Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Lidia Wieliczuk

Protokolant: sekr. sądowy Monika Szadaj

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2016 r. w Gorzowie Wielkopolskim

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w M., Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w G.

o zapłatę

orzeka:

I.  Powództwo oddala.

II.  Nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów procesu.

SSO Lidia Wieliczuk

UZASADNIENIE

Powód J. K. (1) wniósł do tut. Sądu w dniu 12.08.2015 r. (data stempla – k.13) przeciwko pozwanym Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu
w M. oraz Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w G. pozew o zasądzenie solidarnie od pozwanych na jego rzecz kwoty 250 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz doznane krzywdy w związku z pobytem w zakładzie karnym pozwanych w okresie od 10.04.2006 r. do 11.07.2006 r. i od 22.06.2007 r. do 12.10.2009 r. Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że na podstawie decyzji komisji penitencjarnej Aresztu Śledczego w M. został skierowany do odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie typu półotwartego dla recydywistów i karę tę obywał w zakładach karnych pozwanych w okresie osadzenia. Powód wskazał, że skierowano go do odbywania kary w zakładzie karnym dla recydywistów bez podstawy prawnej, w chwili przyjęcia go do Aresztu Śledczego w M. nie spełniał przesłanek do umieszczenia go w zakładzie karnym dla recydywistów. Powód podał, że pozwany Skarb Państwa - Areszt Śledczy w M. powinien dokonać weryfikacji informacji, kiedy powód został skazany, za jakie przestępstwa oraz kiedy odbywał on kary za poprzednie przestępstwa. Decyzja komisji penitencjarnej miała ten skutek, że w całym okresie osadzenia powód odbywał karę w zakładzie dla recydywistów, w tym także w Zakładzie Karnym
w G.. Powód wskazał, iż pobyt w zakładzie karnym dla recydywistów spowodował u niego ciężkie skutki psychiczne w postaci apatii, ogólnego przygnębienia i długotrwałych stanów depresyjnych. Na skutek długotrwałego przebywania w środowisku recydywistów powód uległ demoralizacji i ogólnemu zepsuciu. Ogromne znaczenie miały również warunki bytowe, w których przebywał, fatalne i sprzeczne z podstawowymi wymogami. Powód podał, że cele mieszkalne nie spełniały wymogów określonych w art. 110 § 2 k.k.w. Zbyt mała powierzchnia cel powodowała napięcia, konflikty, co skutkowało permanentnym stresem powoda.

Pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w G. w odpowiedzi na pozew (k.70-73) wniósł o oddalenie powództwa w całości; rozpatrzenie
w pierwszej kolejności w trybie art. 220 k.p.c. zarzutu przedawnienia roszczenia; zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew podniesiono, iż skoro szkoda jakiej doznał powód polegała na poczuciu krzywdy związanej z naruszeniem jego dóbr osobistych to oczywistym jest, że o jej powstaniu powód dowiedział się jednocześnie z chwilą naruszenia jego dóbr osobistych. W tym stanie rzeczy uznać należy, że trzyletni termin przedawnienia roszczenia wobec pozwanego Zakładu Karnego w G. rozpoczął bieg najpóźniej w dniu opuszczenia Zakładu Karnego w G. tj. 12.10.2009 r. Oznacza to, że roszczenie powoda przedawniło się z dniem 12.10.2012 r., czyli przed wytoczeniem powództwa. Powód przebywał w celach mieszkalnych aresztu śledczego i Oddziału Zewnętrznego w S. Zakładu Karnego w G. w następujących okresach: 12.07.2007 r. – 24.10.2008 r. (transport do Zakładu Karnego we W.); 26.11.2008 r. – 03.04.2009 r. (transport do Aresztu Śledczego w M.); 15.06.2009 r. – 12.10.2009 r. (koniec kary).
W czasie tych pobytów powód nie zawsze miał zapewnioną normę 3 m ^{( 2)}, aczkolwiek administracja zakładu karnego podejmowała działania w celu ograniczenia skutków przeludnienia dla osadzonych. Kwestia warunków bytowych i niezapewnienia odpowiedniej powierzchni była przedmiotem postępowania sądowego sygn. akt I C 259/08. Sąd umorzył postępowanie w sprawie, gdyż powód cofnął pozew. Pozwany podał ponadto , że zarzuty co do warunków odbywania kary przez powoda podnoszone w pozwie nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości.

