Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

II Ca 1231/13 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Szczecinie z 2014-09-19

Sygn. akt II Ca 1231/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Zbigniew Ciechanowicz

Sędziowie:

SO Wiesława Buczek - Markowska (spr.)

SO Agnieszka Tarasiuk-Tkaczuk

Protokolant:

sekr. sądowy Ziemowit Augustyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 września 2014 roku w S.

sprawy z powództwa (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

przy udziale interwenienta ubocznego (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Zamkniętego w W.

o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim

z dnia 1 lipca 2013 r., sygn. akt I C 214/13

1.  prostuje oczywistą niedokładność w punkcie I. sentencji wyroku zaocznego wydanego w dniu 22 kwietnia 2013 roku przez Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim w sprawie o sygnaturze akt I C 214/13 w ten sposób, że w miejsce słów: „zwalnia udział w wysokości 51/100 części w samochodzie marki F. (...)” wpisać: „zwalnia udział w prawie własności samochodu marki F. (...) w wysokości 51/100 części”.

2.  oddala apelację;

3.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 1 200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

sygn. akt II Ca 1231/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 1 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim sygn. akt I C 214/13 utrzymał w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 22 kwietnia 2013 r. wydany niniejszej sprawie - w całości.

Sąd I Instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym i wywodach prawnych:

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim M. K. wszczął egzekucję w oparciu o tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego (...) Bank (...) SA w W. z dnia 5 października 2011 roku nr (...), któremu została nadana klauzula wykonalności postanowieniem Sądu rejonowego w Stargardzie Szczecińskim dnia 25 października 2011 roku, sygn. I Co 5445/11.

W dniu 7 października 2010 roku powód (...) Bank (...) SA w W. zawarł z W. G. (1) umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, ustalając jako jej przedmiot samochód F. (...). Na mocy tej umowy, w celu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z kredytu dłużnik W. G. (1) przeniosła na rzecz banku udział w wysokości 49/100 części w prawie własności samochodu marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...) pod warunkiem rozwiązującym, którym jest spłata kredytu w terminie do października 2014 roku. Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 przedmiotowej umowy, jeżeli kredyt wraz z prowizją, odsetkami i innymi należnościami Banku z tytułu umowy kredytowej zostanie spłacony w terminie określonym w umowie kredytowej, przeniesienie własności traci moc a udział w prawie własności samochodu w wysokości 49/100 przysługujący Bankowi przejdzie z powrotem na kredytobiorcę, co Bank na piśmie potwierdzi kredytobiorcy. Według § 2 punkt 3b umowy w przypadku wydania przez sąd lub inny organ prawomocnego orzeczenia uprawniającego do wszczęcia egzekucji wobec kredytobiorcy, udział kredytobiorcy w prawie własności samochodu wynoszący 51% przechodni na własność Banku, co powoduje ten skutek, że Bank staje się jedynym właścicielem samochodu, na co kredytobiorca wyraża zgodę. Na żądanie Banku kredytobiorca jest zobowiązany do wydania samochodu.

W dniu 7 października 2010 roku (...) Bank w W. zawarł z W. G. (2) umowę na mocy, której udzielił jej kredytu na zakup samochodu marki F. (...). Strony zastrzegły w punkcie 4 ust. 1 b przedmiotowej umowy, iż umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie samochodu w celu zabezpieczenia spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi wierzytelnościami Banku (...) nieodwołalnie przenosi na Bank prawo własności samochodu pod warunkiem zawieszającym, którym jest wydanie przez Sąd lub inny organ prawomocnego orzeczenia uprawniającego do wszczęcia egzekucji wobec kredytobiorcy.

W dniu 17 grudnia 2012 roku komornik sadowy dokonał zajęcia samochodu marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...), o czym poinformował powoda. Powód otrzymał powiadomienie w dniu 27 grudnia 2012 roku.

Pismem z dnia 4 stycznia 2013 roku oraz z dnia 22 stycznia 2013 roku powód poinformował pozwanego, iż egzekucja z samochodu osobowego F. (...) o numerze rejestracyjnym (...) jest prowadzona w stosunku do rzeczy nie stanowiącej własności dłużnika W. G. (1).

