Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Sławomir Bagiński

Protokolant Aneta Rogowska

po rozpoznaniu na rozprawie 30 października 2024 r. w B.

sprawy z odwołania B. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 10 kwietnia 2024 r. sygn. akt III U 294/23

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie;

II.  zasądza od B. M. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt III AUa 241/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 maja 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił B. M. przeliczenia wysokości emerytury.

B. M. zaskarżyła tę decyzję. Podniosła, że organ rentowy, przy obliczaniu wysokości jej emerytury, dokonał wadliwego zwaloryzowania składek zaewidencjonowanych na koncie.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie.

W wyroku z 10 kwietnia 2024 r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał B. M. prawo do wyrównania emerytury począwszy od dnia 1 lipca 2020 r., ustalając jej wysokość na tę datę na kwotę 5.158,14 zł.

Sąd Okręgowy ustalił, że decyzją z 11 sierpnia 2020 r. B. M. uzyskała prawo do emerytury od 1 lipca 2020 r. Wysokość emerytury została obliczona na podstawie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r., poz. 1251). Przy jej obliczaniu ZUS przyjął kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie B. M. z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 409.528,67 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 716.128,86 zł i średnie dalsze trwanie życie wynoszące 223,30 miesięcy. Emerytura wyniosła 5.041,01 zł.

25 maja 2023 r. B. M. złożyła wniosek o zwaloryzowanie składek na koncie emerytalnym oraz ponowne przeliczenie jej emerytury od daty jej przyznania, wskazując, że w decyzji z 11 sierpnia 2020 r. ZUS dokonał błędnej waloryzacji składek emerytalnych zgromadzonych na jej koncie, co skutkowało jej zdaniem zaniżeniem wysokości należnej jej emerytury, a kolejne decyzje powielały ten błąd.

ZUS zaskarżoną decyzją z 29 maja 2023 r. odmówił przeliczenia wysokości emerytury, uznając, że nie zachodziły przesłanki, o których mowa w art. 114 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy i argumentując, że wysokość emerytury została obliczona prawidłowo.

Sąd Okręgowy wskazał, że według organu rentowego gdy ustalenie emerytury następuje w III kwartale 2020 r., to podstawę obliczenia świadczenia stanowią:

1.  kwoty składek zaewidencjonowane na koncie odwołującej do 31 stycznia 2019 r. (należne za 2018 r.) zwaloryzowane wskaźnikiem za 2019 r. wynoszącym 108,94% (waloryzacja przeprowadzona 1 czerwca 2020 r.);

2.  składki za I, II, III, IV kwartał 2019 r. są waloryzowane odpowiednio wskaźnikami kwartalnymi za II, III, IV kwartał 2019 r. i za I kwartał 2020 r.;

3.  składki od 1 stycznia 2020 r. do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc ustalenia prawa do emerytury są przyjmowane w wysokości nominalnej. Nie podlegają żadnym waloryzacjom.

Natomiast odwołująca wskazywała, że wysokość jej emerytury winna być obliczona według metodologii wskazanej przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 6 października 2015 r. (III UZP 9/15). Wedle niej podstawę obliczenia emerytury stanowią:

1.  kwoty składek zaewidencjonowane na koncie odwołującej do 31 stycznia 2020 r. (należne za 2019 r.) zwaloryzowane wskaźnikiem za 2019 r. wynoszącym 108,94% (waloryzacja przeprowadzona 1 czerwca 2020 r.);

2.  kwoty składek należnych za 2020 r. poddanych waloryzacji kwartalnej w myśl art. 25a ust. 1 pkt 3 ustawy, obejmujące stan konta po pierwszym kwartale 2020 r. (kwota składek zaewidencjonowanych do końca kwietnia 2020 r.) zwaloryzowany wskaźnikiem waloryzacji za pierwszy kwartał 2020 r.;

3.  nominalna kwota składek należnych za okres po zakończeniu pierwszego kwartału 2020 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury, które w świetle art. 25a ust. 1 pkt 3 ustawy nie podlegają waloryzacji kwartalnej, gdyż ta kończy się wraz z pierwszym kwartałem 2020 r.

Wobec powyższego sąd pierwszej instancji za konieczne uznał dokonanie analizy przepisów, które wskazują sposób waloryzacji zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek na potrzeby ustalenia wysokości emerytury, a które są odmiennie interpretowane przez strony.

Sad Okręgowy powoła się na treść art. 25 ust. 1, 2, 3 i 4 oraz art. 25a ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r., poz. 1251, dalej jako „ustawa emerytalna”)

W ocenie Sądu Okręgowego z powyższych przepisów wynika, że składki gromadzone na indywidualnych kontach w ZUS podlegają corocznej waloryzacji o realny wzrost cen i usług. Roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja (roku waloryzacji). Waloryzację roczną składek przeprowadza się 1 czerwca z tego względu, że wskaźnik owej waloryzacji za poprzedni rok ogłaszany jest do 25 maja kolejnego roku. Waloryzacja składek przeprowadzana w danym roku oznacza więc podwyższenie (zwaloryzowanie) kwoty składek należnych do końca poprzedniego roku, a wpłaconych do dnia 31 stycznia roku waloryzacji. Wyznaczenie daty 31 stycznia, jako dnia ustalenia stanu konta podlegającego rocznej waloryzacji, jest uzasadnione tym, że zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 497), wpłaty składek za dany miesiąc należy dokonać do określonego dnia następnego miesiąca, zatem wpłata składki za grudzień danego roku następuje w styczniu kolejnego roku.