Pozwany Skarb Państwa – Areszt Śledczy w M. w odpowiedzi na pozew (k.85-89) wniósł o oddalenie powództwa w całości; rozpatrzenie
w pierwszej kolejności w trybie art. 220 k.p.c. zarzutu przedawnienia roszczenia; zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, iż powód w Areszcie Śledczym w M. przebywał w następujących okresach: od dnia 10.04.2006 r. do 11.07.2006 r.; od dnia 22.06.2007 r. do 12.07.2007 r.; od dnia 03.04.2009 r. do 15.06.2009 r. Pozwany podał, że roszczenie powoda odnośnie jego pobytu
w jednostce pozwanego winno być oddalone z przyczyn formalnoprawnych z uwagi na jego przedawnienie. W przedmiotowej sprawie o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia powód dowiedział się co najmniej w dniach, w których opuszczał tutejszą jednostkę. W związku z powyższym trzyletni termin na dochodzenie przez powoda roszczeń z tego tytułu minął. Pozwany podał, że problem przeludnienia
w okresie odbywania kary przez powoda miał charakter ogólnokrajowy i dotyczył wszystkich osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych w Polsce.
W trakcie pobytu osadzonego w tutejszej jednostce miał on zapewnione odpowiednie warunki bytowe i sanitarne. Decyzją Komisji Penitencjarnej Aresztu Śledczego w M. z dn. 20.04.2006 r. powód został skierowany do odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu półotwartego dla recydywistów penitencjarnych w zwykłym systemie oddziaływania. Powód
w trakcie przeprowadzania z nim rozmowy wstępnej poinformował wprowadzając w błąd wychowawcę o tym, iż uprzednio odbył karę pozbawienia wolności, z której został warunkowo przedterminowo zwolniony w 1997 roku . Tym samym powód złożył oświadczenie ustne na temat uprzedniego odbywania kary pozbawienia wolności. Powód został zobowiązany do stawienia się do odbycia kary w terminie do dnia 30.01.2006 r., czego nie uczynił. Pozwany podniósł, iż gdyby powód zgłosił się do odbycia kary w terminie wyznaczonym przez Sąd tj. do dnia 30.01.2006 r., to zostałby również zakwalifikowany do odbywania kary w zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych z uwagi na fakt, że nie nastąpiłoby zatarcie skazania.

W piśmie procesowym z dn. 04.04.2016 r. (k.125-126) powód wskazał, że
o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia dowiedział się po powrocie
z przerwy w karze do Aresztu Śledczego w W.-B. w 2014 r., a pozew wniesiony został w sierpniu 2015 roku , jego roszczenie nie jest więc przedawnione .

