wskutek okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (art. 475 k.c.), potrącenie (art. 498 k.c.), zwolnienie dłużnika z długu przez wierzyciela (art. 508 k.c.), zmianę stosunków, z powodu których zobowiązanie albo obowiązek gaśnie lub ulega ograniczeniu, zmiana wierzyciela, ziszczenie się warunku rozwiązującego, rozwiązanie ugody.

Z kolei do zdarzeń, na skutek których zobowiązanie nie może być egzekwowane zalicza się m.in.: przedawnienie roszczenia stwierdzonego tytułem egzekucyjnym (art. 117 § 2 k.c.), odroczeniem spełnienia świadczenia, rozłożenie świadczenia na raty przez wierzyciela (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 lipca 2014 r., I ACa 163/14, LEX nr 1527209, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 marca 2016 r. I ACa 1758/15, LEX nr 2044337, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 22 marca 2016 r., I ACa 1072/15, LEX nr 2041840).

W niniejszej sprawie bezspornym było, że przeciwko powodowi w dniu 12 maja 2015 roku Sąd Okręgowy (...)wydał nakaz zapłaty i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 587.880 zł, z zastrzeżeniem pozwanemu prawa do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą o numerze (...). Nakaz ten stał się prawomocny i został zaopatrzony w klauzulę wykonalności w konsekwencji przeciwko powodowi wszczęta została egzekucji z ww. nieruchomości. Okoliczność wydania prawomocnego nakazu zapłaty na podstawie treści księgi wieczystej nie stała na przeszkodzie aby kwestia prawidłowości przeniesienia wpisów hipoteki do księgi wieczystej lokali powoda była przedmiotem oceny Sądu w tym postępowaniu. Nakaz zapłaty został bowiem wydany przez Sąd na podstawie domniemania, że hipoteki zostały wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym.

Powództwo przewidziane w art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2019 poz. 2204 t.j., u.k.w.h.) jest jedyną drogą umożliwiającą trwałe i skuteczne wobec wszystkich obalenie domniemania ustanowionego w art. 3 ust. 1 u.k.w.h. Istnieje możliwość podważenia tego domniemania również w innych postępowaniach, w których rzeczywisty stan prawny nieruchomości ma znaczenie jako przesłanka zgłaszanych żądań lub obrony przed nimi, z zastrzeżeniem jednak, że w takiej sytuacji skutki obalenia domniemania ograniczają się do tego postępowania i jego stron, nie uzasadniając zmiany treści wpisów figurujących w księdze. Wyrok wydany w wyniku uwzględnienia powództwa przewidzianego w art. 10 ust. 1 u.k.w.h. stanowi natomiast podstawą skorygowania stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej.

W niniejszej sprawie powód skorzystał z możliwości jaką daje mu art. 10 ust. 1 u.k.w.h. i obalił na drodze sądowej domniemanie, że wpisane w księdze wieczystej jego lokalu hipoteki są zgodne ze stanem prawnym. Skoro zatem hipoteki zostały wykreślone z księgi wieczystej lokalu powoda to zobowiązanie zasądzone nakazem zapłaty z dnia 12 maja 2015 roku od J. J. jako dłużnika rzeczowego na rzecz pozwanego nie istnieje.

W ocenie Sądu brak jest podstaw, aby podzielić argumentację przedstawioną przez pozwanego w odpowiedzi na pozew, z której wynika, że uprawomocnienie się wyroku Sądu Rejonowego w (...)z dnia 17 lutego 2017 roku nie wywołało żadnej zmiany stanu materialnoprawnego. Zdaniem pozwanego okoliczność, że wyrok miał charakter deklaratoryjny wyłącza możliwość pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym (art. 244 § 1 k.c.). Do jej powstania niezbędny jest wpis w księdze wieczystej (art. 67 u.k.w.h.). Wpis ten ma charakter konstytutywny, a zatem jest warunkiem powstania hipoteki jako ograniczonego prawa rzeczowego. W judykaturze jasno wskazuje się, że podważenie wpisu konstytutywnego może nastąpić wyłącznie w procesie wytoczonym na podstawie art. 10 u.k.w.h., co powód J. J. uczynił (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 23 marca 2016 r., sygn. akt I ACa 11/16). W konsekwencji wyrokiem Sądu Rejonowego w (...), istotnie deklaratoryjnie, określono rzeczywisty stan prawny, a nie wykreowano go na nowo. Mianowicie ustalono, że sąd wieczystoksięgowy nie miał podstawy prawnej do wpisania obu hipotek do księgi wieczystej nr (...), a więc księga wieczysta lokalu powoda nie powinna zostać nimi obciążona. Na podstawie wyroku uzgadniającego treść księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym z dani 17 lutego 2017 roku sąd wieczystoksięgowy dokonał wpisu konstytutywnego, na podstawie którego wykreślił hipoteki z księgi wieczystej lokalu powoda. Również argumentacja pozwanego kładąca nacisk na walor prawomocności nakazu zapłaty z dnia 12 maja 2015 roku jest chybiona, bowiem istotą postępowania o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności jest istnienie prawomocnego orzeczenia opatrzonego klauzulą wykonalności. Bezspornym jest, że nakaz zapłaty z dnia 12 maja 2015 roku jest tytułem wykonawczym i posiada walor prawomocności co nie stanowi argumentu przemawiającego za oddaleniem powództwa. Żądanie pozbawienia wykonalności nieprawomocnego orzeczenia mogłoby jedynie prowadzić do oddalenia powództwa, jednak w niniejszej sprawie okoliczność ta nie może przemawiać na korzyść pozwanego.

W konsekwencji, wykreślenie hipotek, których istnienie było jedyną podstawą do wydania tytułu egzekucyjnego (nakazu zapłaty z dnia 12 maja 2015 roku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności) - w celu umożliwienia egzekucji z przedmiotu hipotek, jest zdarzeniem, wskutek którego zobowiązanie to nie może być egzekwowane. Nieruchomość powoda nie była bowiem nigdy zgodnie z prawem obciążona hipoteką. Gdyby sąd wieczystoksięgowy należycie stosował przepisy, powinien odmówić wpisu hipoteki, gdyż jak wynika z wyroku Sądu Rejonowego w (...)nie było podstawy prawnej do dokonania takiego wpisu. W konsekwencji zobowiązanie powoda jako dłużnika rzeczowego, które istniało na podstawie błędnego wpisu wygasło. To zaś, zgodnie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. uzasadniało pozbawienie wykonalności wskazanego tytułu w całości i dlatego orzeczono jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na zasądzone koszty procesu oprócz kosztów zastępstwa procesowego ustalonych na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, składa się także kwota 29.394 zł tytułem opłaty od pozwu i kwota 17 zł jako opłata skarbowa od pełnomocnictwa.