Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Tadeusz Bulanda

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Paulina Bondel

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2019 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa P. G.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę i ustalenie

I.  ustala, że P. G. nie jest związany postanowieniami zawartymi w § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 i § 15 ust. 3 umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, zawartej w dniu 5 lipca 2007 r. z (...) Bank S.A. (obecna nazwa (...) S.A.), w zakresie zastosowania kursu sprzedaży CHF z tabeli banku do spłaty kredytu, wcześniejszej spłaty kredytu i przeliczenia wierzytelności banku przy wytoczeniu powództwa o zapłatę wierzytelności banku z tytułu kredytu;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od P. G. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 2717 zł (dwa tysiące siedemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu i nie obciąża powoda kosztami procesu w pozostałym zakresie.

Sygn. akt I C 395/18

UZASADNIENIE

W dniu 31 stycznia 2018 roku P. G. skierował przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. pozew o:

1.  zasądzenie na jego rzecz kwoty 21 922,61 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 lipca 2017 roku do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie kwoty 14 992,63 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 14 lipca 2017 roku do dnia zapłaty,

3.  ustalenie nieważności umowy o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 5 lipca 2007 roku (nr (...)) w części stanowiącej § 10 ust. 1, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 i § 15 ust. 3,

4.  ustalenie nieistnienia w umowie o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 5 lipca 2007 roku (nr (...)) zastrzeżenia przewidującego ustalanie wysokości należności powoda z tytułu obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami według kursu CHF,

5.  ustalenie, że pozwany jest uprawniony na podstawie umowy o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 5 lipca 2007 roku (nr (...)) do pobierania od powoda kwot pieniężnych tytułem wymagalnych rat kapitałowo-odsetkowych w wysokości ustalonej w oparciu o założenie, że kwota wykorzystanego kredytu i raty kapitałowo-odsetkowe nie zostały uzależnione od kursu CHF, a jednocześnie, że kwota wykorzystanego kredytu została poddania oprocentowaniu na warunkach przewidzianych w umowie,

6.  ewentualnie, w razie nieuwzględnienia roszczeń zawartych w pkt 1 i 2, o ustalenie, że strony umowy nie wiążą postanowienia zawarte w § 10 ust. 1, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 i § 15 ust. 3 umowy o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 5 lipca 2007 roku (nr (...)),

7.  ewentualnie, w razie nieuwzględnienia roszczeń niepieniężnych zawartych powyżej, o ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 5 lipca 2007 roku (nr (...)) jest nieważna.

Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w wysokości 2-krotnej stawki określonej w normach przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, że umowa kredytu jest nieważna jako sprzeczna z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy – Prawo bankowe. Zarzucił również, że w umowie kredytu znalazły się postanowienia dotyczące przeliczania przez pozwany bank kwoty kredytu i rat kapitałowo-odsetkowych do kursu franka szwajcarskiego, które są nieważne z uwagi na sprzeczność z naturą stosunku zobowiązaniowego, ewentualnie, że nie wiążą one powoda, a brak jest podstaw, by zastąpić bezskuteczne postanowienia innymi regulacjami (art. 385 ¹ k.c.). Stwierdził też, że postanowienia umowne stanowią przejaw przekroczenia zasady swobody umów (art. 353 ¹ k.c.).

Powód uzasadnił interes prawny w zakresie roszczenia o ustalenie niepewnością w zakresie treści stosunku prawnego łączącego go z pozwanym, bowiem umowa kredytu kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z prawem (pozew – k. 3-45).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów wymagalnych dawniej niż trzy lata przed wniesieniem pozwu (odpowiedź na pozew – k. 84-223).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 czerwca 2007 roku P. G. złożył do (...) Banku S.A. (obecna nazwa (...) S.A.) wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego „(...)” w wysokości 407 000 zł, w walucie CHF, z przeznaczeniem na refinansowanie kredytu w Banku (...) S.A. w walucie CHF.

W dniu 5 lipca 2007 roku P. G. zawarł z (...) Bankiem S.A. w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF.

Na mocy ww. umowy bank udzielił P. G. kredytu na refinansowanie kredytu mieszkaniowego udzielonego umową numer (...) z dnia 5 maja 2005 roku przez Bank (...) S.A., w kwocie 393 900 złotych, waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (§ 1 ust. 1, 2, 3 umowy). Kredyt udzielony przez (...). S.A. ma zostać spłacony w ciągu 360 miesięcy, tj. do 15 czerwca 2037 roku (§ 1 ust. 4 umowy) w równych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 5 umowy).