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód jest osobą pozbawioną wolności i obecnie przebywa w Areszcie Śledczym w W. – B.. Przewidywany koniec kary obliczono na dzień 24.11.2017 r.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Szamotułach z dn. 29.06.1992 r., sygn. akt II K 116/92, powód został skazany na karę jednego roku pozbawienia wolności. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Szamotułach z dn. 13.07.1994 r., sygn. akt II K 154/94 powód został skazany na karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności. Od dnia 10.04.1995 r. J. K. (1) odbywał karę pozbawienia wolności w Areszcie Śledczym w P., w dniu 11.03.1996 r. powód uzyskał warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Sąd Rejonowy w Szamotułach Zamiejscowy Wydział Grodzki z siedzibą
w Międzychodzie wyrokiem z dn. 30.11.2005 r., sygn. akt II K 200/05/M, skazał J. K. (1) na karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności. J. K. (1) został zobowiązany przez Sąd do stawienia się do odbycia kary w terminie do dnia 30.01.2006 r., czego nie uczynił. Ostatecznie J. K. (1) w dniu 10.04.2006 r. został doprowadzony do Aresztu Śledczego w M.. Powód w trakcie przeprowadzania z nim rozmowy wstępnej w dn. 11.04.2006 r. wprowadził w błąd wychowawcę co do tego, że uprzednio odbył karę pozbawienia wolności, z której został warunkowo przedterminowo zwolniony w 1997 roku. Decyzją komisji penitencjarnej Aresztu Śledczego w M. z dn. 20.04.2006 r. powód został błędnie zaliczony do podgrupy (...) i skierowany do odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu półotwartego dla recydywistów penitencjarnych w zwykłym systemie oddziaływania. J. K. (1) został pouczony o prawie odwołania się od tej decyzji do Sądu Penitencjarnego w G., z prawa tego powód nie skorzystał. Podstawą powyższej decyzji była rozmowa wstępna
z dn. 11.04.2006 r. Gdyby jednak powód zgłosił się do odbycia kary w terminie wyznaczonym przez Sąd tj. do dnia 30.01.2006 r., to również zostałby zakwalifikowany do odbywania kary w zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych z uwagi na fakt, że nie nastąpiłoby zatarcie skazania.

Powód w Areszcie Śledczym w M. przebywał w następujących okresach: od 10.04.2006 r. do 11.07.2006 r.; od 22.06.2007 r. do 12.07.2007 r.; od 03.04.2009 r. do 15.06.2009 r.

Powód przebywał w celach mieszkalnych Aresztu Śledczego i Oddziału Zewnętrznego w S. Zakładu Karnego w G. w następujących okresach: od 12.07.2007 r. do 24.10.2008 r.; od 26.11.2008 r. do 03.04.2009 r.; od 15.06.2009 r. do 12.10.2009 r.

J. K. (1) pozwem z dn. 03.03.2008 r. wniósł do Sądu Rejonowego
w G. o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w G. kwoty 50 000 zł tytułem odszkodowania. J. K. (1) wskazywał wówczas, że jako osoba niepaląca jest zmuszony nieustannie przebywać w dymie tytoniowym z powodu braku odizolowanego miejsca na palenie wyrobów tytoniowych; powoduje to uszczerbek na jego zdrowiu i dyskomfort psychiczny. Pozwany wnosił o oddalenie powództwa. Pismem z dn. 29.06.2009 r. J. K. (1) cofnął pozew. Pozwany wyraził zgodę na cofnięcie pozwu. Postanowieniem Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z dn. 16.07.2009 r., sygn. akt I C 218/08, umorzono postępowanie w sprawie. Postanowienie to uprawomocniło się z dn. 24.07.2009 r.

J. K. (1) pozwem z dn. 15.09.2008 r. wniósł do Sądu Okręgowego
w Gorzowie Wlkp. o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w G. kwoty 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Postępowanie to toczyło się przed tut. Sądem pod sygnaturą I C 259/08. J. K. (1) wskazał wówczas, że żądanie pozwu dotyczy okresu jego pobytu
w Oddziale Zewnętrznym w S. Zakładu Karnego w G. tj. terminu od 16.07.2007 r. do 22.10.2008 r. Pozwany wnosił o oddalenie powództwa. Pismem procesowym z dn. 16.06.2009 r. powód cofnął pozew. Pozwany wyraził zgodę na cofnięcie pozwu. Postanowieniem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. Wydział I Cywilny z dn. 26.06.2009 r., sygn. akt I C 259/08 umorzono postępowanie w sprawie. Postanowienie to uprawomocniło się z dn. 18.07.2009 r.

Warunki wykonywania kary pozbawienia wolności panujące w Areszcie Śledczym w M. oraz w Areszcie Śledczym i Oddziale Zewnętrznym
w S. Zakładu Karnego w G., spełniały normy przepisane.
W Areszcie Śledczym w M. warunki odbywania kary dla recydywistów penitencjarnych były takie same jak warunki odbywania kary dla osób odbywających karę po raz pierwszy. Warunki odbywania kary dla recydywistów penitencjarnych panujące w Oddziale Zewnętrznym w S. Zakładu Karnego
w G. nie były gorsze niż warunki odbywania kary dla osób odbywających karę po raz pierwszy w Zakładzie Karnym w G.

