Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący- Sędzia SO Jolanta Burdukiewicz-Krawczyk

Sędzia SO Piotr Jarmundowicz (spr.)

Sędzia SO Katarzyna Wręczycka

Protokolant: Małgorzata Strugała

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2015r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy W.

przeciwko D. S. i A. W.

o opróżnienie lokalu mieszkalnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu

z dnia 23 września 2014 r.

sygn. akt VI C 1874/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie I nakazuje pozwanym A. W. i D. S. aby opuścili, opróżnili i wydali stronie powodowej Gminie W. lokal mieszkalny numer (...)położony we W. przy ulicy (...) oraz dodaje punkt II o brzmieniu: „orzeka, że pozwanej D. S. przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego” a także punkt III o brzmieniu: „orzeka, że pozwanemu A. W. nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego” i punkt IV o brzmieniu: „wstrzymuje wykonanie punktu I wyroku w części dotyczącej pozwanej D. S. do czasu złożenia pozwanej przez Gminę W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego”, a nadto zmienia punkt II zaskarżonego wyroku w ten sposób, że oznacza go jako punkt V i zasądza od pozwanego A. W. na rzecz strony powodowej 320 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, nie obciążając tymi kosztami pozwanej D. S. oraz dodaje punkt VI o brzmieniu: „przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu na rzecz r.pr. M. S. 147,60 zł w tym podatek VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu;

II.  zasądza od pozwanego A. W. na rzecz strony powodowej 260 zł kosztów postępowania apelacyjnego, nie obciążając tymi kosztami pozwanej D. S.;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu na rzecz r.pr. M. S. 73,80 zł w tym podatek VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu w postępowaniu apelacyjnym

Sygn. akt II Ca 1794/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 września 2014 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków oddalił powództwo Gminy W. przeciwko A. W. i D. S. o nakazanie opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu socjalnego nr (...) a położonego we W. przy ul. (...) (pkt. I) oraz zasądził od strony powodowej na rzecz radcy prawnego M. S. kwotę 147,60 zł (w tym podatek VAT) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygniecie o następujące ustalenia faktyczne:

