Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

20 października 2016

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Rafał Cieszyński

Protokolant Wojciech Langer

po rozpoznaniu na rozprawie 20 października 2016 we Wrocławiu

zarzutu pozwanego w przedmiocie niewłaściwości Sądu

w sprawie z powództwa E. K.

przeciwko Agencji (...) spółka jawna z siedzibą w W.

o zapłatę i ochronę praw pokrewnych

postanawia: stwierdzić swą niewłaściwość i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie, jako właściwemu miejscowo i rzeczowo.

Sygn. akt I C 1290/16

UZASADNIENIE

29 lipca 2016 E. K., wniosła do tutejszego Sądu pozew przeciwko Agencji (...) sp. j. z siedzibą w W. oraz (...) Spółce z o.o. z siedzibą we W., w którym domagała się, na podstawie art. 79 ustawy z 04 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zasądzenia od pozwanych solidarnie na jej rzecz kwoty 15.000 zł wraz z odsetkami tytułem odszkodowania za naruszenie przysługujących jej autorskich praw majątkowych do utworu pt. „(...)” w wykonaniu K. S., a nadto o nakazanie pozwanej Agencji (...) sp. j. z siedzibą w W. zaniechania naruszania autorskich praw majątkowych powódki do tego utworu poprzez wycofanie z obrotu wszystkich egzemplarzy płyty CD pt. „(...)” oraz usunięcia skutków dokonanego naruszenia poprzez złożenie przeprosin o określonej treści i formie. Uzasadniając roszczenie pieniężne powódka wyjaśniła, że dochodzi naprawienia wyrządzonej jej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Uzasadniając właściwość miejscową Sądu Okręgowego we Wrocławiu powódka wskazała na przepis art. 80 ust. 1 powołanej ustawy oraz art. 30 i 43 § 1 k.p.c.

13 września 2016 pozwany Agencja (...) sp. j. z siedzibą w W. wniósł odpowiedź na pozew domagając się oddalenia powództwa w całości.

Pismem wniesionym 20 września 2016 powódka cofnęła pozew w części, to jest co do pozwanego (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W., zrzekając się w tym zakresie roszczenia.

W piśmie przygotowawczym z 28 września 2016 pozwany Agencja (...) sp. j. z siedzibą w W., na podstawie art. 202 k.p.c. podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu Okręgowego we Wrocławiu i wniósł o przekazanie sprawy do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie I Wydział Cywilny, to jest zgodnie z właściwością ogólną, z uwagi na siedzibę pozwanego.

Pismem przygotowawczym z 10 października 2016 powódka sprecyzowała swoje roszczenie wnosząc o:

1.  zasądzenie od pozwanego Agencji (...) sp. j. z siedzibą w W. na jej rzecz kwoty 15.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 05 lutego 2016 do dnia zapłaty;

2.  nakazanie pozwanemu Agencji (...) sp. j. z siedzibą w W. zaniechania naruszania majątkowych praw pokrewnych do artystycznego wykonania oraz praw producenta fonogramu do utworu „(...)” w wykonaniu K. S. poprzez wycofanie z obrotu wszystkich egzemplarzy płyty CD pt. „(...)”

3.  nakazanie pozwanemu Agencji (...) sp. j. z siedzibą w W. usunięcia skutków dokonanego naruszenia majątkowych praw pokrewnych do artystycznego wykonania oraz praw producenta fonogramu do utworu „(...)” w wykonaniu K. S..

Uzasadniając podstawę prawną dochodzonej kwoty 15.000 zł powódka wskazała, że stanowi ona odszkodowanie za naruszenie jej dóbr osobistych oraz majątkowych praw pokrewnych do artystycznego wykonania oraz praw producenta fonogramu do wskazanego utworu na zasadach ogólnych, to jest na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy z 04 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych w związku z art. 448 k.c., art. 24 k.c. i art. 415 k.c.

Podczas rozprawy 20 października 2016 pełnomocnik pozwanej Agencji (...) spółka jawna z siedzibą w W. ponownie podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu Okręgowego we Wrocławiu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarzut niewłaściwości miejscowej tutejszego Sądu okazał się zasadny i skuteczny.

Powódka wniosła do tutejszego Sądu pozew o ochronę jej autorskich praw majątkowych do utworu pt. „(...)” w wykonaniu K. S. kierując go przeciwko dwóm pozwanym, to jest Agencji (...) sp. j. z siedzibą w W. oraz (...) Spółce z o.o. z siedzibą we W..