Dowód:

- pismo Przewodniczącego III Wydziału Penitencjarnego Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dn. 21.11.2008 r. – k.6-8,

- pismo Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w S. z dn. 06.07.2015 r. – k.9, k.103,

- pismo Przewodniczącego III Wydziału Penitencjarnego Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dn. 18.05.2015 r. – k.10,

- pismo Dyrektora AŚ w M. z dn. 25.05.2015 r. – k.11, k.101,

- pismo Dyrektora ZK z P. z dn. 25.06.2015 r. – k.12,

- zaświadczenie Dyrektora AŚ w W.-B. z dn. 21.07.2015 r. – k.20

- zaświadczenie Dyrektora AŚ w W.-B. z dn. 07.09.2015 r. – k.21,

- notatka służbowa S. S. – k.74,

- notatka służbowa P. M. z dn. 23.02.2016 r. – k.75,

- lista dot. historii rozmieszczenia – k.76-77,

- informacja o pobytach i orzeczeniach z dn. 12.02.2016 r. – k.78-82,

- pismo Dyrektora AŚ w M. z dn. 02.12.2005 r. – k.92,

- pismo Dyrektora AŚ w M. z dn. 06.06.2006 r. – k.93,

- pismo Dyrektora AŚ w M. z dn. 02.01.2007 r. – k.94,

- pismo Dyrektora AŚ w M. z dn. 27.06.2007 r. – k.95,

- informacja o pobytach i orzeczeniach z dn. 23.02.2016 r. – k.96-100,

- wniosek powoda z dn. 11.05.2015 r. – k.102,

- sprawozdanie z dn. 03.07.2015 r. – k.104,

- pismo wychowawcy działu penitencjarnego AŚ w M. z dn. 02.07.2015 r. – k.105,

- wniosek powoda z dn. 28.05.2015 r. – k.106,

- pismo Dyrektora AŚ w M. z dn. 06.05.2015 r. – k.107,

- pismo powoda z dn. 04.02.2015 r. – k.108,

- karta pobytów osadzonego z dn. 05.05.2015 r. – k.109-110,

- pismo Sądu Rejonowego w Szamotułach Wydziału Grodzkiego w M. z dn. 04.01.2006 r., sygn. akt K 200/05/M – k.111,

- karta informacyjna z dn. 27.04.2006 r. – k.112,

- druk rozmowy wstępnej z dn. 11.04.2006 r. – k.113-114,

- decyzja Komisji penitencjarnej z dn. 20.04.2006 r. – k.115,

- dokumentacja w aktach sprawy o sygn. I C 259/08 Sądu Okręgowego w Gorzowie W.. – k.3-38, k.81-82, k.83-203, k.213-215, k.257,

- dokumentacja w aktach sprawy o sygn. I C 218/08 Sądu Rejonowego w Gorzowie W.. – k.2-4, k.8-10, k.23, k.24, k.26-38, k.40-42, k.71-79, k.110, k.167, k.191-200, k.324-329, k.335-345, k.366-370, k.381, k.385,

- zeznania świadka W. Ł. – k.190-191,

- zeznania świadka P. M. – k.191-192,

- zeznania świadka P. R. – k.192,

- zeznania świadka J. K. (2) – k.193,

- przesłuchanie powoda – k.170-171.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się niezasadne.

