Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Andrzej Daczyński

Sędziowie: Mikołaj Tomaszewski

Bogdan Wysocki (spr.)

Protokolant: stażysta Andrzej Becker

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2021 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. B. (1) (poprzednio Z.)

przeciwko W. Ś.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu – XIV Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w P.

z dnia 2 sierpnia 2019 r. sygn. akt XIV C 1447/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powódki M. B. (1) umowę darowizny nieruchomości położonej w N. gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Koszalinie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), zawartą w dniu 15 grudnia 2010 r. między dłużnikiem M. B. (2) a pozwaną W. Ś., w celu ochrony wierzytelności w kwocie 189.500 zł z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności przysługującej powódce na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Koszalinie z dnia 9 października 2012 r.
w sprawie I Ns 1303/10;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.117 zł (cztery tysiące sto siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nakazuje ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego
w P. kwotę 8.975 zł (osiem tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem części brakującej opłaty sądowej od pozwu, od której powódka została zwolniona;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 13.525 zł (trzynaście tysięcy pięćset dwadzieścia pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Mikołaj Tomaszewski Andrzej Daczyński Bogdan Wysocki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 grudnia 2014 r. (data nadania) skierowanym przeciwko pozwanej W. Ś., powódka M. Z. wniosła o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niej umowy darowizny nieruchomości położonej w N., gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Koszalinie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), zawartej przez pozwaną i dłużnika M. B. (2) z pokrzywdzeniem powódki, której przysługuje wierzytelność w kwocie 189.500 zł z ustawowymi odsetkami, ustalona postanowieniem Sądu Rejonowego w Koszalinie z dnia 9 października 2012 r., w sprawie o sygn. akt: I Ns 1303/10 oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew z dnia 15 lipca 2014 r. pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od strony powodowej na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 2 sierpnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo w całości (pkt 1); kosztami postępowania obciążył powódkę w całości i z tego tytułu zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Powódka M. Z. i dłużnik M. B. (2) zawarli związek małżeński w dniu 19 września 2003 r., w C., I., który następnie został rozwiązany przez rozwód w dniu 21 maja 2009 r., w C. C. of C. C., C., I..

Rozwód został uznany za skuteczny na obszarze Polski wyrokiem wydanym przez Sąd Okręgowy w Warszawie VII Wydział Cywilny Rejestrowy w sprawie o sygn. akt: VII Co 577/09. W czasie trwania związku małżeńskiego powódka i dłużnik nie zawierali umów majątkowych małżeńskich. Nie posiadali wspólnych małżeńskich nieruchomości zapisanych na własne nazwiska. Z małżeństwa M. Z. i M. B. (2) nie posiadają wspólnych dzieci. M. B. (2) posiadał zadłużenia, które zostały zabezpieczone nieruchomościami pozamałżeńskimi w postaci: 375 P. D., A.. 101, W., I. (...), (...). N. E. A., C., I. (...), 611 R. L., J., I. (...).

W czasie trwania związku małżeńskiego powódki z M. B. (2), małżonkowie wybudowali dom mieszkalny na nieruchomości stanowiącej odrębną własność dłużnika w B., gminie B., dla której Sąd Rejonowy w Koszalinie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Opisana wyżej niezabudowana działka gruntu nr (...), położona w obrębie ewidencyjnym N., została nabyta przez M. B. (2) w drodze umowy przeniesienia własności nieruchomości z dnia 4 stycznia 2005 r., zawartej w Kancelarii Notarialnej w K. przed Notariuszem B. K.- akt notarialny Repertorium A Nr 58/05.

Wnioskiem z dnia 6 grudnia 2010 r. (data złożenia w sądzie) M. Z. wniosła o podział majątku wspólnego powódki i M. B. (2). We wniosku powódka wskazała, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika wchodzą nakłady na budynek wzniesiony na nieruchomości gruntowej, dla której Sąd Rejonowy w Koszalinie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) o wartości 500.000 zł. Nadto wniosła o dokonanie podziału majątku dorobkowego poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 250.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia wniosku do dnia zapłaty. M. B. (3) dowiedział się o wszczęciu przez powódkę postępowania o podział majątku wspólnego dopiero 14 lutego 2011 r., w drodze poinformowania go przez Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej o fakcie wszczęcia tego postępowania, wówczas załączono również odpis wniosku o podział majątku oraz dokumenty stanowiące załączniki tego wniosku.

