Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny postanowieniem wydanym w dniu 26 czerwca 2014 roku w sprawie z wniosku J. G. (1), J. G. (2) i Ł. P. z udziałem Ł. M. (1) i W. O. (1)
o stwierdzenie nabycia spadku po J. M., K. T. i po M. G. (1) w pkt. 3. stwierdził, że spadek po M. G. (2) (synu M. L. i J. B.) zmarłym w dniu 1 lutego 2011 roku w Ł. ostatnio stale zamieszkałym w Ł. na podstawie testamentu własnoręcznego bez daty, zatytułowanego „Ostatnia wola”, otwartego i ogłoszonego przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi w dniu 24 kwietnia 2012 roku z dobrodziejstwem inwentarza nabył W. O. (1) (syn M. S. i D. R.) w całości. (postanowienie – k. 597).

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł pełnomocnik uczestnika postępowania Ł. M. (1). Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 949 § 2 k.c., stanowiącego m. in. że brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do wzajemnego stosunku kilku testamentów poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy brak daty testamentu zatytułowanego „ostatnia wola” pociągał za sobą wątpliwości co do wzajemnego stosunku testamentów sporządzonych przez M. G. (1), których nie usuwają argumenty przez Sąd
w uzasadnieniu;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c., art. 231 k.p.c.,
art. 233 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na:

⚫

przekroczeniu granic oceny dowodów ustanowionych w art. 233 § 1 k.p.c. przyznanie waloru wiarygodności i uznanie za decydujące zeznania W. O. (1) i B. K. w zakresie dotyczącym okazania im testamentu zatytułowanego „ostatnia wola”, a tym samym, co do kolejności sporządzenia obu testamentów i chęci zmarłego „anulowania” testamentu na rzecz rodzeństwa i Ł. M., w sytuacji, gdy W. O. był bezpośrednio zainteresowany stwierdzeniem nabycia spadku na podstawie testamentu „ostatnia wola”, a B. K. jest jego kolegą – w braku jakichkolwiek innych dowodów, co do kolejności testamentów;

⚫

niewystarczające, bo obejmujące jedynie jeden akapit na s. 18 uzasadnienia, wyjaśnienie przez Sąd dowodów, na których się oparł i przyczyn dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej w zakresie ustalenia oby testamentów, w sytuacji, gdy była to jedna z kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy kwestii.

W konkluzji powyższych zarzutów, pełnomocnik uczestnika postępowania wniósł o zmianę postanowienia w punkcie 3 poprzez stwierdzenie nabycia spadku po M. G. (1) na podstawie sporządzonego przezeń testamentu własnoręcznego z 18 stycznia 2011 roku, zatytułowanego „Do wszystkich”, a także zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu Ł. M. (1) w postępowaniu apelacyjnym, oświadczając jednocześnie, że nie zostały one uiszczone ani w całości, ani w części. (apelacja – k. 630-631)

W toku postępowania apelacyjnego strony potrzymały dotychczasowe stanowiska procesowe. (protokół – k. 684-685)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Sąd odwoławczy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, przyjmując je za własne, czyniąc integralną częścią poniższych rozważań. Wobec powyższego nie widzi konieczności ich ponownego, szczegółowego przytaczania. (por. wyrok SN z dnia 22 sierpnia 2002 roku, V CKN 348/00, Lex nr 52761, Prok. i Pr. 2002/6/40)

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż apelacja uczestnika postępowania sprowadza się do kwestionowania stanowiska Sądu I instancji, wedle którego okoliczności przedmiotowej sprawy nie pozostawiają wątpliwości, co do kolejności sporządzenia przez M. G. (2) testamentów, wobec czego drugi z testamentów nie musiał zostać opatrzony datą, aby stanowił ważne oświadczenie woli.

