Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Grebla

Sędziowie: SO Ireneusz Bieniek

SR del. Łukasz Woźniak (spr.)

Protokolant: prot. Aneta Woźniczka

przy udziale Małgorzaty Bańdo Prokuratora Prokuratury Rejonowej del. do Prokuratury Okręgowej,

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2013 roku, sprawy

W. G.

oskarżonego o przestępstwa z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk; art. 284 § 2 kk; art. 286 § 1 kk; art. 270 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i oskarżyciela posiłkowego,

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie

z dnia 21 lutego 2013r. sygn. akt II K 764/11/N,

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie do ponownego rozpoznania.

SSO Ireneusz Bieniek SSO Tomasz Grebla SSR Łukasz Woźniak

Sygn. akt IV Ka 463/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 28 listopada 2013 r.

W. G. został oskarżony o to, że

I.  w okresie od stycznia 2003 r. do grudnia 2004 r. w K. w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem firmę (...) poprzez wystawienie faktur na zakup towaru należącego do ww. firmy, a to w szczególności:

- w dniu 01.09.2004 r. faktury Nr (...) na zakup przewodów kominowych na nazwisko J. W.,

- w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...) na zakup profilu, masy uszczelniającej, unimaty na (...)

- w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...) na zakup betonu komórkowego na nazwisko T. S.,

- w dniu 28.07.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 23.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.08.2004 r. Nr (...), w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 31.08.2004 faktury Nr (...) na zakup materiałów budowlanych na nazwisko S. — Zakład (...),

- w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...) na zakup materiałów budowlanych, (...)i (...)na nazwisko (...) S. S.,

- w dniu 31.12.2003 r. faktury Nr (...), w dniu 22.01.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.01.2004 r. faktury Nr (...) na (...) A. L.,

- w dniu 10.09.2004 r. faktury Nr (...) na nazwisko C. P.,

- w dniu 09.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 20.08.2004 r. faktury Nr (...) na nazwisko Zakład (...),

- w dniu 09.08.2004 r. faktury Nr (...) na nazwisko W. L.

- w dniu 27.04.2004 r. faktury Nr (...) na nazwisko R. K.,

- w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...) na nazwisko J. K. (1), B. D. Firma (...),

- w dniu 05.01.2003 faktury Nr (...), w dniu 05.02.2003 r. faktury Nr (...), w dniu 14.07.2003 r. faktury Nr (...), w dniu 12.12.2003 r. faktury Nr (...), w dniu 16.12.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 10.12.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 25.10.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 02.04.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.04.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 14.05.2004 r. faktury (...), w dniu 30.05.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.05.2005 r. faktury Nr (...), w dniu 01.06.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 09.06.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 21.06.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 07.07.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 16.07.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 16.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 16.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 25.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 31.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 01.09.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 01.10.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 01.10.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 01.10.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 04.10.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 04.10.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 08.10.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 08.10.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 01.01.2005 r. faktury Nr (...) na (...) Przedsiębiorstwo (...),

- w dniu 16.12.2003 r. faktury Nr (...), w dniu 01.04.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...), w dniu 30.08.2004 r. faktury Nr (...) oraz za faktury z dnia 06.09.2004 r. faktury Nr (...) wystawionej na nazwisko S. P.,

- Nr (...) wystawioną w dniu 16.09.2004 r. na firmę (...),

po czym towar ten zbył w nieustalonych okolicznościach, nie dokonując za niego wpłaty do kasy firmy, co spowodowało straty na łączną kwotę 115.578,92 zł na szkodę (...) ul. (...),

tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

II.  w nieustalonym czasie 2004 r., pełniąc obowiązki magazyniera-sprzedawcy, będąc osobą odpowiedzialną za kasę firmy (...), dokonał przywłaszczenia powierzonych mu pieniędzy w kwocie 6.875,31 zł na szkodę firmy (...) ul. (...) w K.,

tj. o przestępstwo z art. 284 § 2 k.k.;