W toku postępowania o podział majątku wspólnego, biegła sądowa mgr inż. E. S. w opinii dotyczącej określenia wartości nakładów powódki i M. B. (2) w postaci zabudowy działki gruntu nr (...) w okresie trwania związku małżeńskiego stron przy uwzględnieniu cen z dat poczynienia nakładów oraz w oparciu o stan budowy, treść umowy, oraz dokumentację ustaliła, że wartość rynkowa przedmiotu opinii wynosi 379.000 zł.

Po wszczęciu postępowania o podział majątku wspólnego powódki i M. B. (2), J. B. działający w imieniu i na rzecz swojego syna M. B. (2) w drodze umowy darowizny zbył na rzecz pozwanej W. Ś. (swojej córki i jednocześnie siostry darczyńcy) zamieszkującej od wielu lat w B., działkę gruntową nr (...) o pow. 0,1999 ha położoną w obrębie (...) - N., zabudowaną budynkiem murowanym, przeznaczonym na cele mieszkaniowe, o powierzchni 250,00 m ², nie wykończonym oraz budynkiem gospodarczym.

Postanowieniem z dnia 09 października 2012 r. Sąd Rejonowy w Koszalinie, I Wydział Cywilny, w sprawie o sygn. akt: I Ns 1303/10 dokonał podziału majątku wspólnego powódki M. Z. i M. B. (2) zasądzając na rzecz powódki od M. B. (2) spłatę w wysokości 189.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 14 października 2013 r.

Następnie powódka w roku 2013 zainicjowała przeciwko dłużnikowi postępowanie egzekucyjne celem wyegzekwowania ww. kwoty 189.000 zł, które prowadzono przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Koszalinie M. K.. Powódka wskazała wówczas we wniosku egzekucyjnym adres zamieszkania M. B. (2) jako: K., ul. (...). Tymczasem dłużnik od 1982 r., zamieszkiwał na terenie Stanów Zjednoczonych, o czym miała powódka wiedzę inicjując wcześniej postępowanie o podział majątku wspólnego. Stąd też Sąd Rejonowy w Koszalinie w toczącej się wówczas sprawie o podział majątku wspólnego podjął próbę doręczenia odpisu wniosku M. B. (3) na jego adres zamieszkania na terenie Stanów Zjednoczonych. Korespondencja została wówczas doręczona dłużnikowi za pośrednictwem Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w C. w dniu 14 lutego 2011 r.

Z uwagi na fakt, że dłużnik przebywał od wielu lat za granicą, a Komornik Sądowy nie posiadał wiedzy w zakresie jego aktualnego adresu zamieszkania za granicą, a tym samym z uwagi na brak majątku dłużnika na terenie Polski, z którego można by było skutecznie prowadzić postępowanie egzekucyjne, postanowieniem z dnia 12 czerwca 2014 r. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

W wyniku powyższych okoliczności powódka wystąpiła z przedmiotowym powództwem. W toku sprawy na wniosek powódki M. Z., postanowieniem z dnia 07 października 2015 r., Sąd Okręgowy w Poznaniu, XIV Wydział Cywilny udzielił powódce na czas trwania postępowania zabezpieczenia poprzez obciążenie nieruchomości położonej w miejscowości N., gmina B., nr działki (...), o pow. 0,1999 ha, stanowiącej przedmiot własności pozwanej W. Ś., zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Koszalinie o numerze (...) hipoteką przymusową do kwoty 189.500 zł.

Na skutek zażalenia strony pozwanej z dnia 12 października 2015 roku, Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny postanowieniem z dnia 19 stycznia 2016 r., wydanym w sprawie o sygn. akt: I ACz 2/16 zmienił zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek M. Z. o udzielenie zabezpieczenia.