Powód wnosił o zasądzenie solidarnie od pozwanych na jego rzecz kwoty 250 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz doznane krzywdy. Żądanie pozwu dotyczyło zadośćuczynienia za krzywdę jaką było dla powoda odbywanie kary w warunkach zakładu karnego typu półotwartego dla recydywistów penitencjarnych. Zdaniem powoda warunki te były gorsze, aniżeli warunki odbywania kary dla osób odbywających karę po raz pierwszy. Powód upatrywał swą krzywdę również w tym, iż zmuszony był do kontaktu
z recydywistami. Pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w G.. wniósł
o oddalenie powództwa w całości oraz podniósł zarzut przedawnienia roszczenia. Pozwany wskazał, iż kwestia warunków bytowych i niezapewnienia odpowiedniej powierzchni była przedmiotem postępowania sądowego sygn. akt I C 259/08. Sąd umorzył postępowanie w sprawie, gdyż powód cofnął pozew. Pozwany podał, że zarzuty podnoszone w pozwie nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości. Pozwany Skarb Państwa - Areszt Śledczy w M. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zgłosił zarzut przedawnienia roszczenia. Pozwany wskazał, że w trakcie pobytu osadzonego w tutejszej jednostce miał on zapewnione odpowiednie warunki bytowe i sanitarne. Decyzją Komisji Penitencjarnej Aresztu Śledczego w M. z dn. 20.04.2006 r. powód został skierowany do odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu półotwartego dla recydywistów penitencjarnych w zwykłym systemie oddziaływania. Powód w trakcie przeprowadzania z nim rozmowy wstępnej poinformował wprowadzając w błąd wychowawcę o tym, iż uprzednio odbył karę pozbawienia wolności, z której został warunkowo przedterminowo zwolniony
w 1997 r. Pozwany podniósł, iż gdyby powód zgłosił się do odbycia kary w terminie wyznaczonym przez Sąd tj. do dnia 30.01.2006 r., to zostałby również zakwalifikowany do odbywania kary w zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych z uwagi na fakt, że nie nastąpiłoby zatarcie skazania.

Zgodnie z treścią art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Zauważyć należy, że katalog dóbr osobistych z art. 23 k.c. nie stanowi katalogu zamkniętego, nie zawiera on enumeratywnego wyliczenia chronionych prawem dóbr osobistych. Przeciwnie jest to typowy katalog otwarty. W związku
z powyższym w orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że ochronie podlegają wszelkie dobra osobiste rozumiane jako wartości niematerialne związane
z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego.

Na podstawie art. 24 § 1 k.c. podmiot, którego dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści
i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Przepis powyższy odsyła do dyspozycji art. 448 k.c., który stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Stosownie do dyspozycji art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne
z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zgłoszonego zarzutu przedawnienia.

Zgodnie z art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Przy tym termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony (art. 5 k.c.).