Powód w dniu 4 stycznia 2013 roku skierował również do komornika sądowego, iż wystąpił w trybie art. 841 do wierzyciela (...) SA w W. o wyłącznie pojazdu F. (...), nr rejestracyjny (...) spod nabycia. Tym samym wniósł o wstrzymanie wszelkich czynności egzekucyjnych do czasu wypowiedzenia się wierzyciela.

W dniu 5 lutego 2013 roku komornik sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne do 49/100 części pojazdu F. (...).

Na dzień 25 stycznia 2013 roku zadłużenie W. G. (1) wobec powoda z tytułu zawartej umowy o kredyt na zakup samochodu F. (...) o numerze rejestracyjnym (...) wynosiło 41.737,50 zł.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione.

Sąd I instancji wskazał, iż podstawę prawną powództwa stanowi przepis art. 841 k.p.c., zaś zgodnie z § 1 tegoż przepisu osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa, natomiast § 2 wskazano, że jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać także dłużnika. Nadto Sąd I instancji dodał, iż powołany przepis uzależnia skuteczność obrony w drodze powództwa ekscydencyjnego od łącznego spełnienia trzech przesłanek.

Sąd Rejonowy stwierdził, iż wyłącznie legitymowana do wytoczenia takiego powództwa jest osoba trzecia, legitymowanym biernie jest zaś wierzyciel, ewentualnie - przy zaprzeczeniu prawu osoby trzeciej - także dłużnik. Ponadto Sąd I instancji zaznaczył, iż skierowanie egzekucji do przedmiotu, którego zwolnienia żąda osoba trzecia musi naruszać jej prawa, a osoba trzecia powództwo to wnieść może jedynie w terminie miesiąca od dowiedzenia się o naruszeniu jej prawa.

W ocenie Sądu I instancji osobą trzecią jest osoba nie będąca stroną postępowania egzekucyjnego, tj. nie będąca wierzycielem; dłużnikiem w szerokim tego słowa znaczeniu, tj. osobą przeciwko której zgodnie z tytułem wykonawczym skierowana została egzekucja, ani też osobą wymienioną w postanowieniu o nadaniu klauzuli wykonalności jako odpowiadającą w sposób ograniczony z określonych przedmiotów, ewentualnie do wysokości ich wartości.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w rozpoznawanej sprawie kwestią sporną było ustalenie kto jest właścicielem udziału w wysokości 51/100 części samochodu F. (...) - dłużnik czy powód. Nadto Sąd ten stwierdził, że skierowanie egzekucji do przedmiotu, którego zwolnienia żąda osoba trzecia narusza prawa tej osoby w sytuacji gdy przysługuje jej określone prawo do zajętej rzeczy. Sąd I instancji dodał, iż ciężar dowodu w zakresie wykazania, iż doszło do naruszenia praw osoby trzeciej ciążył zgodnie z art. 6 k.c. na powodzie, jako że on z tej okoliczności wywodzi skutki prawne. Dodatkowo Sąd I instancji zaznaczył, iż na powyższą okoliczność powód wskazał dowód w postaci umowy kredytu dotyczącego zakupu spornego pojazdu oraz umowę przewłaszczenie na zabezpieczenie z dnia 7 października 2010 roku. W ocenie Sądu Rejonowego wiarygodność i autentyczność tych dokumentów nie budzi wątpliwości. Dokonując analizy treści umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 7 października 2010 roku - § 2 ust. 3b Sąd I instancji stwierdził, iż powód stał się właścicielem w prawie własności samochodu w udziale 51/100 gdyż z uwagi na fakt, iż strona powodowa powzięła informacje o nadaniu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, który to tytuł wykonawczy uprawnia o wszczęciu egzekucji przeciwko dłużnikowi, ziścił się warunek opisany w § 2 punkt 3b umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie. Sąd I instancji podkreślił, iż nieistotne jest, że powód nie wystąpił o zwrot pojazdu do dłużnika albowiem nie sprzeciwia się to zasadzie ujętej w art. 140 k.c.

Wbrew stanowisku pozwanego, zdaniem Sądu I instancji zachowanie powoda nie stanowi nadużycia praw, gdyż w § 2 punkt 3b umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie strony zastrzegły prawo powoda do żądania wydania rzeczy, a nie obowiązek. W związku z tym Sąd I instancji uznał, iż powód spełnił pierwszą oraz drugą z przesłanej żądania wyłączenia rzeczy spod egzekucji zgodnie z przepisem art. 841 k.p.c.