III.  w nieustalonym okresie od 2003 r. do 2004 r. w K. w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem firmę (...) poprzez nierozliczanie się z pracownikami, anulowanie dowodów (...), należności z B.O., co spowodowało straty na łączną kwotę 14.675,45 zł na szkodę firmy (...) ul. (...) w K.,

tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.;

IV.  w dniu 1 września 2004 r. w K. dokonał przywłaszczenia materiałów budowlanych wartości 8.255,01 zł należących do firmy (...) poprzez wystawienie faktury Nr (...) na swoje nazwisko i niedokonanie wpłaty za ww. materiały do kasy firmy,

tj. o przestępstwo z art. 284 § 2 k.k.;

V.  w dniu 2 kwietnia 2004 r. dokonał podrobienia podpisu o treści (...) na fakturze Nr (...) wystawionej przez firmę (...) - Sp. Jawna w K. ul. (...) w rubryce „podpis osoby uprawnionej do otrzymania faktury",

tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.;

VI.  w dniu 30 sierpnia 2004 r. dokonał podrobienia podpisu o treści (...) na fakturze Nr (...) wystawionej przez firmę (...)— Sp. Jawna w K. ul. (...) w rubryce „podpis osoby uprawnionej do otrzymania faktury",

tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie wyrokiem z dnia 21 lutego 2013 r. sygn. akt II K 764/11/N orzekł w sprawie następująco:

1.  orzekając w ramach zarzutu objętego punktem I. aktu oskarżenia, oskarżonego W. G. uznał za winnego popełnienia czynu polegającego na tym, że w okresie od dnia 30 sierpnia 2004 roku do dnia 16 września 2004 roku w K., działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, przywłaszczył sobie powierzone mu mienie w postaci towaru należącego do spółki (...) Spółka Jawna z siedzibą w T., a objętego fakturami VAT:

- nr (...) z dnia 30 sierpnia 2004 roku wystawionej na J. K. (1), B. D. Firma (...) na kwotę 2.526,80 zł oraz

- nr (...) z dnia 30 sierpnia 2004 roku wystawionej na Szkołę Podstawową (...) (...)na kwotę 4.291,37 zł,

(obie faktury na łączną kwotę 6.818,17 zł), a to w ten sposób, że towar ten zbył w nieustalonych okolicznościach, nie dokonując za niego wpłaty do kasy ww. spółki,

a także przywłaszczył sobie powierzone mu mienie w postaci pieniędzy pochodzących z zapłaty należności na rzecz ww. spółki:

- przez P. S. — kwoty 1.997,27 zł uiszczonej w związku z wystawieniem faktury VAT o nr (...) z dnia 06 września 2004 roku,

- przez J. P. — kwoty 1.956,00 zł, uiszczonej w związku z wystawieniem faktury VAT o nr (...) z dnia 10 września 2004 roku oraz

- przez firmę (...) — kwoty 72,00 zł, uiszczonej w związku z wystawieniem faktury VAT o nr (...) z dnia 16 września 2004 roku,

czyli pieniądze w łącznej kwocie 4.025,27 zł, co spowodowało straty na łączną kwotę 10.843,44 zł na szkodę spółki (...) Spółka Jawna z siedzibą w T.,

który to czyn stanowi występek z art. 284 § 2 kodeksu karnego w zw. z art. 12 kodeksu karnego i za ten czyn na mocy art. 284 § 2 kodeksu karnego wymierzył mu karę 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności;

2.  na zasadzie art. 414 § 1 kodeksu postępowania karnego w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 kodeksu postępowania karnego umorzył postępowanie karne o zarzucany oskarżonemu W. G. czyn opisany w punkcie II. aktu oskarżenia;