W wyniku ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej przed przyznaniem ubezpieczonej prawa do emerytury podwyższeniu wskaźnikiem waloryzacyjnym podlegają zatem składki należne do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym przeprowadzana jest ta waloryzacja. Natomiast składki należne za okres po zakończeniu tegoż roku obrachunkowego, które nie zostaną objęte kolejną roczną waloryzacją (gdyż ta nastąpi już po przyznaniu i obliczeniu wysokości świadczenia) podlegają waloryzacji kwartalnej, o jakiej mowa w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W trybie tego przepisu waloryzowana jest kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Zatem, podobnie jak w przypadku waloryzacji rocznych, także i w tym przypadku mechanizm waloryzacji ma narastający charakter i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany kwartał oraz podwyższanie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji. Natomiast wskaźnik waloryzacji jest wynikiem algorytmu podobnego do stosowanego przy waloryzacji rocznej, z tą różnicą, że chodzi o stosunek cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, z który przeprowadzana jest waloryzacja do poprzedniego kwartału, powiększony o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego.

Podłożem rozbieżności stanowisk pomiędzy stronami jest interpretacja art. 25 ust. 4 ww. ustawy, w myśl którego – waloryzacji podlega kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczanego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.

Sąd Okręgowy wskazał, że zdaniem organu rentowego zapis „na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja” oznacza, iż waloryzacja roczna przeprowadzana dnia 1 czerwca 2020 r. uwzględnia składki zgromadzone na koncie do dnia 31 stycznia 2019 r. (bo waloryzacja przeprowadzana jest za 2019 r.). Dlatego według niego waloryzacja roczna przeprowadzana 1 czerwca 2020 r. powinna być dokonywana wskaźnikiem ogłoszonym w obwieszczeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za 2019 r. z dnia 20 maja 2020 r. (M.P. z 2020 r., poz. 443) – wynoszącym 108,94 %, ale wskaźnikiem tym winny być zwaloryzowane składki, które były uiszczone za 2018 r. Dlatego konieczne było dokonanie dodatkowo waloryzacji kwartalnej za II kwartał 2019 r. wskaźnikiem 101,7 % (M.P. z 2019 r., poz. 861), za III kwartał 2019 r. – wskaźnikiem 100,30 % (M.P. z 2019 r., poz. 1177), za IV kwartał 2019 r. wskaźnikiem 100,60 % (M.P. z 2020 r., poz. 303) i za I kwartał 2020 r. wskaźnikiem 112,68 % (M.P. z 2020 r., poz. 550).

W ocenie Sądu Okręgowego prawidłowa jest jednak interpretacja odwołującej (znajdująca swe oparcie w postanowieniu SN z 6 października 2015 r., III UZP 9/15), z której wynika, że waloryzacja roczna przeprowadzana dnia 1 czerwca 2020 r. uwzględnia składki zgromadzone na koncie do dnia 31 stycznia 2020 r., bo waloryzacji mają podlegać składki, które winny być uiszczone za 2019 r. Dlatego wskaźnikiem waloryzacji 108,94 % (M.P. z 2020 r., poz. 443) winny być zwaloryzowane składki należne do dnia 31 grudnia 2019 r., a uiszczone do 31 stycznia 2020 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego konieczne było zwrócenie uwagi na literalną treść kolejnych obwieszczeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wskaźników waloryzacji składek emerytalnych, w których każdorazowo wskazywany jest wskaźnik waloryzacji składek za dany rok (lub kwartał), a nie wskaźnik waloryzacji tych składek w danym roku kalendarzowym lub kwartale. Tym samym oczywiste jest, że składki emerytalne za 2019 rok, których waloryzacja niespornie dokonywana jest w czerwcu 2020 roku, według stanu na dzień 31 stycznia 2020 roku, są waloryzowane wskaźnikiem waloryzacji składek za 2019 rok, wynoszącym 108,94%.

W ocenie |Sądu Okręgowego okoliczność, że ustawodawca zastrzegł waloryzację składek dopiero od 2000 r. (art. 25 ust. 3), nie stoi w sprzeczności z przedstawioną powyżej metodologią waloryzacji. Należy zwrócić bowiem uwagę, że w przypadku waloryzacji składek za 1999 rok ustawodawca nie wprowadził konstrukcji analogicznej jak w przypadku kapitału początkowego, gdzie z braku wskaźnika waloryzacji za 1999 rok, w przepisie art. 173 ust. 4 ustawy emerytalnej wprost wskazał, że pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 roku przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 roku, pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 rok. Przeciwnie, w przepisie art. 25 ust. 3 i 9 wskazano, że pierwszej waloryzacji dokonuje się za 2000 rok (nie w 2000 roku), przy zastosowaniu wskaźnika równego wskaźnikowi wzrostu przeciętnego wynagrodzenia za 2000 rok w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1999 rok (co oczywiste, aby ustalić powyższy wskaźnik, konieczne są dane z całego roku 2000 – dostępne przecież dopiero w roku 2001).