Sąd Rejonowy podkreślił, iż termin miesiąca na wniesienie powództwa, liczony od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa ma charakter terminu prekluzyjnego, co oznacza iż roszczenie nie dochodzone w ciągu tego terminu wygasa z chwilą jego upływu, co sąd uwzględnia zawsze urzędu. Zdaniem Sądu I instancji wykazanie zachowania terminu prekluzyjnego, w tym także dnia zaistnienia zdarzeń pozwalających na jego obliczenie obciąża zawsze powoda gdyż zachowanie terminu prekluzyjnego zostało niejako z góry zrównane przez ustawodawcę z pozostałymi przesłankami skutecznego dochodzenia danego roszczenia. Zdaniem Sądu I instancji samo wniesienie pozwu, w którym zgłaszane jest roszczenie, dla którego przewidziano termin prekluzyjny obliguje już Sąd do zbadania zachowania tego terminu, nadto obliguje też powoda zgodnie z ogólną regułą dowodową z art. 6 k. c. do wykazania okoliczności faktycznych pozwalających na przyjęcie, iż termin ten został zachowany.

Sąd I instancji uznał, że w niniejszej sprawie również trzecia z przesłanek, o jakich mowa w art. 841 k.p.c. została spełniona albowiem powód powziął wiadomość o zajęciu samochodu marki F. (...) w dniu 27 grudnia 2012 roku, natomiast pozew został złożony w dniu 28 stycznia 2013 roku. Przy obliczeniu terminu miesięcznego do wniesienia powództwa należy zauważyć, iż 27 stycznia 2013 roku to był dzień ustawowo wolny od pracy - niedziela.

Nadto Sąd I instancji zaznaczył, że w niniejszej sprawie został wydany wyrok zaoczny tym samym rozpoznając sprawę ponownie na skutek złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego przez stronę pozwaną na podstawie art. 347 k.p.c. należało wyrok zaoczny utrzymać w mocy.

O kosztach procesu w wyroku zaocznym Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zaś stosownie do wyrażonej w tym przepisie zasady odpowiedzialności za wynik procesu strona przegrywająca proces obowiązana jest zwrócić stronie wygrywającej poniesione przez nią koszty procesu niezbędne do celowego dochodzenia swych praw lub celowej obrony.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości i wniósł o zmianę wyroku Sadu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 01 lipca 2013 r. wydanego w sprawie o sygn. akt l C 214/13 poprzez jego oddalenie w całości oraz zasadzenie kosztów postępowania za I i II instancję według norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił :

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 58 § 1 i § 2 kodeksu cywilnego poprzez ich niezastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy, a co za tym idzie nie uznanie przez Sąd I instancji, że czynność prawna polegająca na przejściu udziału w pojeździe wynoszącym 51/100 na własność powoda nie jest nieważna, jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a także z uwagi na cel zawarcia wskazanej umowy miał na celu obejście ustawy,

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 94 kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy, a co za tym idzie nie uznanie przez Sąd I instancji, że czynność prawna wynikająca z umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie udziału dłużnika W. G. (3) wynoszącego 51/100 w prawie własności samochodu marki F. (...) zawarta pod warunkiem zawieszającym wydania przez sąd lub inny organ prawomocnego orzeczenia uprawniającego do wszczęcia egzekucji wobec kredytobiorcy nie jest nieważna, jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a także z uwagi na cel zawarcia wskazanej umowy miał na celu obejście ustawy,

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 140 kodeksu cywilnego poprzez jego zastosowanie w okolicznościach sprawy i uznanie, że powód jest właścicielem całego samochodu i może nim swobodnie rozporządzać, podczas gdy w ocenie strony pozwanej nie doszło do skutecznego przeniesienia własności 51/100 udziału tego pojazdu na powoda, naruszenie prawa materialnego, tj., art. 353 1 kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie i nieznanie przez Sąd I instancji, że działanie stron umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wykroczyło poza przyjętą przez ustawodawcę swobodę umów, w zakresie zastrzeżenia warunku skierowanego wyłącznie na uniemożliwiającego wierzycielowi zaspokojenie się z majątku dłużnika, który to warunek zawieszający – jako sprzeczny z zasadami współżycia społecznego – prowadzi do nieważności czynności prawnej przewłaszczenia na zabezpieczenie udziału w wysokości 51/100 prawa własności samochodu marki F. (...),

