Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Beata Burian

: SSO Grzegorz Karaś (spr.)

SSR del. Aneta Murawska

Protokolant: Wojciech Langer

po rozpoznaniu w dniu 18 lipca 2018 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa S. G.

przeciwko W. G. i Gminie Miasto O.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Oleśnicy

z dnia 18 października 2017 r.

sygn. akt I C 1807/15

I.  oddala obie apelacje;

II.  zasądza od pozwanego W. G. na rzecz powódki S. G. 1800 zł kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  zasądza od pozwanej Gminy Miasto O. na rzecz powódki S. G. 1800 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Grzegorz Karaś SSO Beata Burian SSR del. Aneta Murawska

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 października 2017r. Sąd Rejonowy w Oleśnicy w sprawie o sygn. akt I C 1807/15 w punkcie I zasądził od pozwanego W. G. na rzecz powódki S. G. kwotę 14.789,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi:

- od kwoty 4.449,00 zł od dnia 16.04.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.05.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.06.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.07.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.08.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.09.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.10.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.11.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.12.2015 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.01.2016 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.02.2016 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 940,00 zł od dnia 01.03.2017 r. do dnia zapłaty;

w punkcie II. zasądził od pozwanego W. G. na rzecz powódki S. G. dalszą kwotę 11.280,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 02.04.2017 r. do dnia zapłaty, zaś od pozwanej Gminy Miasto O. na rzecz powódki S. G. 10.340,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 02.04.2017 r. do dnia zapłaty, z tym zastrzeżeniem, że zapłata przez któregokolwiek z pozwanych na rzecz powódki kwoty 10.340,00 zł zwalnia w powyższym zakresie drugiego pozwanego; w punkcie III. oddalił dalej idące powództwo w stosunku do Gminy Miasta O.; w punkcie IV. zasądził od pozwanego W. G. na rzecz powódki S. G. kwotę 3.706,00 zł tytułem zawrotu kosztów procesu; w punkcie V. zasądził od pozwanej Gminy Miasto O. na rzecz powódki S. G. kwotę 3.038,28 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; w punkcie VI. odstąpił od obciążenia pozwanego W. G. wydatkami tymczasowo poniesionymi w sprawie przez Skarb Państwa, a także od obowiązku zwrotu opłaty od rozszerzonego powództwa.

Sąd Rejonowy ustalił, że powódka jest właścicielką prawa do lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...), które nabyła 29.09.2005r. W. G. i S. G. pozostając w związku małżeńskim mieszkali w wspólnie w lokalu do 30.06.2012r., kiedy to powódka wraz z synem wyprowadziła się do P., gdzie dotychczas przebywa.

Małżeństwo powódki z pozwanym zakończyło się 07.11.2014r. Wyrokiem z dnia 07.07.2015 r. Sąd Rejonowy w Oleśnicy nakazał pozwanemu, aby opróżnił, opuścił i wydał S. G. w/w lokal, zastrzegając jednocześnie, że pozwanemu przysługuje prawo do lokalu socjalnego. W trakcie zajmowania lokalu przy ul. (...) w O. pozwany zawierał umowy na dostawę energii elektrycznej i gazu do tego mieszkania oraz ponosił opłaty eksploatacyjne. Do 2014r. pozwany korzystał z całego lokalu, a następnie zajął większy pokój, przenosząc rzeczy powódki do mniejszego pokoju.

W dniu 27.03.2015 r. powódka wezwała pozwanego W. G. do zapłaty kwoty 4.766,60 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z jej lokalu za okres od dnia 08.11.2014 r. do dnia 30.03.2015 r. oraz kwoty po 1.000,00 zł za każdy dalszy miesiąc korzystania z tego lokalu.

W okresie od 08.11.2014r. do 31.12.2016r. stawka miesięczna wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z w/w lokalu wynosiła 940 zł, a za korzystanie z większego pokoju 450 zł.

W dniu 29.01.2016 r. Gmina Miasto O. otrzymała wyrok eksmisyjny orzeczony wobec W. G. i tego samego dnia wpisała W. G. na listę osób oczekujących na lokal socjalny. Pismem z dnia 18.11.2016 r. Gmina odmówiła powódce zapłacenia odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego dla pozwanego W. G.. W dniu 03.02.2017 r. Gmina złożyła W. G. ofertę zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, a do zawarcia umowy doszło 01.03.2017r.

Sąd Rejonowy dokonując wykładni art. 18 ust.1, 2 i 5 ustawy z dnia 21.06.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego, art. 5 kc i art. 417 kc uznał, że powództwo w stosunku do pozwanego W. G. w całości zasługiwało na uwzględnienie, natomiast w stosunku do pozwanej Gminy Miasta O. zasługiwało na uwzględnienie w części.

Sąd Rejonowy podniósł, że W. G. wiedział, że zajmowany przez niego lokal stanowił majątek osobisty powódki. Jednocześnie z dniem 07.11.2014r. utracił prawno – rodzinny tytuł prawny do jego zajmowania, już w marcu 2012 r. powódka zażądała od niego opuszczenia mieszkania, a wyrokiem z dnia 07.07.2015r. orzeczono wobec pozwanego nakaz eksmisji. Nie ulega zatem wątpliwości, że pozwany władał lokalem w złej wierze, a zatem powódce przysługuje odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu, którego wysokość wynika ze stawek określonych w niekwestionowanej przez strony opinii.

