Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 25 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2013 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku J. K.

z udziałem E. K.

o ponowne wydanie tytułu wykonawczego

na skutek zażalenia wnioskodawczyni

na zarządzenie Przewodniczącego I Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 21 lutego 2013 r., sygn. akt I Co 20/13

p o s t a n a w i a :

uchylić zaskarżone zarządzenie.

UZASADNIENIE

J. K. wniosła o ponowne wydanie jej tytułu wykonawczego, którego podstawą jest wyrok rozwodowy Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 13 grudnia 2006 r.

Zarządzeniem z dnia 21 lutego 2013 roku Przewodniczący I Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Białymstoku zarządził zwrot wniosku. W uzasadnieniu zarządzenia wyjaśniono, iż wnioskodawczynię wezwano do uzupełnienia braków formalnych wniosku o ponowne wydanie tytułu wykonawczego poprzez złożenie jego odpisu i wskazanie dokładnego adresu dłużnika – w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania pod rygorem zwrotu wniosku. Wnioskodawczyni w odpowiedzi na wezwanie wniosła o skserowanie uprzednio złożonego przez nią pisma, ponieważ nie zachowała sobie żadnego egzemplarza. Podała też jako adres pozwanego Szpital (...) w C..

W uzasadnieniu zarządzenia powołano się na treść art. 130 § 1 i 2 k.p.c. i wskazano, że pomimo upływu wyznaczonego terminu wnioskodawczyni nie uzupełniła braków formalnych wniosku, przy czym jako skutecznego uzupełnienia braku nie można traktować prośby o sporządzenie kserokopii wniosku. Także uznano, że wnioskodawczyni nie podała dokładnego adresu dłużnika, ponieważ w adresie brak jest wskazania ulicy i numeru budynku, przy której znajduje się Szpital (...).

Na powyższe postanowienie powódka złożyła zażalenie, z którego wynikało, że nie zgadza się z decyzją o zwrocie wniosku i wnosi o jego rozpoznanie. Podała również dokładny adres szpitala, w którym przebywa dłużnik.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należało rozważyć, czy na decyzję w przedmiocie zwrotu wniosku o wydanie tytułu wykonawczego przysługuje zażalenie. W przepisach regulujących postępowanie egzekucyjne brak jest bowiem wyraźnego unormowania przewidującego dopuszczalność zaskarżenia zarządzenia przewodniczącego o zwrocie takiego wniosku. Artykuł 767 ⁴ k.p.c., zamieszczony w przepisach ogólnych o postępowaniu egzekucyjnym, przewiduje zaskarżalność jedynie postanowień sądu wydanych w toku postępowania egzekucyjnego, w wypadkach wskazanych w ustawie. Również art. 795 § 1 k.p.c., regulujący kwestię zażaleń w postępowaniu dotyczącym tytułów wykonawczych, stanowi tylko o możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności, co dotyczy także postanowień w przedmiocie ponownego wydania tytułu wykonawczego. Można więc zakładać, że środek ten – w odniesieniu do zarządzenia o zwrocie wniosku – jest niedopuszczalny, zwłaszcza że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności może być bez przeszkód ponowiony, a niezaskarżalność decyzji o jego zwrocie nie narusza praw strony.

Możliwe jest też przyjęcie stanowiska odmiennego, przy założeniu, że postępowanie klauzulowe ma charakter odrębny. W literaturze prawa (m.in. J. J., A. M.) oraz w judykaturze (zob. m.in. postanowienie SN z dnia 10 maja 2000 r., III CZ 48/00, LEX nr 51816; uzasadnienie wyroku TK z dnia 4 września 2006 r., P 2/06, OTK–A 2006, nr 8, poz. 98) uważa się, że postępowanie klauzulowe ma charakter autonomiczny w stosunku do postępowania rozpoznawczego, a także w stosunku do tzw. właściwego postępowania egzekucyjnego, mającego na celu przymusowe wyegzekwowanie świadczenia na rzecz wierzyciela. Postępowanie klauzulowe jest określane jako postępowanie pomocnicze dla właściwego postępowania egzekucyjnego (P. Telenga Komentarz do art. 781 Kodeksu postępowania cywilnego, LEX nr 136447). Można określić je jako postępowanie przygotowawcze do właściwego postępowania egzekucyjnego, a wydana w jego toku klauzula wykonalności wyraża stwierdzenie sądu, że tytuł uprawnia do egzekucji, oraz w razie potrzeby oznacza jej zakres (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1994 r., III CZP 143/94). Jak wynika z powyższego, autonomiczność postępowania o nadanie klauzuli wykonalności wobec postępowania rozpoznawczego, a nawet stricte egzekucyjnego, nie budzi wątpliwości ani w literaturze, ani w orzecznictwie.