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 841 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy i uznanie przez Sod I instancji, że zaszły łącznie przesłanki do wyłączenia rzeczy spod egzekucji zgodnie z ww. przepisem podczas gdy czynność prawna dotycząca przewłaszczenia na zabezpieczenie, dotycząca udziału części samochodu marki F. (...) pozostaje nieważna, co tym samym wyłącza możliwość dochodzenia przez powoda zwolnienia wskazanego udziału od prowadzonej przez Komornika S. egzekucji i uznania, że powodowi przysługuje roszczenie w stosunku do pozwanego o zwolnienie udziału 51/100 części w samochodzie marki F. (...) o nr rej. (...) 1. (...), oraz naruszenie prawa procesowego, tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na braku wskazania przyczyn z powodu, których nie dokonał oceny zgodności zapisów urnowy przewłaszczenia z przepisami prawa, w szczególności zgodności z art. 58 § 1 i 2, 94 kc, art. 353' kodeksu cywilnego.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, iż wyrok narusza art. 58 § l i § 2 kodeksu cywilnego gdyż czynność prawna wynikająca z umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie udziału dłużnika W. G. (4) wynoszącego 51/100 w prawie własności samochodu marki F. (...) wynoszącego, zawarta pod warunkiem zawieszającym wydania przez sąd lub inny organ prawomocnego orzeczenia uprawniającego do wszczęcia egzekucji wobec kredytobiorcy, a co za tym idzie także czynność prawna polegająca na przejściu udziału w ww. pojeździe wynoszącym 51/100 na własność powoda, jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Pozwany zaznaczył, iż w praktyce bankowej powszechnie stosowana jest instytucja przewłaszczenia na zabezpieczenie do czasu ustanowienia docelowego zabezpieczenia w postaci zastawu rejestrowego. Dodał, że w omawianym przypadku cel zastrzeżenia warunku zawieszającego (§ 2 ust. 3 lit b) jest oczywisty - zmierza on do uniemożliwienia przeprowadzenia skutecznej egzekucji z majątku dłużnika i to nawet takiego, który figuruje w rejestrach prowadzonych przez organy państwowe.

Podkreślił, iż zaskarżony wyrok stoi w sprzeczności z art. 94 kodeksu cywilnego gdyż warunek niemożliwy, jak również warunek przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego pociąga za sobą nieważność czynności prawnej, gdy jest zawieszający; uważa się za nie zastrzeżony, gdy jest rozwiązujący.

Pozwany zaznaczył, iż zgodnie z brzmieniem art. 761 § 1 kodeksu postępowania cywilnego organ egzekucyjny może żądać od uczestników postępowania złożenia wyjaśnień oraz zasięgać od organów administracji publicznej, organów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej, organów podatkowych, organów rentowych, banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo - kredytowych, przedsiębiorstw maklerskich, organów spółdzielni mieszkaniowych, zarządów wspólnot mieszkaniowych oraz innych podmiotów zarządzających mieszkaniami i lokalami użytkowymi, jak również innych instytucji i osób nieuczestniczących w postępowaniu informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji.

Zdaniem pozwanego nie bez znaczenia pozostaje możliwość uzyskania przez Komornika S. informacji z rejestru zastawów, czy też Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców, co do stanu prawnego ruchomości stanowiących własność, czy też znajdujących się w posiadaniu dłużnika. Pozwany dodał, iż w przedmiotowej sprawie niewątpliwym pozostawał fakt, iż współwłaścicielem pojazdu marki F. (...) w 49/100 części pozostawał powód, na mocy umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie i okoliczność ta ujawniona została zarówno w dowodzie rejestracyjnym wskazanego pojazdu, jak również Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców, zaś w takim stanie rzeczy, egzekucja skierowana mogła zostać do pozostałej części samochodu.

W ocenie pozwanego zastrzeżenie warunku zawieszającego w treści przywołanej powyżej, a zmierzającej w sposób niewątpliwy do uniemożliwienia przeprowadzenia egzekucji w stosunku do pojazdu, w sytuacji gdy okoliczność ta nie została w żaden sposób ujawniona w jakimkolwiek rejestrze stanowi de facto czynność zmierzającą do uniemożliwienia prowadzenia skutecznej egzekucji.