Powódka wybrała Sąd Okręgowy we Wrocławiu jako właściwy miejscowo do rozpoznania niniejszej sprawy ze względu na siedzibę jednego z pozwanych (...) Spółki z o.o., korzystając tym samym z uprawnienia określonego w przepisie art. 43 § 1 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli uzasadniona jest właściwość kilku sądów albo jeżeli powództwo wytacza się przeciwko kilku osobom, dla których według przepisów o właściwości ogólnej właściwe są różne sądy, wybór między tymi sądami należy do powoda.

Po wniesieniu przez pozwanego Agencję (...) sp. j. z siedzibą w W. odpowiedzi na pozew powódka cofnęła skutecznie pozew w stosunku do (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W., podtrzymując je w stosunku do drugiego z pozwanych, a którego siedziba znajduje się poza właściwością miejscową tut. Sądu, określaną według zasad ogólnych (tu według siedziby pozwanego – art. 30 k.p.c.).

Co do zasady w takich sytuacjach dochodzi do utrwalenia właściwości miejscowej sądu, do którego wniesiono powództwo, a pozwany, który wniósł odpowiedź na pozew przed cofnięciem pozwu w stosunku do drugiego z pozwanych, którego siedziba uzasadniała właściwość sądu, nie ma już możliwości skutecznego podniesienia zarzutu niewłaściwości miejscowej sądu, albowiem uprawnienie takie przysługuje mu jedynie do momentu wdania się w spór co do istoty sprawy (art. 202 zd. 1 k.p.c.). Stosownie bowiem do treści art. 15 § 1 k.p.c., sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy.

Niemniej jednak w okoliczność niniejszej sprawy uznać należy, że zgłoszony przez pełnomocnika pozwanego Agencji (...) sp. j. z siedzibą w W. w piśmie przygotowawczym z 28 września 2016, a następnie ustnie podczas rozprawy 20 października 2016, zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu Okręgowego we Wrocławiu odniósł swój skutek procesowy, w efekcie czego sprawę należało przekazać zgodnie z wnioskiem do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie Wydziału Cywilnego, jako właściwego miejscowo i rzeczowo do jej rozpoznania.

Sąd przychylił się do stanowiska pozwanego, iż powódka dokonując w oparciu o art. 43 k.p.c. wyboru tutejszego Sądu jako właściwego miejscowo do rozpoznania sprawy, uczyniła to z nadużyciem przysługujących jej praw procesowych. W doktrynie ( vide: Maciej Grzegorz Plebanek „Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym – zagadnienia ogólne w: „Studia Prawnicze” Zeszyt 1 (190) 2012, str. 69-118 oraz powołana tam literatura) ugruntowany jest już pogląd, że w polskim postępowaniu cywilnym, pomimo braku jej skodyfikowania, istnieje zasada prawna zakazująca nadużywania praw procesowych. Zasada ta wynika:

-

z określonej w Konstytucji RP (art. 45 ust. 1) i umowach międzynarodowych (art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych) zasady rzetelnego procesu,

-

ze stanowiącego ustawowe rozwinięcie zasady rzetelnego procesu obowiązku uczciwego działania uczestników postępowania cywilnego (miedzy innymi art. 3, art. 103 § 1 i 2, art. 155 § 2 k.p.c.) oraz innych zasad współżycia społecznego,

-

ze stosunku procesowego, a ściślej, wynikających także z niego obowiązków uczciwości i współdziałania,

-

z celu (istoty) procesu, którym jest ochrona praw podmiotowych wypływających z materialnego prawa prywatnego (tak w interesie jednostki, jak i ogółu).

Przyjmuje się, że przez nadużycie praw procesowych rozumie się każdy wypadek takiego skorzystania (użycia) przez stronę (lub innego uczestnika) z postępowania cywilnego, które służy innym celom niż uzyskanie ochrony praw podmiotowych, to jest skorzystanie w sposób obiektywnie sprzeczny (czy też obiektywnie nieuzasadniony) z treścią przepisów procesowych (w tym z zasadami postępowania cywilnego, a zwłaszcza z zasadą równości i ekonomiki procesowej), z wynikającymi z tych przepisów (jak i z przepisów Konstytucji RP) obowiązkiem zachowania uczciwości procesowej oraz z innymi zasadami współżycia społecznego, przy czym przez użycie (skorzystanie z) postępowania należy tu rozumieć wszelkie zachowania (tak czynności procesowe, jak i działania oraz zaniechania wpływające na bieg lub wynik procesu).