3.  na zasadzie art. 414 § 1 kodeksu postępowania karnego w zw. z art. 17 § 1 pkt 1 kodeksu postępowania karnego uniewinnił oskarżonego W. G. od czynu zarzucanego mu w punkcie III. aktu oskarżenia;

4.  orzekając w ramach zarzutu objętego punktem IV. aktu oskarżenia, oskarżonego W. G. uznał za winnego popełnienia czynu polegającego na tym, że w nieustalonym dniu, nie wcześniej niż dnia 01 czerwca 2004 roku i nie później niż dnia 31 sierpnia 2004 roku w K., dokonał przywłaszczenia powierzonego mu mienia w postaci materiałów budowlanych o łącznej wartości 8.255,01 zł należącego do spółki (...) Spółka Jawna z siedzibą w T., a to poprzez wystawienie dokumentu (...) na swoje nazwisko i niedokonanie wpłaty za ww. materiały do kasy ww. spółki, który to czyn stanowi występek z art. 284 § 2 kodeksu karnego

i za ten czyn na mocy powołanego przepisu wymierzył mu karę 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności;

5.  orzekając w ramach zarzutu objętego punktem V. aktu oskarżenia, oskarżonego W. G. uznał za winnego popełnienia czynu polegającego na tym, że w dniu 2 kwietnia 2004 roku w K. w celu użycia za autentyczny przez księgowość spółki (...)Spółka Jawna z siedzibą w T., dokonał podrobienia dokumentu w postaci faktury VAT o nr (...) z dnia 2 kwietnia 2004 roku, a to poprzez nakreślenie na niej podpisu o treści „(...)” w rubryce „podpis osoby uprawnionej do otrzymania faktury", który to czyn stanowi występek z art. 270 § 1 kodeksu karnego i za ten czyn na mocy powołanego przepisu wymierzył mu karę 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności;

6.  orzekając w ramach zarzutu objętego punktem VI. aktu oskarżenia, oskarżonego W. G. uznał za winnego popełnienia czynu polegającego na tym, że w dniu 30 sierpnia 2004 roku w K. w celu użycia za autentyczny przez księgowość spółki(...)Spółka Jawna z siedzibą w T., dokonał podrobienia dokumentu w postaci faktury VAT o nr (...) z dnia 30 sierpnia 2004 roku, a to poprzez nakreślenie na niej podpisu o treści (...) w rubryce „podpis osoby uprawnionej do otrzymania faktury", który to czyn stanowi występek z art. 270 § 1 kodeksu karnego i za ten czyn na mocy powołanego przepisu wymierzył mu karę 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności;

7.  na mocy art. 85 kodeksu karnego i art. 86 § 1 kodeksu karnego, biorąc za podstawę kary pozbawienia wolności z osobna wymierzone za zbiegające się, przypisane przestępstwa, wymierzył oskarżonemu W. G. karę łączną 7 (siedmiu) miesięcy pozbawienia wolności;

8.  na mocy art. 63 § 1 kodeksu karnego na poczet orzeczonej wobec oskarżonego kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia go wolności w sprawie w dniu 24 września 2004 roku oraz w okresie od dnia 21 kwietnia 2011 roku do dnia 09 listopada 2011 roku;

5.  na mocy art. 46 § 1 kodeksu karnego w związku ze skazaniem oskarżonego za czyn określony w punkcie 1. części dyspozytywnej niniejszego wyroku, orzekł wobec niego środek karny w postaci obowiązku naprawienia wyrządzonej tym czynem, a nienaprawionej dotąd szkody, poprzez uiszczenie na rzecz pokrzywdzonej spółki (...) Spółka Jawna z siedzibą w T. kwoty 4.243,44 zł (słownie złotych: cztery tysiące dwieście czterdzieści trzy 44/100);

9.  na zasadzie art. 619 § 1 kodeksu postępowania karnego kosztami postępowania mediacyjnego w wysokości 140 zł (słownie złotych: sto czterdzieści 00/100) obciążył Skarb Państwa;