Zdaniem pozwanego nie ulega bowiem wątpliwości, że wskazana czynność prawna zawarta pod warunkiem zawieszającym miała za zadanie uniknięcie możliwości zaspokojenia się przez wierzyciela z pojazdu, stanowiącego własność dłużnika, przy czym własność ta przechodzić miała na inny podmiot już z chwilą wydania prawomocnego orzeczenia uprawniającego do egzekucji.

W ocenie strony pozwanej Sąd I instancji naruszył ponadto art. 353 1 kodeksu cywilnego albowiem nie uznał, że działanie stron umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wykroczyło poza przyjętą przez ustawodawcę swobodę umów, w zakresie zastrzeżenia warunku skierowanego wyłącznie na uniemożliwiającego wierzycielowi zaspokojenie się z majątku dłużnika, który to warunek zawieszający jako sprzeczny z zasadami współżycia społecznego prowadzi do nieważności czynności prawnej przewłaszczenia na zabezpieczenie udziału w wysokości 51/100 prawa własności samochodu marki F. (...).

Pozwany stwierdził, iż nie powinno ulegać wątpliwości, iż działanie stron umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie wykroczyło poza przyjętą przez ustawodawcę swobodę umów, w zakresie zastrzeżenia warunku skierowanego wyłącznie na uniemożliwiającego wierzycielowi zaspokojenie się z majątku dłużnika, który to warunek zawieszający jako sprzeczny z zasadami współżycia społecznego - prowadzi do nieważności czynności prawnej przewłaszczenia na zabezpieczenie udziału w wysokości 51/100 prawa własności samochodu marki F. (...).

Zdaniem pozwanego Sad I instancji niesłusznie uznał, że powodowi przysługuje roszczenie w stosunku do pozwanego o zwolnienie udziału 51/100 części w samochodzie marki F. (...) o nr rej. (...), a zatem, że zachodzi podstawa do zastosowania art. 841 k.p.c.. żądanie zwolnienia zajętych udziałów pojazdu od egzekucji przewidzianego w treści art. 841. Pozwany zaznaczył, że nie neguje okoliczności, iż co do zasady prawa obligacyjne do przewłaszczonej rzeczy podlegają ochronie na podstawie art. 841 kodeksu postępowania cywilnego, przy czym nie można pomijać, iż w sytuacji, gdy prawa te wynikają z czynności prawnej obarczonej nieważnością, nie zasługują one na ochronę przewidzianą przepisami prawa, a co za tym idzie zbędnym i nie zasługującym na uwzględnienie pozostaje argumentacja strony powodowej.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanego w całości oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, iż pozwany może prowadzić egzekucję z pozostałego majątku dłużnika bez ograniczeń wynikających z umowy przewłaszczenia, a nadto, postanowienia umowy przewłaszczenia, stosowanej przez powoda, nie są dotknięte sankcją nieważności, o której mowa w art. 58 k.c. Dodał, iż celem powoda i dłużnika było zabezpieczenie udzielonego kredytu przez powoda dłużnikowi i treść umowy przewłaszczenia ku temu zmierzała. Zaznaczył, iż pozostały majątek dłużnika nie był i nie jest przedmiotem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, zatem pozwany może prowadzić z niego egzekucję bez ograniczeń wynikających z tej umowy.

Powód podniósł, że wszystkie rodzaje zabezpieczeń chronią interesy wierzyciela posiadającego zabezpieczenie na danym przedmiocie lepiej niż wierzyciela, który takiego zabezpieczenia nie posiada, a idąc tokiem myślenia pozwanego należałoby przyjąć, że wszelkie zabezpieczenia na rzeczach, które uniemożliwiają egzekucję z danego przedmiotu innemu wierzycielowi mają na celu obejście przepisów o postępowaniu egzekucyjnym.

W ocenie powoda stosowana przez niego praktyka jest zgodna z zasadami współżycia społecznego i znajduje potwierdzenie w nałożonych na powoda obowiązkach ustawowych. Podniósł, iż jeżeli dopuszczalne jest przewłaszczenie całej rzeczy w celu zabezpieczenia wierzytelności, to również należy wnioskować, że dopuszczalne jest przeniesienie udziału we własności pod warunkami zawieszającym lub rozwiązującym, jako mającym ten sam cel - zabezpieczenie wierzytelności.