Pomimo braku możliwości wskazania ogólnej sankcji, która mogłaby znaleźć zastosowanie w każdym przypadku stwierdzenia nadużycia prawa procesowego przez stronę procesu, w doktrynie proponuje się aby w takich sytuacjach stosować per analogiam przepis art. 58 § 3 k.c. i traktować czynność procesową o tym charakterze jako podjętą w celu obejścia ustawy. Ponieważ zaś nie istnieje ogólna zasada nieważności czynności procesowej należy przyjąć, że czynność procesowa podjęta z nadużyciem prawa nie wywołuje skutków prawno-procesowych. Z poglądem tym należy się zgodzić.

Przenosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy przyjąć należy, że sekwencja czynności procesowych podejmowanych przez pełnomocnika powódki, w powiązaniu z lekturą pozwu oraz dalszych pism procesowych pochodzących od strony powodowej nie pozwala na wyciągnięcie innego wniosku jak tylko takiego, że początkowe skierowanie pozwu także przeciwko (...) Spółce z o.o. z siedzibą we W. miało na celu jedynie umożliwienie powódce realizację uprawnienia procesowego określonego w cytowanym wyżej art. 43 k.p.c., a polegającego na możliwości skierowania sprawy do Sądu właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania, przy jednoczesnym uniemożliwieniu pozwanemu zachowania terminu do podniesienia zarzutu niewłaściwości miejscowej Sądu, określonego w art. 202 k.p.c.

O powyższym świadczy to, że powódka w pozwie nie przedstawiła jakiegokolwiek wywodu prawnego uzasadniającego odpowiedzialność (...) Spółki z o.o. z siedzibą we W. za naruszenie praw autorskich, ani też nie zgłosiła żadnego wniosku dowodowego na tę okoliczność, ograniczając się jedynie do lakonicznego stwierdzenia, iż spółka ta najprawdopodobniej umożliwiła od strony technicznej naruszenie praw autorskich powódki. Znamienne pozostaje także cofnięcie pozwu w stosunku do (...) Spólki z o.o. z siedzibą we W. niezwłocznie po złożeniu przez Agencję (...) sp. j. z siedzibą w W. odpowiedzi na pozew.

Takiego postępowania powódki nie sposób zatem ocenić inaczej, jak tylko w ten sposób, że działając świadomie zamierzała ona pozbawić pozwanego Agencję (...) sp. j. z siedzibą w W. możliwości skorzystania z uprawnienia określonego w art. 202 k.p.c., doprowadzając tym samym do sytuacji, w której to pozwany (wbrew ogólnym regułom określającym właściwość miejscową sądu) będzie musiał ponosić koszty stawiennictwa, zarówno swojego, jak i swojego pełnomocnika, przed sądem we Wrocławiu.

W tych okolicznościach Sąd uznał, że skorzystanie przez powódkę z uprawnienia z art. 43 k.p.c. stanowi nadużycie jej prawa procesowego i nie może zasługiwać na ochronę prawną. W konsekwencji przyjąć należało, że zarzut niewłaściwości miejscowej tutejszego Sądu zgłoszony przez pozwanego Agencję (...) sp. j. z siedzibą w W. niezwłocznie po powzięciu informacji o cofnięciu pozwu w stosunku do drugiego z pozwanych, odniósł swój skutek procesowy.

Niezależnie od powyższego Sąd uznał, że podniesiony przez pozwanego Agencję (...) sp. j. z siedzibą w W. zarzut niewłaściwości miejscowej tutejszego Sądu nie jest spóźniony także i z tej przyczyny, że powódka w piśmie przygotowawczym z 10 października 2016 dokonała zmiany przedmiotowej powództwa.