10.  na zasadzie art. 630 kodeksu postępowania karnego i art. 638 kodeksu postępowania karnego wydatkami związanymi z oskarżeniem w części uniewinniającej i umarzającej postępowanie oraz wydatkami związanymi ze wznowieniem postępowania z urzędu obciążył Skarb Państwa;

11.  na zasadzie art. 624 § 1 kodeksu postępowania karnego w zw. z art. 17 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych zwolnił w całości oskarżonego od ponoszenia pozostałych kosztów sądowych, a to opłat od wymierzonej kary łącznej pozbawienia wolności oraz wydatków związanych z oskarżeniem w części skazującej.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł Prokurator oraz oskarżyciel posiłkowy.

Prokurator zaskarżył wskazany wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego. Na podstawie art. 438 pkt 1, 2 i 4 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił:

I.  obrazę przepisu prawa materialnego, a to art. 286 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie w kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie I. i błędne przyjęcie kwalifikacji prawnej z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., podczas gdy prawidłowa analiza ustalonego przez Sąd stanu faktycznego prowadzi do wniosku, iż znamiona czynu zabronionego z art. 286 § 1 k.k. zostały zrealizowane;

II.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 7 k.p.k., art.193 § 1 k.p.k. i art. 201 k.p.k. poprzez dowolną ocenę okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a wymagających wiadomości specjalnych oraz pominięcie istniejącej w sprawie, a istotnej dla postępowania opinii kryminalistycznej i niepowołanie innego biegłego z zakresu księgowości, jak i również niepowołanie biegłego z zakresu badań pisma ręcznego co do wykluczenia części kwestionowanych podpisów i orzekanie co do okoliczności sprawy wymagających wiadomości specjalnych bez odpowiedniej opinii i specjalistycznej wiedzy na ten temat, podczas gdy potrzeba uzyskania kolejnej opinii, skoro Sąd nie oparł się na już istniejącej, była oczywista i konieczna, a powyższe uchybienia mogły w znaczący sposób wpłynąć na treść orzeczenia;

III.  rażącą niewspółmierność wymierzonych oskarżonemu kar jednostkowych, a w konsekwencji kary łącznej pozbawienia wolności, polegającą na nieuwzględnieniu lub niedostatecznym uwzględnieniu występujących w sprawie okoliczności obciążających, a to znacznego stopnia zawinienia oskarżonego, wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynów, rodzaju naruszonych przez oskarżonego dóbr i wysokości wyrządzonej przestępstwem szkody oraz przecenieniu - nie występujących zdaniem skarżącego w tej sprawie - okoliczności łagodzących, a to wieku oskarżonego i średniego w ocenie Sądu stopnia społecznej szkodliwości czynu, w następstwie czego orzeczona kara jest nieadekwatna do stopnia zawinienia oskarżonego i wysokiego stopnia społecznej szkodliwości popełnionych przez niego przestępstw, a także nie jest w stanie spełnić swoich ustawowych celów w zakresie prewencji generalnej i indywidualnej

Ostatecznie Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Oskarżyciel posiłkowy zaskarżył wskazany wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego. Wyrokowi temu zarzucił:

- błąd w ustalenia faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia a polegający na błędnym przyjęciu wyjaśnień oskarżonego w części dotyczących przywłaszczenia przez niego powierzonych mu towarów i rzeczy, przywłaszczenia powierzonych mu pieniędzy oraz podrabiania podpisów i fałszowania dokumentów - jako wiarygodnych i odmówieniu tego waloru bądź pominięcie jako niemających znaczenia dla sprawy części zeznań świadków: Z. A., J. A., A. W., W. L. S. S., R. S., W. S., A. K. T. S., M. S., J. W., P. S., J. K. (1), R. K., S. C., J. K. (2), M. A., S. B., H. M., które w połączeniu także z opiniami biegłego sądowego z zakresu badań pisma W. W. oraz biegłego sądowego audytora w zakresie finansowo-księgowym S. G.zasługują na takie miano, co skutkowało błędnym przyjęciem przez Sąd nieistnienia przestępstw opisanych w akcie oskarżenia,

- rażącą niewspółmierność kary w stosunku do zarzucanych oskarżonemu czynów oraz wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa Nowej Huty, sprawa o sygn. akt II K 904/061N, który był wynikiem dobrowolnego poddania się karze przez oskarżonego.