Powód dodał, iż czynności komornika w sprawie, dokonane na wniosek pozwanego, naruszają prawo obligacyjne powoda, wynikające z umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, którego wykonanie polega na przejęciu na własność pozostałego udziału w prawie własności, w ten sposób, że zajęcie udziału uniemożliwia wykonanie tego prawa powodowi. Wskazał, iż prawo obligacyjne powoda powstało wcześniej niż zajęcie komornicze na wniosek pozwanego.

Dodatkowo powód podkreślił, iż pozwany nie wskazał żadnych orzeczeń sądów i stanowisk doktryny, z których można byłoby zakładać, że umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie, stosowana przez powoda, jest nieważna.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko, ustalenia faktyczne oraz wywody prawne zawarte w orzeczeniu Sądu I instancji. Apelacja nie zdołała podważyć zasadności wydanego orzeczenia, Sąd Okręgowy nie dopatrzył się bowiem aby doszło do naruszenia wskazanych przez apelującego przepisów, w szczególności art. 58 § 1 i § 2 k.c., art. 94 k.c., art. 140 k.c. poprzez zawarcie w umowie przewłaszczenia samochodu marki F. (...) takiego postanowienia, na mocy którego powód posiadał uprawnienie - dla zabezpieczenia wierzytelności w postaci udzielonego kredytu na zakup tego samochodu – do przejęcia udziału w wysokości 51/100 tegoż samochodu, w sytuacji gdy któryś z wierzycieli wystąpi z wnioskiem egzekucyjnym. W niniejszej sprawie nastąpiło spełnienie tego warunku, gdyż komornik z wniosku pozwanego prowadzi egzekucję skierowaną do majątku dłużniczki W. G. (1), która jest jednocześnie dłużniczką powoda.

Słusznie Sąd I instancji uznał, iż powód stał się właścicielem przedmiotowego samochodu w udziale 51/100 ponieważ spełniła się przesłanka określona w § 2 ust. 3b, wedle której w przypadku ziszczenia się warunku w postaci wydania przez sąd lub inny organ prawomocnego orzeczenia, uprawniającego do wszczęcia egzekucji wobec Kredytobiorcy (w tej sytuacji dłużniczki) udział w prawie własności samochodu wynoszący 51/100 przechodzi na własność Banku (powoda), co powoduje ten skutek, że staje się on jednym właścicielem samochodu, zaś na żądanie Banku (...) jest zobowiązany do wydania samochodu. Realizacja tego warunku nastąpiła w momencie powzięcia przez powoda informacji o nadaniu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, który to tytuł wykonawczy uprawnia o wszczęciu egzekucji przeciwko dłużniczce. W niniejszej sprawie nie nastąpiło jedynie wydanie samochodu przez dłużniczkę na rzecz powoda, co jednak pozostaje bez wpływu na kwestie własnościowe, gdyż zgodnie z art. 140 k.c. w granicach określonych przez ustawę i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą, a więc może również - pozostając dalej właścicielem - wyrazić zgodę na korzystanie z samochodu przez dłużniczkę.

W ocenie Sądu II instancji, powyższe okoliczności zostały wykazane przez powoda poprzez przedłożenie dowodów w postaci umowy kredytu dotyczącego zakupu spornego pojazdu oraz umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 7 października 2010 roku, czym sprostał obowiązkowi wynikającemu z art. 6 k.c., wedle którego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne.

Pozwany zarzucił w apelacji naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 58 § 1 i § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż treść art. 58 § 1 i 2 k.c. dotyczy sprzeczności czynności prawnej z ustawą albo mającej na celu obejście ustawy, bądź też jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Obejmuje on takie sytuacje, gdy czynność prawna już w chwili rodzenia się stosunku prawnego dotknięta jest tymi wadliwościami. Jest więc od początku nieważna, z uwagi na wymienioną sprzeczność, a istniejąca nieważność takiej czynności powoduje, że nie stwarza ona w ogóle uprawnień. Natomiast obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który – napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej – „obchodzi" go w ten sposób, że dokonuje innej nie zakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem (wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, OSNP 2006, nr 11–12, poz. 192).