Kredyt oprocentowano według zmiennej stopy procentowej, ustalonej jako stawka bazowa LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego, powiększona o stałą marżę Banku w wysokości 1,43%. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,90% (§ 1 ust. 8 umowy, § 9 ust. 1 i 2 umowy).

P. G. zobowiązał się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat sporządzonym w CHF (§ 1 ust. 5, § 10 ust. 1, 2 umowy).

W § 10 ust. 4 umowy postanowiono, że raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

W umowie uzgodniono, że spłata kredytu nastąpi na podstawie nieodwołalnego, przez czas trwania umowy, zlecenia dokonywania przelewu z określonego rachunku bankowego (§ 6 ust. 1 umowy).

Postanowiono, że wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym na dzień i godzinę spłaty (§ 12 ust. 5 umowy).

W § 15 ust. 3 zapisano, że z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu umowy kredytowej, (...) dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa.

P. G. oświadczył, że został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełnie je akceptował. Oświadczył także, iż jest świadomy, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu. Kredytobiorca oświadczył, że został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptował (§ 29 ust. 1 i 2 umowy).

Kredyt został uruchomiony 10 lipca 2007 roku. Część kredytu w wysokości 309 500 złotych została wypłacona na rzecz Banku (...) S.A. w celu refinansowania kredytu, zaś część w wysokości 84 400 złotych na rzecz P. G. (umowa kredytu – k. 46-49, wyciąg z taryfy prowizji i opłat bankowych – k. 49v-50, zaświadczenie – k. 54, odpis pełny z rejestru przedsiębiorców – k. 227-242, wniosek o udzielenie kredytu – k. 259-264, kopia decyzji kredytowej – k. 265, wniosek o wypłatę transzy – k. 266-267, potwierdzenie uruchomienia kredytu – k. 268, harmonogram – k. 269-276, dowód z przesłuchania powoda – k. 475-476).

(...) ustala tabele kursowe dla kredytów waloryzowanych walutą obcą każdego przed otwarciem oddziałów banku na podstawie średnich notowań z rynku międzybankowego prezentowanych w serwisach internetowych R. i B. oraz dodaniu do średnich kursów połowy ustalonego przez zarząd banku spreadu walutowego (kurs sprzedaży) lub odjęciu od średnich kursów połowy ustalonego przez zarząd banku spreadu walutowego (kurs kupna).

Dokonując transakcji walutowych z klientami, związanymi z uruchomieniem i spłatą kredytu waloryzowanego walutą obcą, bank dokonuje równoległych transakcji na tynku międzybankowym („Tabela kursowa (...) – metodyka oraz analiza porównawcza” autorstwa A. R. - k. 342-354, „Raportu dotyczącego spreadów” sporządzonego przez UOKiK - k. 335-341, pisma (...) - k. 328-334v, zeznania świadka D. S. – k. 441, 449-456v).

Z dniem 1 lipca 2009 roku zmianie uległy postanowienia regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...), stanowiącego integralną część umowy kredytu. Zmiany polegały m. in. na wprowadzeniu do ww. regulaminu w rozdziale I definicji spreadu walutowego i tabeli kursowej oraz zasad i przesłanek wyznaczania kursów walutowych i spreadu, ujętych w tabelach kursowych banku.

W dniu 1 lipca 2009 roku bank umożliwił kredytobiorcom spłatę kredytu w walucie waloryzacji poprzez zawarcie aneksu, wprowadzając stosownie postanowienia do § 27 Regulaminu (pisma okólne wraz z regulaminami – k. 277-284v, 285-288, 289-295).

P. G. do stycznia 2012 roku spłacał raty kapitałowo-odsetkowe w złotych polskich, obecnie spłaca je w CHF (zaświadczenie – k. 51-53).

W dniu 6 lipca 2017 roku P. G. wezwał (...) S.A. do zapłaty kwot: 21 922,61 zł, 85 799,34 zł, 14 992,63 CHF i 23 313,33 CHF – stanowiących równowartość bezpodstawnie pobranych środków, na podstawie nieważnej umowy kredytu lub bezskutecznych zapisów tej umowy, stanowiących podstawę do wyliczania rat kredytowych w oparciu o ustalany przez bank kurs sprzedaży CHF. Wyznaczył siedmiodniowy termin na zapłatę (wezwanie – k. 57-58, wydruk e-monitoringu – k. 59-59v, pełnomocnictwo – k. 62).