Sąd Rejonowy nie znalazł również podstaw do uwzględnienia podniesionego W. G. zarzutu nadużycia prawa podmiotowego przez powódkę. Zauważył okoliczności powoływane przez pozwanego na potwierdzenie jego trudnej sytuacji finansowej, zawodowej i zdrowotnej, jednak uznał je za niewystarczające do zastosowania instytucji z art. 5 kc. Odmienna ich ocena powodowałaby bowiem przerzucenie ciężaru utrzymania W. G. na powódkę, chociaż nie jest do tego zobowiązana, a nadto pozwanemu przysługuje udział we współwłasności nieruchomości wchodzącej w skład spadku. W ocenie Sądu I instancji nie można również tracić z pola widzenia, że powódka wraz z synem miała do dyspozycji pokój o powierzchni 4m2, a pozwany dysponował mieszkaniem w powierzchni 40m2.

Odnośnie odpowiedzialności Gminy Miasta O. Sąd I instancji wskazał w szczególności, że najem lokalu socjalnego nawiązuje się na skutek umowy gminy z najemcą, stąd też istotne dla oceny czy nastąpiło dostarczenie lokalu socjalnego ma znaczenie przedstawienie uprawnionym oferty zawarcia takiej umowy, a nie samo zawarcie umowy. Zastrzegł przy tym, że dostarczenie lokalu socjalnego nie wyłącza odpowiedzialności Gminy w okresie „oczekiwania” na lokal socjalny, od chwili złożenia odpowiedniego wniosku, do chwili przedstawienia oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Sąd I instancji podniósł, że obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego przez gminę właściwą ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu jest obowiązkiem o naturze administracyjno-prawnej, wyrażonym w art. 4 ust.1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Zadania związane z dostarczaniem lokali socjalnych realizowane są przez gminę w formie umów cywilnoprawnych zawieranych z lokatorami, jednak nie zmienia to jednak faktu, że sam obowiązek dostarczania takich lokali ma charakter administracyjno-prawny, a odpowiedzialność odszkodowawcza gminy wobec właściciela lokalu za niewykonanie tego obowiązku jest odpowiedzialnością za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Obowiązek gminy dostarczenia lokalu socjalnego wynika wprost z przepisów prawa, nie zaś z mocy czynności właściciela lokalu, czy też lokatora i aktualizuje się z momentem uprawomocnienia się wyroku sądu zawierającego orzeczenie o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego. Zawiadomienie gminy o treści prawomocnego wyroku eksmisyjnego z prawem do lokalu socjalnego jest więc tym momentem, który uruchamia tą odpowiedzialność, gdyż informuje zobowiązaną, że ma dostarczyć osobie eksmitowanej lokal socjalny. Przy czym uwzględnieniu winien podlegać jeszcze odpowiedni termin na znalezienie i przygotowanie przez gminę odpowiedniego lokalu socjalnego.

Mając na uwadze datę otrzymania przez Gminę wyroku eksmisyjnego W. G., miesięczny termin od tej daty na znalezienie i przygotowanie lokalu socjalnego oraz termin złożenia W. G. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego i datę zawarcia tej umowy Sąd Rejonowy uznał, że odpowiedzialność Gminy rozpoczęła od dnia 29.02.2016 r. i w związku z tym powódce należy się odszkodowanie w wysokości 11 miesięcznych czynszów, tj. w kwicie 10.400 zł. Jednocześnie odpowiedzialność pozwanych w zakresie tej kwoty ma charakter in solidum.

Orzeczenia o odsetkach w stosunku do obu pozwanych Sąd Rejonowy oparł na zasadzie art. 481 § 1 kc w zw. z art. 18 ust.1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów.

Orzeczenie o kosztach procesu zawarte w punkcie IV sentencji wyroku Sąd Rejonowy oparł na art. 98 § 1 i 3 kpc, a w punkcie na podstawie art. 100 kpc.

Mając na względzie trudną sytuację majątkową i życiową pozwanego, Sąd I instancji odstąpiono od obciążenia go wydatkami tymczasowo poniesionymi w sprawie przez Skarb Państwa, a także od obowiązku zwrotu opłaty od rozszerzonego powództwa.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł pozwany W. G. zaskarżając go w części, tj. w punkcie I, II i IV zarzucając:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 kpc poprzez błędne przyjęcie, że pozwany ma udział we współwłasności nieruchomości w spadku po dziadku, albowiem jak wynika z przesłuchania pozwanego i postępowania spadkowego toczącego się przed Sądem Rejonowym w Rzeszowie w sprawie o sygn. akt I Ns 3379/09 nie jest on spadkobiercą dziadka;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 5 kc poprzez przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy w sprawie występują szczególne okoliczności powodujące, że udzielenie ochrony prawnej powodowi naruszyłoby zasadę uczciwości i sprawiedliwości.