Mając na uwadze powyższe rozważania – w ocenie Sądu II instancji - w niniejszej sprawie zawarcie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie w żaden sposób nie narusza ustawy, gdyż żaden z przepisów nie zabrania dokonywania tej formy zabezpieczenia. Strony korzystają w tym zakresie ze swobody zawierania umów, a ponadto robią użytek z przysługujących im praw. Należy przy tym zaznaczyć, iż celem powoda i dłużniczki było zabezpieczenie kredytu i treść powyższej umowy była tego odzwierciedleniem, z tym zastrzeżeniem, że dotyczyła on tylko i wyłącznie tego składnika majątkowego jakim jest samochód marki F. (...).

Zdaniem Sądu Okręgowego nie może być również mowy o obejściu ustawy, gdyż - jak już wspomniano powyżej - ustawa nie zabrania zawierania umowy przewłaszczenia, natomiast pozwany nie wykazał w jakim celu obejście ustawy miałoby nastąpić. Apelujący – co prawda - podnosił dodatkowo zarzut, iż w niniejszej sprawie doszło do naruszenia art. 94 kc poprzez zawarcie w umowie przewłaszczenia warunku zawieszającego, wskazując, iż w niniejszym postępowaniu cel zastrzeżenia warunku zawieszającego (§ 2 ust. 3 lit b) jest oczywisty - zmierzał on bowiem do uniemożliwienia przeprowadzenia skutecznej egzekucji z majątku dłużnika i to nawet takiego, który figuruje w rejestrach prowadzonych przez organy państwowe.

Odnosząc się do tego zagadnienia stwierdzić należało, iż w przedmiotowej sprawie strony dobrowolnie wybrały rodzaj umowy w celu zabezpieczenia wierzytelności, gdyż taka forma zabezpieczenia najlepiej odpowiadała ich interesom. Stanowisko, wedle którego umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie mieści się w granicach zasady swobody umów znajduje swoje potwierdzenie również w orzecznictwie. W wyroku z dnia 19 września 1996 r. (I ACr 231/96, Apel.-Lub. 1997/1/4) Sąd Apelacyjny w Lublinie stwierdził, iż przewłaszczenie rzeczy na zabezpieczenie należności jest stosunkiem prawnym, który strony mogą ułożyć według swego uznania (art. 353 1 k.c.). W każdym przypadku przewłaszczenie na zabezpieczenie w razie niewykonania przez dłużnika zobowiązania w umówionym terminie wierzyciel staje się, bez żadnych ograniczeń właścicielem rzeczy będącej przedmiotem przewłaszczenia. Celem jednak przewłaszczenia nie jest nabycie przez wierzyciela własności przedmiotu przewłaszczenia. Zaspokojenie wierzytelności z przewłaszczonej rzeczy może być dokonane w inny sposób, np. przez zbycie, oddanie osobie trzeciej do odpłatnego korzystania itp. Podobny pogląd wyraża Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 maja 2011 r. (V CSK 360/10, Lex nr 1102269), w którym stwierdza, iż przewłaszczenie na zabezpieczenie jest umową zawieraną na podstawie art. 353 1 k.c. pomiędzy dłużnikiem - właścicielem rzeczy a jego wierzycielem, stosownie do której dłużnik przenosi na wierzyciela własność rzeczy w celu zabezpieczenia wykonania jakiegoś zobowiązania.

Nieważności zastrzeżenia zawartego w umowie przewłaszczenia na zabezpieczenie pozwany upatrywał w tym, że takie zastrzeżenie umowne uniemożliwiłoby prowadzenie egzekucji z majątku dłużniczki przez innego wierzyciela. W ocenie Sądu Okręgowego, ten argument także nie znajduje podstaw w ustalonym przez Sąd Rejonowy stanie faktycznym sprawy oraz przepisach o prowadzeniu postępowania egzekucyjnego, jak również dotyczących konieczności zabezpieczenia wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu. Należy bowiem zaznaczyć, iż przedmiotowa umowa dotyczyła konkretnego składnika majątkowego w postaci samochodu, a nie całego majątku dłużniczki. Pozwany może zatem w dalszym ciągu w sposób nieograniczony prowadzić egzekucję z innych składników majątkowych należących do W. G. (1).