lokal socjalny nr (...) a położony w budynku przy ul. (...) we W. stanowi własność Gminy W.. Sąd Rejonowy dla Wrocławia -Krzyków w wyroku z dnia 07.09.2004 r. sygn. akt I C 153/04 ustalił, że A. W. jest uprawniony do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy W.. Strony zawarły umowę najmu lokalu socjalnego nr (...) a położonego przy ul. (...) we W. przez czynności dorozumiane. W spornym lokalu zamieszkuje obecnie A. W. i D. S.. Pozwani mają zaległości wobec strony powodowej w zapłacie czynszu i opłat niezależnych za lokal. Strona powodowa wzywała pozwanych do dobrowolnego opuszczenia i wydania zajmowanego lokalu powołując się na fakt, iż pozwani zajmują lokal bez tytułu prawnego oraz że uchylają się od wnoszenia bieżących opłat za użytkowanie lokalu oraz w związku z nie uregulowaniem zadłużenia. Pozwani figurują w bazie osób korzystających z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we W.. W latach 2007 - 2009 prowadząc wspólne gospodarstwo domowe pobierali świadczenia w postaci zasiłków celowych i okresowych. Pozwany w latach 2005 - 2006 pobierał dodatkowo zasiłek rodzinny i pielęgnacyjny na dzieci. Pozwani nie są świadczeniobiorcami Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Pozwany A. W. nie pobiera żadnych świadczeń emerytalno - rentowych w (...) Oddział we W.. Pozwani obecnie nie figurują w ewidencji zarejestrowanych osób bezrobotnych w Powiatowym Urzędzie Pracy we W.. W roku 2012 i 2013 pozwany dokonywał na rzecz strony powodowej częściowych opłat za czynsz i media. Pozwany zwracał się do strony powodowej o umorzenie/udzielenie ulgi w spłacie należności z tytułu najmu lokalu. Strona powodowa nie rozpatrzyła wniosku pozwanego. Pozwany został uznany za osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym w okresie od lutego 2012 r. do 31.12.2017 r. Pozwany choruje na padaczkę, zdarza się, że ma ataki 4-5 razy dziennie. Pozwany nie jest w stanie wykonywać wyuczonego zawodu kierowcy, nie można uznać go za osobę zdolną do pracy. Pozwana osiąga dochód w wysokości ok. 900,00 zł netto. Choruje na kręgosłup.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd I instancji wskazał, że bezspornym pomiędzy stronami był fakt, iż lokal mieszkalny nr (...) położony we W. przy ul. (...) stanowi własność Gminy W. oraz że pozwany został do niego skierowany w związku z wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków z dnia 07.09.2004 r. sygn. akt I C 153/04. Sąd Rejonowy wskazał, że strona powodowa domagała się eksmisji pozwanych z przedmiotowego lokalu podnosząc, iż nie posiadają oni żadnego skutecznego uprawnienia do władania lokalem. Pozwani zarzucali natomiast, że doszło między stronami do zawarcia umowy najmu poprzez czynności konkludentne.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że dla oceny żądania strony powodowej konieczne była wyjaśnienie, czy i jaki stosunek prawny zaistniał pomiędzy stroną powodową a pozwanymi. Sąd I instancji zważył, że na podstawie pisma strony powodowej z dnia 11.10.2007 r. oraz wniosku z 12.12.2007 r. ustalił, iż wolą stron było zawarcie umowy najmu przedmiotowego lokalu oraz że pozwany dopełnił czynności koniecznych do zawarcia takiej umowy, tj. wypełnił i złożył wniosek o zawarcie takiej umowy zgodnie ze zobowiązaniem strony powodowej. Powyższe zdaniem Sądu przesądza o tym, że pomimo, iż do zawarcia umowy pisemnej nie doszło, to jednak strony zawarły ustną umowę najmu spornego lokalu. Gmina W. złożyła bowiem ofertę zawarcia umowy najmu, a pozwany ją przyjął. Pozwoliło to zdaniem Sądu Rejonowego na przyjęcie, że pozwani posiadają obecnie skuteczne względem Gminy W. uprawnienie do władania tym lokalem. Sąd I instancji zważył, że zgodnie z treścią art. 11 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z dnia 21 czerwca 2001 r. (Dz. U. z 2005 r., nr 31, poz. 266), jeżeli lokator jest uprawniony do odpłatnego używania lokalu, wypowiedzenie przez właściciela stosunku prawnego może nastąpić tylko z przyczyn określonych w ust. 2 - 5 oraz w art. 21 ust. 4 i 5 niniejszej ustawy. Wypowiedzenie powinno być pod rygorem nieważności dokonane na piśmie oraz określać przyczynę wypowiedzenia. W konsekwencji niezachowanie tej formy powoduje, zgodnie z ogólnymi przepisami kodeksy cywilnego (art. 73 § 1 k.c.) nieważność wypowiedzenia.

Sąd Rejonowy wskazał, że analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy ustalił, że pozwani zamieszkują a pozwany jest zameldowany w spornym mieszkaniu oraz że zalegają z zapłatą czynszu lub innych opłat za używanie lokalu co najmniej za trzy pełne okresy płatności. W świetle powyższego stwierdzić należało, iż na stronie powodowej spoczywał ciężar wykazania, iż wypowiedzenie pozwanym umowy najmu zostało dokonane. Strona powodowa natomiast nie przedłożyła żadnych dokumentów na tę okoliczność, a na niej spoczywał ciężar wykazania tej okoliczności. Zdaniem Sądu I instancji, skoro w niniejszej sprawie, strona powodowa nie przedstawiła wiarygodnych dowodów, iż doręczyła pozwanym wypowiedzenie umowy najmu, zatem stosunek prawny łączący pozwanych i Gminę W. nie uległ rozwiązaniu. W tej sytuacji, zdaniem Sądu, Gmina W. nie mogła żądać od pozwanych, ażeby rzecz została jej wydana, skoro pozwanym przysługuje skuteczne wobec właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Sąd Rejonowy dodatkowo wskazał, że na podstawie przesłuchania pozwanej, dokumentacji medycznej, wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we W. z dnia 18.12.2012 r. oraz pisma Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we W., ustalił, że pozwany został uznany za osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym w okresie od lutego 2012 r. do 31.12.2017 r. Pozwany choruje na padaczkę, zdarza się, że ma ataki 4 - 5 razy dziennie. Pozwany nie jest w stanie wykonywać wyuczonego zawodu kierowcy, nie można uznać go za osobę zdolną do pracy. Pozwana natomiast osiąga dochód w wysokości ok. 900,00 zł netto. Choruje na kręgosłup. Pozwani objęci są również opieką Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we W.. Pozwani spełniają zatem nadal przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego. Pozwany jest bowiem osobą niepełnosprawną, a nadto pozwani spełniają przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, z uwagi na to, że żyją w niedostatku. Poza tym, zdaniem Sądu, żądanie pozwu, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa (art. 5 k.c). Ewentualne bowiem orzeczenie eksmisji doprowadziłoby do sytuacji, w której wstrzymany zostałby obowiązek opróżnienia i wydania lokalu przez pozwanych do czasu złożenia przez Gminę W. oferty

