Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód B. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty we W. wniósł pozew przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. o zapłatę kwoty 140.000 zł. Uzasadniając podstawę faktyczną podniósł, że pozwany pozostaje jego dłużnikiem rzeczowym. Nieruchomość, której właścicielem jest pozwana spółka, została obciążona hipoteką w wysokości 48.100 CHF. Powód jest nabywcą wierzytelności, hipotekę uprzednio wpisano na rzecz cedenta, (...) Banku (...) spółki akcyjnej, wierzytelność wynikała z umowy kredytu udzielonego Przedsiębiorstwu Budowlanemu i (...) spółce akcyjnej w S..

Pozwany domagał się oddalenia powództwa twierdząc, że nie jest dłużnikiem powoda, ponieważ kwestionuje zadłużenie spółki (...). Przez ponad 10 lat toczyło się postępowanie upadłościowe dłużnika, dokonano podziału środków finansowych uzyskanych z likwidacji masy. Podkreślono, że hipoteka wygasła w zawiązku z ustaniem bytu (...) spółki (...). Strona pozwana zakwestionowała także skuteczność nabycia wierzytelności przez powoda z uwagi na brak dowodu zapłaty. Wskazano na rozbieżność żądania zasądzenia kwoty w złotych polskich z wartością hipoteki ustanowionej we frankach szwajcarskich.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

8 czerwca 2010 roku (...) Bank (...) spółka akcyjna w K. zawarł z Przedsiębiorstwem Budowlanym i (...) spółką akcyjną w S. umowę o kredyt indeksowany średnioterminowy. W § 1 wskazano, że bank udziela kredytobiorcy kredytu w złotych, indeksowanego kursem franka szwajcarskiego w złotowej równowartości 2.691.893,56 CHF na okres od dnia 8 czerwca 2000 roku do 31 maja 2002 roku. Kredyt został przeznaczony na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej kredytobiorcy. W § 2 ustalono, że bank pozostawi do dyspozycji kredytobiorcy kredyt w rachunku kredytowym w złotych, w kwocie ustalonej według kursu kupna dewiz banku. W § 7 umowy kredytobiorca zobowiązał się dokonać spłaty zadłużenia z tytułu kredytu w złotowej równowartości określonych w umowie kwot wskazanych we franku szwajcarskim. W § 10 ust. 1 pkt 1 umowy strony ustaliły zabezpieczenie kredytu w formie 56 hipotek zwykłych w kwocie 48.100 CHF każda, ustanowionych na 56 lokalach użytkowych związanych z nieruchomością położoną w K., przy ulicy (...), należących wówczas do kredytobiorcy. Hipotekę wpisano do księgi wieczystej prowadzonej dla przez Sąd Rejonowy w Kołobrzegu nr (...) dla nieruchomości będącej lokalem niemieszkalnym, który obecnie stanowi własność pozwanej spółki.

Dowód: kopia umowy nr (...) z aneksem, karty 53-56, odpis z księgi wieczystej o nr (...), karty 45-49.

Umowa kredytu 8 czerwca 2000 roku została wypowiedziana przez Bank pismem z dnia 12 marca 2001 roku wobec zaprzestania spłaty rat. 12 października 2001 roku została ogłoszona upadłość kredytobiorcy - Przedsiębiorstwa Budowlanego i (...) spółki akcyjnej w S.. 23 listopada 2001 roku (...) Bank (...) zgłosił wierzytelność w postępowaniu upadłościowym wynikającą z umowy o wskazany kredyt.

Dowód: kopia pisma z dnia 12 marca 2001 roku, karta 54 verte, kopia postanowienia Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 2 października 2001 roku, karty 57-61, kopia zgłoszenia wierzytelności (karta 62).

5 czerwca 2008 roku powód oraz (...) Bank (...) spółka akcyjna w W. zawarli umowę, na mocy której powód nabył wierzytelność wobec Przedsiębiorstwa Budowlanego i (...) spółki akcyjnej w S. z tytułu umowy nr (...) o kredyt indeksowany średnioterminowy wraz z przypisanymi zabezpieczeniami hipotecznymi. W związku z umową cesji wierzytelności Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadzący postępowanie upadłościowe spółki (...) dokonał zmiany na liście wierzytelności, zamiast Banku - dotychczasowego wierzyciela, wpisano stronę powodową. Wierzytelność powoda została uznana w kategorii VI. w kwocie 7.155.478,23 zł.