W świetle powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego, całkowicie błędna jest praktyka organu rentowego, który niejako dokonuje przesunięcia wskaźników waloryzacji składek emerytalnych o jeden rok wstecz, tj. wskaźnik waloryzacji składek za 2000 rok stosuje do waloryzacji składek za 1999 rok i w konsekwencji - wskaźnik waloryzacji składek za 2020 rok stosuje do waloryzacji składek za 2019 rok. Z tych względów w waloryzacji każdorazowo „brakuje” jednego rocznego wskaźnika waloryzacji, przez co składki za ostatnie pełne lata waloryzuje przy użyciu wskaźników kwartalnych. Jaskrawo widoczne jest to w sprawie niniejszej, w której składki emerytalne odwołującej za cały 2019 rok zostały zwaloryzowane waloryzacją kwartalną za I, II, III i IV kwartał 2019 roku, przy zastosowaniu kwartalnych wskaźników waloryzacji odpowiednio za II, III i IV kwartał 2019 roku oraz I kwartał 2020 roku.

Tymczasem zgodnie z brzmieniem cytowanych powyżej przepisów, skoro prawo do emerytury ubezpieczona nabyła w III kwartale 2020 roku (w dniu 1 lipca 2020 r.), to w dniu 1 czerwca 2020 roku wina była zostać dokonana ostatnia roczna waloryzacja składek emerytalnych zgromadzonych na jej koncie według stanu na dzień 31 stycznia 2020 roku (art. 25 ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej) – wskaźnikiem waloryzacji składek za 2019 roku wynoszącym 108,94 %, a waloryzacja kwartalna powinna zostać dokonana jedynie za I kwartał 2020 r. (art. 25a ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej) – wskaźnikiem waloryzacji składek za I kwartał 2020 roku wynoszącym 112,68 %. Do tego powinny być doliczone składki - zgromadzone po zakończeniu I kwartału 2020 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty emerytury - w nominalnej wysokości. Taki sposób obliczenia emerytury odwołującej odzwierciedla tabela znajdująca się w opinii uzupełniającej biegłej ds. rachunkowości (k. 102 a.s.).

Sąd Okręgowy wskazał, że mechanizm takiego obliczenia wysokości emerytury jest zgodny z metodologią szczegółowo zaprezentowaną w postanowieniu SN z 6 października 2015 r. (III UZP 9/15). Ponieważ sposób waloryzacji składek przez organ rentowy wydaje być się szerszym problemem, dlatego sąd pierwszej instancji obszernie przytoczył fragment uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego

Według Sądu Okręgowego orzeczenie powyższe zostało zaaprobowane w orzecznictwie i doktrynie, gdyż tak przedstawiony sposób waloryzacji rocznej i kwartalnej składek zaewidencjonowanych na koncie uznano za prawidłowy (tak m.in. postanowienie Sąd Najwyższego z 3 listopada 2015 r., III UZP 12/15, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 29 stycznia 2021 r., VIII U 1879/18, wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z 29 maja 2019 r., IV U 1351/18, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 27 lipca 2017 r., III AUa 1138/16, K. Antonów (w:) R. Babińska-Górecka, M. Bartnicki, S. Gajewski, B. Suchacki, M. Zieleniecki, K. Antonów, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w:) Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz do trzech ustaw emerytalnych, wyd. I, LEX/el. 2019, art. 25). Jego aktualność potwierdził także Sąd Najwyższy w wyroku z 24 listopada 2022 r. ( (...) 17/22), wskazując w uzasadnieniu, że roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia roku, w którym jest przeprowadzana waloryzacja (roku waloryzacji).