zawarcia z pozwanymi umowy najmu innego lokalu socjalnego. W praktyce sprowadzałoby się to do oczekiwania przez pozwanych na zamianę lokalu socjalnego. Zważywszy jednak na stan zdrowia powoda i obecny brak możliwości podjęcia zatrudnienia, a także uwagi na wysokość dochodów pozwanej, przyjęcie takiego rozwiązania stanowiłoby, zdaniem Sądu, naruszenie zasad współżycia społecznego. Z tych względów zachodzi więc potrzeba ochrony pozwanych w związku z działaniem uprawnionego.

Orzeczenie w przedmiocie kosztów procesu Sąd Rejonowy oparł o art. 98 k.p.c. w związku z § 15, § 20, § 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodziła się strona powodowa, która zaskarżyła powyższy wyrok w całości.

Strona powodowa zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

1)  naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, polegające w szczególności na uznaniu, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia ustnej umowy najmu lokalu socjalnego,

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego, poprzez niewłaściwą wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 20 ust. 2 i art. 23 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005r., Nr 31, poz. 266 ze zm.), poprzez przyjęcie, że w tej sprawie doszło do zawarcia umowy przez fakty dokonane na czas nieoznaczony, tym samym skutkujące obowiązkiem wobec powoda wypowiedzenia umowy najmu lokalu zajmowanego przez pozwanych,

3)  naruszenie prawa materialnego poprzez pominięcie przepisu § 8 ust. 3, § 9 ust. 6 i § 11 ust. 2 Uchwały nr (...) Rady Miejskiej W. z dnia 21 kwietnia 2005 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy W., która to uchwała dopuszcza zawarcie umowy najmu lokalu socjalnego na okres 1 roku, nie dłużej jednak niż na okres 3 lat,

4)  naruszenie prawa materialnego to jest art. 660 Kodeksu cywilnego, poprzez błędne przyjęcie, że przepis ten będzie mieć zastosowanie w niniejszej sprawie,

5) naruszenie prawa materialnego to jest art. 5 Kodeksu cywilnego, poprzez
niewłaściwe jego zastosowanie, polegające na stwierdzeniu, iż w przedmiotowej
sprawie zachodzą przesłanki do uznania powództwa jako sprzecznego z zasadami
współżycia społecznego oraz że strona powodowa występując z żądaniem wydania
lokalu położonego przy ul. (...) we W. nadużyła
przysługującego jej prawa podmiotowego.

Mając na uwadze powyższe strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, ewentualnie na wypadek uznania przez Sąd Odwoławczy, że zachodzi konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji, wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego, wg norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko strona powodowa wskazała, że Sąd I instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów w sprawie, przyjmując, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia ustnej umowy najmu lokalu socjalnego, zajmowanego

przez pozwanych. Taka ocena, zdaniem strony powodowej, stanowi naruszenie art. 233 k.p.c, gdyż Sąd I instancji błędnie przyjął, że samo złożenie wniosku o zawarcie umowy najmu, może skutkować jej zawarciem, bez potrzeby zawarcia umowy w formie pisemnej. Zdaniem apelującej strony powodowej, Sąd I instancji pominął, obowiązujące na terenie Gminy W., przepisy Uchwały nr (...) Rady Miejskiej W. z dnia 21 kwietnia 2005 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy W., w szczególności § 8 ust. 3 który stanowi, że złożenie wniosku mieszkaniowego rozpoczyna postępowanie w sprawie zawarcia umowy najmu oraz § 11 ust. 2, zgodnie z którym umowę najmu lokalu socjalnego zawiera się na okres 1 roku, a jej ewentualne przedłużenie może dotyczyć okresu nie dłuższego niż 3 lata - § 9 ust. 6 oraz, że umowa na lokal socjalny może być zawarta wyłącznie na czas określony.