Dowód: kopia umowy sprzedaży wierzytelności z dnia 5 czerwca 2008 roku z wyciągiem z załącznika do umowy dotyczącego pozycji 208, karty 16-44, kopia zgłoszenia wierzytelności, karty 63-65, kopia postanowienia Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 10 września 2009 roku, karty 64 verte-65.

W wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego stwierdzono, że według stanu na dzień 15 marca 2018 roku wysokość wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie z tytułu umowy nr (...) o kredyt to 14.159.975,07 zł.

Dowód: wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego, karty 67-70.

Sąd zważył, co następuje.

1.  Powództwo jest zasadne. Powód wywodzi roszczenie z normy art. 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w brzemieniu niezmienionym od daty ustanowienia hipoteki na nieruchomości – lokalu niemieszkalnym, dla którego Sąd Rejonowy w Kołobrzegu prowadzi księgę wieczystą nr (...) (por. art. 10 ust. 2 zd. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2009 r. Nr 131, poz. 1075). Norma cytowanego przepisu przyznaje wierzycielowi prawo dochodzenia zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na to, czyją stała się własnością.

2.  Powód jest nabywcą wierzytelności wynikającej z umowy kredytu zawartej między (...) Bankiem (...) a Przedsiębiorstwem Budowlanym i (...) spółką akcyjną w S.. Umowa sprzedaży, w tym wierzytelności, jest umową konsensualną, dochodzi do skutku solo consensu ( contractus ex consensu, por. art. 510 § 1 k.c . ). Dla wywołania skutku rozporządzającego nie jest konieczne spełnienie żadnych innych przesłanek, prócz złożenia przez strony zgodnych oświadczeń woli. Powód zawarł z (...) Bankiem (...) umowę sprzedaży wierzytelności, co skutkowało rozporządzeniem wierzytelnością (przelew, cesja), bez względu na okoliczność, czy zapłacono cenę. Twierdzenia pozwanego o nieskuteczności przelewu (skutek rozporządzający) uzasadnione nieprzedstawieniem przez powoda dowodu zapłaty ceny nie mają oparcia w prawie.

3.  Zgodnie z art. 509 § 2 k.c. na cesjonariusza przeszły prawa związane z wierzytelnością, w tym wynikające z ustanowienia hipoteki, ponadto zgodnie z art. 79 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu obowiązującym w dacie ustanowienia hipoteki - wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie może być przeniesiona bez hipoteki. Na nabywcę wierzytelności przeszła hipoteka zabezpieczająca wierzytelność, co znalazło swój wyraz w treści działu IV. księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości. Powód jest wierzycielem rzeczowym pozwanego, a możliwość zaspokojenia w drodze postępowania egzekucyjnego jest oczywiście uzależniona od uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi rzeczowemu. W księdze wieczystej o nr (...) wpisano hipotekę zwykłą umowną w wysokości 48.100 CHF, treść wpisu hipoteki oraz art. 69 ustawy o księgach wieczystych i hipotece zakreślają granice odpowiedzialności rzeczowej właściciela nieruchomości.