Pozwani podnieśli zarzut przedawnienia. Powód wskazywał, że o szkodzie
i o osobie obowiązanej do jej naprawienia dowiedział się dopiero po powrocie
z przerwy w karze do Aresztu Śledczego w W.-B. w 2014 r. W ocenie Sądu Okręgowego nie ma znaczenia to, kiedy powód dowiedział się, że został „ źle osadzony ”. Istotne jest to, kiedy odczuł on ewentualną krzywdę. Wiadomość
o szkodzie aktualizuje się bowiem w chwili, w której poszkodowany wie o istnieniu szkody w ogóle, gdy ma świadomość faktu jej powstania. Powód już przed wniesieniem pozwu w niniejszej sprawie pozywał Zakład Karny w G. i podnosił pod adresem pozwanego szereg zarzutów dotyczących naruszenia jego dóbr osobistych. Bezspornym według Sądu jest fakt, iż skoro powód wywodzi swoje roszczenie z tytułu bezprawnego naruszania jego dóbr osobistych, to niewątpliwie musiał o nich wiedzieć przez cały okres pobytu we wskazanych jednostkach penitencjarnych, a ponadto wiedział, kto jest osobą zobowiązaną do naprawienia powstałej szkody. Z akt sprawy wynika, że powód przebywał w Areszcie Śledczym w M. do dnia 15.06.2009 r., natomiast w Zakładzie Karnym w G.. do dnia 12.10.2009 r. Zdaniem Sądu Okręgowego zatem przyjąć można, że w przypadku pozwanego Aresztu Śledczego w M. termin przedawnienia zaczął biec od dnia 15.06.2009 r., upłynął zaś w dniu 15.06.2012 r. Jeżeli chodzi o pozwany Zakład Karny w G.., termin zaczął biec od dnia 12.10.2009 r., upłynął w dn. 12.10.2012 r. Warto wskazać w tym miejscu w ślad za Sądem Apelacyjnym w Szczecinie, iż: „podniesienie zarzutu przedawnienia może być uznane za nadużycie prawa jedynie zupełnie wyjątkowo, gdy indywidualna ocena okoliczności w rozstrzyganej sprawie wskazuje, iż opóźnienie w dochodzeniu przedawnionego roszczenia jest spowodowane szczególnymi przesłankami uzasadniającymi to opóźnienie i nie jest ono nadmierne (por. orzeczenia SN III CKN 522/99, I CKN 204/2001 czy I CSK 238/11). Zasadą prawa cywilnego jest bowiem, iż roszczenia majątkowe, a tylko takiego dochodził powód, ulegają przedawnieniu w terminach wskazanych przepisami kodeksu cywilnego i uprawnieniem zobowiązanego jest podniesienie zarzutu przedawnienia (art. 117 k.c.). Podniesienie zarzutu przedawnienia co do zasady nie stanowi więc nadużycia prawa” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 56/13, opubl. LEX nr 1375878). W ocenie Sądu pozwani trafnie podnieśli zarzut przedawnienia na podstawie art. 442 ^{( 1)} § 1 k.c., a powód nie wskazał żadnych okoliczności, które przemawiałyby za tym, że z powództwem nie mógł wcześniej wystąpić. Zgłoszenie zarzutu przedawnienia przez pozwanych, a zatem skorzystanie z prawa uchylenia się od odpowiedzialności wskutek upływu czasu podlega ocenie pod kątem zgodności ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa lub zasadami współżycia społecznego. Przepis art. 5 k.c. określa granice, w jakich mogą być wykonywane prawa podmiotowe. Przepis ten stanowi tzw. klauzulę generalną odnoszącą się do wszystkich możliwych przypadków, gdy powoływanie się na prawo podmiotowe nie stanowi jego wykonywania, lecz jego nadużywanie, które nie jest społecznie aprobowane i w związku z tym nie korzysta z ochrony. Zważyć też należy, iż norma art. 5 k.c. ma charakter wyjątkowy i można ją stosować w sytuacji, gdy w innej drodze nie można zabezpieczyć interesu osoby zagrożonej wykonaniem prawa podmiotowego drugiej osoby. Należy też podkreślić, że z samej istoty instytucji nadużycia prawa podmiotowego wynika, że dokonuje go strona, która wykonując swoje prawo czyni to niezgodnie z zasadami współżycia społecznego lub społeczno - gospodarczego przeznaczenia prawa. Istotne znaczenie dla oceny zarzutu przedawnienia z punktu widzenia zasad współżycia społecznego ma też czas opóźnienia w dochodzeniu roszczenia. Ocena, czy doszło do nadużycia prawa przy podniesieniu zarzutu przedawnienia, powinna być dokonywana w oparciu
o obiektywne kryteria. Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy, powód w żaden sposób nie wykazał, że nie mógł wytoczyć powództwa we wcześniejszym okresie. Sąd uważa, że powód cały czas miał świadomość warunków, w jakich przebywał
a zatem, że ewentualnie naruszane są jego dobra osobiste. Miał on wiedzę zarówno
o ewentualnej szkodzie, jak i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Przepis art. 5 k.c. nie mógł zostać przez Sąd zastosowany, ponieważ powód był uprzednio karany i odbywał karę pozbawienia wolności. Słusznie również podniósł pozwany Skarb Państwa – Areszt Śledczy w M., że gdyby powód zgłosił się do odbycia kary w terminie wyznaczonym przez Sąd tj. do dnia 30.01.2006 r., to zostałby również zakwalifikowany do odbywania kary w zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych z uwagi na fakt, że nie nastąpiłoby zatarcie skazania. Sąd nie może preferować kosztem Skarbu Państwa interesów osoby, która lekceważy zasady porządku prawnego i nie zgłasza się do odbycia kary.