Dodatkowo w uzasadnieniu apelacji oskarżyciel posiłkowy podniósł, że odrzucenie przez Sąd I instancji praktycznie wszystkich dowodów mających wpływ na wynik sprawy, bądź uznanie ich za niemające znaczenia dla sprawy, bez ich przeprowadzania, a jedynie w oparciu o akta sprawy o sygn. II K 904/06/N — która to sprawa zakończyła sie zgoła odmiennym rozstrzygnięciem Sądu rozpoznającego sprawę w 2006 roku, jest jawnym przekroczeniem granic swobody oceny materiału dowodowego przez Sąd orzekający w niniejszej sprawie.

Ostatecznie oskarżyciel posiłkowy wnosił o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesione w sprawie apelacje musiały doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi rejonowemu.

Trzeba bowiem zauważyć, że Sąd I instancji – prowadząc w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe – naruszył jedną z podstawowych naczelnych zasad polskiego procesu karnego, a mianowicie zasadę bezpośredniości.

Nie wdając się w szczegółowe rozważania teoretyczne, wskazać należy, że zgodnie ze wskazaną zasadą organ procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i środkiem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym, na którym opiera swe ustalenia, powinien być przede wszystkim środek dowodowy pierwotny (tzw. dowód pierwotny). W polskiej procedurze karnej wyżej wskazana zasada nie jest wprawdzie prawnie zdefiniowana, jednak jej moc wiążącą jako normy prawnej bezdyskusyjnie uznaje orzecznictwo Sądu Najwyższego jak i nauka procesu karnego. Zasadę bezpośredniości wyinterpretowuje się przy tym z art. 7 k.p.k. głoszącego zasadę swobodnej oceny dowodów, ale przede wszystkim obowiązywanie tej zasady wynika z przepisów k.p.k. przewidujących wyjątkowe zapoznawanie się przez sąd z dowodem utrwalonym już poza rozprawą, a więc zezwalających na posługiwanie się dowodem pochodnym, nieprzeprowadzonym bezpośrednio przed sądem. Szczególne znaczenie mają dwa przepisy: art. 92 k.p.k. głoszący, że podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia, oraz art. 410 k.p.k., w myśli którego podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Ustalać więc fakty można tylko na podstawie dowodów przeprowadzonych przed organem procesowym.

Istnieją oczywiście wyjątki od zasady bezpośredniości – wyrażone chociażby w art. 389 § 1 k.p.k., art. 391 § 1 i 2 k.p.k., art. 377 § 3 i 4 k.p.k. i inne. Na gruncie niniejszej sprawy szczególne znaczenie powinien mieć natomiast art. 392 § 1 k.p.k. – jako wyjątek od zasady bezpośredniości – zgodnie z którym sąd może odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy wskazać należy przede wszystkim, że prowadząc postępowanie dowodowe Sąd I instancji ograniczył się wyłącznie do odebrania wyjaśnień od oskarżonego ( k. 781-783) oraz przesłuchania w charakterze świadka wspólnika pokrzywdzonej Spółki - Z. A. ( k. 793-794).

Tymczasem w akcie oskarżenia wniesionym w niniejszej sprawie zawnioskowanych było do przesłuchania w sumie trzydziestu pięciu świadków, jak również do odczytania zawnioskowane były opinie biegłych m.in.: informatyczna, z zakresu badań dokumentów oraz z zakresu księgowości ( k. 613-614).