W przekonaniu Sądu Okręgowego mechanizm waloryzacji rocznej i kwartalnej opisany w art. 25 i art. 25a ustawy emerytalnej ma na celu uaktualnienie poprzez waloryzację wysokości wszystkich składek zgromadzonych na koncie ubezpieczonego na dzień uzyskania prawa do emerytury. Temu służy waloryzacja roczna obejmująca - w przypadku odwołującej przechodzącej na emeryturę w III kwartale – wszystkie składki, które wpłynęły na jej konto do 31 stycznia 2020 r. (a więc należne za 2019 r.). Waloryzacja roczna tych składek możliwa jest dopiero 1 czerwca 2020 r., bo dokonuje się jej wskaźnikiem waloryzacji wynikającym z obwieszczenia w Monitorze Polskim, który ukazał się dopiero w maju 2020 r. Pozostałe składki, nieobjęte waloryzacją roczną, waloryzowane są kwartalnie według wskazań wynikających z art. 25a ust. 2 ustawy emerytalnej. W przypadku odwołującej waloryzacją kwartalną winny być zatem objęte składki za pierwszy kwartał 2020 r. (art. 25a ust. 2 pkt 3). Przy takim mechanizmie waloryzacji składek – poza waloryzacją pozostają jedynie składki uiszczone na konto odwołującej za okres od 1 kwietnia 2020 r. do 30 czerwca 2020 r. Ich waloryzacja nie była możliwa, albowiem składki należne za czerwiec 2020 r. wpływają na konto dopiero w lipcu 2020 r. Wobec powyższego w przypadku osób, które uzyskują prawo do emerytury w lipcu 2020 r. (jak odwołująca) – waloryzacja składek za II kwartał nie byłaby możliwa, czym zapewne kierował się ustawodawca w art. 25a ust.2 pkt 3 ww. ustawy. Dlatego składki za ten okres doliczane są w nominalnej wysokości. Tak ustalona waloryzacja składek zgromadzonych na koncie pozwala na ustalenie wysokości emerytury przy uwzględnieniu zachowania siły nabywczej zgromadzonych składek na dzień ustalania prawa do emerytury.

Z tych względów nie ma racjonalnego uzasadnienia, aby w przypadku odwołującej waloryzacja roczna obejmowała składki, które zgromadziła na koncie do 31 stycznia 2019 r. (a więc półtora roku wcześniej). Tak przeprowadzona przez organ rentowy waloryzacja na koncie odwołującej nie odzwierciedla bowiem realnej wartości zgromadzonych przez nią składek do dnia uzyskania prawa do emerytury.

Tym samym z powyższego wynika, iż stanowisko prezentowane przez organ rentowy na gruncie rozpatrywanego przypadku jest nieprawidłowe. Mechanizm waloryzacji rocznej lub uzupełniająco kwartalnej jest stricte związany z okresem przechodzenia na emeryturę. Zaś wobec takiego ukształtowania treści wspomnianych przepisów o charakterze bezwzględnie obowiązującym nie można uznać, iż winien być on stosowany jakkolwiek odmiennie. Tym samym Sąd Okręgowy uznał wyliczenia dokonane przez biegłą w opinii uzupełniającej z uwzględnieniem metodologii wskazanej przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 6 października 2015 r. (III UZP 9/15) za miarodajne dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy uznał jednocześnie, że roszczenie odwołującej należy rozpatrywać w świetle art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. W myśl tego przepisu w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Okres, za który odwołująca wnosiła o wyrównanie, mieści się w przedziale 3 lat, albowiem wniosek o wyrównanie został zgłoszony dnia 28 lutego 2023 r., a przeliczenie winno nastąpić od 1 lipca 2020 r.

Na marginesie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że przesłanki z art. 114 ww. ustawy (wskazywanego przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji) także zostałyby spełnione, gdyby odwołująca wniosła o zmianę decyzji z dnia 11 sierpnia 2020 r. Zgodnie bowiem z art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy emerytalnej – w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego. Ustawodawca zrezygnował ze stosowania limitu czasowego na konwalidowanie nieprawidłowości, jeżeli osoba zainteresowana nabędzie na skutek uchylenia lub zmiany decyzji ze wskazanego powyżej powodu prawo do świadczenia lub świadczenie w wyższej wysokości (st. 1f pkt 1 w zw. z ust. 1e pkt 3).

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy uznał, że zachodzą podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji z dnia 29 maja 2023 r. i przyznanie odwołującej prawa do wyrównania emerytury począwszy od dnia 1 lipca 2020 r., ustalając wysokość emerytury na tę datę na kwotę 5.158,14 zł wedle wyliczeń biegłej w opinii uzupełniającej.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył organ rentowy, któremu zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

1)  przepisu art. 25 ust. 1, 3, 4 oraz art. 25a ust. 1, 2, 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.) poprzez niezasadne uznanie, że odwołującej przysługuje prawo do waloryzacji składek zewidencjonowanych na jej koncie do 31 stycznia 2020 r. wskaźnikiem za 2019 r. wynoszącym 108,94% (waloryzacja przeprowadzana 1 czerwca 2020 r.) a kwoty składek należnych po pierwszym kwartale 2020 r. - wskaźnikiem waloryzacji za I kwartał 2020 r., wobec czego emerytura odwołującej od 1 lipca 2020 r. została zaniżona;

2)  art. 133 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy poprzez niezasadne uznanie, że zaniżenie emerytury odwołującej miało miejsce na skutek błędu organu rentowego i przysługuje jej z tego tytułu wyrównanie za okres 3 lat.

Na podstawie art. 382 k.p.c. organ rentowy wniósł także o uzupełnienie materiału dowodowego poprzez przeprowadzenie dowodu z wydruku z (...) (aplikacja E2) - na fakty dot. sposobu przeprowadzania waloryzacji składek ubezpieczonej przez ZUS.

Jednocześnie organ rentowy wyjaśnił, że dowód ten nie mógł być zgłoszony wcześniej, ponieważ dopiero obecnie ujawniła się potrzeba jego zgłoszenia - po przeanalizowaniu uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce.