Na marginesie Sąd pragnie zauważyć, że powód ma co do zasady rację, iż skoro uprzednio odbywał karę pozbawienia wolności i udzielono mu w dniu 11.03.1996 r. przedterminowego warunkowego zwolnienia, to w kwietniu 2006 r. gdy pojawił się w Areszcie Śledczym w M. powinien już zostać potraktowany jako osoba odbywająca karę po raz pierwszy z uwagi na zatarcie skazania (art. 82 k.k. w zw.
z art. 107 § 1 k.k.). Jednak jak wskazano powyżej, gdyby powód zgłosił się do odbycia kary w terminie wyznaczonym przez Sąd, to zostałby zakwalifikowany do odbywania kary w zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych z uwagi na fakt, że nie nastąpiłoby zatarcie skazania.

W ocenie Sądu warunki wykonywania kary pozbawienia wolności panujące
w Areszcie Śledczym w M. oraz w Areszcie Śledczym i Oddziale Zewnętrznym w S. Zakładu Karnego w G., spełniały normy przepisane. W Areszcie Śledczym w M. warunki odbywania kary dla recydywistów penitencjarnych były takie same jak warunki odbywania kary dla osób odbywających karę po raz pierwszy. Warunki odbywania kary dla recydywistów penitencjarnych panujące w Oddziale Zewnętrznym w S. Zakładu Karnego
w G.. nie były gorsze niż warunki odbywania kary dla osób odbywających karę po raz pierwszy w Zakładzie Karnym w G.. Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe również o oparciu o zeznania świadków (pracowników pozwanych jednostek penitencjarnych). Świadek W. Ł. zeznał, że: „Moim zdaniem warunki w S. nie odbiegają na niekorzyść od warunków
w G. z tym, ze w G. w 2010 lub 2011 oddano nowy obiekt. Od 2006 r. do 2009 r. OZ S. były prowadzone systematycznie prace remontowe, udało się pozyskać nową kotłownię, która automatycznie steruje ogrzewaniem. (…) Warunki bytowe w ZK G. były podobne do tych w ZK S. w tamtym okresie. Na bieżąco były likwidowane wszelkie nieprawidłowości. Stawki żywieniowe dla wszystkich osadzonych są takie same, z różnicą na korzyść młodocianych nie innych, dostawcy dla obu jednostek są ci sami. Poziom wyżywienia w obu jednostkach bardzo podobny (…) K. odbywały się zgodnie z przepisami raz
w tygodniu (…) Temperatura była dostateczna.” (k.190-191). Świadek P. M. wskazał, iż: Oddział w S. jest dla recydywistów, w G. dla karanych pierwszy raz. Uważam, że w latach 2006-2009 nie występowały żadne istotne różnice z punktu widzenia kwatermistrzowskiego pomiędzy S., a G.. (…) Wyposażenie było zgodne z przepisami obowiązującymi w tamtym czasie. Przepisy nie czynią żadnego rozróżnienia jeżeli chodzi o wyposażenie cel dla recydywistów i osadzonych po raz pierwszy. Różnic nie ma, przepisy mówią po prostu o osadzonym. Tak samo jest z dostępem do wody, światła, ogrzewania.” (k.191-192). Świadek P. R. zeznał: „Od 2003 r. pracuję
w M. jako kierownik działu penitencjarnego. (…) Nasza jednostka jest Aresztem Śledczym z oddziałem dla odbywających karę po raz pierwszy, w latach 2006-2009 był to tylko Areszt Śledczy, w lutym 2009 oddano do użytku obiekt gdzie znajduje się oddział dla odbywających karę po raz pierwszy. (…) Gdy przebywał w naszym zakładzie ewentualna błędna kwalifikacja nie miała dla niego żadnego praktycznego znaczenia. U nas był Areszt nie był to ani Zakład Karny dla recydywistów ani dla odbywających karę po raz pierwszy, ani dla młodocianych. Areszt zawsze funkcjonuje na tych samych zasadach co jednostka penitencjarna typu zamkniętego czyli przy największym nadzorze, żeby zapewnić prawidłowy tok postępowań karnych. (…) Budynek penitencjarny A jest stary, zabytkowy, ale nie jest to żaden wyjątek. Odkąd pamiętam budynek ten poddawany jest sukcesywnym remontom: wymiana podłóg, okien. Kąciki są poddawane pod zabudowę, wymieniany jest sprzęt kwaterunkowy. To jest robione cały czas na tyle, na ile pozwalają środki.” (k.192). Świadek J. K. (2) wskazał, że: „Jestem związany z AŚ M. od 2009 r. od maja jako inspektor budowlany. W 2009 r. był oddany nowy pawilon i stary pawilon. Z tego co sprawdziłem powód był osadzony w nowym i starym, do nowego zastrzeżeń mieć nie można było. Stary jest w rej. zabytków. Warunki są podobne jak w innych pawilonach tego typu
w Polsce.” (k.193). Do obowiązków Państwa należy zapewnienie godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności. Każda osoba pozbawiona wolności winna być także traktowana w sposób humanitarny, z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Dodatkowo warunki odbywania kary pozbawienia wolności regulują przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. 2003, Nr 152, poz. 1493)
i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. 2014 poz. 200). W ocenie Sądu pozwani warunki te spełnili. Należy wskazać przy tym na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 grudnia 2010 roku w sprawie IV CSK 449/10, że: „O naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym nie można mówić w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności, związanych z samym pobytem w tym zakładzie, polegającym np. na niższej od oczekiwanej jakości warunków sanitarnych, albo okresowym przebywaniu
w celi z większą niż określona standardami liczbą osadzonych; nie powinno się oczekiwać warunków podobnych do domowych, które dla wielu ludzi bywają bardzo trudne, a nie wynikają z odbywania żadnej kary. Godność skazanego, przebywającego w zakładzie karnym nie jest naruszona, jeżeli odpowiada uznanym normom poszanowania człowieczeństwa”. Powód dochodzone roszczenie argumentuje jedynie własnym subiektywnym poczuciem krzywdy. W ocenie Sądu powód nie wykazał, by została mu wyrządzona przez pozwanych jakakolwiek krzywda , w szczególności taka , która mogłaby skutkować uznanie podniesienia przez pozwanego zarzutu przedawnienia za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego . W świetle całokształtu okoliczności sprawy dowód z przesłuchania powoda nie był dla Sądu przekonujący.