Ponadto, Sąd I instancji nie uwzględnił obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, który stanowi, że „Lokale stanowiące mieszkaniowy zasób gminy, z wyjątkiem lokali socjalnych i lokali, o których mowa w ust. 3, mogą być wynajmowane tylko na czas nieoznaczony". Sąd I instancji pominął również przepis art. 23 ust. 1 tej ustawy, przyjmując błędnie i wbrew temu przepisowi, że umowa najmu lokalu socjalnego może być zawarta na czas nieoznaczony. Jedyną formą nawiązania stosunku najmu lokalu socjalnego jest forma pisemna. Brak takiej umowy jest podstawą do naliczenia osobie zajmującej lokal bez tytułu prawnego kwoty odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu.

Zdaniem strony powodowej, błędna jest ocena Sądu I instancji, że w konsekwencji faktów dokonanych, nawiązana została i obowiązywała między stronami umowa najmu lokalu socjalnego na czas nieoznaczony. Sąd I instancji, dokonując oceny prawnej stanowiącej podstawę wyrokowania, w całości podzielił argumentację strony pozwanej, zawartą w piśmie procesowym z dnia 27 sierpnia 2014 r., pomijając uwarunkowania prawne, które mają zastosowanie do przedmiotowej sprawy.

Strona powodowa wskazała, że ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, jest ustawą szczególną w stosunku do mieszkań stanowiących mieszkaniowy zasób gminny i lokali socjalnych. Nie sposób więc przychylić się do rozszerzającej interpretacji tego przepisu przez Sąd I instancji, że do niniejszej sprawy, zastosowanie mieć będzie przepis art. 660 Kodeksu cywilnego.

Strona powodowa wskazała także, że nie można zaaprobować stanowiska Sądu I instancji, że żądanie pozwu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie prawa z art. 5 Kodeksu cywilnego, w sytuacji gdy pozwani mają prawo zajmować lokal socjalny, z uwagi na kryteria dochodowe i zdrowotne pozwanych, które kwalifikują ich do przyznania takiego lokalu. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że orzeczenie eksmisji wobec pozwanych doprowadziłoby do sytuacji, w której wstrzymany zostałby obowiązek opróżnienia i wydania lokalu do czasu przedstawienia oferty zawarcia z pozwanymi umowy najmu innego lokalu socjalnego.

W odpowiedzi na apelację strony powodowej pozwani wnieśli o jej oddalenie.

Zdaniem pozwanych wyrok Sądu I instancji jest zgodny z przepisami prawa procesowego i przepisami prawa materialnego. Zarzuty wymienione w apelacji są zaś chybione.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

Pozwani D. S. i A. W. pozostawali w związku konkubenckim. W 2014 r. pozwany A. W. wyjechał z Polski. Z pozwaną D. S. utrzymuje sporadyczny kontakt telefoniczny. Nie informował pozwanej o tym czy i kiedy zamierza powrócić do Polski.

Matka pozwanego ma mieszkanie we W., w którym mieszka wraz z jego synem. Mieszkanie ma około 50 m ² i składa się z dwóch pokoi.

Pozwana D. S. podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę zawartej na okres 1 roku. Otrzymuje wynagrodzenie w wysokości około 1 000 zł, z którego ponosi wydatki na leki (miesięcznie 150 - 170 zł) oraz na koszty utrzymania siebie. Pomaga także w utrzymaniu matki pozwanego i jego syna, kupując im w jedzenie. Pozwana ponosi także koszty utrzymania swojej siostrzenicy. Pozwana nie ponosi wydatków za zajmowany lokal socjalny.

Ogólna powierzchnia użytkowa lokalu socjalnego zajmowanego przez pozwanych ma 34,37 m ². Składa się z jednego pokoju o powierzchni 24,48 m ², wspólnych kuchni (6,67 m ²), przedpokoju (2,97 m ²) i w.c.

Dowód:

uzupełniające przesłuchanie pozwanej e - protokół rozprawy z dnia 21 maja 2015 r. od 00:01:17 do 00:09:42 k. 172, pismo z dnia 8 listopada 2005 r. k. 11.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja strony powodowej zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, wymagających jedynie uzupełnienia w zakresie sytuacji materialnej pozwanej. Jednakże na podstawie prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego i ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy wyprowadził błędne wnioski i oceny prawne.