(...) S.A. odmówił zapłaty, twierdząc, że roszczenie jest niezasadne, a umowa kredytu jest ważna i skuteczna (pismo (...) z 11 lipca 2017 roku – k. 60-61).

Dowody z dokumentów Sąd uznał za pełnowartościowe, bowiem ich forma i treść nie były kwestionowane przez strony i także Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Zeznania świadka D. S. korespondują z dowodami w postaci dokumentów i były przekonujące.

Zeznania powoda Sąd uwzględnił w zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w dokumentach zebranych w aktach sprawy. Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda w części, w której zaprzeczał uzyskaniu informacji o ryzyku kursowym związanym z kredytem waloryzowanym walutą obcą, bowiem z dokumentów, które podpisał wynikają fakty przeciwne, a nadto zaprzecza prawdziwości tego twierdzenia fakt, że zwracając się pozwanego banku o udzielenie kredytu indeksowanego do CHF, z którym związane jest ryzyko kursowe, powód był już kredytobiorcą w ramach kredytu powiązanego z CHF, udzielonego przez Bank (...) S.A., a zatem przed zaciągnięciem kredytu, którego udzielił pozwany, powód w praktyce mógł odczuć skutki wahań kursu CHF i ich wpływu na wysokość rat.

Sąd pominął wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z przyczyn przedstawionych w dalszej części uzasadnienia.

Sąd pominął materiał w postaci następujących opracowań i pism, w zakresie wyrażanych tam poglądów i opinii:

a)  „Ocena wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu” Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (k. 308-311),

b)  „Informacja w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki. Wpływ na instytucje kredytowe” Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (k. 312-327v),

c)  Pisma (...) (k. 328-334v) – w zakresie szerszym, niż opis metodologii sporządzania przez bank własnej tabeli kursowej,

d)  „Raportu dotyczącego spreadów” sporządzonego przez UOKiK (k. 335-341) – w zakresie szerszym niż opisującym sposób tworzenia tabel kursowych w (...) S.A.,

e)  „Tabeli kursowej (...) – metodyka oraz analiza porównawcza” autorstwa A. R. (k. 342-354) – w zakresie szerszym, niż opis metodologii sporządzania przez bank własnej tabeli kursowej,

– bowiem przyjęcie tego materiału za podstawę ustaleń faktycznych stanowiłoby naruszenie art. 278 § 1 k.p.c.

Sąd pominął również materiał w postaci tabel kursowych (k. 55-56v, 355-357), płyt (k. 66 i 224), artykułów prasowych (k. 298-307v, 379-381), informacji NBP (k. 358-365v), dokumenty (k. 366-372), symulacji (k. 373-378v) – jako niemających istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Treść dokumentu regulaminu (k. 243-258) podlegał pominięciu ponieważ nie jest wiadomo w jakim czasie jego przepisy obowiązywały.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Podstawę prawną roszczenia o zapłatę stanowi art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Powód podnosi, że spełnił na rzecz pozwanego świadczenie nienależne na podstawie postanowień umowy nieważnych lub bezskutecznych względem niego.

Brak jest podstaw do uznania za nieważną w całości umowy kredytu hipotecznego zawartej przez P. G. z (...) S.A. Brak jest też podstaw do uznania za nieważną lub bezskuteczną w stosunku do powoda klauzuli umownej, mocą której świadczenia banku kredytującego i kredytobiorcy zostały poddane waloryzacji poprzez odniesienie do kursu CHF i w konsekwencji uznania, że strony zawarły umowę kredytu w złotych polskich, nie poddaną waloryzacji wartością CHF i oprocentowaną na zasadach określonych w umowie, czyli wg zmiennej stopy procentowej w wysokości stawki LIBOR 3M dla CHF powiększonej o marżę banku.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 i 2 w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia przez powoda umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1)  strony umowy,