Na wstępie koniecznym jest odniesienie się do sformułowanych przez skarżącego zarzutów naruszenia przepisów postępowania, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

W ocenie Sądu Okręgowego nie można podzielić stanowiska skarżącego, że rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zapadło z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. zgodnie z którym Sąd winien oceniać wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny zgromadzonego przez strony materiału dowodowego i wbrew wywodom apelacji dokonał jego wszechstronnej oceny nie naruszając zasady swobodnej oceny dowodów. Podkreślić bowiem należy, iż przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona tylko w przypadku, gdyby nie była oparta na odpowiadającemu zasadom logiki powiązaniu ujawnionych w postępowaniu dowodowym okoliczności w całość zgodną z doświadczeniem życiowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r., II CKN 817/00). Skarżący braku logiki w ocenie materiału dowodowego lub sprzeczności tej oceny z doświadczeniem życiowym zdaniem Sądu Okręgowego nie wykazał. Zauważyć bowiem trzeba, że powód podnosząc powyższy zarzut nie wskazał, w jaki sposób Sąd I instancji zasadę swobodnej oceny dowodów naruszył, ograniczając się jedynie do zaprezentowania stanu faktycznego ustalonego na podstawie własnej oceny dowodów. Samo natomiast przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze /doniosłości/ poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu nie może stanowić o skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Mimo przeciwnych sugestii apelacji, Sąd I Instancji, dokonał wnikliwej i trafnej oceny przedstawionych w sprawie dowodów, w oparciu o którą wyprowadził również słuszny wniosek jurydyczny,
że z materiału dowodowego przedmiotowej sprawy można wyprowadzić nie budzące wątpliwości wnioski, co do kolejności sporządzenia przez M. G. (1) testamentów, wobec czego drugi testament nie musiał zostać opatrzony datą, aby stanowił ważne oświadczenie woli. Skarżący natomiast nie przedstawił jakichkolwiek merytorycznych argumentów, które podważałyby prawidłowość poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń, jak i zaskarżonego rozstrzygnięcia. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że zarzut wadliwej oceny dowodów dla swojej skuteczności winien określać jakich to konkretnie uchybień dopuścił się sąd orzekający, naruszając tym samym zasady logicznego rozumowania bądź wskazania doświadczenia życiowego w toku wyprowadzania wniosków w oparciu o przeprowadzone dowody. Osoba skarżąca może zatem tylko wykazywać, posługując się wyłącznie argumentami jurydycznymi, że sąd naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności oraz mocy dowodów i że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy. Mając wskazany wymóg na względzie, skarżący usiłuje wprawdzie formułować swoje zastrzeżenia w sposób mu odpowiadający, niemniej jednak jedynie pozornie. W przeciwieństwie do Sądu Rejonowego, swoje stanowisko uzasadnia bowiem opierając się wyłącznie na wybiórczo powołanych okolicznościach, bez odniesienia się do całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Zamierzonego skutku nie mogła odnieść argumentacja apelującego zmierzająca do podważania wiarygodności zeznań świadków postępowania, w tym w szczególności W. O., wskazując, iż jest on bezpośrednio zainteresowany wynikiem sprawy. Idąc tym tokiem rozumowania skarżący poddaje w wątpliwość również wiarygodność przyjętej przez siebie tezy, zważywszy, iż jest on w równym stopniu zainteresowany rozstrzygnięciem sprawy. Uważna lektura treści uzasadnienia wskazuje, iż Sąd Rejonowy dysponując materiałem dowodowym zebranym w sprawie wyprowadził słuszny wniosek, iż nagranie, w którym zwracał się M. G. (2) do W. O. (1) zostało utworzone niedługo przed jego śmiercią, o czym świadczy zarówno ubiór spadkodawcy, jak też treść nagrania. Symptomatyczna przy tym była okoliczność, iż w trakcie oględzin mieszkania spadkodawcy, na stole w pokoju znaleziono zeszyt otwarty na stronie, gdzie zapisany był drugi testament spadkodawcy. Słusznie zatem uznał Sąd I Instancji, iż nie mogło budzić wątpliwości, iż zamiarem spadkodawcy było, aby właśnie ten dokument został odnaleziony i zrealizowany. Zatem wszystkie te okoliczności oceniane łącznie tworzą spójny obraz zdarzenia prowadzący do uznania wniosków Sądu w zakresie kolejności sporządzenia dokumentów, za trafne. Przypomnieć jeszcze raz należy, że dla podważenia dokonanej przez Sąd I Instancji oceny dowodów oraz poczynionych w oparciu o nią ustaleń nie jest nawet wystarczające wskazanie, że zgromadzone dowody pozwalają na wyciągnięcie odmiennych wniosków co do okoliczności faktycznych danej sprawy. Z pewnością zaś zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów nie może polegać li tylko na przedstawieniu własnych, zadowalających dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla niego oceny materiału dowodowego w oderwaniu od całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Do tego natomiast, w ocenie Sądu Okręgowego, sprowadza się wywód apelacji. Nie sposób przecież nie zauważyć, że apelacja w przeważającej mierze opiera się na ponownym, niemniej wybiórczym akcentowaniu okoliczności, które nie podważają zasadniczych wniosków płynących z poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń. Wskazać przy tym należy, iż zasada wyrażona w treści art. 233 § 1 k.p.c. obowiązuje także przy wyciąganiu wniosków przez strony procesowe, które przedstawiając w środku odwoławczym własne stanowisko nie mogą opierać się na fragmentarycznej ocenie dowodów. Temu wymogowi autor apelacji nie sprostał. Przedstawił własną ocenę dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy przy uwzględnieniu okoliczności korzystnych jedynie dla uczestnika postępowania.

