Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 16 czerwca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Krzysztof Wąsik

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2025 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku A. P. i E. L.

o założenie księgi wieczystej i wpis prawa własności

na skutek apelacji wnioskodawczyń od postanowienia Sądu Rejonowego w Oświęcimiu z 5 lutego 2025 roku, sygnatura akt DzKW/KR1E/00000671/24

postanawia

oddalić apelację.

Sędzia Krzysztof Wąsik

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z 16 czerwca 2025 roku

Wnioskodawczynie A. P. i E. L. domagały się założenia księgi wieczystej dla działki nr (...) o pow. 0,7682 ha położonej w miejscowości L. gmina P. objętej zbiorem dokumentów (...) wraz z wpisem własności w wysokości po 1/2 części na ich rzecz, a to na podstawie postanowienia SR w Oświęcimiu z 7 listopada 2019 r. (I Ns 745/19) o uwłaszczeniu, aktu poświadczenia dziedziczenia z 9 lipca 2019 r., mapy do celów prawnych (...) z 10 października 2023 r. oraz wypisu z rejestru gruntów i wyrysu z mapy ewidencyjnej z 18 grudnia 2024 r.

Postanowieniem z 23 grudnia 2024 r. Referendarz Sądowy oddalił wniosek.

W skardze na orzeczenie Referendarza wnioskodawczynie zarzuciły, iż Referendarz błędnie domagał się modyfikacji wniosku w zakresie zmiany oznaczenia p.gr.(...) objętej ZD na działkę nr (...), albowiem okoliczność ta jest stwierdzona postanowieniem Sądu.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy, po rozpoznaniu ww. skargi, wniosek oddalił. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że wnioskodawczynie domagały się założenia księgi wieczystej dla działki nr (...), która powstała z p.gr. (...), która podzieliła się na p.gr. (...)i (...), a następnie zniesiono p.gr. (...) i p.gr. (...) do p.gr. (...), która podzieliła się na p.gr. (...), (...) i (...) - obecnie działkę nr (...). Działki objęte są zbiorem dokumentów ZD (...). Te okoliczność wynikają z postanowienia SR w Oświęcimiu z 7 listopada 2019 r. (I Ns 745/19) o uwłaszczeniu Sądu, ale przed założeniem księgi wieczystej dla działki nr (...) koniecznym jest ujawnienie tych zmian w ZD, ale ww. postanowienie sądu nie może stanowić podstawy ujawnienia tych zmian. Przepis § 28 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów stanowi, że dane dotyczące nieruchomości gruntowych i budynkowych wpisuje się w księdze wieczystej na podstawie wyrysu z mapy ewidencyjnej oraz wypisu z rejestru gruntów lub innego dokumentu sporządzonego na podstawie przepisów o ewidencji gruntów i budynków, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Jeżeli zmiana oznaczenia nieruchomości, o których mowa w ust. 1, dotyczy wyłącznie zmiany położenia nieruchomości, numeracji działek ewidencyjnych, obrębu ewidencyjnego lub sposobu korzystania z nieruchomości, podstawę wpisu w księdze wieczystej stanowi wypis z rejestru gruntów. Sąd zauważył, że samego postanowienia o uwłaszczeniu wynika także, że w 1973 r. został wykonany operat pomiarowy nr (...) i ten dokument wraz z aktualnymi wypisami z rejestru gruntów i wyrysami z mapy ewidencyjnej będzie stanowił podstawę ujawnienia zmian w ZD, nie zaś postanowienie Sądu o uwłaszczeniu, gdzie jedynie zmiany gruntowe zostały opisane. W niniejszej sprawie najpierw winny zostać ujawnione zmiany gruntowe w ZD, a dopiero następnie odłącznie z niego działki i założenie dla niej nowej księgi wieczystej.

Apelację od tego postanowienia złożyły wnioskodawczynie, które zaskarżając je w całości, zarzuciły naruszenie:

1.  art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez bezzasadne niezastosowanie i nieuwzględnienie treści rozstrzygnięcia zawartego w punktach 1 i 2 postanowienia z 7 listopada 2019 r. (I Ns 745/19), którego odpis wraz ze stwierdzeniem prawomocności został załączony do wniosku, a orzeczenie to zawiera stwierdzenie okoliczności badanych przez Sąd, zatem jest ono wiążące dla rozstrzygnięcia w postępowaniu wieczystoksięgowym;

2.  art. 626 ⁸ § 1 - § 3 k.p.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na badaniu okoliczności wykraczających poza zakres rozpoznania w postępowaniu wieczystoksięgowym, w szczególności faktu zmian ewidencyjnych działki gruntu poprzedzających nabycie nieruchomości przez wnioskodawczynie, mimo że ten fakt został już ustalony w toku postępowania prowadzonego przed Sadem, co znalazło wyraz z w punktach 1 i 2 prawomocnego postanowienia kończącego to postępowanie;