M. B. (2) posiada obywatelstwo amerykańskie i od roku 1982 zamieszkiwał w C. na terenie Stanów Zjednoczonych. Tam też pracował, założył rodzinę i prowadził własną działalność gospodarczą. W czasie kiedy dokonana była darowizna na rzecz pozwanej W. Ś. dłużnik posiadał ruchomości w postaci samochodu B. (...), rok prod. 2000. Nadto posiadał on również wartościowy sprzęt elektroniczny i RTV, obrazy oraz meble. M. B. (2) dysponował wówczas oszczędnościami zgromadzonymi na rachunkach bankowych w: P. Bank, B. Bank (...), Bank (...) obecnie (...). W roku 2015 stan salda na rachunku w (...) Bank na dzień 20.08.2015 r., wynosił 42,183.98 USD, z kolei saldo rachunku bankowego w (...) Bank (...) na dzień 03 czerwca 2016 r., wynosiło 106,100.06 USD. W czasie dokonania darowizny na rzecz pozwanej siostry W. Ś., M. B. (2) posiadał nieruchomości mieszczące się pod adresem: 604 M. (...), D., (...), 375 P. D., A.. 101, W., I. (...), (...). N. E. A., C., I. (...), 611 R. L., J., I. (...).

W dniu 20 lipca 2016 r., na mocy aktu zrzeczenia się sporządzonego przed notariuszem S. I. dłużnik M. B. (2) nabył nieruchomość położoną w 145 W. Dr., S., (...)- (...) C. C..

Obecnie dłużnik dysponuje majątkiem ruchomym w postaci samochodu osobowego marki B. (...) zakupionym 07.03.2016 r., posiada własność nieruchomości położonej w powiecie L., stanie I. w miejscowości L. (parcela) U. 3, (działka) Lot 8, (kwartał) B. (...), adres: 36 E., Ln. L., (...), co do którego posiada wyłączne prawo własności, nieruchomość w postaci mieszkania znajdującego się w H. C. w stanie I. mieszcząca się pod adresem: 150 L. B., U. 17, B. G., I. (...).

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle dokonanych ustaleń faktycznych powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Podstawę prawną roszczenia stanowił art. 527 § 1 i 2 k.c.

Zgodnie z art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Natomiast § 2. ww. artykułu stanowi, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Z dokonanych ustaleń wynika, że na dzień złożenia powództwa wartość wierzytelności przysługującej powódce z tytułu podziału majątku wspólnego dokonanego w dniu 09 października 2012 r. wynosi 189.500 zł. Wierzytelność ta została stwierdzona tytułem egzekucyjnym - prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Koszalinie z dnia 09 października 2012r., w sprawie I Ns 1203/10, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności z dnia 14 października 2013r. Tym samym po stronie powódki, jako wierzyciela istniał przedmiot ochrony, uzasadniający skorzystanie ze skargi pauliańskiej.

Bezsporny pozostawał fakt, że w dniu 15 grudnia 2010 r. zawarta została w formie aktu notarialnego przed notariuszem T. P. – pomiędzy M. B. (2), w którego imieniu działał ojciec J. B. a pozwaną jego siostrą W. Ś. umowa darowizny zgodnie, z którą M. B. (2) darował na jej rzecz będącą jego własnością nieruchomość położoną w miejscowości N., gmina B., nr działki (...), o pow. 0,1999 ha, zapisaną w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Koszalinie o numerze (...). W przypadku bezskuteczności względnej wynikającej z art. 527 i n. k.c. korzyść majątkowa jest powiązana z odpowiednim uszczupleniem majątku osoby dłużnika. Korzyścią majątkową jest również nabycie rzeczy od dłużnika także wtedy gdy osoba trzecia nabywając ją płaci za rzecz nabytą cenę odpowiadającą wartości rynkowej tej rzeczy. W związku z powyższym należało przyjąć, że na skutek umowy darowizny z dnia 15 grudnia 2010 r. doszło do uzyskania korzyści majątkowej przez pozwaną W. Ś..

W toku sprawy ustalono, że w dacie dokonywania darowizny M. B. (2) dysponował trzema nieruchomościami gruntowymi zabudowanymi budynkami mieszkalnymi położonymi na terenie Stanów Zjednoczonych, posiadał również ruchomości w postaci samochodu osobowego marki B. (...), rok produkcji 2000, sprzęt elektroniczny, meble. Nadto, jak ustalono w toku przedmiotowego postępowania również w obecnej chwili dłużnik dysponuje majątkiem, z którego mógłby w pełni zaspokoić przysługującą jej wierzytelność z tytułu wydanego przez Sąd Rejonowy w Koszalinie postanowienia w przedmiocie podziału majątku wspólnego stron po ustaniu wspólności małżeńskiej. Z dokumentów złączonych do akt przedmiotowego postępowania wynika, że dłużnik na przestrzeni lat nabywał kolejno nieruchomości, posiadał majątek ruchomy, również z dokumentów bankowych wynika, że na rachunkach do niego należących gromadzone były znaczne oszczędności.

Dla potwierdzenia zasadności powództwa i tym samym wykazania niewypłacalności dłużnika powódka powoływała się jedynie na postanowienie komornika sądowego o umorzeniu egzekucji wobec jej bezskuteczności. Do postanowienia tego w ramach procesu ze skargi pauliańskiej nie należy przywiązywać jednak największego znaczenia.

W sprawie nie ulega wątpliwości, że na skutek umowy darowizny z majątku dłużnika wyszła nieruchomość objęte ww. umową. Nie zostało jednak udowodnione, że w dacie dokonania zaskarżonych czynności dłużnik M. B. (2) nie posiadał innego majątku, z którego mógłby zaspokoić się wierzycielka.

W sprawie bezspornym jest fakt, że działania zmierzające do zaspokojenia wierzytelności okazały się być bezskuteczne. Jak wynika z niekwestionowanych przez dłużnika twierdzeń powoda zastosowane przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Koszalinie M. K. środki egzekucyjne okazały się bezskuteczne wobec czego postępowanie egzekucyjne zostało umorzone na mocy postanowienia z dnia 12.06.2014 r. Działania podejmowane przez wierzyciela mające na celu poszukiwanie majątku dłużnika na terenie Polski nie odniosły zamierzonego skutku (dłużnik nie figurował w bazie danych ZUS, (...), US, zapytanie wystosowane do systemu O. o rachunki bankowe dłużnika również wypadło bezskutecznie, nadto miejsce pobytu M. B. (3) nie było Komornikowi Sądowemu znane). Wynikało to z faktu, że powódka wiedząc, że dłużnik posiada obywatelstwo amerykańskie i od 1982 r., mieszka w C. na terenie Stanów Zjednoczonych, wskazała w postępowaniu egzekucyjnym jako adres dłużnika – adres na terenie Polski. Nadto mimo, że Komornik Sądowy zawiadamiał powódkę w trybie art. 827 § 1 k.p.c. o przeszkodach w prowadzeniu postępowania egzekucyjnego z uwagi na przebywanie dłużnika na terenie Stanów Zjednoczonych i brak wiedzy w zakresie jego adresu - M. Z. nie wskazała organowi wykonawczemu, że takim adresem dysponuje (o czym świadczy fakt, że wskazała go w sprawie o podział majątku wspólnego). Zatem w ocenie Sądu bezskuteczność postępowania egzekucyjnego wynikała z wadliwości w jego prowadzeniu.

Na uwagę Sądu zasługuje również fakt, że jak już wcześniej wskazano zarówno powódka, jak i dłużnik M. B. (2) od wielu lat zamieszkują na terenie Stanów Zjednoczonych, gdzie zgromadził swój majątek. Co więcej oboje mieszkają w tym samym mieście, natomiast powódka nie podjęła jakichkolwiek działań, ażeby zweryfikować i zaspokoić swoje wierzytelności ze składników majątkowych M. B. (2) tam się znajdujących. Zwłaszcza, że z dłużnikiem zamieszkują w tej samej miejscowości, co również byłoby korzystniejsze dla powódki z punktu widzenia ponoszonych kosztów, a ewentualne prowadzenie przez nią postępowania egzekucyjnego nie wiązałoby się z takimi trudnościami.

Zatem w ocenie Sądu, powódka nie wykazała żadnych faktów, na podstawie których można w sposób logiczny wnioskować, że dłużnik jest niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Poza tym, w ocenie Sądu, w momencie kiedy przedmiotowa nieruchomość była pozwanej darowana, M. B. (2) nie posiadał wiedzy, że powódka zainicjowała postępowanie o podział majątku wspólnego przed Sądem Rejonowym w Koszalinie. Wynika to z faktu, że co prawda powódka wystąpiła do Sądu Rejonowego w Koszalinie z ww. wnioskiem w dniu 06 grudnia 2010 r. (data wpływu), a umowa darowizny, na mocy której pozwana nabyła własność nieruchomości została sporządzona 15 grudnia 2010 r., to dłużnik M. B. (2) powziął informację o toczącej się z jego udziałem sprawie o podział majątku wspólnego dopiero w dniu 14 lutego 2011 r. Zatem nie miał on wiedzy, że w momencie dokonania darowizny toczy się z jego udziałem postępowanie dotyczące podziału majątku wspólnego, którego składnikiem była sporna nieruchomość. Tym samym nie sposób uznać ażeby w momencie dokonywania czynności dłużnik M. B. (2) miał świadomość, że zbywając na rzecz pozwanej nieruchomość działał na szkodę powódki.