4.  Fakt zapłaty ma charakter prawoniweczący, dlatego materialnoprawny ciężar dowodu spełnienia świadczenia spoczywa na dłużniku, w tym także na dłużniku rzeczowym (art. 6 k.c., zarzut zapłaty, o jakim mowa w art. 73 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Niezależnie od przyjętego rozkładu ciężaru dowodu, istnieje domniemanie obalalne, że jeżeli wpisano hipotekę, to istnieje wierzytelność zabezpieczona hipoteką (por. art. 71 obowiązujący w dacie ustanowienia hipoteki). Pozwany nie obalił domniemania i nie udowodnił, że dług wynikający z umowy kredytu został spłacony przez upadłą spółkę w toku postępowania upadłościowego, w szczególności, że na podstawie jakiegokolwiek planu podziału powód uzyskał zaspokojenie. W odniesieniu do wniosku pozwanego o dołączenie do akt sprawy odpisów planów podziału w postepowaniu upadłościowym spółki (...) należy zauważyć, że Sąd żąda wydania odpisu dokumentów urzędowych, jeżeli strona sama nie może ich uzyskać (por. art. 250 i 244 § 1 k.p.c.), a akta sprawy upadłościowej są dostępne dla każdego, kto potrzebę ich przejrzenia dostatecznie usprawiedliwi (por. art. 84 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 roku Prawo Upadłościowe, postępowanie z uwagi na datę upadłości toczy się według poprzednio obowiązujących przepisów). Wniosek formułowany w tym przedmiocie w odpowiedzi na pozew jest niezasadny. Pozwany nie wypowiedział się co do okoliczności – wysokości długu dłużnika osobistego z tytułu kredytu, fakt ten jest więc przyznany i nie budzi wątpliwości w świetle przedstawionych przez powoda dokumentów (art. 229 i 230 k.p.c.), jednocześnie nie udowodniono faktu zaspokojenia powoda w postępowaniu upadłościowym. W rezultacie uzasadnione jest ustalenie, że wysokość hipoteki jest niższa, niż dług dłużnika osobistego, co oznacza odpowiedzialność dłużnika rzeczowego do kwoty 48.100 CHF, przy czym hipoteka ta zabezpiecza także roszczenia o odsetki nie przedawnione oraz o przyznane koszty postępowania.

5.  W odniesieniu do wniosku pozwanego o zobowiązanie powoda do przedstawienia oryginałów umów zawartych przez spółkę (...) z poprzednikiem prawnym powoda i między powodem a jego poprzednikiem prawnym - według treści art. 129 § 2 k.p.c., zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego radcą prawnym, według zaś art. 129 § 4 k.p.c., jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami spraw, sąd na wniosek strony zażąda od strony składającej odpis dokumentu, przedłożenia oryginału tego dokumentu. Pozwany nie uzasadnił żądania przedstawienia przez stronę powodową dokumentów, o których mowa w odpowiedzi na pozew, nie uzasadniono okoliczności, które stanowią podstawę stosowania art. 129 § 4 k.p.c.; wniosek pozwanego jest więc bezzasadny.

6.  Postępowania upadłościowe Przedsiębiorstwa Budowlanego i (...) spółki akcyjnej w S. nie zostało zakończone, więc syndyk nie złożył wniosku o wykreślenie spółki z rejestru, co jest faktem powszechnie znanym ( (...) Twierdzenia pozwanego, że wobec utraty bytu prawnego przez spółkę (...) doszło do wygaśnięcia długu pozbawione są racji faktycznych, a obok tego racji prawnych (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 roku, IV CSK 369/11, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2015 roku, II CSK 745/14.

7.  Z umowy kredytu wynika, że bank udziela kredytu w złotych, indeksowanego kursem franka szwajcarskiego (§ 1), kredyt jest postawiony do dyspozycji kredytobiorcy w złotych (§ 2), spłata kredytu następuje w złotych (§ 7), zabezpieczenie ustalono w formie hipotek o sumie określonej we frankach szwajcarskich (§ 10). W stanie prawnym przed 20 lutego 2011 roku (por. Ustawa z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie Ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 131, poz. 1075) obowiązywała zasada tożsamości waluty hipoteki z walutą zabezpieczonej wierzytelności. Hipoteka jest prawem akcesoryjnym, co oznacza powiązanie między treścią zabezpieczonej wierzytelności, a treścią hipoteki; korelację zakresu odpowiedzialności właściciela obciążonej nieruchomości z zakresem odpowiedzialności dłużnika osobistego. Dłużnik rzeczowy może być zobowiązany tylko do takiego świadczenia, do jakiego jest zobowiązany dłużnik osobisty. W stanie prawnym obowiązującym w dacie ustanowenia hipoteki realizacja zasady akcesoryjności hipoteki oznacza, że suma hipoteki powinna być wyrażona w walucie, w której udzielono kredytu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że ułożenie stosunku prawnego w ten sposób, że strony wskazują inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania tego zobowiązania, jest zgodne z zasadą swobody umów (art. 353 ¹ k.c., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 roku, IV CSK 377/10, także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 roku, II CSK 803/16). Dopuszczalne jest więc udzielenie kredytu we frankach szwajcarskich i postanowienie stron, że wykonanie tej umowy nastąpi w złotych, więc postawienie kredytu do dyspozycji kredytobiorcy jaki i spłata nastąpią w walucie polskiej, mimo że kredytu udzielono we franku szwajcarskim. Łącząc powyższe z zasadą akcesoryjności hipoteki należy przyjąć, że udzielenie kredytu w złotych i ustanowienie hipoteki we frankach szwajcarskich zrywa więź między długiem osobistym i rzeczowym; przedmiot świadczenia dłużnika osobistego nie jest przedmiotem świadczenia dłużnika hipotecznego. W rozpoznanej sprawie konieczne jest więc ustalenie, jak jest waluta kredytu udzielonego w dniu 8 czerwca 2000 roku.