Postępowanie dowodowe w zaskarżonym przez uczestnika postępowania zakresie zostało przeprowadzone przez Sąd I Instancji bardzo szczegółowo, w sposób niezwykle precyzyjny i wnikliwy odnosząc się do poszczególnych dowodów. Argumentacja uczestnika postępowania zaprezentowania w uzasadnieniu apelacji stanowi jedynie wyraz przyjętej przez niego linii obrony, zmierzającej do uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia, która nie mogła odnieść zamierzonego skutku.

Chybiony okazał się również zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy podziela dominujące w judykaturze stanowisko, iż strona może powołać się na zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia i zarzut taki można ocenić jako zasadny, gdy z powodu braku w uzasadnieniu elementów wskazanych w art. 328§2 k.p.c. zaskarżony wyrok nie poddaje się kontroli instancyjnej. Niemożność przeprowadzenia takiej kontroli miałaby miejsce, gdyby sąd odwoławczy nie był w stanie dokonać oceny toku wywodu, który doprowadził sąd pierwszej instancji do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2009 r., I UK 129/09, LEX nr 558286 , z dnia 30 września 2008 r., II UK 385/07, Lex nr 741082, z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, OSNC 2000/5/100 oraz z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07, M. Prawn. 2007/17/930). Natomiast argumentacja zaprezentowana na kanwie powołanego przepisu nie może stanowić podstawy do skutecznego podniesienia zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku posiada wszystkie niezbędne elementy konstrukcyjnej, co umożliwia dokonanie kontroli instancyjnej orzeczenia sądu pierwszej instancji.

W zakresie zarzutów materialnoprawnych skarżący zgłosił zarzut naruszenia art. 949 § 2 k.c. Zarzut ten nie jest uzasadniony wobec niewątpliwego ustalenia stanu faktycznego poczynionego przez Sąd Rejonowy, a które nie zostało skutecznie zakwestionowane rozpoznawaną apelacją. Wskazany zarzut został oparty na twierdzeniach skarżącego, że brak daty testamentu zatytułowanego „ostatnia wola” pociągał za sobą wątpliwości co do wzajemnego stosunku testamentów sporządzonych przez M. G. (2), których nie usuwają argumenty przywołane przez Sąd w uzasadnieniu, albowiem dowody na których Sąd oparł zaskarżonego rozstrzygnięcie są niewystarczające. Twierdzenia te zostały jednak obalone. Materiał dowodowy przedmiotowej sprawy dostarczył bowiem podstawy do przyjęcia, iż powołane okoliczności nie pozostawiają wątpliwości co do kolejności sporządzania dokumentów. Wobec czego drugi testament nie musiał zostać opatrzony datą, aby stanowił ważne oświadczenie woli. Sama polemika z taką decyzją sądu, bez wskazania argumentów, które podważałyby jej trafność i uzasadniałyby przyjęcie tezy apelującego, czyni zarzut oczywiście bezzasadnym.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, iż każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Zważyć bowiem należy, iż niniejsza sprawą jest sprawą rozpoznawaną w postępowaniu nieprocesowym, a każdy z uczestników co do zasady jest w równym stopniu zainteresowany w jej rozstrzygnięciu.

Zważywszy, że w toku postępowania drugoinstancyjnego uczestnik postępowania Ł. M. (1) korzystał z przyznanej z urzędu pomocy (...) Sąd Okręgowy na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (j.t. Dz. U. z 2014.635) przyznał i nakazał wypłacić na rzecz ustanowionego z urzędu pełnomocnika ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi kwotę 221,40 zł, obejmującą podatek VAT w wysokości 23% - § 9 pkt. 2, w zw. z § 13 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461).