2.  art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego poprzez błędne przyjęcie, że powódka poniosła szkodę, gdy jak wynika z akt powódka w spornym okresie nie podejmowała prób wynajmu mieszkania, lub choćby jednego wolnego pokoju, a faktycznie dokonała sprzedaży lokalu mieszkalnego, co mogła uczynić o wiele wcześniej i fakt zamieszkania pozwanego nie stał na przeszkodzie w sprzedaży mieszkania;

3.  art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 200lr. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego poprzez błędne przyjęcie, że pozwany w okresie od 7 lipca 2015r. do 28 lutego 2017r. winien uiszczać czynsz najmu w wysokości ustalonej przez biegłego, gdy jak wynika z ww. przepisu winien opłacać czynsz w wysokości takiej, jak gdyby stosunek prawny nie ustał, a skoro pozwany zamieszkał w lokalu w oparciu nie o stosunek prawny, lecz w oparciu o przepis prawa rodzinnego, tj. art. 28 ¹ kro, w związku z czym wysokość czynszu winna wynosić nie kwotę 940 zł ustaloną przez biegłego na rynku wynajmu lokali, lecz kwotę ustaloną przez wspólnotę mieszkaniową (zarządcę - administrację budynku) składającą się na czynsz i opłaty za media.

Kierując się powyższym pozwany W. G. wniósł o: zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa; zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu apelacyjnym i przed Sądem I Instancji, według norm przepisanych; ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację W. G. powódka wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wywiodła również Gmina Miasto O. zaskarżając go w części, tj. w punkcie II w zakresie zasądzenia od Gminy Miasto O. na rzecz powódki S. G. 10.340,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 02.04.2017r. do dnia zapłaty z zastrzeżeniem, że odpowiedzialność pozwanych ma charakter oraz w punkcie V zarzucając:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

1.  art. 316 § 1 kpc poprzez pominięcie faktu dostarczenia przez pozwaną gminę osobie uprawnionej lokalu socjalnego i orzeczenie odszkodowania na podstawie przepisów, które odnoszą się do stanu niewykonania wyroku w zakresie złożenia oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego i niedostarczenia lokalu socjalnego;

2.  art. 233 kpc i art. 328 kpc poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów przez brak dogłębnej należytej analizy stanu sprawy i bez prawidłowej oceny przedstawionych przez strony dowodów (a w szczególności faktu dostarczenia lokalu socjalnego) oraz prawidłowej oceny stanu prawnego;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego poprzez pominięcie faktu, że pozwana gmina dostarczyła lokal socjalny osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, i to nie tylko w formie złożenia uprawnionej osobie oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, ale także zawarcia umowy najmu zaoferowanego lokalu socjalnego;

2.  art. 417 § 1 kc poprzez niewłaściwe zastosowanie i błędną jego jego wykładnię sprowadzającą się do uznania, że pozwana gmina ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec powódki podczas gdy ustawowe przesłanki odpowiedzialności deliktowej określone tym przepisem nie zachodzą. W szczególności poprzez odszkodowanie określone tym przepisem przynależy za okres w jakim pozwana gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie objętej wyrokiem eksmisyjnym, tj. w stanie faktycznym niniejszej okres od dnia 29.02.2016r. do 31.01.2017r. - czyli z upływem miesiąca od otrzymania wyroku eksmisyjnego - podczas gdy z treści przepisu nie wynika iżby odszkodowanie należne było za okres niedostarczenia lokalu socjalnego, lecz tylko w przypadku zaistnienia przesłanki bezprawnego działania bądź bezprawnego zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej.

Kierując się powyższym pozwana Gmina Miasto O. wniosła o: zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie II poprzez oddalenie powództwa w stosunku do Gminy Miasto O. także co do kwoty 10.340 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 02.04.2017r. do dnia zapłaty i zastrzeżeniem charakteru tej odpowiedzialności in solidum z pozwanym W. G., a także o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie V poprzez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu w pełnej wysokości według norm przewidzianych; zasądzenie od powódki na rzecz Gminy Miasto O. kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego w wysokości 1800,00 zł.

W odpowiedzi na apelację Gminy Miasto O. powódka wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od Gminy na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje pozwanych nie zasługują na uwzględnienie.

Podstawą działania Sądu II instancji rozpoznającego niniejszą sprawę, przeniesioną na etap postępowania apelacyjnego jest art. 382 kpc, który to przepis przydaje sądowi odwoławczemu uprawnienie, ale także obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału. Korzystając z tego ustawowego uprawnienia Sąd Okręgowy w postępowaniu odwoławczym dokonał analizy całego zgromadzonego w sprawie materiału, a jej wynik skutkował wnioskiem, że ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny zaistniały w rozpoznawanej sprawie, przeprowadzone rozważania prawne i ich argumentacja zawarte w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku w pełni zasługują na akceptację.

Powyższe upoważnia Sąd Okręgowy do stwierdzenia, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych po dokładnym przeprowadzeniu postępowania dowodowego, które poddał szczegółowej i wszechstronnej analizie, jak również trafnie wyjaśnił podstawę prawną orzeczenia z przytoczeniem prawidłowych przepisów prawa. Zatem ustalenia w tym zakresie oraz ostateczną ocenę materiału dowodowego Sąd Okręgowy przyjął za własne (art. 382 kpc).