8.  Według art. 69 ust. 2 pkt 2 prawa bankowego w brzmieniu obwiązującym w dacie udzielenia kredytu, umowa kredytu powinna określać w szczególności kwotę i walutę kredytu. Jedyną kwotą i walutą wymienioną w umowie kredytu z dnia 8 czerwca 2000 roku jest kwota we frankach szwajcarskich. Przy wykładni oświadczeń woli składających się na treść umowy należy kierować się regułą życzliwej interpretacji umowy ( benigna interpretatio, favor contractus) pozwalającej na taką wykładnię, która pozwoli na zachowanie ważności umowy w całości albo jak największej ilości jej postanowień (zabieg ten stosowany jest także przy konwersji umowy). Zgodnie z art. 65 § 2 k.c., zgodną wolą stron umowy jest w każdej sytuacji zachowanie jej ważności albo ważności większości postanowień (por. art. 58 § 3 k.c.). Ponadto zawierając umowę kredytu strony miały na celu ustanowienie rzeczywistego zabezpieczania; korelującego dług rzeczowy z długiem osobistym. Wymieniając jedynie kwotę we frankach szwajcarskich i ustanawiając hipotekę we frankach szwajcarskich strony zawarły umowę kredytu we frankach szwajcarskich, której wykonanie po stronie banku i po stronie kredytobiorcy powinno nastąpić w złotych.

9.  W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2015 roku (V CSK 445/14) wyrażono pogląd, że jeżeli podstawą wpisu hipoteki oznaczonej w walucie obcej jest umowa kredytu wyrażonego także w tej walucie, natomiast spłatę kredytu ustalono w walucie polskiej, to dłużnik hipoteczny, nie będący dłużnikiem osobistym, obowiązany jest spłacić swoje zobowiązanie rzeczowe także w walucie polskiej. Ustanowienie hipoteki w walucie obcej nie oznacza, że odpowiedzialność właściciela nieruchomości jest określona również w tej walucie, gdyż co innego może wynikać ze stosunku prawnego będącego podstawą ustanowienia hipoteki i kreującego walutę spłaty zobowiązania zarówno dłużnika osobistego jak i rzeczowego.

10.  W rozpoznanej sprawie kredyt udzielony we franku szwajcarskim powinien być spłacony w złotych, więc powód żądanie zapłaty prawidłowo sformułował w złotych. Odmienność waluty kredytu i waluty jego spłaty oznacza jedynie sposób wykonania zobowiązania; korelacja długo osobistego i długu rzeczowego nie jest w ten sposób zerwana, ponieważ waluta hipoteki odpowiadała walucie, w której udzielono kredytu.

11.  Właściciel nieruchomości ponosi odpowiedzialność rzeczową w granicach określonych sumą hipoteki, co uzasadnia uwzględnienie powództwa w całości. Powód żąda odsetek ustawowych od daty późniejszej, niż wyznaczona wezwaniem do zapłaty dłużnika rzeczowego, a żądana suma jest częścią należności głównej. Jeżeli właściciel nieruchomości nie jest dłużnikiem osobistym, zasądzając wierzytelność hipoteczną, sąd z urzędu zastrzega właścicielowi prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności (art. 319 k.p.c.).

12.  Pozwany przegrał sprawę w całości, co oznacza obowiązek zwrotu powodowi celowych kosztów procesu, zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., wynagrodzenia radcy prawnego w kwocie 5400 zł, ustalonej na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz opłaty od pozwu.

SSO Robert Bury