Ponadto - jak słusznie podnosi strona powodowa - w momencie, gdy pozwany udzielał kredytu dłużnicze, to przedmiotowy samochód nie wchodził jeszcze w skład jej majątku. Pozwany mógł więc dokonać zabezpieczenia na dotychczas zgromadzonych przez dłużniczkę przedmiotach majątkowych, tym bardziej, iż sytuacja majątkowa dłużniczki musiała być przedmiotem badania przez pozwanego w chwili udzielania przez niego kredytu. Do zbadania sytuacji majątkowej dłużniczki pozwany bank był wręcz zobowiązany, a samochód objęty niniejszym postępowaniem nie został jeszcze przez nią nabyty, nie mógł zatem być brany pod uwagę przez pozwanego przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu jej kredytu. Stąd – zdaniem Sądu II instancji - wyłączenie tego samochodu spod egzekucji nie uniemożliwia skutecznego prowadzenia przez pozwanego egzekucji, gdyż egzekucja ta może być prowadzona z pozostałego majątku.

Natomiast okoliczność, iż samochód marki F. (...) został wprowadzony do majątku dłużniczki i jest kredytowany w całości z wierzytelności udzielonej przez powoda, rodziła po stronie powodowej obowiązek zabezpieczenia jej w taki sposób, który pozwoliłby powodowi na skuteczne wyegzekwowanie ewentualnego zadłużenia. Wbrew stanowisku pozwanego, zawarcie w umowie przewłaszczenia postanowienia zawierającego warunek zarówno rozwiązujący, jak i zawieszający w żaden sposób nie naruszało praw pozwanego, o czym była mowa powyżej. Takie samo uprawnie posiadała bowiem strona pozwana na zabezpieczenia swojej wierzytelności z tytułu kredytu udzielonego dłużniczce, co także nie może budzić wątpliwości.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 353 1 k.c. Sąd Okręgowy zważył, iż jest on bezzasadny z uwagi na to, że zawarcie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nie wykroczyło poza ramy tzw. swobody zawierania umów. Zgodnie z przywołanym powyższej przepisem strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. A. G. w komentarzu do art. 353 1 k.c. (Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, LEX/el., 2011) stwierdza, że zasada swobody umów oznacza, iż podmioty zawierające umowę mają pełną swobodę co do tego, czy chcą zawiązać między sobą stosunek obligacyjny, a więc, czy zobowiązanie umowne w ogóle powstanie, mają swobodę wyboru kontrahenta, mogą ukształtować treść umowy według swego uznania, a tym samym powołać do życia taki stosunek zobowiązaniowy, jaki odpowiada ich interesom, a ponadto, że prawnie skuteczne jest samo porozumienie stron, niewymagające w zasadzie szczególnej formy, chyba że wymóg taki wynika z ustawy (uchwała pełnego składu SN z dnia 28 kwietnia 1995 r., III CZP 166/94, OSNC 1995, nr 10, poz. 135, Prok. i Pr.-wkł. 1995, nr 11-12, s. 31, Wokanda 1995, nr 11, s. 1).

W związku z tym w niniejszej sprawie były podstawy do zastosowania art. 841 k.p.c., a Sąd I instancji prawidło zwolnił przedmiotowy samochód spod egzekucji. W konsekwencji apelację jako bezzasadną należało oddalić, o czym Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2. sentencji.

Orzeczenie o kosztach jest konsekwencją zapadłego wyroku i zasady odpowiedzialności za wynik postępowania. Zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. strona przegrywająca proces obowiązana jest zwrócić stronie wygrywającej poniesione przez nią koszty procesu niezbędne do celowego dochodzenia swych praw lub celowej obrony. W niniejszym postępowaniu apelacyjnym stroną przegrywającą w całości jest pozwany i to on jest obowiązany zwrócić powodowi koszty postępowania w wysokości 1200 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego wyznaczonego z urzędu, o czym orzeczone w pkt 3. sentencji.

Zachodziła również konieczność sprostowania niedokładności zawartej w punkcie 1. sentencji wyroku zaocznego wydanego w dniu 22 kwietnia 2013 roku przez Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim, o czym Sąd Okręgowy orzekł w pkt 1. sentencji.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Dorota Szlachta
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Szczecinie
Osoba, która wytworzyła informację:  Zbigniew Ciechanowicz,  Agnieszka Tarasiuk-Tkaczuk
Data wytworzenia informacji: