Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Beata Górska (spr.)
Sędziowie:	SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek
Protokolant:	St. sekr. sąd. Edyta Rakowska

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2018 r. w Szczecinie

sprawy Ł. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wypłatę świadczenia po zmarłym

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 29 grudnia 2017 r. sygn. akt VI U 627/17

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 171/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21.09.2017 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił wnioskodawcy Ł. F. wypłaty niezrealizowanego świadczenia za lipiec 2017 r. po zmarłym ojcu A. F..

Wnioskodawca Ł. F. w odwołaniu od ww. decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. wniósł o jej zmianę poprzez ustalenie prawa do wypłaty niezrealizowanego świadczenia za lipiec 2017 roku po zmarłym ojcu A. F.. W uzasadnieniu wskazał, iż stopień rozkładu zwłok świadczył o tym, iż jego ojciec zmarł w lipcu 2017 r.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2017 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 21 września 2017 roku znak (...) w ten sposób, że przyznał Ł. F. prawo do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym A. F. za miesiąc lipiec 2017 roku.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. F. urodzony w dniu (...) był uprawniony od 08.01.1990 r. do 30.06.2017 do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Termin płatności renty ustalony był na 20 dzień miesiąca. W dniu 11 maja 2017 r. złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 03.08.2017 r. ustalił, że u A. F. występowała częściowa niezdolność do pracy po 30.06.2017 r.

W dniu 04.07.2017 r. o godzinie 10.44 znalezione zostały zwłoki A. F.. W akcie zgonu w rubryce czas i miejsce zgonu/znalezienia zwłok wpisano datę i czas znalezienia zwłok.

Dnia 17.07.2017 r. Ł. F. wystąpił z wnioskiem o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po ojcu.

A. F. przed śmiercią zamieszkiwał wspólnie ze swoją matką, która nie występowała o wypłatę świadczenia po nim. Posiadał jedno dziecko - syna Ł. F..

Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd orzekający przyjął art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.), który stanowi, że w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Zgodnie z ust. 2 osoby wymienione w ust. 1 mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła.

W myśl ust. 3 roszczenia o wypłatę świadczeń, o których mowa w ust. 1, wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.

Sąd I instancji wskazał, że w realiach rozpoznanej sprawy bezpośrednią i jedyną podstawą odmowy przyznania prawa do niezrealizowanego świadczenia był fakt, że odpis skrócony aktu zgonu nie pozwala na ustalenie daty zgonu ojca wnioskodawcy. Pozostałe okoliczności sprawy pozostawały bezsporne. W tej materii Sąd Okręgowy wskazał na Ustawę z dnia 28 listopada 2014 r. prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 poz. 2064 ze zm.), która reguluje zasady i tryb rejestracji stanu cywilnego oraz dokonywania rejestracji stanu cywilnego. Zgodnie z jej art. 2 ust. 1 stanem cywilnym jest sytuacja prawna osoby wyrażona przez cechy indywidualizujące osobę, kształtowana przez zdarzenia naturalne, czynności prawne lub orzeczenia sądów, lub decyzje organów, stwierdzona w akcie stanu cywilnego. W myśl art. 2 ust. 2 rejestracji stanu cywilnego dokonuje się w rejestrze stanu cywilnego w formie aktów stanu cywilnego. Jak stanowi art. 2 ust. 3 aktem stanu cywilnego jest wpis o urodzeniu, małżeństwie albo zgonie w rejestrze stanu cywilnego wraz z treścią późniejszych wpisów wpływających na treść lub ważność tego aktu. Zgodnie z art. 3 prawa o aktach stanu cywilnego akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Sąd Okręgowy zważył, że skoro w akcie zgonu A. F. jako czas zgonu wskazano datę znalezienia zwłok 04.07.2017 r. to jest to wyłączny dowód, że do tej daty A. F. żył. Okoliczność ta winna więc, w ocenie Sądu Okręgowego, stanowić dla organu rentowego podstawę przyjęcia daty, do której niezrealizowane świadczenie jest należne. W przypadku posiadania dowodów odmiennych organ może zakwestionować datę wskazaną w skróconym akcie zgonu, jednak obowiązek dowodowy w tym zakresie spoczywa na nim. Nie sposób go przerzucać na wnioskodawcę. W szczególności wykładnia celowościowa, przejawiając się w tym, iż nie sposób pozbawić świadczenia osób, które nie znają dokładnej daty śmierci członków rodziny oraz systemowa, wskazująca, iż przepisy prawa nie stanowią o obowiązku ustalania daty zgonu osoby zmarłej, wykluczają zastosowanie wykładni literalnej ww. przepisu. Dlatego w ocenie Sądu Okręgowego data śmierci A. F. w sposób pewny została ustalona na dzień 04.07.2017 r.