Zatem nie znajdą w sprawie zastosowania domniemania w zakresie świadomości pokrzywdzenia, gdyż nie wykazano pierwszej zasadniczej przesłanki istnienia stanu niewypłacalności w chwili dokonania sprzedaży.

Powódka w toku sprawy poddała pod wątpliwość wiarygodność informacji w zakresie posiadanego przez dłużnika majątku. Niemniej jednak, mimo że powódka również zamieszkuje w C., nie podjęła żadnych działań pozwalających na zweryfikowanie prawdziwości istnienia majątku posiadanego przez M. B. (2) w dacie dokonania darowizny. M. Z. nie uczyniła w tej kwestii nic, jedynie ograniczyła się do przypuszczenia, że podane informacje nie są wiarygodne.

Powódkę obciąża ciężar wykazania pokrzywdzenia wierzyciela, stąd w jej gestii leżało wykazanie zasadności dochodzonego pozwem roszczenia - czego nie uczyniła (art. 6 k.c.).

Wobec tego powództwo podlegało oddaleniu jako bezzasadne, ponieważ powódka nie wykazała zasadności roszczenia dochodzonego pozwem.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zaskarżyła go w całości. Powódka zarzucała rozstrzygnięciu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

-

art. 530 zd. 1 w zw. z art. 527 § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię, skutkującą jego niezastosowaniem i niewłaściwym przyjęciem, że dłużnik nie mógł działać z pokrzywdzeniem powódki, albowiem w chwili dokonywania zaskarżonej czynności nie wiedział, że posiada zobowiązania względem powódki, podczas gdy przed dokonaniem darowizny zaistniało zdarzenie prawne w postaci wyroku rozwodowego z dnia 21 maja 2009 r. z którego wynikało potencjalne roszczenie powódki względem dłużnika z tytułu podziału majątku wspólnego, wskutek czego należało uznać, że dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia powódki, jako przyszłej wierzycielki;

-

art. 530 zd. 2 k.c. w zw. z art. 527 § 3 k.c. poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i przyjęcie, że domniemanie prawne z art. 527 § 3 k.c. nie ma zastosowania w przedmiotowej sprawie, albowiem nie jest istotny charakter stosunku osoby trzeciej z dłużnikiem, ale charakter nabycia, odpłatny lub nieodpłatny, podczas gdy pozwana nabyła na podstawie umowy darowizny nieruchomość położoną w miejscowości N., nr działki (...), zapisaną w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Koszalinie o nr (...), a wyłączenie domniemania złej wiary osoby trzeciej na mocy przepisu art. 530 k.c. dotyczy sytuacji, gdy osoba trzecia uzyskuje korzyść majątkową odpłatnie;

-

art. 527 § 3 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że powódka była stroną, która wywodziła odmienne skutki prawne płynące z przyjętych w tym przepisie domniemań i w konsekwencji uznanie, że w żaden sposób nie wykazała istnienia podstawowych przesłanek, które warunkowałby zasadność skargi pauliańskiej, podczas gdy domniemanie złej wiary osoby bliskiej jest instytucją chroniącą interesy wierzyciela (powódki), wobec czego bezzasadnym było uznanie, że to na powódce ciążył ciężar obalenia domniemania z przepisu art. 527 § 3 k.c.;

-

art. 528 k.c. poprzez błędną jego wykładnię, skutkującą jego niezastosowaniem, pomimo że w przedmiotowej sprawie na podstawie umowy darowizny pozwana nabyła od dłużnika prawo własności nieruchomości położonej w miejscowości N., nr działki (...), zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Koszalinie o nr KOI (...), wskutek czego przepis art. 528 k.c. wyłączył konieczność wykazania przesłanki złej wiary osoby trzeciej,

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie oraz przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów skutkujące błędnym przyjęciem, że dokonanie darowizny przez dłużnika na rzecz pozwanej nie spowodowało jego niewypłacalności, albowiem zaspokojenie wierzytelności powódki mogło nastąpić z majątku dłużnika położonego w USA, podczas gdy dłużnik wyzbył się jedynego wartościowego majątku położonego w Polsce, z którego możliwe było realne zaspokojenie wierzytelności powódki bez nadmiernych kosztów,

-

art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktyczne zostały dostatecznie wyjaśnione, pomimo, że przy rozpoznaniu sprawy całkowicie pominął twierdzenia strony powodowej, że dłużnik M. B. (2) w żadnym stopniu nie wykonał zobowiązania nałożonego na niego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Koszalinie z dnia 9 października 2012 r., sygn. I Ns 1303/10, wobec czego poddaje to uzasadnionej wątpliwości istnienie składników majątkowych dłużnika na terenie Stanów Zjednoczonych (dalej USA) oraz możliwości zaspokojenia się z nich przez powódkę;

-

art. 231 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, pomimo że na podstawie faktu, że związek małżeński powódki z dłużnikiem M. B. (2) został rozwiązany przez rozwód w dniu 21 maja 2009 r. oraz ustaleń, że byli małżonkowie poczynili znaczne nakłady z majątku wspólnego na budynek wzniesiony na nieruchomości położonej w miejscowości N., nr działki (...), zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Koszalinie o nr (...), należało wyprowadzić wniosek, że dłużnik w chwili dokonania darowizny w dniu 15 grudnia 2010 r. miał pełną świadomość o konieczności podziału majątku wspólnego i związanej z tego tytułu wierzytelności powódki;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów oraz dokonanie ustaleń sprzecznych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, polegające na przyznaniu wiarygodności i mocy dowodowej dokumentom poświadczającym stan majątkowy dłużnika i błędnym uznaniu, że dokonanie darowizny na rzecz pozwanej nie spowodowało stanu niewypłacalności dłużnika, podczas gdy z treści przedłożonych dokumentów wynika, że dłużnik nabywał nieruchomości po cenach całkowicie oderwanych od rzeczywistych cen rynkowych, nadto niektóre z tych dowodów wykazywały stan majątku dłużnika w okresie będącym bez znaczenia dla ustalenia stanu jego niewypłacalności;

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie i przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na przyjęciu, że przedłożony przez powódkę dokument w postaci wyroku rozwodowego dłużnika z jego drugą żoną wraz z umową ugody małżeńskiej z dnia 7 marca 2017 r., w której zawarto oświadczenia o nieposiadaniu przez małżonków żadnych nieruchomości, nie odzwierciedla sytuacji majątkowej dłużnika M. B. (2).

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości; zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach procesu za obie instancje.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa prawnego.

S ąd Apelacyjny, zważył, co następuje:

Apelację należało uznać za uzasadnioną.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie budzą wątpliwości i dlatego Sąd Apelacyjny przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Ustalenia te w istocie nie są też kwestionowane w apelacji, w ramach podniesionych tam zarzutów o charakterze procesowym.

Ich analiza pozwala bowiem na przyjęcie, że w zdecydowanej większości stanowią one raczej próbę podważenia poprawności przeprowadzonego przez sąd procesu subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod prawne przesłanki skargi pauliańskiej, co charakterystyczne jest dla zarzutów naruszenia prawa materialnego, przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie.

W zasadzie jedynym zarzutem środka zaskarżenia odnoszącym się stricte do ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego jest zakwestionowanie przeprowadzonej przez ten sąd oceny wartości dowodowej dokumentu w postaci wyroku sądu amerykańskiego, rozwiązującego małżeństwo dłużnika z K. K. (k. 308 – 311).

Według skarżącej bowiem, odmiennie niż przyjął to sąd I instancji, treść tego wyroku, zawierającego również ustalenia małżonków co do podziału majątku wspólnego, przesądza, że dłużnik nie jest właścicielem nieruchomości na terenie USA.

Okoliczność ta jednak nie ma, z przyczyn, o których mowa dalej, istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, podobnie jak inne ustalenia sądu dotyczące majątku dłużnika położonego na terenie Stanów Zjednoczonych.