Zmiana przedmiotowa powództwa jest czynnością procesową powoda, która może polegać na przekształceniu obu elementów powództwa (żądanie i podstawa faktyczna), bądź jednego z nich. Może ona przybrać postać zmiany ilościowej, polegającej na rozszerzeniu albo ograniczeniu pierwotnego żądania, bądź jakościowej prowadzącej do zmiany żądania lub przekształcenia podstawy faktycznej powództwa, określanego jako wymiana przytoczeń. Zmiany jakościowe powództwa są czynnościami procesowymi polegającymi na wprowadzeniu do procesu nowego jakościowo żądania bądź nowej jakościowo podstawy. Wprowadzenie do procesu nowego jakościowo żądania może iść w kierunku zmiany rodzaju ochrony prawnej przy zachowaniu tego samego przedmiotu żądania (np. zmiana powództwa o ustalenie prawa własności rzeczy na powództwo o wydanie tej rzeczy). bądź w kierunku zmiany przedmiotu żądania (np. żądanie odszkodowania zamiast windykacji). Zmianę powództwa stanowi powołanie jego innej podstawy prawnej z jednoczesnym uzupełnieniem bądź wymianą okoliczności faktycznych ( vide uchwała połączonych izb Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 1972, sygn. akt III PZP 17/70, OSNCP 1973, nr 5, poz. 72; wyroki Sądu Najwyższego: z 02 grudnia 2004, sygn. akt II CK 144/04, LEX numer 532154; z 03 października 2000, sygn. akt I CKN 1120/98, OSNC 2001, nr 3, poz. 44; postanowienie Sądu Najwyższego z 09 listopada 2004, sygn. akt V CK 246/04, LEX numer 277887).

W niniejszej sprawie powódka w pozwie dochodziła ochrony autorskich praw majątkowych do utworu muzycznego pt. „(...)” w wykonaniu K. S.. Tymczasem w powołanym piśmie przygotowawczym z 10 października 2016 powódka wskazywała już, że domaga się ochrony majątkowych praw pokrewnych do artystycznego wykonania oraz praw producenta fonogramu do powyższego utworu.

Patrząc przez pryzmat ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie może budzić wątpliwości, że prawa pokrewne do artystycznych wykonań oraz do fonogramów należą do innej kategorii praw niż prawa autorskie. Odmienny jest przedmiot ochrony tych praw i różna jest metoda ich regulacji. W tym kontekście nie przekonała Sądu argumentacja pełnomocnika powódki, iż wielokrotne użycie w pozwie pojęcia autorskich praw majątkowych stanowiło w istocie skrót myślowy i od samego początku powódka domagała się ochrony przysługujących jej majątkowych praw pokrewnych do artystycznego wykonania oraz praw producenta fonogramu do spornego utworu muzycznego. Trzeba bowiem wyraźnie podkreślić, że powódka jest w procesie reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata. Skoro zaś adwokat używa określonych pojęć prawnych, to należy przyjąć, że mają one takie znaczenie jakie wynika z mających zastosowanie w danym przypadku przepisów prawa. Odmienna interpretacja przez Sąd użytego przez profesjonalnego pełnomocnika sformułowania ustawowego jest niedopuszczalna, gdyż może doprowadzić do naruszenia zakazu określonego w art. 321 § 1 k.p.c. Dlatego też niezwykle ważne jest precyzyjne formułowanie przez takich pełnomocników zakresu oczekiwanej ochrony prawnej i takiego zachowania się od nich wymaga. W niniejszej sprawie precyzji tej zabrakło, co zaskutkowało koniecznością sformułowania nowych żądań.

Tym samym uznać należy, że czynność procesowa nazwana przez pełnomocnika powódki w piśmie z 10 października 2016 sprecyzowaniem roszczenia doprowadziła w rzeczywistości do zmiany przedmiotu sporu.

Idąc dalej zwrócić należy też uwagę, że pismem z 10 października 2016 roku zmieniona została także podstawa prawna w zakresie roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej. W pozwie powódka domagała się zapłaty kwoty 15.000 zł wyliczonej jako trzykrotność stosownego wynagrodzenia, a więc w oparciu o przepis art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W omawianym piśmie procesowym roszczenie to zostało zgłoszone jako zadośćuczynienie i odszkodowanie za naruszenie dóbr osobistych powódki oraz majątkowych praw pokrewnych do artystycznego wykonania oraz praw producenta fonogramu do utworu muzycznego, na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w związku z art. 448 k.c., art. 24 k.c. i art. 415 k.c.

W tych okolicznościach uznać należy, że po otrzymaniu odpisu pisma procesowego z 10 października 2016 roku pozwanemu na nowo zaczął biec termin do podniesienia zarzutu niewłaściwości miejscowej sądu. Jako że pełnomocnik pozwanego zgłosił ten zarzut przed merytorycznym zajęciem stanowiska w zakresie zmienionego powództwa dochował tym samym terminu określonego w art. 202 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 200 § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.