Wobec bezsporności pozostałych okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia, Sąd I instancji uznał, iż wszelkie przesłanki do wypłaty niezrealizowanego świadczenia określone w art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zostały spełnione. Tym samym, w ocenie Sądu orzekającego, decyzja organu rentowego podlegała zmianie.

Ustalając stan faktyczny Sad Okręgowy oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy oraz zgromadzonej w sprawie dokumentacji i przesłuchaniu wnioskodawcy. Dowody w postaci dokumentów Sąd I instancji uznał za wiarygodne albowiem nie ujawniły się żadne okoliczności w sprawie, które podważałyby rzetelność ich sporządzenia. Ponadto Sąd uznał za w pełni wiarygodne przesłuchanie wnioskodawcy. W ocenie Sądu Okręgowego jego zeznania brzmiały szczerze, były spójne i logiczne.

W rezultacie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 21.09.2017 r. znak (...) w ten sposób, że przyznał Ł. F. prawo do wypłaty niezrealizowanego świadczenia za miesiąc lipiec 2017 r. po zmarłym ojcu A. F..

Z wyrokiem nie zgodził się organ. Rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego w szczególności art. 227 k.p.c, art. 231 k.p.c, art. 233 k.p.c. oraz przepisów prawa materialnego (poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowaniem) tj. art. 37 ust. 1-3, art. 38, art. 48 ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo, o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 2064, z późn. zra.), polegających na:

- błędzie w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegających na uznaniu, że data znalezienia zwłok jest datą śmierci, mimo iż nie przeprowadzono w tym zakresie odpowiedniego postępowania odrębnego,

- dokonaniu dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego,

- przyjęciu, że brak daty zgonu na akcie zgonu pozwala na przyjęcie śmierci jako daty znalezienia zwłok.

Mając na uwadze powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości. gdyby Sąd II instancji nie uwzględnił wniosku, o którym mowa w pkt. 1, organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, nadto apelujący wniósł o zasądzenie od skarżącego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska organ wskazał, że akt zgonu winien zawierać datę, godzinę i miejsce zgonu. Tylko wtedy, gdy niewiadoma jest ww. data, można przyjąć w tym zakresie datę znalezienia zwłok, ale wyłącznie po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania odrębnego, które w ocenie apelującego powinien zainicjować skarżący.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew twierdzeniom apelującego Sąd Okręgowy nie naruszył przepisów prawa materialnego, które uzasadniałyby zmianę wyroku bądź też jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie pozostawało prawo Ł. F. do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym ojcu za lipiec 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmawiając wnioskodawcy wypłaty tego świadczenia powołał się na treść art. 136 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazując że przedłożony przez wnioskodawcę akt zgonu potwierdza wyłącznie fakt zgonu i datę odnalezienia zwłok A. F., nie potwierdza natomiast daty jego śmierci.

Przypomnieć należy, że stosownie do treści art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ) w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenie określone ustawą, świadczenie należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi osoba ta prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej, lub na którym utrzymaniu pozostawała ta osoba. Ustęp 2 tego artykułu stanowi, że osoby wymienione w ust. 1 mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła. Roszczenia o wypłatę świadczeń, o których mowa w ust. 1, wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania - ust. 3 wskazanego przepisu prawa.

Sąd Okręgowy przywołując tę podstawę prawną rozstrzygnięcia odwołał się również do regulacji zawartej w art. 2 i art. 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1741 z późn. zm.).

Zdaniem Sądu Odwoławczego wskazać należy także na treść art. 92 ust. 1 ww. ustawy, stosownie do którego akt zgonu sporządza się w dniu, w którym dokonano zgłoszenia zgonu, a jeżeli zgłoszenie zgonu nastąpiło w sposób określony w art. 17 - w następnym dniu roboczym po dniu zgłoszenia zgonu. Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu oraz protokołu zgłoszenia zgonu ( ust. 2 ). Z przepisu art. 94 ust. 2 pkt 2 wynika, że karta zgonu powinna zawierać: datę, godzinę oraz miejsce zgonu albo jeżeli nie są znane - datę, godzinę oraz miejsce znalezienia zwłok. Wzór karty zgonu określony został w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 lutego 2015 r. w sprawie wzoru karty zgonu (Dz. U. z 2015 r. poz. 231), wydanego na podstawie art. 144 ust. 7 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego. Według tego wzoru podaje się datę i godzinę zgonu albo datę i godzinę znalezienia zwłok. Zwrócić należy również uwagę na treść art. 95 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, stanowiącego, że akt zgonu może zawierać datę zgonu albo jeżeli nie są znane - datę znalezienia zwłok. Prawo o aktach stanu cywilnego przewiduje zatem alternatywność wpisywania do aktu zgonu daty, godziny i miejsca zgonu bądź daty, godziny i miejsca znalezienia zwłok. Regułą jest by treść aktu zgonu obejmowała datę, godzinę oraz miejsce zdarzenia (śmierci), zaś umieszczenie w nim daty i miejsca znalezienia zwłok jest wyjątkiem. Dopuszczalne jest tylko i wyłącznie wtedy, gdy niemożliwe będzie ustalenie daty, godziny i miejsca śmierci osoby zmarłej (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. akt III AUa 1404/17).