Zasadne natomiast okazały się podniesione w apelacji zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy wskazanych tam przepisów prawa materialnego.

Podzielić bowiem należy w pełni stanowisko skarżącej, że w ustalonym stanie faktycznym w sprawie wystąpiły wszystkie niezbędne przesłanki pozwalające uznać kwestionowaną umowę darowizny za bezskuteczną wobec powódki na podstawie przepisów o skardze pauliańskiej (art. 527 i nast. kc).

Przede wszystkim przyjąć należy, że na skutek dokonanej darowizny dłużnik M. B. (2) stał się niewypłacalny, co oznacza, że doszło do pokrzywdzenia powódki jako wierzyciela, w rozumieniu art. 527 § 2 kc.

Wbrew stanowisku sądu I instancji dla takiej oceny istotne, o ile nie decydujące znaczenie ma treść postanowienia Komornika przy Sądzie Rejonowym w Koszalinie z dnia 12 czerwca 2014 r. w sprawie Km 847/13 o umorzeniu egzekucji z uwagi na jej bezskuteczność.

Wynika bowiem z niego, że dłużnik nie posiada na terenie Polski majątku pozwalającego na skuteczne przeprowadzenie egzekucji.

Niezrozumiałe są wywody Sądu Okręgowego, dyskredytujące wartość tego dokumentu urzędowego z uwagi na wskazanie przez powódkę organowi egzekucyjnemu błędnego adresu dłużnika.

Wskazanie prawidłowego miejsca zamieszkania M. B. (2) na terenie USA, w sytuacji, gdy nie zamierzał on i nie zamierza dobrowolnie zaspokoić roszczeń powódki, nie mogłoby zmienić wyników wszczętego na jej wniosek postępowania egzekucyjnego.

Komornik nie miałby przecież, co oczywiste, uprawnień do prowadzenia egzekucji z majątku dłużnika poza granicami Polski.

Z tych samych względów bez istotnego znaczenia są wywody sądu dotyczące braku inicjatywy powódki w kierunku prowadzenia egzekucji przeciwko dłużnikowi na terenie Stanów Zjednoczonych.

W rzeczywistości na skutek dokonanej między dłużnikiem a pozwaną czynności darowizny powódka pozbawiona została w praktyce jakiejkolwiek możliwości uzyskania zaspokojenia zasądzonego na jej rzecz w postanowieniu o podziale majątku wspólnego świadczenia.

Takiej oceny nie podważa okoliczność, że dłużnik posiadać może nawet wartościowy majątek za granicą.

Niewypłacalność dłużnika, o jakiej mowa w przepisach art. 527 i nast. kc nie polega na tym, że dłużnik nie posiada żadnego majątku ani dochodów.

Natomiast przez niewypłacalność w rozumieniu przepisów o skardze pauliańskiej należy rozumieć taką sytuację, w której wierzyciel nie może uzyskać z majątku dłużnika zaspokojenia przy zastosowaniu przewidzianych prawem procedur egzekucyjnych.

Dodać też należy, że do uznania pokrzywdzenia wierzycieli wystarczające jest ustalenie, że na skutek dokonania zaskarżonej czynności zaspokojenie się z majątku dłużnika staje się trudniejsze, bardziej długotrwałe lub uciążliwe (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2001 r. w sprawie IV CKN 525/00, LEX nr 53110).

Podobnie, dla zwolnienia się przez osobę trzecią z zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela na podstawie przepisu art. 533 kc nie jest wystarczające wskazanie jakiegokolwiek majątku dłużnika, lecz wyłącznie takiego, z którego można skutecznie przeprowadzić egzekucję (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2006 r. w sprawie III CSK 8/06, OSNC, z. 12 z 2006 r., poz. 207).

Przenosząc to na realia rozpoznawanego sporu wymaga w pierwszej kolejności podkreślenia, że, jak już wspomniano, dłużnik, mimo twierdzeń o posiadaniu znacznego majątku, nie ma zamiaru spełnić dobrowolnie zasądzonego na rzecz powódki świadczenia.