W ocenie Sądu II instancji, Sąd Rejonowy, wbrew zarzutom apelacji, dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego, a wyciągnięte wnioski mieszczą się w granicach zastrzeżonych przez art. 233 § 1 kpc. Zgodnie z treścią przytoczonej regulacji, Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem Sądu jest zatem dokonanie określonych ustaleń faktycznych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Jednocześnie wskazać należy, iż Sąd dokonuje swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a co za tym idzie zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc może być uznany za zasadny jedynie wtedy, gdy podstawą rozstrzygnięcia uczyniono rozumowanie sprzeczne z zasadami logiki bądź wskazaniami doświadczenia życiowego. Zgodnie z tymi zasadami Sąd oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy rozważa go w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego.

Biorąc pod uwagę przedstawione kryteria Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że w świetle przytoczonych motywów zaskarżonego wyroku nie ma uzasadnionych powodów by - w myśl zarzutów pozwanych - zakwestionować istnienie logicznego związku między treścią przeprowadzonych dowodów, a ustalonymi na ich podstawie w drodze wnioskowania faktami stanowiącymi podstawę zawartego w nim rozstrzygnięcia. Argumentacji mogącej uzasadniać taki wniosek nie dostarczają zawarte w apelacji twierdzenia w przedmiocie błędnej oceny Sądu Rejonowego w zakresie rozstrzygnięcia uznającego zasadność roszczeń powódki z tytułu odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu przez W. G. oraz odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego od Gminy Miasto O..

Apelacja W. G.

Odnosząc się poszczególnych zarzutów apelacji wniesionej przez W. G. Sąd Okręgowy wskazuje, że faktycznie zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie, że skarżący posiada udział we współwłasności nieruchomości wchodzącej w skład schedy spadkowej po dziadku. Udział taki, jak wynika z przesłuchania W. G. w charakterze strony, posiada jego matka. Nie można jednak uznać, aby błąd Sądu Rejonowego w ustaleniu stanu faktycznego tym zakresie mógł podważyć zasadność zaskarżonego rozstrzygnięcia. Wskazana okoliczność była bowiem jedną z wielu, jakie Sąd I instancji wziął pod uwagę przy wyrokowaniu, nie zaś jedyną, a w konsekwencji brak jest podstaw do uznania, że omawiane naruszenie miało istotny wpływ na wynik sprawy.

Zatem nawet pomijając fakt, że W. G. nie przysługuje udział we współwłasności spadku to pozostałe okoliczności istotne z punktu widzenia możliwości zastosowania art. 5 kc, a szczegółowo omówione przez Sąd Rejonowy, powodują, że rozważania przeprowadzone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w tym zakresie zachowują aktualność. Stąd też Sąd Okręgowy w całości je akceptuje i w zasadzie nie ma potrzeby ich w tym miejscu powtarzać.

Należy zwrócić uwagę, że W. G. swoją sytuację zdrowotną, życiową i materialną przedstawia niejednolicie, w zależności od celu, jaki chce osiągnąć w danym postępowaniu sądowym. Bezspornym jest, że pozwany w związku z niedowidzeniem został uznany za niepełnosprawnego w stopniu znacznym, a od lutego 2001r. legitymuje się dokumentem stwierdzającym trwałą i całkowitą niezdolnością do pracy. Mimo tego w kolejnych latach nie stanowiło to przeszkody, aby pozwany podnosił swoje kwalifikacje zawodowe i pozostawał w zatrudnieniu, co pozwalało mu nie tylko na bieżące utrzymanie, ale także gromadzić oszczędności. Pozwany sam wskazywał, że na kupno mieszkania przez powódkę przeznaczył prawie 30.000 zł środków własnych. Aktualnie pozwany posiada uprawnienia rehabilitanta, masażysty oraz z zakresu pedagogiki. Wprawdzie w toku procesu utrzymywał, że ostatnie zatrudnienie utracił ze względu na stan zdrowia, jednak nie może umknąć uwadze, że zaświadczenia lekarskie wskazujące na schorzenia kręgosłupa są datowane już na okres po wypowiedzeniu umowy o pracę. Z treści rozwiązania umowy o pracę z dnia 10 października 2014r. wynika natomiast, że przyczyną wypowiedzenia stosunku pracy było naganne zachowanie pozwanego w miejscu pracy. Nadto pozwany mimo niepełnosprawności jest nie tylko samodzielny życiowo, ale deklaruje także możliwość pełnej opieki nad małoletnim synem.