2)  kwotę i walutę kredytu,

3)  cel, na który kredyt został udzielony,

4)  zasady i termin spłaty kredytu,

5)  wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6)  sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7)  zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8)  terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9)  wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10)  warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez P. G. w dniu 5 lipca 2007 r. umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu 393 900 złotych, cel kredytu (refinansowanie innego kredytu), sposób wypłaty i spłaty kredytu, wysokość oprocentowania, itd. Zasady oprocentowania zmiennego ustalone w § 1 ust. 8 i § 9 umowy spełniają podstawowe kryteria wyznaczone przez art. 69 ust. 2 pkt 5 i art. 76 prawa bankowego. Nie zostało wykazane, iżby dodatkowe postanowienia umowne były sprzeczne prawem lub zasadami współżycia społecznego oraz iżby tak istotnie modyfikowały umowę kredytu, iżby ta stanowiła anomalię względem typu umowy uregulowanej w art. 69 Prawa bankowego (art. 353 ¹ k.c. a contrario). Nadal bowiem istotą przedmiotowej umowy jest to, że P. G. jako kredytobiorca otrzymuje określoną kwotę pieniężną na sfinansowanie określonego celu i obowiązany jest zwrócić kredyt w ratach obejmujących kapitał i należne bankowi wynagrodzenie, stanowiące nadwyżkę nad kosztami pozyskania przez bank środków pieniężnych na sfinansowanie kredytu.

Jednym z kluczowych dodatkowych zastrzeżeń umownych jest poddanie kwoty wypłaconego kredytu oraz spłacanych przez powoda rat waloryzacji do CHF. Zastrzeżenie to jest zgodne z art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż pieniądz, w którym zobowiązanie zostało wyrażone. Miernikiem tym może być także inna waluta (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-44911. Warszawa, 2016). Zastrzeżenie waloryzacji kursem CHF kredytu udzielonego P. G. jest usprawiedliwione nie tylko w świetle przytoczonego przepisu, ale też w świetle pozostałych postanowień umownych, a w szczególności postanowienia opierającego zmienne oprocentowanie kredytu na stawce bazowej LIBOR dla waluty waloryzacji.

Umowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Powód zdecydował się na kredyt indeksowany oferowany przez pozwanego jako najkorzystniejszy w danej chwili produkt pod względem wysokości raty i oprocentowania. Bank zapewnił powodowi możliwość zapoznania się z warunkami kredytu oraz ryzykiem z nim związanym, i to ostatecznie od powoda zależało zawarcie umowy kredytowej tego rodzaju. Powód oświadczył, że jest świadomy ryzyka kursowego, mogącego wyrazić się we wzroście rat i całego zadłużenia (§ 29, k. 49). Powód był na tyle zadowolony z warunków kredytowych oferowanych przez pozwany bank, że podjął decyzję o refinansowanie kredytu udzielonego wcześniej przez inny bank. W tych okolicznościach nie można przyjąć, iżby umowa kredytowa zawarta przez powoda w dniu 5 lipca 2007 roku była wynikiem zachowania się banku w sposób nielojalny czy nieuczciwy.

Sąd nie znalazł również podstaw by uznać umowę za zawartą w celu obejścia ustawy, zwłaszcza, że umowa ta jest postacią modyfikacji typu umowy kredytowej, dopuszczalnej w granicach swobody umów.

Podsumowując stwierdzić trzeba, ze niezasadne jest żądanie pozwu o zapłatę oparte na twierdzeniu o nieważności całej umowy kredytu.

Niezasadne jest też twierdzenie o nieważności postanowień umownych zawartych w § 10 ust. 1 i 4, § 12 ust. 5 i § 15 ust. 3 umowy kredytu.

Z klauzuli z § 10 ust. 1 umowy kredytu wynika, że kredytobiorca obowiązany jest spłacić kredyt w ratach określonych w harmonogramie sporządzonym przez bank. Brak jest przekonujących argumentów wskazujących na nieważność tego zapisu, skoro z art. 69 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego wynika, że umowa kredytu powinna określać zasady i termin spłaty kredytu.

Istotą klauzul z § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 i § 15 ust. 3 jest zastosowanie przy ratalnej i przedterminowej spłacie kredytu oraz z chwilą wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności banku (część § 15 ust. 3 dotycząca BTE jest prawnie obojętna na skutek utraty mocy przez art. 96 prawa bankowego) kursu waluty waloryzacji z tabeli banku. Samo to postanowienie nie może być uznane za nieważne, bowiem art. 5 ust. 2 pkt 7 prawa bankowego pozwala bankowi na prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych. W świetle argumentów przedstawionych poniżej należy natomiast uznać te postanowienia w części dotyczącej rozliczeń według kursu z tabeli banku za bezskuteczne w stosunku do powoda.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Postanowienia umowy kredytowej zawartej przez P. G. w dniu 5 lipca 2007 r. w zakresie, w jakim przewidują przeliczanie świadczeń pieniężnych wyrażonych w umowie według kursów ustalonych w tabeli banku, kształtują prawa i obowiązki powoda – konsumenta – w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, bowiem powodowi nie zapewniono jakiegokolwiek wpływu na sposób ustalania kursu CHF, od którego uzależniona jest wysokość jego świadczeń.