Mając na uwadze powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację odwołująca wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Ustalenia sądu pierwszej instancji były bezsporne i znajdują należy oparcie w materiale sprawy. Sąd Apelacyjny przyjmuje te ustalenia za własne.

Sporna była jedynie wykładnia prawa (w znaczeniu apragmatycznym). W tym względzie Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska sądu pierwszej instancji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie jest prawidłowe, ani tym bardziej oczywiste, stanowisko Sądu Okręgowego, że: składki emerytalne za 2019 rok, których waloryzacja niespornie dokonywana jest w czerwcu 2020 roku, według stanu na dzień 31 stycznia 2020 roku, są waloryzowane wskaźnikiem waloryzacji składek za 2019 rok, wynoszącym 108,94%.

Nie można też zgodzić ze stwierdzeniem sądu pierwszej instancji, że praktyka organu rentowego jest całkowicie błędna lub nie mająca racjonalnego uzasadnienia.

Kluczowe znaczenie ma treść art. art. 25 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.1251 t.j. ze zm., dalej przepisy tej ustawy powoływane będą bez poznaczenia) , zgodnie z którym: Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który (nie w którym – uwaga sądu ) jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji.

Wskazać przy tym należy, że racjonalnie brak jest możliwości waloryzacji za rok 2020 w czerwcu tegoż roku, chociażby z tego względu, że w czerwcu danego roku nie jest znana wartość inflacji za cały ten rok ani suma wzrostu składek. W 2020 r. dokonuje się waloryzacji za rok 2019 - waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia tego roku (czyli: roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja). W odniesieniu do okoliczności sprawy chodzi o kwotę składek zewidencjonowanych do 31.01.2019 r. Biorąc pod uwagę mechanizm rozliczania składek, chodzić będzie o po prostu o składki należne od przychodów uzyskanych do końca 2018 r. Podlegają one waloryzacji w czerwcu 2020 r. wskaźnikiem waloryzacji za 2019 r. Ten mechanizm wynika jednoznacznie z omówionego wyżej przepisu i nie powinien budzić wątpliwości. Dotyczy to także kapitału początkowego, co wynika z art. 173 ust. 5a u.e.r.f.u.s.

Analogiczna sytuacja odnosi się do waloryzacji kwartalnej.

Z tym, że jeżeli chodzi o waloryzację kwartalną należy wyróżnić dwa jej „rodzaje”:

1.  Waloryzacja składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną. Możliwość jedynie takiej waloryzacji wynika wprost art. 25a ust. 1;

W odniesieniu do okoliczności sprawy chodziłoby o składki zewidencjonowane za okres od 1.02.2019 r. do 31.01.2020 r. Okres ten wynika z tego, że ostatnią roczną waloryzację przeprowadzono za 2019 r., a ostatniej kwartalnej waloryzacji dokonuje się za pierwszy kwartał „danego roku” czyli roku, w którym ustalana jest wysokość emerytury (art. 25a ust. 2 pkt 3). Przykładowo: kwartalnej waloryzacji składek zaewidencjonowanych do końca kwietnia 2019 r. tj. na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana dokonuje się wskaźnikiem waloryzacji za II kwartał 2019 r. I tak odpowiednio dokonuje się kolejnych waloryzacji kwartalnych. Ostatniej kwartalnej waloryzacji w niniejszej sprawie dokonuje się za I kwartał 2020 r. w konsekwencji dotyczyć ona może składek zewidencjonowanych do końca pierwszego miesiąca tego kwartału, czyli do 31.01.2000 r.

2.  Waloryzacja składek zewidencjonowanych do 31 stycznia roku za który przeprowadzono waloryzację roczną, czyli chodzi o składki objęte poprzednio waloryzacją roczną. Taka waloryzacja nie wynika wprost z treści art. 25a. Przeciwnie art. 25a ust. 1 sugerowałby, że chodzi jedynie o składki zewidencjonowane po okresie objętym ostatnią waloryzacja roczną. Tym niemniej z treści art. 25a ust. 3 można wywieźć, że waloryzacji kwartalnej podlegają wszystkie składki zewidencjonowane do końca pierwszego miesiąca kwartału za który przeprowadza się waloryzację. Zgodnie bowiem z tym przepisem bowiem: Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych.

Z tym, że waloryzacja kwartalna w odniesieniu do składek zwaloryzowanych waloryzacją roczną nie może być przeprowadzona za kwartały, przypadające w roku, za który przeprowadzono waloryzacje roczną. W konsekwencji w odniesieniu do okoliczności sprawy kwartalna waloryzacja składek objętych waloryzacja roczną może być przeprowadzona jedynie za I kwartał 2020 r. (za kwartały poprzedzające przeprowadzono już waloryzację roczną za 2019 r.)

Podsumowując:

1) waloryzacji rocznej i kwartalnej podlega kwota składek zaewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca okresu, za który przeprowadzana jest waloryzacja. Będzie to zatem albo pierwszy dzień roku albo kwartału za który (nie „w którym”) przeprowadzana jest waloryzacja.