Aktualna sytuacja finansowa pozwanego również nie jest jasna. Z jednej strony pozwany utrzymuje, że źródło jego dochodów stanowi renta w kwocie około 960 zł miesięcznie oraz zasiłek z MOPS w kwocie około 185 zł miesięcznie, jednak świadczenie to jest przyznawane okresowo. Z drugiej strony powołuje, że wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego wobec dwójki dzieci w łącznej kwocie 700 zł oraz co do zasady ponosił koszty utrzymania powódki, które zajmował i już tylko te należności wyczerpywały jego dochody. Jednocześnie pozwany nie wskazuje chociażby, w jaki sposób zaspokaja swoje podstawowe potrzeby w zakresie wyżywienia, odzieży, leczenia, środków czystości i kosmetycznych, czy z jakich środków realizuje regularne kontakty z synem F. w P. oraz deklaruje, że w czasie pobytu syna u niego będzie w stanie zapewnić mu utrzymanie, atrakcje oraz wyjazdy do rodziny.

Odnośnie relacji rodzinnych pozwany również wskazuje niespójnie. Słuchany w charakterze strony w dniu 7 lipca 2015r. w sprawie o sygn. akt I C 401/15 utrzymywał, że z rodzicami ma dobre kontakty, w tym procesie podnosił, że z ojcem od 20 lat nie ma kontaktu. Nadto w toku postępowania w sprawie o sygn. akt III Nsm 90/16 wskazywał na możliwość spędzenia z synem wakacji w domu swojej matki, gdzie również przyjeżdża jego rodzeństwo ze swoimi dziećmi. W tej sprawie utrzymywał, że dom jego matki jest pozbawiony wody, podstawowej infrastruktury sanitarnej i jest przeznaczony do całkowitego remontu.

Ostatecznie podnieść należy, że obowiązkiem pozwanego, jako osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego było podjęcie starań zmierzających do znalezienia innego lokalu tym bardziej, że już od początku 2012r. powódka zwracała się do niego o opuszczenie mieszkania w O.. Jeśli nawet sytuacja finansowa pozwanego nie pozwalała mu na wynajęcie całego mieszkania o tyle nie było przeszkód, aby pozwany wynajął pokój, którego koszt wyniósłby w przybliżeniu kwotę wynikającą z czynszu i opłat eksploatacyjnych, które ponosił. Tymczasem pozwany takiej próby nie podjął, a działania zmierzające do uzyskania lokalu socjalnego zgodnie z wyrok eksmisyjnym podjął dopiero w toku tego postepowania. Jednocześnie powódka wraz z małoletnim synem przez wiele lat zajmowała pokój, który nie spełniał norm powierzchni przypadającej na jednego lokatora, a pozwany dysponował jej dwupokojowym mieszkaniem.

W aspekcie powyższego oraz rozważań poczynionych przez Sąd i instancji w tym zakresie nie można uznać, że powódka nadużyła swojego prawa podmiotowego żądając od W. G. odszkodowania za bezumowne korzystanie z jej mieszkania. Tym bardziej, że z punktu widzenia zasad stosowania art. 5 kc nie jest rzeczą obojętną ocena zachowania się podmiotu prawnego pozostającego w konkretnym wypadku pod ochroną prawa. Związana z tym jest zasada "czystych rąk", a to oznacza, że nie może korzystać z ochrony art. 5 kc ten kto sam narusza zasady współżycia społecznego. Podkreślić należy, że klauzula praw podmiotowych nie ma charakteru nadrzędnego w stosunku do pozostałych przepisów prawa, co oznacza, że przez odwołanie się do społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa czy zasad współżycia społecznego nie można podważać mocy obowiązującej przepisów prawnych, z reguły nie można definitywnie unicestwiać prawa podmiotowego, a wynikająca z art. 5 kc ochrona powinna mieć charakter wyjątkowy. Przede wszystkim jednak skoro nie może powoływać się na naruszenie zasad współżycia społecznego ten kto sam ich nie przestrzega, to pozwany z uwagi na brak występowania po jego stronie szczególnych okoliczności, nie może skutecznie, jedynie w oparciu o art. 5 kc, domagać się oddalenia powództwa. W rozpoznawanej sprawie takie szczególne okoliczności, jak już trafnie przyjął to Sąd Rejonowy, nie zaistniały stąd też przepis art. 5 kc nie ma zastosowania.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym jest, że powódka była właścicielką mieszkania w O. przy ul. (...) i że w okresie od 8 listopada 2014r. do 28 lutego 2017r. pozwany zajmował ten lokal nie posiadając do tego tytułu prawnego. Następstwem tego stanu rzeczy była z kolei niemożność swobodnego korzystania przez powódkę z nieruchomości i dysponowania nią, w tym wynajęcia jej i czerpania korzyści w postaci czynszu. W tym aspekcie nie ulega wątpliwości, że powódce przysługuje odszkodowanie, o którym mowa w art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów (…). Jednocześnie wbrew stanowisku W. G. powódka nie była zobowiązana do wykazywania, że sporny lokal mieszkalny faktycznie chciała wynająć, czy to w całości, czy w części. Szkodę powódki należy bowiem rozpatrywać w rozumieniu art. 361 § 2 kc, tj. jako uszczerbek w wysokości różnicy między majątkiem, jaki miałaby, gdyby dysponowała lokalem swobodnie, a majątkiem jaki ma, nie mogąc lokalem swobodnie dysponować z powodu faktycznego zajmowania go przez pozwanego W. G. i niemożności wykonania eksmisji na skutek niedostarczenia lokalu socjalnego (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2007r., III CZP 121/07, OSNC 2008/12/137 oraz z dnia 6 grudnia 2012r., III CZP 72/12, OSNC 2013/6/71). Z okoliczności natomiast, że powódka ostatecznie sprzedała sporne mieszkanie nie można czynić jej jakiegokolwiek zarzutu, skoro w ten sposób realizowała jedno z podstawowych praw właściciela. Nadto o ile w czasie zamieszkiwania w lokalu przez pozwanego sprzedaż mieszkania przez powódkę była potencjalnie możliwa, o tyle trudno przyjąć, że byłoby to możliwe w rzeczywistości. Zauważyć jednak należy, że nawet jeśli taka transakcja doszłaby do skutku to na W. G. nadal ciążyłaby odpowiedzialność odszkodowawcza za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego z tym tylko wyjątkiem, że wobec nowego właściciela.