Stanowisko organu rentowego jakoby brak wskazania, w odpisie skróconym aktu zgonu, daty i godziny zgonu ojca wnioskodawcy (czyli jego niezupełność), uniemożliwiał wypłatę niezrealizowanego świadczenia za miesiąc lipiec 2017 r. jest niezasadne.

Odnosząc się zaś do dalszej części apelacji dotyczącej nieprzeprowadzenia postępowania odrębnego w zakresie ustalenia daty śmierci, wskazać należy na art. 37 ust. 1 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego. Przepis ten stanowi, że akt stanu cywilnego niezawierający wszystkich wymaganych danych, uzupełnia kierownik urzędu stanu cywilnego, który go sporządził, na podstawie innych aktów stanu cywilnego, akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego prowadzonych dla tego aktu i innych dokumentów mających wpływ na stan cywilny. W myśl ust. 2 art. 37 uzupełnienia aktu stanu cywilnego można dokonać na podstawie zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, jeżeli w państwie wystawienia jest on uznawany za dokument stanu cywilnego, lub innego dokumentu zagranicznego potwierdzającego stan cywilny, wydanego w państwie, w którym nie jest prowadzona rejestracja stanu cywilnego, jeżeli stwierdzają one zdarzenie wcześniejsze i dotyczą tej osoby lub jej wstępnych. Uzupełnienia aktu stanu cywilnego dokonuje się z urzędu, na wniosek osoby, której ten akt dotyczy, lub jej przedstawiciela ustawowego, na wniosek osoby mającej w tym interes prawny lub prokuratora, w formie czynności materialno-technicznej – ust. 3. Przepis dalej określa, jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku o uzupełnienie aktu stanu cywilnego ( ust. 6 i 7 ) i że kierownik urzędu stanu cywilnego, dokonując uzupełnienia, wydaje wnioskodawcy odpis zupełny uzupełnionego aktu stanu cywilnego (art. 37 ust. 8).

Z kolei na podstawie art. 38 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. sądom powszechnym (w postępowaniu nieprocesowym), powierzono uzupełnienie aktu zgonu na wniosek osoby zainteresowanej lub prokuratora, jeżeli akt zgonu nie zawiera daty lub godziny zgonu, a dane te nie wynikają z akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego stanowiących podstawę sporządzenia aktu zgonu.

Z powyższego wynika, że to organ powinien był powyższe czynności podjąć, skoro kwestionował datę zgonu A. F.. Zgodnie z dyspozycją wynikającą z przepisu art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten rozstrzyga zatem na kim, w razie sporu między stronami stosunku cywilnoprawnego, spoczywa obowiązek udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Pozostaje on w ścisłym związku i tłumaczony jest w powiązaniu z przepisami kodeksu postępowania cywilnego normującymi reguły dowodzenia. W procesie cywilnym strony mają obowiązek twierdzenia i dowodzenia tych wszystkich okoliczności (faktów), które stosownie do art. 227 k.p.c. mogą być przedmiotem dowodu (wyrok SN z dnia 9 stycznia 2001 r., II CKN 1194/00, LEX nr 52375). Do osoby występującej z pozwem należy więc udowodnienie faktów pozytywnych, które stanowią podstawę powództwa, gdyż z faktów tych wywodzi ona swoje prawo. Z kolei do strony przeciwnej - udowodnienie faktów negatywnych niweczących roszczenie przeciwnika.

Organ rentowy takich czynności nie podjął, nie może wobec tego czynić rozważań, co do innej daty zgonu A. F..

W odpisie skróconym aktu zgonu w rubrykach dotyczących daty i godziny zgonu nie zostały wpisane żadne dane, wskazana została natomiast data znalezienia zwłok, tj. dzień 4 lipca 2017 roku. Kierownik USC w G. obowiązany był do sporządzenia aktu zgonu A. F. zawierającego dane wynikające z przyjętego zgłoszenia i karty zgonu. Nie ma on możliwości uwzględnienia przy rejestracji zgonu innych dokumentów niż wymienione w art. 92 ustawy.

Podsumowując renta za lipiec 2017 r. była świadczeniem należnym Ł. F. (mając na uwadze regulację zawartą w art. 136a ust. 2 ustawy FUS ) zatem żądanie o jej wypłatę znajduje oparcie w art. 136 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska SSA Urszula Iwanowska