Uznanie postępowania klauzulowego za autonomiczne pozwala w kwestiach nieuregulowanych jego przepisami na odpowiednie stosowanie – zgodnie z art. 13 § 2 k.p.c. – przepisów o procesie, a zarazem determinuje prezentowany w doktrynie pogląd, według którego postanowienie w przedmiocie nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie (H. Pietrzkowski, T. Ereciński Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie egzekucyjne, Komentarz do art. 781 k.p.c., teza 2, LexPolonica 38886998). Wobec tego, zdaniem Sądu Apelacyjnego, zaskarżenie zarządzenia o zwrocie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności można uznać za dopuszczalne, stosując odpowiednio art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c., analogicznie do tego, jak to zostało rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy w odniesieniu do możliwości wniesienia zażalenia na zarządzenie w przedmiocie zwrotu wniosku o udzielenie zabezpieczenia w uchwale z dnia 28 sierpnia 2008 r., III CZP 65/08 (OSNC 2009/7-8/112, Biul. SN 2008/8/7, LEX 422207). Istotne jest, że Sąd Najwyższy swoje stanowisko uzasadniał m. in. odrębnością postępowania zabezpieczającego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w podobny sposób można potraktować zarządzenie w przedmiocie zwrotu wspomnianego wyżej wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, a także wniosku o ponowne wydanie tytułu wykonawczego, zwłaszcza mając na uwadze skutki, jakie niesie za sobą ich złożenie, polegające przede wszystkim na przerwaniu biegu przedawnienia. Wprawdzie to zagadnienie jest w literaturze jeszcze sporne, jednak Sąd Najwyższy, odnosząc się do bankowego tytułu egzekucyjnego w uchwale z dnia 16 stycznia 2004 r. (III CZP 101/03, LexPolonica nr 365534, OSNC 2005, nr 4, poz. 58) stwierdził, że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przerywa bieg przedawnienia. W uzasadnieniu podkreślił, że dla oceny, czy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przerywa bieg przedawnienia, nie powinno mieć znaczenia, do nadania jakiej klauzuli wykonalności wniosek ten zmierza: deklaratywnej czy konstytutywnej, lub jakiego tytułu egzekucyjnego on dotyczy – sądowego czy pozasądowego, nie wyłączając bankowego tytułu egzekucyjnego. Innymi słowy, ocena z punktu widzenia art. 123 § 1 pkt 1 k.c. powinna być jednolita dla każdego wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. Podobne stanowisko Sąd Najwyższy wyraził również w wyroku z dnia 17 grudnia 2004r., sygn. II CK 276/04 (LEX nr 284135), gdzie stwierdził, że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przerywa bieg przedawnienia, bez względu na to, czy dotyczy on sądowego czy pozasądowego tytułu egzekucyjnego oraz w wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r., sygn. II CSK 203/11 (LEX nr 1125087).

Sąd Apelacyjny podziela pogląd, że hipotezą art. 123 § 1 k.c. winny być objęte wszelkie czynności konieczne, czyli niemożliwe do ominięcia w toku dochodzenia ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, a więc także wniosek o nadanie klauzuli wykonalności. Takiej wykładni nie sprzeciwiają się również kwestie wyłaniające się na tle stosowania art. 125 k.c. oraz art. 788 k.p.c., jak też fakt, że wierzyciel po uzyskaniu tytułu egzekucyjnego może nawet w ogóle nie wystąpić o wszczęcie egzekucji. W uzasadnieniu cytowanej uchwały z 16 stycznia 2004 r. Sąd Najwyższy zgodził się, że przewidziany w art. 125 § 1 k.c. termin przedawnienia roszczenia stwierdzonego sądowym tytułem egzekucyjnym rozpoczyna bieg na nowo od daty uprawomocnienia się tego tytułu (art. 124 § 2 k.c.), a nie od daty złożenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności ani od daty nadania klauzuli wykonalności. Stąd jednak nie wynika, że przedawnienie wspomnianego roszczenia nastąpi zawsze z upływem terminu określonego w art. 125 § 1 k.c., liczonego od daty uprawomocnienia się sądowego tytułu egzekucyjnego, nie powinno bowiem ulegać wątpliwości, że bieg tego terminu może zostać przerwany. Istnieje zgodność poglądów co do tego, że przerwanie biegu tego terminu może nastąpić na zasadach określonych w art. 124 k.c. przez złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, przy czym termin przedawnienia biegnący na nowo po umorzeniu postępowania egzekucyjnego może być znów przerwany przez złożenie wniosku o wszczęcie ponownego postępowania egzekucyjnego (art. 826 k.p.c.).