Zgodzić się bowiem trzeba ze stanowiskiem skarżącej Gminy W., że w ustalonym przez Sąd I instancji stanie faktycznym, nie sposób przyjąć aby doszło pomiędzy pozwanym A. W. i Gminą W. do konkludentnego zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Z pisma strony powodowej z dnia 11 października 2007 r. wynika, iż w związku z zajmowaniem bez tytułu prawnego przez pozwanego lokalu socjalnego, wezwano go do złożenia stosownego wniosku, który dopiero uruchomi procedurę przyznania lub odmowy przyznania prawa do lokalu socjalnego (obwieszczenie Rady Miejskiej W. z dnia 11 lipca 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały nr (...) Rady Miejskiej W. w sprawie zasad wynajmowania lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy W. - § 8 ust. 3).

Z tego względu ustalenie przez Sąd Rejonowy, iż w związku z powyższym pismem oraz złożeniem w dniu 14 lutego 2008 r. przez pozwanego wniosku o zawarcie umowy najmu lokalu socjalnego, doszło do zawarcia umowy jest błędne. Zważyć bowiem należy, że w piśmie z dnia 22 kwietnia 2008 r. Gmina W. zawiadomiła pozwanego A. W., iż sprawa ewentualnego przedłużenia umowy najmu będzie rozpatrzona po dostarczeniu informacji o sposobie

rozstrzygnięcia sprawy zadłużenia zajmowanego przez pozwanego lokalu (k. 19). Natomiast w pismach z dnia 22 lutego 2009 r. i 22 kwietnia 2010 r. strona powodowa wzywała pozwanych do dobrowolnego wydania lokalu w związku z jego zajmowaniem bez tytułu prawnego (k. 24 - 25). Z powyższego wynika, iż wbrew ustaleniom Sądu Rejonowego, nie doszło pomiędzy stronami niniejszego postępowania do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego na czas nieokreślony.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U z 2014 r. nr 150) wynika, że umowę najmu lokalu socjalnego zawiera się na czas oznaczony. Również w powołanej wyżej uchwale Rady Miejskiej W. wskazano w § 9 ust. 6, iż lokale socjalne wynajmowane są na czas oznaczony, jednak nie dłużej niż na okres 3 lat.

Mając na względzie powyższe unormowania należy uznać za błędne stanowisko Sądu I instancji wyrażone w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, iż doszło miedzy stronami do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego na czas nieokreślony.

Trafny jest zarzut strony powodowej dotyczący naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 660 k.c. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Tym samym nie mogła znaleźć zastosowanie w sprawie norma art. 660 k.c.

W konsekwencji należy uznać, iż podniesione w apelacji zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku norm art. 233 k.p.c. oraz art. 23 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego a także art. 660 k.c. w związku z powołanymi wyżej przepisami uchwały Rady Miejskiej W., za uzasadnione.

Zdaniem Sądu Okręgowego podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 5 k.c. jest w pełni uzasadniony. Należy zważyć, że zgodnie z art. 5 k.c. zgodnie z tym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Gdy chodzi o zasady współżycia społecznego to w szerszym znaczeniu jest to całokształt norm moralnych, obyczajowych i zwyczajowych, a także reguł prawnych obowiązujących w społeczeństwie. W węższym znaczeniu są to normy moralne odnoszące się do zachowań wobec innych osób.

Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie (wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 1994, II CRN 127/94, Lex 82293).

Zauważyć trzeba, że cytowany wyżej przepis jest normą szczególną i wyjątkową, toteż jego zastosowanie w konkretnej sprawie ograniczane być powinno do przypadków szczególnie drastycznych zachowań osób uprawnionych. Jego zastosowanie nie powinno poza tym, gdy chodzi o sprawy lokalowe, pozbawiać osoby uprawnione należnych im praw do lokalu na czas nieograniczony, co praktycznie oznacza na trwałe (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 11.9.1961 r. -OSNCPz. 2 z 1963 r. poz. 31).

Podkreślić trzeba, że istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw wymagają z jednej strony ostrożności, a z drugiej bardzo

wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów rozpoznawanego wypadku. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k'.c. są bowiem pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym. Osobne zagadnienie to stosowanie art. 5 k.c. w sprawach dotyczących własności. Otóż trzeba pamiętać, że ochrona własności jest zasadą konstytucyjną, gdyż Rzeczpospolita Polska - demokratyczne państwo prawne - chroni własność oraz poręcza całkowitą ochronę własności osobistej (art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej). Z tej przyczyny należy odrzucić ekstremalne - jak to miało miejsce uprzednio - ujmowanie nadużycia prawa własności, a w związku z tym zbyt liberalne stosowanie w tym zakresie klauzuli generalnej określonej w art. 5 k.c. (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994 r. sygn. akt II CRN 127/94).

Zdaniem Sądu Rejonowego za zastosowaniem w niniejszej sprawie art. 5 k.c. przemawiała konieczność przyznania pozwanym, w razie uwzględnienia powództwa, prawa do otrzymania lokalu socjalnego. W tym miejscu należy wskazać, że w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2013 r. sygn. akt III CZP 11/13 stwierdzono, że w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu socjalnego sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Zdaniem Sądu Odwoławczego akcentowana przez Sąd I instancji konieczność oddalenia powództwa na podstawie art. 5 k.c, z uwagi na niezbędność przyznania prawa do lokalu socjalnego pozwanym w przypadku uwzględnienia powództwa, nie jest trafne. Istnieje bowiem możliwość przyznania uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego również w sprawach o eksmisję z takich lokali. Również podnoszone przez Sąd I instancji okoliczności związane ze stanem zdrowia pozwanego i sytuacją materialną pozwanej nie stanowią uzasadnionej, w oparciu o art. 5 k.c, podstawy do oddalenia w niniejszej sprawie powództwa.

Należy zważyć, że w aktualnym stanie prawnym sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę, a nie sam środek zaskarżenia. Sąd ten musi - niezależnie od treści zarzutów - dokonać ponownych, własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 1999 r. III CZP 59/98, wyrok z dnia 6 grudnia 2001 r., I PKN 714/00, OSNPiUS 2003, Nr 22, poz. 544). Sąd drugiej instancji ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. W konsekwencji może, a jeżeli je dostrzeże - powinien, naprawić wszystkie naruszenia prawa materialnego, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2002 r., III CZP 62/02, OSNC 2004, Nr 1, poz. 7).

W ocenie Sądu Odwoławczego, z przyczyn wyżej wskazanych, stanowisko Sądu Rejonowego oddalające powództwo było nieprawidłowe. Skutkiem tego była konieczność zmiany zaskarżonego wyroku, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c, w ten sposób, że nakazano pozwanym aby opuścili, opróżnili i wydali stronie powodowej Gminie W. lokal mieszkalny nr (...) położony we W. przy ul. (...). Pozwani nie posiadają bowiem skutecznego wobec strony powodowej tytułu prawnego uprawniającego ich do zajmowania przedmiotowego lokalu socjalnego.

Uwzględnienie przez Sąd Okręgowy apelacji strony powodowej powoduje, iż należało ocenić, czy pozwani spełniają warunki do orzeczenia o uprawnieniu lub braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego. Bezsprzecznie pozwani byli lokatorami w rozumieniu postanowień ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. nr 150 z 2014 r.).

W tym miejscu należy wskazać, iż ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji pozwalają na wydanie orzeczenia przez Sąd Okręgowy. Sąd Rejonowy poczynił bowiem ustalenia dotyczące sytuacji materialnej i zdrowotnej pozwanych, które przyjął za własne Sąd Odwoławczy, uzupełniające jej jedynie w trakcie postępowania apelacyjnego w zakresie sytuacji materialnej i życiowej pozwanej.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazywane przez Sąd Rejonowy okoliczności dotyczące sytuacji życiowej pozwanej, stan zdrowia, sposób korzystania z lokalu mieszkalnego przemawiają za ustaleniem, że przysługuje jej uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. Wskazać bowiem trzeba, że zgodnie z art. 14 ust. 1 do ust. 6 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.

Jeżeli w wyroku orzeczono o uprawnieniu, o którym mowa w ust. 1, dwóch lub więcej osób, gmina jest obowiązana zapewnić im co najmniej jeden lokal socjalny. Sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną.

Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec:

1)  kobiety w ciąży,

2)  małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, z późn. zm.) ⁽²⁾ lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą,

3)  obłożnie chorych,

4)  emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,

5)  osoby posiadającej status bezrobotnego,

6)  osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały - chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany.