2) waloryzacja kwartalna nie dotyczy składek objętych ostatnią waloryzacją roczną, w sytuacji kiedy wskaźniki waloryzacji (rocznej ii kwartalnej) odnoszą się do tego samego roku. Nie można bowiem waloryzować tych samych kwot składek jednocześnie wskaźnikiem waloryzacji rocznej za 2019 r. i osobno za którykolwiek kwartał tego roku. Byłaby to podwójna waloryzacja za ten sam rok.

W niniejszej sprawie potrzebna była zatem waloryzacja kwartalna dotycząca:

1) składek zaewidencjonowanych po 31.01.2019 r,. to jest tych które nie były objęte waloryzacją roczną za rok 2019, czyli waloryzacja wskaźnikiem waloryzacji za II, III i IV kwartał 2019 r., a podlegały jej odpowiednio składki „za I, II i III kwartał” oraz

2) wszystkich składek wskaźnikiem waloryzacji za I kwartał 2020 r., ponieważ roczna waloryzacja została dokonana wskaźnikiem waloryzacji za 2019 r.

Konkludując waloryzacja składek w niniejszej sprawie powinna przestawiać się następująco:

1)  kwota składek zaewidencjonowanych do 31.01.2019 r. powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji podlega waloryzacji rocznej w czerwcu 2020 r. wskaźnikiem waloryzacji za 2019 r. (art. 25 ust. 3, 4, 5 , 6)

2)  a) kwota składek zaewidencjonowanych od 1.02.2019 r. do 31.04.2019 r. podlega waloryzacji kwartalnej wskaźnikiem waloryzacji za II kwartał 2019 r.

b)  suma kwoty obliczonej w punkcie a) i kwoty składek zaewidencjonowanych od 1.05.2019 r. do 31.07.2019 r. podlegają waloryzacji kwartalnej wskaźnikiem waloryzacji za III kwartał 2019 r.

c)  suma kwoty obliczonej w punkcie b) i kwoty składek zaewidencjonowanych od 1.08.2019 r. do 31.10.2019 r. podlegają waloryzacji kwartalnej wskaźnikiem waloryzacji za IV kwartał 2019 r.(art. 25a ust. 1, 2, 2a i 3)

3)  suma kwot obliczonych wyżej w punktach 1 i 2c oraz kwoty składek zaewidencjonowanych od 1.11.2019 r. do 31.01.2020 r. podlega waloryzacji kwartalnej wskaźnikiem waloryzacji za I kwartał 2020 r. (art. 25a 2, 2a i 3).

Z wykładnią tą zgodna jest metodologia zaprezentowana w pierwszej opinii bieglej (k. 37-47) oraz wyliczenie przedstawione przez organ rentowy (k. 152).

W ocenie Sądu Apelacyjnego argumentacja sądu pierwszej instancji zawiera istotne błędy argumentacyjne.

Sąd Okręgowy wskazał (cytat): Rozstrzygając spór pomiędzy stronami, konieczne jest zwrócenie uwagi na literalną treść kolejnych obwieszczeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wskaźników waloryzacji składek emerytalnych, w których każdorazowo wskazywany jest wskaźnik waloryzacji składek za dany rok (lub kwartał), a nie wskaźnik waloryzacji tych składek w danym roku kalendarzowym lub kwartale. Tym samym oczywiste jest, że składki emerytalne za 2019 rok, których waloryzacja niespornie dokonywana jest w czerwcu 2020 roku, według stanu na dzień 31 stycznia 2020 roku, są waloryzowane wskaźnikiem waloryzacji składek za 2019 rok, wynoszącym 108,94%.

Argument ten jest błędny i wynika z błędnego rozumienia użytych pojęć. W tym względzie ważne jest przypomnienie jednego z podziałów rodzajów nazw, stosowanego w logice czy językoznawstwie. Jest to podział na nazwy proste i złożone. W obwieszczeniu używa się nazwy złożonej w postaci „wskaźnik waloryzacji składek za rok”.

Zrozumienie tej nazwy wynika z analizy treści art. 25, w szczególności z jej ustępu 6.: Wskaźnik waloryzacji składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego.

Wskaźnik waloryzacji jest zatem obliczany na podstawie inflacji i wzrostu przypisu składek za dany rok. Waloryzacji dokonuje się za dany rok lub kwartał co jest związane z inflacją i przypisem składek w danym roku lub kwartale. Zwrot „za dany rok” nie odnosi się do składek za dany rok, lecz do wskaźnika za dany rok. Inaczej mówiąc chodzi o ogłoszenie „wskaźnika za dany rok, służącego waloryzacji składek”. Natomiast Sąd Okręgowy wyciągnął wniosek jakoby chodziło składki za dany rok. Stanowisko to jest błędne, chociażby z tego względu, że wskaźnik rocznej waloryzacji składek nie ma zastosowania tylko do składek za jeden konkretny rok, lecz do wszystkich składek zaewidencjonowanych do 31 stycznia w roku, za który przeprowadzana jest waloryzacja, w tym także do składek wcześniej zwaloryzowanych (zob. art. 25 ust. 4). W obwieszczeniu użyto nazwy złożonej „wskaźnik waloryzacji składek za rok”, lecz słowo składek nie odnosi się do okresu za jaki składki podlegają waloryzacji, tylko ogólnie określa przedmiot waloryzacji, odróżnia przez to „wskaźnik waloryzacji składek” od „wskaźnika waloryzacji emerytur i rent”.