3.  § 19 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów przez wymaganie od wnioskodawczyń przedłożenia dokumentów i ujawnienia okoliczności, które nie są wymagane przez prawo, w szczególności przedłożenia dokumentów geodezyjnych będących podstawą ujawnienia działki (...), podczas gdy wnioskodawczynie jako podstawę wpisu powołały postanowienie Sądu Rejonowego w Oświęcimiu z 7 listopada 2019 r. (I Ns 745/19), w którym zostało już ustalone, że na podstawie operatu pomiarowego z 22 lutego 1973 r. dokonano podziału p.gr. 2006 położonej w gminie katastralnej L. objętej zbiorem dokumentów (...) na p.gr. (...) i p.gr. (...), a następnie zniesiono p.gr. (...) i p.gr. (...) do p.gr. (...), po czym p gr. (...) podzielono na p.gr. (...), p.gr. (...) i p.gr. (...), a następnie stwierdzono, że Z. N. nabyła z dniem 4 listopada 1971 r. na podstawie art. 1 ustawy z 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych prawo własności nieruchomości oznaczonej jako działka (...) o powierzchni 0,7682 ha położonej w L., gmina P., odpowiadającej według starej ewidencji p.gr. (...) opisanej w punkcie 1. postanowienia objętej zbiorem dokumentów (...), tym samym okoliczności uznane jako nieustalone zostały wykazane przy pomocy prawomocnego orzeczenia Sądu, a nadto dokumenty geodezyjne zostały złożone do zbioru dokumentów nieruchomości wraz z uprzednio złożonym wnioskiem o założenie księgi wieczystej i wpis prawa własności - nie zostały one zwrócone po zakończeniu postępowania;

4.  art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez zaniechanie wezwania wnioskodawczyń do uzupełnienia braków formalnych wniosku przez przedłożenie dokumentów ujawniających zmiany opisane w treści uzasadnienia postanowienia.

Skarżące wniosły o zmianę zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie ich wniosku w całości.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie godzi się zważyć, że wniosek o założenie księgi wieczystej i o wpis w niej własności nieruchomości inicjuje także postępowanie wieczystoksięgowe, ale przy odpowiednio poszerzonej kognicji sądu wieczystoksięgowego w stosunku do ogólnej reguły wyrażonej w art. 31 ust. 1 u.k.w.h. Oznacza to, że podstawą założenia księgi wieczystej i wniosku o wpis w niej prawa własności może być także inna niż określana w art. 31 ust. 1 u.k.w.h. kategoria dokumentów (postanowienie SN z 11.04.2013 r., II CSK 447/12). W ust. 2 § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów nie wskazano katalogu dowodów dopuszczalnych w postępowaniu dotyczącym zakładania księgi wieczystej, nie powinno jednak budzić wątpliwości, że mogą to być przede wszystkim dowody z dokumentów, ale także inne środki dowodowe przewidziane w przepisach o postępowaniu dowodowym. Dołączone do wniosku dokumenty, a w wypadkach wskazanych także inne środki dowodowe, podlegają każdorazowo ocenie sądu wieczystoksięgowego w ramach zakreślonej treścią art. 233 § 1 k.p.c. swobodnej oceny dowodów.

Zgodnie zaś z § 109 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym, przy zakładaniu księgi wieczystej dla nieruchomości, która nie miała księgi wieczystej albo której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu, bierze się z urzędu pod uwagę w szczególności zbiory dokumentów, dokumenty należące do zaginionej lub zniszczonej księgi wieczystej oraz zachowane części takiej księgi, a także dane z ewidencji gruntów i budynków.

Wywody powyższe były konieczne dla nakreślenie kognicji sądu wieczystoksięgowego w sprawie o założenie księgi wieczystej, która wymyka się granicom zakreślonym w „klasycznej” sprawie o wpis.

Istota badanej sprawy sprowadza się jednak do tego, czy wnioskodawczynie mogły domagać się założenia księgi wieczystej i wpisu prawa współwłasności na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Oświęcimiu z 7 listopada 2019 r. bez uprzedniej aktualizacji w zbiorze dokumentów oznaczenia ewidencyjnego nieruchomości, dla której ów zbiór jest prowadzony. Zgodzić się należy z Sądem a quo, że postanowienie z 7 listopada 2019 r., w szczególności w jego punkcie 1 stanowi uporządkowanie i usystematyzowanie – jedynie na potrzeby orzeczenia w przedmiocie uwłaszczenia - zmian gruntowych dotyczących parcel nr (...)i (...), dla których prowadzony jest zbiór dokumentów nr (...). Koniecznym było w postanowieniu uwłaszczeniowym odnotowanie, że obecna działka nr (...), na której uwłaszczyła się poprzedniczka prawna wnioskodawczyń, odpowiada parceli gruntowej (...), która powstała z podziału parceli (...), do której zniosły się parcele (...) i (...), a sama powstała wraz z parcelą (...) z podziału parceli (...). Żadnego innego sensu i znaczenia punktowi 1. postanowienia uwłaszczeniowego przypisać nie można. W szczególności nie stał się on podstawą ujawnienia jakichkolwiek zmian w zbirze dokumentów, co uznać należy za niezbędny krok przed złożeniem badanego wniosku. Niewątpliwie bowiem obecne dane ewidencyjne ujawnione w zbiorze dokumentów nr (...)są niekatulane i na użytek tegoż postępowania wymagały aktualizacji.