W związku z powyższym, Sąd w punkcie I sentencji wyroku powództwo oddalił.

W kwestii oceny dowodów wskazać należy, iż całościowa analiza dowodów
w postaci dokumentacji zgromadzonej w aktach przedmiotowej sprawy oraz
dokumentacji w aktach spraw o sygn. I C 259/08 oraz I C 218/08 oraz zeznań świadków, doprowadziła sąd do wniosków ujętych powyżej. Takie rozstrzygnięcie posiada oparcie w osobowych źródłach dowodowych, tworzy logiczną i spójną całość, mającą silne umocowanie w zasadach wiedzy i doświadczenia życiowego. Za nie pozbawione mocy dowodowej Sąd uznał zgromadzone w toku procesu dokumenty. Strony nie kwestionowały ich prawdziwości i wiarygodności, a Sąd nie dopatrzył się przyczyn, dla których miałby czynić to z urzędu. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków zawnioskowanych przez stronę pozwaną , świadkowie wiarygodnie przedstawili warunki panujące w Areszcie Śledczym w M. oraz w Zakładzie Karnym w G. Jak już Sąd wskazał powyżej, dowód z przesłuchania powoda był dla Sądu niewiarygodny, nieprzekonujący, jako nie znajdujący odbicia w pozostałym materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy w punkcie II sentencji wyroku nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu pozwanym kosztów procesu działając na podstawie art. 102 k.p.c. mając na względzie sytuację materialną powoda – tj. brak możliwości wyegzekwowania tych kosztów.

SSO Lidia Wieliczuk