Należy zwrócić uwagę, że w art. 25 i 25a, dla określenia za jaki okres składki podlegają waloryzacji, nie używa zwrotu „wskaźnik waloryzacji składek za okres”., czy „waloryzacja składek za okres”. Być może takie sformułowania mogłyby prowadzić do wątpliwości przedstawionych przez Sąd Okręgowy. Tymczasem ustawa w inny sposób określa do jakich składek ma być zastosowany „wskaźnik waloryzacji składek”, czy jakich składek ma dotyczyć „waloryzacja składek”. To które składki podlegają waloryzacji jest określane poprzez użycie słów „podlega”’ „waloryzowana jest” i zwrotów:

- „ kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja” (art. 25 ust. 4)

- „kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację” (art. 25a ust. 1).

- „kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja”(art. 25a ust. 3).

Waloryzacja jest przeprowadzana za rok (kwartał), w którym nastąpiła utrata siły nabywczej pieniądza i wzrost przypisu składe . W określeniach „za rok”, „za kwartał” nie chodzi o określenie które składki podlegają waloryzacji, tylko z jakiego roku obliczony jest wskaźnik waloryzacji składek. Chodzi o rok poprzedzającym termin waloryzacji (art. 25 ust. 6). Nie chodzi tu o składki za ten rok, czy kwartał, tylko o wskaźnik za ten rok/kwartał.

Ponadto argumentując Sąd Okręgowy, co najmniej dwukrotnie, błędnie używa zwrotu „w którym”. Zwrot ten wprowadza w błąd, zmieniając w istocie rzeczywistą treść art. 24 ust. 4 ustawy emerytalnej, a zarazem ma wzmacniać argumentację sądu pierwszej instancji. Odwołując się m. in. do treści 25 ust. 1, 2, 3 i 4 ustawy emerytalnej Sąd Okręgowy wskazuje, że „ Z powyższych przepisów wynika, że składki gromadzone na indywidualnych kontach w ZUS podlegają corocznej waloryzacji o realny wzrost cen i usług. Roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja (roku waloryzacji ).” Dalej stwierdza: W wyniku ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej przed przyznaniem ubezpieczonej prawa do emerytury podwyższeniu wskaźnikiem waloryzacyjnym podlegają zatem składki należne do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym przeprowadzana jest ta waloryzacja.

Nie wiadomo dlaczego z powyższych przepisów ma wynikać – jak twierdzi Sąd Okręgowy, że: w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego . Jak wskazywano, odpowiedni przepis (art. 24 ust. 4 ustawy emerytalnej) wskazuje bowiem, że Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja…. Nie chodzi zatem - jak błędnie dwukrotnie wskazuje Sąd Okręgowy - o rok w którym jest przeprowadzana waloryzacja. Tym samym nie chodzi o 31 stycznia 2020 r., tylko o rok za który jest przeprowadzana waloryzacja. Waloryzacja roczna w 2020 r,. jest przeprowadzana za 2019 r. Tym samym chodzi składki zaewidencjonowane do 31 stycznia tego roku - 2019.

Także argumenty dotyczące pierwszej waloryzacji kapitału początkowego oraz pierwszej waloryzacji składek są błędne. Wskazują na niezrozumienie istoty mechanizmu waloryzacji. Waloryzacja jest wprowadzona między innymi, czy też głównie dlatego, że pieniądze, podobnie zapisy wartości pieniężnych na koncie ubezpieczonego, tracą wartość na skutek inflacji Oczywiście zapisy wartości pieniężnych tracą wartość w tym sensie, że ostatecznie służą wypłaceniu emerytury w określonej wysokości. Wartość pieniędzy jest związana z czasem. W niniejszej sprawie sens ma nie abstrakcyjna utrata wartości pieniądza w jakimkolwiek czasie, lecz w odniesieniu do prawa określonej osoby do tych pieniędzy, czyli zasadniczo od momentu kiedy prawo własności lub inne prawo przeniesiono na daną osobę. Stąd też waloryzacja zasadniczo dotyczy utraty wartości pieniędzy po nabyciu pieniędzy . Przykładowo zgodnie z art. 358 ¹ § 3 k.c.: W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Należy zwrócić uwagę, że wartość kapitału początkowego jest obliczana na dzień 1 stycznia 1999 r. Hipotetycznie można przyjąć, że kapitał początkowy został „zgromadzony – nabyty” do końca 1998 r. Czyli kapitał ten traci wartość przez cały 1999 r. Stąd też – jak przewidział ustawodawca – należy go zwaloryzować w 2000 r. wskaźnikiem za 1999 r. Tymczasem pierwsze składki są gromadzone/ewidencjonowane dopiero od stycznia/lutego 1999 r. Zasadniczym mechanizmem waloryzacji jest waloryzacja roczna, toteż dokonuje się jej w odniesieniu do wszystkich składek „zgromadzonych” w danym roku. Wszystkie składki za rok 1999 r. tracą wartość przez cały 2000 r. Stąd też pierwszej waloryzacji składek, co do których w 1999 r. powstał obowiązek ich opłacenia (zaewidencjonowanych do 31 stycznia 2000 r.) dokonuje się w roku 2001 r. w odniesieniu do inflacji i wzrostu realnego sumy przypisu składek, czyli wskaźnika waloryzacji za rok 2000.