Na rozprawie w dniu 21 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy – na zasadzie art. 442 § 2 k.p.k. – uznał za ujawnione bez odczytywania wszystkie dowody zebrane w aktach sprawy, wskazując, że ich bezpośrednie przeprowadzenie nie jest konieczne, mając na uwadze także treść uprzedniego wyroku Sądu Okręgowego uchylającego wyrok I instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania i treść wskazań Sądu Okręgowego co do dalszego postępowania.

W tym miejscu należy zauważyć, że w sprawie niniejszej zapadł już uprzednio wyrok – w dniu 30 czerwca 2006 r. ( k. 625). Był to wyrok wydany w trybie art. 335 § 1 k.p.k. Następnie wyrokiem z dnia 8 listopada 2011 r. ( k. 702) Sąd Okręgowy w Krakowie wznowił postępowanie w niniejszej sprawie, uchylił ww. wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Jak wynika z uzasadnienia ostatnio wymienionego wyroku Sądu Okręgowego, podstawą wznowienia było ustalenie, że zaistniało uchybienie wskazane w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. Mianowicie okazało się, że oskarżony W. G. został już uprzednio skazany (w sprawie II K 1361/05/N) za jedno z zachowań będących elementem czynu ciągłego opisanego w punkcie 1. aktu oskarżenia w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy wskazał przy tym, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd jeszcze raz rozważy kwestię odpowiedzialności karnej W. G., mając na uwadze treść uprzedniego skazania w sprawie II K 1361/05/N. Sąd Okręgowy odnosił się więc wprost jedynie do ww. okoliczności (powagi rzeczy osądzonej), jak natomiast wynika ze wskazanego wyroku z dnia 8 listopada 2011 r. (jego uzasadnienia), Sąd Okręgowy nie kwestionował w pozostałym zakresie wyroku Sądu Rejonowego z dnia 30 czerwca 2006 r. W takiej sytuacji procesowej można więc było zasadnie twierdzić, że dowody odnoszące się do tych części skazania, które nie było kwestionowane przez Sąd Okręgowy, nie miały wpływu na uchylenie wyroku w myśl art. 442 § 2 k.p.k.

Tyle tylko, że sytuacja uległa diametralnej zmianie, gdy Sąd Rejonowy – rozpoznając ponownie niniejszą sprawę po wznowieniu postępowania – zakwestionował większość zarzutów postawionych w akcie oskarżenia W. G., oceniając w sposób odmienny – niż uczynił to Prokurator – zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym w szczególności zeznania świadków i opinie biegłych. Sąd I instancji – nie przeprowadzając bezpośrednio na rozprawie zdecydowanej większości dowodów – poddał je następnie krytycznej ocenie, w wyniku czego uniewinnił oskarżonego od większości zarzucanych mu czynów (odnośnie punktu I. aktu oskarżenia doszło do wyeliminowania z opisu czynu ciągłego większości zarzucanych oskarżonemu poszczególnych czynności sprawczych). Co szczególnie charakterystyczne, Sąd Rejonowy w uzasadnieniu swojego wyroku wskazał m.in., że częściowo nie dał wiary zeznaniom świadków R. S., P. R. i H. M. ( k. 821/II) – mimo że z dowodami tymi nie zapoznał się w sposób bezpośredni (tj. świadkowie ci nie zostali przesłuchani przed sądem). Poza tym Sąd wskazał również, że w jego ocenie niska jest wartość merytoryczna opinii z zakresu księgowości ( k. 821), nie zawiera ona wyjaśnień co do mechanizmów rozliczeń przyjętych w firmie (...). Jej brakiem jest też niewskazanie metodologii badań prowadzonych przez biegłego, a zatem nie wiadomo, w jaki sposób doszedł on do zawartych w niej wniosków. Ponadto – jak wynika z treści pisemnego uzasadnienia wyroku ( k. 822/II) – Sąd I instancji samodzielnie czynił ustalenia co do autorstwa niektórych podpisów na fakturach, nie posiłkując się w tym przedmiocie opinią z zakresu badań pisma, co jest oczywistym błędem, jako że sąd ani nie posiada wiadomości specjalnych z tej dziedziny, ani też nie może być niejako biegłym w sprawie przez siebie prowadzonej.