Dopuszczenie przerwania biegu przedawnienia przez złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności sądowemu tytułowi egzekucyjnemu nie stanowi więc odstępstwa od założeń regulacji przedawnienia w kodeksie cywilnym, lecz przeciwnie, w pełni z nią harmonizuje. Dotyczy to także możliwości ponownego nadania klauzuli wykonalności w przypadku objętym art. 788 k.p.c. Jeżeli możliwe jest kilkakrotne przerywanie biegu przedawnienia na zasadach określonych w art. 124 k.c. przez złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, to nie powinna budzić zastrzeżeń możliwość wielokrotnego przerwania biegu przedawnienia przez złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. Warto przy tym zaznaczyć, że w praktyce przypadki ponownego nadawania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu są bez wątpienia rzadsze niż przypadki ponownego wszczynania postępowania egzekucyjnego.

Końcowo wypada nadmienić, że jeśli chodzi o terminy określone w art. 125 k.c., skutkiem zwrotu wniosku, wobec bliskiego upływu terminu przedawnienia, może być utrata możliwości korzystania przez wierzyciela z pomocy przymusu państwowego dla wyegzekwowania roszczenia, to jest egzekucji roszczenia zasądzonego prawomocnym orzeczeniem lub objętego ugodą sądową (por. A. Jedliński Komentarz do art.125 Kodeksu cywilnego, w: Kidyba Andrzej (red.) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, LEX nr 128182).

W konsekwencji zwrot wniosku o nadanie klauzuli wykonalności może pociągnąć daleko idące negatywne skutki dla wierzyciela, zwłaszcza w sytuacji, gdy wierzyciel dochodzi roszczenia podlegającego przedawnieniu w krótkim terminie, bądź też składa ów wniosek na krótko przed upływem terminu przedawnienia. Powyższe względy są kolejnym argumentem przemawiającym za dopuszczalnością zaskarżenia zarządzenia w przedmiocie zwrotu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, bądź o ponowne wydanie tytułu wykonawczego.

Gdy chodzi o merytoryczną treść zażalenia, to w ocenie Sądu Apelacyjnego należało je uwzględnić. Przemawia głównie za tym treść art. 5 k.p.c. Przepis ten stanowi, że w razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych. Udzielanie pouczeń będzie uzasadnione, gdy sąd stwierdzi, że strona jest nieporadna, gdy napotyka na niezależne od niej trudności lub przeszkody, które mogłyby prowadzić do niekorzystnego dla niej wyniku sprawy. Istotne znaczenie ma również stan psychiczny strony i możliwości dokonywania w związku z tym czynności procesowych (zob. H. Dolecki Komentarz do art. 5 Kodeksu postępowania cywilnego, Tom I. Artykuły 1-366, WPK 2011, Lex nr 103757).

W ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie uzasadnionym było, poza wezwaniem wnioskodawczyni do uzupełnienia braków formalnych wniosku w trybie art. 130 § 1 k.p.c., także udzielenie jej dodatkowego pouczenia co do czynności procesowych umożliwiających nadanie sprawie dalszego biegu. Tym bardziej, iż wnioskodawczyni niedawno osiągnęła pełnoletniość, opuściła placówkę opiekuńczo – wychowawczą, cierpi na padaczkę oraz uczy się w szkole specjalnej.

Na marginesie jedynie należy stwierdzić, że jeśli chodzi o wskazanie adresu pozwanego, w odpowiedzi na wezwanie do usunięcia braków formalnych złożonego wniosku powódka podała, że pozwany przebywa w Szpitalu (...) w C.. Jako że jest to jedyny taki obiekt w regionie żądanie od strony precyzyjnego podania adresu placówki wydaje się być nacechowane zbytnim formalizmem.

Z tych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 398 k.p.c.