Sąd Okręgowy nie podziela również argumentów apelacji W. G., że ze względu na uregulowanie zawarte w art. 18 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) za okres od 7 lipca 2015r. do 28 lutego 2017r. wysokość czynszu powinna wynosić kwotę ustaloną przez wspólnotę mieszkaniową składająca się na czynsz i wynikającą z opłat za media, nie zaś w kwocie 940 zł. Przepis art. 18 ust. 3 ustawy stanowi, że osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Zauważyć należy, że pozwany mieszkał w spornym lokalu nie w oparciu o stosunek obligacyjny, ale wynikający z prawa rodzinnego. Jego tytuł do zajmowania lokalu wywodził się z treści art. 28 ¹ kro zgodnie, z którym jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Prawo to nie jest jednak skorelowane z obowiązkiem wnoszenia określonych opłat za czynsz i media na rzecz współmałżonka, ani tym bardziej na rzecz wspólnoty mieszkaniowej. Obowiązek taki może wprawdzie wynikać z faktycznego podziału obowiązków rodzinnych i jednocześnie spełniać regułę wyrażoną w art. 27 kro, a mianowicie przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, jednak jedynie na podstawie uzgodnień i ustaleń samych małżonków na gruncie ich rodziny. Stąd też trudno wyprowadzić konkretny rodzaj i wysokość opłat, jakie małżonek - w rozumieniu art. 18 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) - jest obowiązany opłacać, a tym samym wiązać wysokość odszkodowania po ustaniu małżeństwa i uzyskaniu prawa do lokalu socjalnego jedynie z czynszem należnym wspólnocie mieszkaniowej i opłatami za media.

W ocenie Sądu Okręgowego art. 18 ust. 3 omawianej ustawy nie ma zastosowania do nieodpłatnych tytułów do zajmowania lokalu, a takim jest tytuł prawnorodzinny wskazany w art. 28 ¹ kro. W przypadku bowiem nieodpłatnych tytułów do zajmowania lokalu, lokator w razie wygaśnięcia tytułu do zajmowania lokalu, byłby bowiem zwolniony zupełnie z obowiązku opłacania jakiegokolwiek odszkodowania na rzecz właściciela lokalu. W praktyce powodowałoby to objęcie nieodpłatnych typów stosunków prawnych silniejszą ochroną niż stosunków prawnych odpłatnych, a ustanie nieodpłatnego stosunku prawnego znacznie polepszałoby sytuację lokatora, który do czasu zaoferowania lokalu zamiennego lub socjalnego nie może z lokalu zostać usunięty, a ponadto nie ponosi jakichkolwiek konsekwencji finansowych z tego tytułu.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy w postępowaniu apelacyjnym oddalił wnioski W. G. o dopuszczenie dowodu z postanowienia Sądu Rejonowego w Rzeszowie w sprawie o sygn. akt I Ns 3379/09, z umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego w O. przy ul. (...) oraz informacji Wspólnoty Mieszkaniowej w O. albowiem okoliczność, że W. G. nie należy do kręgu spadkobierców ustawowych po S. W. i J. W. i że powódka sprzedała sporne mieszkanie nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zbędne również było ustalanie wysokości czynszu należnego wspólnocie mieszkaniowej za okres od 7 lipca 2015r. do 28 lutego 2017r.

Apelacja Gminy O.

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych pozwanej Gminy O., wskazać należy, że argumenty przedstawione w apelacji przez Gminę, które koncentrują się na niezasadności zaskarżonego rozstrzygnięcia wobec złożenia uprawnionemu oferty zawarcia lokalu socjalnego i dostarczenia mu tego lokalu oraz braku zawinienia Gminy w niezwłocznym dostarczeniu uprawnionemu lokalu socjalnego - nie stanowią podstawy do zakwestionowania wyroku Sądu I instancji.

Bezspornym było w sprawie, że strona pozwana wyrokiem Sądu Rejonowego w Oleśnicy z 7 lipca 2015r. w sprawie o sygn. akt I C 401/15 została zobowiązana do złożenia oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego W. G.. Obowiązek ten wynikał z orzeczenia sądu, a zatem wobec nie zakreślenia w nim terminu, do którego strona pozwana miała się z niego wywiązać, ukonstytuował się z chwilą uprawomocnienia wyroku. Strona pozwana z obowiązku się nie wywiązała, w konsekwencji czego z mocy z art. 417 § 1 kc w związku z art. 18 u.o.p.l.

Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego przez gminę właściwą ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu jest obowiązkiem o naturze administracyjno - prawnym. Zgodnie z art. 4 ust. 1 u.o.p.l. tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy. Gmina dostarczając lokale socjalne realizuje zadania z zakresu administracji publicznej. Zadania związane z dostarczaniem lokali socjalnych realizowane są przez gminę w formie umów cywilnoprawnych zawieranych z lokatorami. Nie zmienia to jednak faktu, iż sam obowiązek dostarczania takich lokali ma charakter administracyjno - prawny, a odpowiedzialność odszkodowawcza gminy wobec właściciela lokalu za niewykonanie tego obowiązku jest odpowiedzialnością za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 18 ust. 5 u.o.p.l.). Obowiązek gminy dostarczenia lokalu socjalnego wynika wprost z przepisów prawa i aktualizuje się z momentem uprawomocnienia się wyroku sądu zawierającego orzeczenie o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego. Wykonanie tego obowiązku przez gminę nie jest obostrzone również żadnymi dodatkowymi warunkami.

Treść art. 18 ust. 5 u.o.p.l. jest jednoznaczna i stanowi, że jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze od gminy, na podstawie art. 417 § 1 kc. Brak jest zatem jakichkolwiek przesłanek do wprowadzenia ograniczeń w zakresie stosowania tego przepisu, czy też uzależniania go od winy gminy. Podstawą roszczenia odszkodowawczego jest sam fakt niedostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku sądowego, rozumianego jako bezprawne zaniechanie gminy przy wykonywaniu władzy publicznej (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008r., III CZP 46/2008, LEX nr 437195 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2004r., V CK 253/2003, LEX nr 319627). Na uwadze należy mieć także art. 365 § 1 kpc zgodnie, z którym prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd wydający orzeczenie, ale także inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie wskazanych także inne osoby.

Powyżej wskazane argumenty, w powiązaniu z administracyjnoprawnym charakterem obowiązku gminy do dostarczania lokali socjalnych, prowadzą do wniosku, że obowiązek ten wynika z ustawy a aktualizuje się z momentem uprawomocnienia się wyroku nakazującego eksmisję. Prawomocny wyrok przyznający uprawnienie do lokalu socjalnego ma zaś to znaczenie, że gmina właściwa jest zobowiązana zapewnić osobie uprawnionej lokal socjalny (art. 14 ust. 1 zd. 1 u.o.p.l.). Brak ustawowego unormowania terminu wykonania obowiązku i zdarzeń, od których byłby uzależniony jego bieg, pozostaje bez wpływu na aktualizację obowiązku naprawienia szkody poniesionej przez właściciela wskutek braku możliwości podjęcia skutecznej egzekucji, dysponowania lokalem i osiągania z tego tytułu dochodów lub poniesienia kosztów korzystania przez osoby eksmitowane z lokalu.

Powtórzyć należy, że art. 18 ust. 5 u.o.p.l. w zw. Z art. 417 kc łączy powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej z zaniechaniem Gminy odniesionym do obowiązku nałożonego wyrokiem nakazującym eksmisję. Dla przypisania zatem Gminie odpowiedzialności odszkodowawczej konieczne jest powzięcie przez nią wiadomości o istnieniu takiego obowiązku. Wprawdzie samo jego powstanie jest związane z prawomocnością wyroku zawierającego takie postanowienie, to jednak odpowiedzialność podmiotu nim obciążonego zawsze jest związana z zarzucaną bezczynnością (zaniechaniem). Skoro tak, aby można postawić ów zarzut zaniechania podmiot zobowiązany (gmina) musi mieć świadomość istnienia obowiązku nałożonego w wyroku eksmisyjnym, a więc świadomość oczekiwanego i nakazanego zachowania, z którym ustawa wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą w razie jego niewykonania. Zawiadomienie gminy o treści prawomocnego wyroku eksmisyjnego z prawem do lokalu socjalnego jest więc tym momentem, który uruchamia tę odpowiedzialność, gdyż informuje zobowiązaną, że ma dostarczyć osobie eksmitowanej lokal socjalny. Zarzucane zaniechanie, skutkujące odpowiedzialnością z art. 417 kc., przy spełnieniu przewidzianych w nim warunków, z uwagi na konstrukcję tej odpowiedzialności, jest przecież związane z świadomością osoby zobowiązanej o istnieniu takiego obowiązku i sprzeniewierzeniem się obowiązkowi wynikającemu z prawomocnego wyroku sądowego. Przepis art. 417 kc stanowi bowiem, że odpowiedzialność tę uruchamia niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie. Dlatego, aby ona powstała, podmiot zobowiązany musi po pierwsze mieć świadomość istnienia powinnego zachowania i po drugie zachować się niezgodnie z prawem, tj. nie wykonać nałożonego zobowiązania, które w przypadku orzeczenia o lokalu socjalnym ma umocowanie w treści art. 14 u.o.p.l.