W takim przypadku w ocenie Sądu Odwoławczego Sąd Rejonowy nie był jednak uprawniony do zastosowania art. 442 § 2 k.p.k. czy też w szczególności art. 392 § 1 k.p.k. (zresztą na ten ostatnio przepis Sąd Rejonowy nie powoływał się). Skoro część materiału dowodowego zgromadzonego przez oskarżyciela była przez Sąd kwestionowana i oceniana krytycznie, to powinnością Sądu było przeprowadzić te dowody bezpośrednio – chociażby po to, aby dać możliwość stronom postępowania (na gruncie niniejszej sprawy w szczególności oskarżycielom – publicznemu i posiłkowemu) do aktywnego uczestniczenia w przeprowadzaniu tych dowodów, zadawania pytań świadkom i biegłym i ewentualnie wnioskowania o przeprowadzenie dodatkowych dowodów na poparcie stanowiska prezentowanego przez strony.

Warto w tym miejscu przywołać kilka orzeczeń wskazujących na istotną rolę zasady bezpośredniości w polskim procesie karnym.

W postanowieniu z dnia 4 kwietnia 2013 r. ( V KK 20/13, LEX nr 1314493) Sąd Najwyższy stwierdził, że „ Ocena dowodu z zeznań świadka, podobnie zresztą jak i z wyjaśnień oskarżonego, jest wypadkową z jednej strony oceny treści wypowiedzi danej osoby, a z drugiej strony ocen dotyczących samej osoby - jej poziomu umysłowego, cech charakteru, stanu emocjonalnego podczas przesłuchania, itp. Dlatego też bezpośredni kontakt z osobą przesłuchiwaną, spostrzeżenia i wrażenia odniesione w toku takiego przesłuchania, mają bardzo istotne znaczenie dla prawidłowej oceny wiarygodności tego dowodu.”

Z kolei Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 14 grudnia 2012 r. ( II AKa 360/12, LEX nr 1254538) wskazał, że „ Korzystanie przez sąd z pierwotnych źródeł dowodowych bezpośrednio na rozprawie daje stronom możliwość czynnego udziału w postępowaniu dowodowym poprzez stawianie pytań osobom przesłuchiwanym w ich obecności, zgłaszanie zastrzeżeń i uwag co do przeprowadzonych dowodów, czy innych czynności. Umożliwienie każdej stronie procesu aktywności dowodowej i udziału w czynnościach dowodowych kształtuje sytuację, w której realna staje się możliwość dokonania prawdziwych ustaleń faktycznych.”

Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 5 czerwca 2008 r. ( II AKa 62/08, LEX nr 470133) stwierdził natomiast, że „ W sytuacji, gdy dowody mają znaczenie dla winy oskarżonego albo jej stopnia, sąd nie może odstąpić od zasady przeprowadzenia ich na rozprawie nawet wówczas, gdy strony wyrażą na to zgodę.”

Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Odwoławczy doszedł do wniosku, że nieuprawnione było postąpienie Sądu I instancji polegające na odstąpieniu od bezpośredniego przeprowadzenia na rozprawie większości dowodów zawnioskowanych aktem oskarżenia, w tym w szczególności tych, które następnie zostały przez Sąd zakwestionowane i ocenione jako niewiarygodne, ale także tych, które z kolei stanowiły podstawę uznania winy oskarżonego. Postępując w ten sposób Sąd I instancji dopuścił się obrazy prawa procesowego – art. 410 k.p.k. – która niewątpliwie miała wpływ na treść orzeczenia.