Przedmiotowe postanowienia umowne dają bankowi możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe w dniu podpisania umowy. Czynniki obiektywne, a zatem sprawdzalne z punktu widzenia konsumenta, jak w szczególności wysokość rynkowych kursów wymiany CHF, tylko częściowo wpływają na ostateczny koszt kredytu ponoszony przez konsumenta. Kurs sprzedaży waluty obcej określony w tabeli kursowej banku zawiera bowiem także marżę kupna lub sprzedaży, która to wartość jest zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi o naruszeniu przez bank dobrych obyczajów, które nakazują, aby ponoszone przez konsumenta koszty związane z zawarciem umowy były możliwe do przewidzenia (patrz też: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, z dnia 27 grudnia 2010 roku, sygn. akt XVII AmC 1531/09).

Powód zawarł umowę 5 lipca 2007 roku na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie miał wpływu. W tych okolicznościach klauzule uzależniające rozliczenia od kursu publikowanego w tabeli banku nie wiążą powoda. Jest on jednak związany umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2 k.c.). Umowa ta może być wykonywana z pominięciem niedozwolonych klauzul, bowiem zgodnie z art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Podnieść też trzeba, że zgodnie z art. 65 § 2 k.c. w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Z okoliczności zawarcia umowy i z samej umowy (przede wszystkim z tytułu, § 1 ust. 1 i 2, § 10 ust. 1 i 2) wynika, że wolą stron było zawarcie umowy kredytu, w której wysokość świadczenia banku (wypłata) i kredytobiorcy (spłata) wyrażone w PLN zostaną poddane waloryzacji walutą CHF. Wobec bezskuteczności postanowień warunkujących wysokość świadczeń stron od kursu z tabeli banku, należy, w celu wykonania umowy, ustalić w inny, niezależny od obu stron sposób ustalenia kursu CHF.

Zgodnie z obowiązującym od 24 stycznia 2009 roku art. 358 § 1 i 2 k.c. jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej.

Zanim przepis ten wszedł w życie, obowiązywał już art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe, zgodnie z którym jeżeli weksel wystawiono na walutę, która nie jest walutą miejsca płatności, sumę wekslową można zapłacić w walucie krajowej podług jej wartości w dniu płatności. Wartość waluty zagranicznej oznacza się podług zwyczajów miejsca płatności. W związku z tym, że art. 41 ust. 2 odnosi się do miejsca płatności, należy przyjąć, że właściwym kursem w Polsce będzie średni kurs waluty ustalany przez NBP (patrz: M. Czarnecki, L. Bagińska, Prawo wekslowe. Komentarz [w:] Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2013).

Przytoczone przepisy dotyczą wprost wykonania w PLN świadczenia wyrażonego w walucie obcej. W przypadku kredytu waloryzowanego wartością CHF świadczenia banku w postaci wypłaty kredytu i świadczenia kredytobiorcy w postaci spłaty kredytu wyrażone są w PLN i poddane waloryzacji CHF. Przepisy te są wyrazem wieloletniej praktyki obrotu pieniężnego, która przyjmuje jako najbardziej obiektywny miernik wartości waluty obcej kurs średni publikowany przez NBP. Za przyjęciem takiej wartości CHF jako miernika waloryzacyjnego przemawia także okoliczność, że kurs średni NBP w istocie odzwierciedla rynkowy kurs wymiany walut publikowany przez serwisy (...) (poprzednio pośrednio na podstawie kursów kupna i sprzedaży wybranych banków działających w Polsce, a obecnie wprost poprzez pozyskanie danych z ww. serwisów informacyjnych).

Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że po wyeliminowaniu z umowy kredytowej klauzul pozwalających bankowi na stosowanie własnych kursów kupna i sprzedaży CHF, a przy pozostawieniu ważnej klauzuli o podaniu kredytu waloryzacji podług wartości CHF, możliwe jest ustalenie zwaloryzowanej wartości świadczeń obu stron przy zastosowaniu rynkowej wartości CHF, który wyraża kurs średni publikowany przez NBP lub instytucję zajmującą się monitorowaniem rynku finansowego, np. R. lub B..