Dla lepszego zobrazowania kwestii waloryzacji można ją porównać do odsetek od lokat bankowych. Jeżeli dokonuje się lokaty pieniędzy w banku to pieniądze ulokowane danego dnia będą oprocentowane za okres po dokonaniu lokaty.

Tak też jest w przypadku waloryzacji, składki – pieniądze „ulokowane” na koncie ubezpieczonego, a w istocie należne za rok 2018 r. (i zaewidencjonowane do 31.01.2019 r.) będą oprocentowane za rok 2019 r,. w wysokości wskaźnika waloryzacji za ten rok. Utrata wartości pieniędzy (w uproszczeniu ponieważ, wchodzi w tu jeszcze kształtowanie wskaźnika waloryzacji przez wzrost składek) „posiadanych” w roku 2018 r. powoduje potrzebę ich zwaloryzowania z powodu utraty siły nabywczej w 2019 r.

Stanowisko sądu pierwszej instancji jest sprzeczne z jednoznaczną treścią art. 25 ust. 4 i art. 25a ust. 1, 2 i 3 ustawy emerytalnej. Sprzeczne jest także z sensem instytucji waloryzacji, która zasadniczo zapobiegać ma utracie wartości pieniądza. Celem waloryzacji jest zwiększenie nominalnej sumy „posiadanych: pieniędzy o inflację i globalny wzrost płac, które to zdarzenia mają miejsce po czasie nabycia tych pieniędzy, a nie o inflację sprzed ich nabycia. Nawet jeżeli mechanizm waloryzacji przewidziany w ustawie emerytalnej nie jest doskonały, to jego interpretacja nie może przecież zaprzeczać sensowi tej instytucji prawnej, a wynikającej z działania mechanizmów ekonomicznych. Oczywiste przy tym jest, że mechanizm waloryzacji nie zapobiega utracie wartości pieniądza w sposób „aptekarski”. Waloryzacja środków zgromadzonych do końca 2018 r., powinna być waloryzowana utratą wartości pieniądza(inflacją) i wzrostem przypisu składek (wzrostem płac) w 2019 r. Nie ma natomiast powodu aby np. składki należne za grudzień 2019 r. waloryzować wysokością inflacji za cały 2019 r. W takiej sytuacji waloryzowano by utratę wartości pieniądza za okres przypadający przed tym zanim składki stałyby się należne – zanim straciłyby na wartości. Jest to sytuacja absurdalna.

Nie znajduje żadnego uzasadnienia interpretacja prawa niegodna z jednoznacznym, bezpośrednim rozumieniem ustawy, zwłaszcza, że jest niezgodna funkcją instytucji waloryzacji, z sensem ekonomicznym tej instytucji.

Żadne z orzeczeń Sądu Najwyższego nie zawiera wyjaśnienia dlaczego wbrew jednoznacznej treści art. 25 ust. 4 i 25a ust. 2 i 3 przyjęto odmienne wskazania co do działania mechanizmu waloryzacji. Dlatego trudno podjąć polemikę z tym stanowiskiem. W każdym razie argumentując Sąd Najwyższy (III UZP 9/15, III UZP 12/15, (...) 17/22) używa stwierdzenia, że „ roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja (roku waloryzacji)”. Tymczasem z art. 25 ust. 4 wynika, że chodzi o rok za który przeprowadzana jest waloryzacja.

Wnioski co do mechanizmu waloryzacji zaprezentowane przez Sąd Najwyższy były powielane w niektórych orzeczeniach sądów powszechnych - ale także bez analizy treści kluczowych przepisów.

Kwestie dotyczące waloryzacji składek zostały zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w wyroku z 3 czerwca 2015 r. w sprawie III AUa 875/14. Gdyby uzupełnić przedstawione tam stanowisko o zmiany prawa (art. 25 ust. 2a i 2b), a także uszczegółowiając zaprezentowany mechanizm o mechanizm kwartalnej waloryzacji składek zaewidencjonowanych po 31 stycznia roku, za który przeprowadzona była ostania waloryzacja roczna, byłoby to w miarę kompletne wyjaśnienie sposobu przeprowadzania rocznej i kwartalnej waloryzacji składek.

Mając powyższe na względzie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok podlegał zmianie |(pkt I wyroku).

O kosztach orzeczono stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1, § 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika organu rentowego za postępowanie przed sądem drugiej instancji ustalono zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) - pkt II wyroku.