Zapewnienie lokali socjalnych należy do zadań własnych gminy jednakże realizacja tego obowiązku wymaga podjęcia czynności faktycznych i prawnych zmierzających do pozyskania zasobu mieszkaniowego. Ocena bezprawności działania powinna też uwzględniać, poza datą wiedzy o prawomocnym wyroku eksmisyjnym, okoliczności dotyczące możliwości wykonania obowiązku w chwili uzyskania tej wiedzy. Co za tym idzie obowiązek dostarczenia lokalu socjalnego przez pozwaną gminę, nie miał charakteru „natychmiastowej wykonalności”, a w związku z tym, jego realizacja, wymagała odpowiedniego przygotowania (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014r., V CNP 32/13, LEX nr 1463429).

Odnosząc powyższe uwagi do okoliczności rozpoznawanej sprawy stanu bezspornym jest, że pozwana Gmina wiedzę o orzeczeniu eksmisyjnym wobec W. G. powzięła w dniu 29 stycznia 2016r., a zatem w tym dniu zaktualizował się jej obowiązek zapewnienia uprawnionemu lokalu socjalnego. Jednocześnie brak ustawowego terminu do spełnienia tego obowiązku nie oznaczał, że mógł być on zrealizowany w dowolnie ustalonym przez Gminę terminie, gdyż sprzeciwiałoby się to nałażonym na nią ustawowo zadaniom „tworzenia warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej”, które niewątpliwie muszą być zaspokajane bez zbędnej zwłoki, a ewentualne opóźnienia w tym zakresie muszą wynikać z obiektywnych okoliczności.

Pozwana Gmina nie wykazała jednak w toku postępowania przed Sądem I instancji, że z przyczyn od niej niezależnych i systemowych dostarczenie W. G. lokalu socjalnego było możliwe dopiero w dniu 1 marca 2017r., a złożone przez nią oświadczenie sporządzone przez jednostkę organizacyjną Gminy w postępowaniu apelacyjnego – stosownie do treści art. 381 kpc - uznać należało za spóźnione, a nadto dalece niewystarczające.

Wobec braku zaoferowania przez pozwaną Gminę wystarczającego materiału dowodowego Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, że jeden miesiąc jest odpowiedni na znalezienie i przygotowanie przez gminę odpowiedniego lokalu socjalnego ustalając, że odpowiedzialność pozwanej Gminy rozpoczęła się z upływem miesiąca od otrzymania wyroku eksmisyjnego, a więc od dnia 29 lutego 2016r.

Skoro zatem bezprawne działanie Gminy przejawiało się w zaniechaniu wykonania obowiązku publicznoprawnego wynikającego z ustawy, powódka poniosła szkodę w wysokości równowartości nieosiągniętych korzyści z najmu lokalu ( lucrum cessans), zaś związek pomiędzy niezaoferowaniem pozwanemu lokalu socjalnego a szkodą poniesioną przez powódkę jest oczywisty Sąd Okręgowy przyjął, że powódka wykazała wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanej Gminy wynikające z treści art. 417 kc. W związku z tym Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że powódka może domagać się od pozwanej Gminy odszkodowania w wysokości odpowiadającej sumie czynszu najmu za sporny okres. Roszczenie odszkodowawcze właściciela lokalu przeciwko gminie przewidziane w art. 18 ust. 5 ustawy w zw. z art. 417 kc obejmuje bowiem wynagrodzenie szkody w pełnej wysokości (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008r., III CZP 46/2008, LEX nr 437195).

Powyższego stanowiska nie zmienia okoliczność, że w toku postępowania przed Sądem I instancji Gmina ostatecznie przedstawiła W. G. ofertę najmu lokalu socjalnego i lokal ten dostarczyła uprawnionemu. Czynności te w żaden sposób nie naprawiały poniesionej przez powódkę w okresie od 29 lutego 2016r. do 31 stycznia 2017r. szkody. Tym samym jedyny skutek, jaki wywołały jest uwolnienie się Gminy od odpowiedzialności odszkodowawczej, o której mowa w art. 18 ust. 5 u.o.p.l. za okres po 31 stycznia 2017r., nie zaś w ogóle. Niewątpliwie przyjęcie odmiennego stanowiska niweczyłoby istotę odpowiedzialności odszkodowawczej, gdyż sprowadzałoby się do automatycznego dezaktualizowania tego ustawowego obowiązku przez sam fakt wskazania osobie uprawnionej lokalu socjalnego w toku procesu. W konsekwencji zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy normy art. 316 § 1 kpc należy uznać za chybiony.

Stąd też Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelacje wniesione przez pozwanych, jako niezasadne orzekając, jak w punkcie I sentencji wyroku.

Pozwani przegrali w postepowaniu apelacyjnym w całości w związku z czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. (Dz.U. z 2015r. poz. 1804 z późn. zm.) w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasądził od każdego z nich na rzecz powódki kwotę po 1.800 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego orzekając, jak w punkcie II i III sentencji wyroku.

SSO Grzegorz Karaś SSO Beata Burian SSR del. Aneta Murawska