Podstawą prawną roszczenia o ustalenie nieważności lub bezskuteczności określonych zapisów umowy zawartej 5 lipca 2007 roku jest art. 189 k.p.c. Przesłanką powództwa opartego na art. 189 k.p.c. jest interes prawny w żądaniu ustalenia. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem interes prawny ujmowany jest jako obiektywna w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołana rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania konkretnej treści wyroku (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13). Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (por. orzecz. Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27).

Co do zasady P. G. ma interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności lub abuzywności poszczególnych klauzul umownych, bowiem skoro umowa nadal jest wykonywana, uzasadniona jest potrzeba wyjaśnienia, jak kształtują się istotny obowiązek kredytobiorcy polegający na spłacie kredytu.

Brak było podstaw do ustalenia nieważności tak całej umowy, jak i określonych jej postanowień, a także poddania kredytu waloryzacji kursem CHF, co zostało wyżej omówione.

Klauzule zawarte w § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 i § 15 ust. 3 umowy z 5 lipca 2007 r. w zakresie zastosowania kursu sprzedaży CHF z tabeli banku do spłaty kredytu, wcześniejszej spłaty kredytu i przeliczenia wierzytelności banku przy wytoczeniu powództwa o zapłatę wierzytelności banku z tytułu kredytu stanowią postanowienia niedozwolone, bowiem jak to zostało wyżej wyjaśnione, jedynie bank ma możliwości arbitralnego (choć poddanego kontroli rynku) ustalenia kursy wymiany CHF.

Bezzasadne jest żądanie ustalenia bezskuteczności względem powoda klauzuli zawartej w § 10 ust. 1 umowy, gdyż reguluje ona obowiązek kredytobiorcy comiesięcznej spłaty rat kapitałowo-odsetkowych zawartych w harmonogramie spłat, co stanowi element natury kredytu.

Bezzasadne jest powództwo o zapłatę różnicy pomiędzy sumą rat zapłaconych w walucie polskiej i sumą tych rat, jakie zapłaciłby przy założeniu, że kredyt nie jest waloryzowany kursem waluty obcej. Takie założenie jest sprzeczne z wolą stron umowy. Powód mógłby dochodzić zapłaty nadwyżki pomiędzy sumą zapłaconych w PLN rat wyrażonych w CHF przy zastosowaniu kursu z tabeli banku a sumą rat wg kursu średniego NBP lub kursu rynkowego opublikowanego przez inny podmiot, powód jednak wysokości tak określonej kwoty nie dochodził i nie wykazał.

Zgłoszony przez powoda dowód z opinii biegłego został pominięty, bowiem nie zmierzał do wykazania wysokości dochodzonego przez powoda świadczenia, a jedynie do potwierdzenia przyjętego przez powoda sposobu naliczania odsetek stanowiących część comiesięcznej raty kredytu. Nie przekonuje, w świetle obowiązujących norm prawa powszechnego i treści umowy, argumentacja pozwu, że odsetki nie mogą być naliczane comiesięcznie na podstawie wysokości kapitału do spłaty zwaloryzowanego CHF i liczby dni wykorzystania zwaloryzowanego kapitału. Skoro bowiem strony umówiły się, że kredyt w dniu wypłaty poddany jest waloryzacji kursem CHF, to logiczne jest że i dalsze rozliczenia związane ze spłatą kredytu oparte są na ustalonej w dniu wypłaty równowartości kredytu w CHF.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punkcie I i II wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Powód przegrał sprawę w przeważającej części, jednakże Sąd uznał za sprawiedliwe obciążenie powoda kosztami poniesionymi przez pozwanego jedynie w zakresie części wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego (2 700 złotych) i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 złotych). Sąd podzielił argument powoda o abuzywności określonych postanowień umownych. Podnieść też trzeba, że nierówna jest pozycja stron, z których jedna jest konsumentem, a druga przedsiębiorcą o znacznej pozycji finansowej. Wskazać należy również, że pozwany bank prowadzi szereg podobnych spraw dotyczących zobowiązań indeksowanego kursem CHF, a zatem nakład pracy na dostosowanie stanowiska pozwanego do realiów konkretnej sprawy nie jest znaczny.