Jak ustalił Sąd I instancji dotąd nie wpłynęły do Sądu wieczystoksięgowego ani wniosek uprawnionego podmiotu, ani stosowne zawiadomienie urzędowe, które pozwoliłyby na dokonanie zmian - aktualizacji danych - w zbiorze dokumentów. Wniosek w niniejszej sprawie obejmuje w istocie nie tylko założenie nowej księgi wieczystej i wpis w niej prawa własności, ale jednocześnie także odłączenie ze zbioru dokumentów działki nr (...), gdyż na tę chwilę dla działki tej jest nadal prowadzony zbiór dokumentów nr (...). Ten, obejmujący zmiany w zbiorze dokumentów zabieg, nie jest jednak możliwy, gdyż w zbiorze tym działka (...) nie figuruje, a obejmuje on wciąż nieistniejące formalnie parcele gruntowe nr (...)i (...), z których dopiero „wywodzi się” rzeczona działka nr (...), powstała w wyniku kolejnych zmian geodezyjnych. Zgodnie zaś z art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c. sąd wieczystoksięgowy bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej i jeżeli tylko te trzy rodzaje dokumentów nie pozostają ze sobą w zgodzie, to wniosku nie może uwzględnić. Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie, gdyż żądanie wpisu dotyczy działki ewidencyjnej nr (...), która musi być „przeniesiona” ze zbioru dokumentów nr (...), tyle tylko, że w zbiorze tym działka ta nie figuruje, gdyż tam ciągle pozostają ujawnione parcele gruntowe o nr (...)i (...).

W pierwszej kolejności wnioskodawczynie winny zatem doprowadzić do uaktualnienia danych ewidencyjnych w zbiorze dokumentów nr (...) przez wykreślenie z niego parcel (...)i (...) i ujawnienie w nim parcel (...), (...) oraz odpowiadającej parceli nr (...) działki ewidencyjnej nr (...). Dopiero wtedy możliwe będzie odłączenie ze zbioru dokumentów działki nr (...) i założenie dla niej nowej księgi wieczystej z odpowiednim wpisem prawa własności. Zgodnie z § 114 zd. 1 ww. rozporządzenia w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym, część nieruchomości może być odłączona tylko wtedy, gdy zostaną przedstawione dokumenty stanowiące podstawę oznaczenia nieruchomości zarówno co do części odłączonej, jak i co do części pozostałej. Analogicznie brzmienie ma również § 36 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów. Ponadto, w myśl § 109 rozporządzenia w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym, przy zakładaniu księgi wieczystej dla nieruchomości, która nie miała księgi wieczystej albo której dotychczasowa księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu, bierze się z urzędu pod uwagę w szczególności zbiory dokumentów, dokumenty należące do zaginionej lub zniszczonej dotychczasowej księgi wieczystej oraz zachowane części takiej księgi, a także dane z ewidencji gruntów i budynków. Jak więc widać dane – aktualne dane – w zbiorze dokumentów, mają dla założenia nowej księgi wieczystej kapitalne znaczenie. Skarżące winny więc najpierw doprowadzić do uaktualnienia zbioru dokumentów nr (...), względnie do wniosku w badanej sprawie dołączyć wszystkie urzędowe dokumenty poświadczające zmiany gruntowe objętych nim parcel, w tym zwłaszcza operat pomiarowy nr (...). Samo postanowienie z 7 listopada 2019 r., nawet szczegółowo opisujące owe zmiany, takim dokumentem źródłowym, dokumentem geodezyjnym, mogącym być podstawą aktualizacji danych w zbiorze dokumentów, nie jest. Nie można zatem było odłączyć działki nr (...) ze zbioru dokumentów nr (...) i założyć dla niej nowej księgi wieczystej, gdyż działka ta w sensie wieczystoksięgowym nie istnieje i dopiero po aktualizacji zbioru dokumentów przez jej w nim ujawnienie, żądanie wnioskodawczyń będzie miało rację bytu.

Odnosząc się jeszcze do apelacji Sąd Okręgowy pragnie zauważyć, iż w piśmie Sądu z 10 grudnia 2024 r. (k. 12) wskazano wnioskodawczyniom formę dojścia do pożądanego przez nie skutku, a nawet zasugerowano odpowiednią modyfikację wniosku, w tym wymieniono szczegółowo dokumenty, które dla uzyskania pożądanego przez nie skutku są niezbędne. Pomimo to, wnioskodawczynie w piśmie z 18 grudnia 2024 r. (k. 14) podtrzymały jednak swoje żądanie w pierwotnym kształcie, dalej nie wykazując także za pomocą koniecznych dokumentów geodezyjnych, zmian gruntowych parceli objętych (...), prowadzących do powstania działki nr (...), co musiało skutkować oddaleniem wniosku.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

Sędzia Krzysztof Wąsik