Sąd może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego, w szczególności jeżeli nakazanie opróżnienia następuje z przyczyn, o których mowa w art. 13.

Orzekając o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego, sąd nakazuje wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Powyższe normy prawne nakazują przyznać uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego lokatorowi, w stosunku do którego Sąd wydał wyrok eksmisyjny, jeśli spełnia warunki wskazane w ust. 3 i 4 art. 14. Jednakże Sąd może nie przyznać takiego uprawnienia, jeśli lokator może zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany.

Zgromadzony materiał dowodowy pozwala na ustalenie, że pozwana spełnia warunki do orzeczenia o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego. Pozwana ma niskie dochody, które w całości przeznacza na leki i koszty utrzymania siebie a także matki pozwanego i jego syna. Nie ma możliwości zamieszkania w innym lokalu. Jej sytuacja materialna jest niewątpliwie zła. Jednocześnie także dotychczasowy sposób korzystania z lokalu (brak skarg innych lokatorów na zachowanie pozwanej) przemawia za stwierdzeniem, iż pozwana spełnia warunki od orzeczenia o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego.

W ocenie Sądu Okręgowego nie są natomiast spełnione warunki do otrzymania przez pozwanego prawa do lokalu socjalnego. Wprawdzie pozwany ma orzeczoną niepełnosprawność, jednak opuścił dobrowolnie swoje dotychczasowe miejsce zamieszkania. Mieszka od dłuższego czasu poza granicami kraju, nie informując nawet swojej konkubiny o tym czy zamierza powrócić do Polski. Tym samym należy uznać, iż jego potrzeby mieszkaniowe są zabezpieczone i ma gdzie mieszkać. Zwłaszcza, że w toku postępowania przed Sądem Rejonowym i Sądem Okręgowym nie zostało wykazane, aby pozwany nie miał możliwości zamieszkania innym niż w spornym lokalu. Zauważyć w tym miejscu trzeba, że jak wynika z przesłuchania pozwanej matka A. W. ma własny lokal mieszkalny, w którym pozwany może zamieszkać.

Konsekwencją ustalenia przez Sąd Okręgowy, iż pozwana D. S. jest uprawniona do otrzymania lokalu socjalnego, jest konieczność wstrzymania wyroku do czasu złożenia jej przez stronę powodową oferty najmu lokalu socjalnego.

Uwzględnienie apelacji strony powodowej spowodowało natomiast konieczność zmiany rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w zakresie orzeczenia o kosztach procesu. Wobec faktu, iż powództwo zasługiwało na uwzględnienie pozwani są zobligowani do zwrotu poniesionych kosztów procesy przez stronę powodową. Z tego względu Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w zakresie kosztów procesu w ten sposób że zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 320 zł, na którą składa się opłata sądowa (200 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika (120 zł). Orzeczenie Sądu Okręgowego w tym zakresie znajduje uzasadnienia w art. 98 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. w związku z § 9 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Sąd Okręgowy działając na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążył tymi kosztami pozwanej mając na uwadze jej trudną sytuację materialną i życiową.

Orzeczenie w przedmiocie zasądzonego wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu pozwanych za koszty zastępstwa przed Sądem Rejonowym znajduje uzasadnienie w § 15 w związku z § 9 pkt. 1 i § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Kierując się powyższymi względami, Sąd Okręgowy działając na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego orzekł jak w pkt. I sentencji wyroku.

Orzeczenie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego zasądzonych od pozwanego na rzecz strony powodowej znajduje uzasadnienie w art. 98 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. w związku z § 12 ust. 1 pkt. 1 i § 9 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Apelacja strony powodowej zasługiwała na uwzględnienie w całości. Przesądziło to o konieczności poniesienia przez pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, na które składa się opłata sądowa od apelacji (200 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika (60 zł).

Odstąpienie od obciążenia pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego znajduje natomiast uzasadnienie w art. 102 k.p.c. w związku z art. 108 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c.

W zakresie zasądzonego w pkt. III wyroku wynagrodzenia dla radcy prawnego M. S., tytułem udzielonej w postępowaniu apelacyjnym pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu, orzeczenie Sądu Okręgowego znajduje uzasadnienie w § 15 w związku z § 9 pkt. 1, § 12 ust.1 pkt. 1 i § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.