W tej sytuacji jedyną dla niej możliwość zaspokojenia należnych jej roszczeń stanowi przymusowa egzekucja na podstawie tytułu egzekucyjnego w postaci postanowienia Sądu Rejonowego w Koszalinie z dnia 9 października 2012 r. w sprawie I Ns 1303/10.

Z kolei, z przyczyn oczywistych, przeprowadzenie takiej egzekucji w praktyce mogłoby być skuteczne jedynie z majątku znajdującego się na terenie Polski, bądź na terenie państw, z którymi Polskę wiążą umowy międzynarodowe, pozwalające na wzajemne uznawanie i wykonanie orzeczeń sądowych.

Natomiast pozwana nie próbowała nawet uprawdopodobnić, że uzyskany przez powódkę tytuł egzekucyjny, w postaci postanowienia działowego, mógłby być, w świetle prawa amerykańskiego, w tym właściwego prawa stanowego, uznany i przymusowo wykonany na terenie USA, tym bardziej bez znacznego nakładu sił, czasu i środków finansowych.

W rzeczywistości przeprowadzenie tego rodzaju egzekucji wydaje się mało prawdopodobne, a w praktyce niemożliwe.

Wymaga bowiem podkreślenia, że Polskę nie wiążą ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki żadne umowy międzynarodowe pozwalające na wzajemne uznawanie i wykonanie orzeczeń w majątkowych sprawach cywilnych.

Z uwagi na wykazaną, w wyniku dokonania darowizny, niewypłacalność dłużnika, znajduje w sprawie zastosowanie domniemanie z art. 529 kc, iż działał on ze świadomością pokrzywdzenia powódki jako wierzycielki.

Domniemanie to nie zostało skutecznie wzruszone w toku procesu.

Nie było w każdym razie ku temu wystarczające ustalenie, że w sprawie o podział majątku wspólnego dłużnikowi doręczono odpis wniosku o wszczęcie postępowania już po dokonaniu kwestionowanej umowy.

Po pierwsze, podzielić należy podzielić argumentację powódki, że dłużnik, mając świadomość poniesienia wspólnie z żoną nakładów z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, musiał liczyć się z wszczęciem prędzej czy później postępowania o ich rozliczenie.

Ponadto powódka zeznała (k. 227), że przed wszczęciem postępowania działowego przez swojego pełnomocnika próbowała załatwić sprawę ugodowo, a ostatecznie dłużnikowi wysłano drogą mailową informację o zamiarze wszczęcia takiego postępowania.

W tej sytuacji należy przyjąć, że kwestionowana umowa została zawarta jako reakcja dłużnika na tego rodzaju informacje, czyli wyłącznie w celu udaremnienia zaspokojenia przez powódkę jej ewentualnych roszczeń z tytułu rozliczenia nakładów, na co dodatkowo wskazuje bliska czasowo korelacja między datą złożenia wniosku o podział majątku wspólnego a datą dokonania darowizny.

Prawidłowość takiego stanowiska wzmacnia okoliczność, iż zarówno dłużnik, jak i pozwana nie wskazali innego racjonalnego i przekonującego motywu dokonania tej czynności.

Już tylko dla porządku należy dodać, że na rzecz powódki jako wierzyciela działa zarówno domniemanie z art. 527 § 3 kc, jak i wyłączenie, o jakim mowa w art. 528 kc.

Skutkuje to zmianą zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa.

Pociąga to za sobą także korektę zawartego w wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu, przez obciążenie nimi w całości pozwanej (art. 98 § 1 i 3 kpc), przy przyjęciu, że poniesione przez powódkę koszty wyniosły łącznie kwotę 4.117 zł (część opłaty sądowej od pozwu w wysokości 500 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 3.617 zł).

Z kolei od pozwanej na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych od pozwanej należało ściągnąć część opłaty sądowej od pozwu w wysokości 8.975 zł, od której powódka została zwolniona.

Z tych przyczyn na podstawie art. 386 § 1 kc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego i procesowego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O należnych powódce kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 391 kpc oraz § 10 ust. 1 pkt 2) w zw. z § 2 pkt. 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800 ze zm.).

Koszty te obejmowały opłatę sądową od apelacji w wysokości 9.475 zł oraz wynagrodzenie adwokata w wysokości 4.050 zł, czyli łącznie kwotę 13.525 zł.

Mikołaj Tomaszewski Andrzej Daczyński Bogdan Wysocki