Zasadny okazał się więc zarzut podniesiony w apelacji oskarżyciela posiłkowego (a dokładnie w jej uzasadnieniu) wskazujący na odrzucenie przez Sąd I instancji praktycznie wszystkich dowodów mających wpływ na wynik sprawy, bądź uznanie ich za niemające znaczenia dla sprawy, bez ich przeprowadzania, a jedynie w oparciu o akta sprawy o sygn. II K 904/06/N — która to sprawa zakończyła się odmiennym rozstrzygnięciem Sądu rozpoznającego sprawę w 2006 roku – co w ocenie oskarżyciela posiłkowego jest jawnym przekroczeniem granic swobody oceny materiału dowodowego przez Sąd orzekający w niniejszej sprawie. Wskazany zarzut w sposób wyraźny odnosi się także do naruszenia zasady bezpośredniości i art. 410 k.p.k.

Wskazane powyżej uchybienia Sądu I instancji musiały więc spowodować uchylenie zaskarżonego wyroku na podstawie art. 437 § 2 k.p.k. i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Sąd Odwoławczy uznał przy tym, że na zasadzie art. 440 k.p.k. uchylić należało zaskarżony wyrok także w zakresie, w którym doszło do skazania oskarżonego. Naruszenie zasady bezpośredniości i art. 410 k.p.k. mogło bowiem doprowadzić także do błędnej oceny tych dowodów, które Sąd przyjął jako podstawę skazania oskarżonego. Utrzymanie więc w mocy wyroku w tym zakresie byłoby rażąco niesprawiedliwe w rozumieniu art. 440 k.p.k.

Prowadząc ponownie postępowanie dowodowe Sąd Rejonowy odbierze więc wyjaśnienia od oskarżonego a następnie przeprowadzi bezpośrednio na rozprawie te dowody (przesłucha tych świadków), które mają znaczenie dla uznania winy jak też niewinności oskarżonego. Sąd może poprzestać na odczytaniu w trybie art. 392 § 1 k.p.k. protokołów przesłuchania tych świadków, których zeznania nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Odnośnie przeprowadzonych w sprawie opinii biegłych Sąd I instancji powinien także rozważyć co najmniej wezwanie biegłych (w szczególności z zakresu badania pisma oraz księgowości) na rozprawę celem złożenia ustnych opinii uzupełniających pod kątem wyjaśnienia wątpliwości, które uprzednio się pojawiły odnośnie tych dowodów a także celem umożliwienia stronom aktywnego udziału w przeprowadzaniu tych dowodów. W zależności od wyników tych czynności Sąd I instancji może rozważyć oczywiście dopuszczenie dowodu z pisemnych opinii uzupełniających tych samych biegłych bądź też opinii nowych biegłych (w szczególności z zakresu księgowości).

Dopiero tak przeprowadzone postępowanie dowodowe będzie mogło stanowić podstawę do dokonania wiążących, wiarygodnych i obiektywnych ustaleń faktycznych odnośnie popełnionych przez oskarżonego czynów i jego odpowiedzialności karnej za te czyny.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Ponieważ rozpoznanie apelacji oskarżyciela posiłkowego w zakresie wskazanych powyżej uchybień było wystarczające do wydania orzeczenia kasatoryjnego, Sąd Odwoławczy uznał, że rozpoznanie pozostałych zarzutów apelacji byłoby przedwczesne dla dalszego toku postępowania i dlatego też ograniczył rozpoznanie apelacji do ww. wskazanych uchybień. Sąd I instancji prowadząc natomiast ponownie postępowanie, rozważy pozostałe podnoszone w apelacjach argumenty, w szczególności w zakresie rażącej niewspółmierności wymierzonych kar – oczywiście w razie ponownego uznania winy oskarżonego.

SSO Ireneusz Bieniek SSO Tomasz Grebla SSR (del.) Łukasz Woźniak