Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

II Ca 832/12 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Świdnicy z 2013-01-17

Sygn. akt II Ca 832/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Grażyna Kobus

Sędziowie: SO Barbara Nowicka

SO Piotr Rajczakowski

Protokolant: Violetta Drohomirecka

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2013 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. B. F.W. G. m.b.H.

w S.(A.)
przeciwko D. J.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie

z dnia 10 lipca 2012 r., sygn. akt I C 179/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej 1.200 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 832/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy uznał za bezskuteczną w stosunku do strony powodowej Z. B.F. W. G.m.b.H. w A. umowę sprzedaży nieruchomości gruntowej nr 41/1 położonej w O., dla której Sąd Rejonowy w Strzelinie prowadzi księgę KW o nr (...), zawartą w dniu 30 kwietnia 2009 r. przed notariuszem J. T., nr rep. (...), pomiędzy pozwanym D. J.,
a dłużniczką M. J.– wskazując przy tym, że stronie powodowej służy wierzytelność w wysokości 135.908 euro z odsetkami w wysokości 8,38% rocznie od dnia 12 maja 2009 r. oraz kwota 21.892 zł tytułem kosztów procesu, określona nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 21 maja 2009r., wydanym w sprawie o sygn. akt VI GNc 65/09 przez Sąd Okręgowy w Świdnicy oraz postanowieniem
z 5 października 2009r. wydanym przez Sąd Okręgowy w Świdnicy, którym nadano klauzulę wykonalności prawomocnemu nakazowi zapłaty z dnia 21 maja 2009 r. wydanemu w sprawie VI GNc 65/09 przeciwko dłużniczkom M. T. (1) M. J.wspólniczkom (...) M. T. (1), M. J.w Ł.oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny. M. J.wraz
z M. T. (1)były wspólniczkami(...)Sp. J. W Ł., której działalność polegała na handlu materiałami budowlanymi. Obie wspólniczki nie zajmowały się jednak działalnością spółki - figurowały jedynie jako jej właścicielki, zaś pełną wiedzę o spółce i jej działalności mieli jej prokurenci T. N. (1)- brat M. J.oraz D. P., który od 18 lat żyje z M. T. (1)w konkubinacie. Tak naprawdę to prokurenci kierowali działalnością przedmiotowej spółki. Początkowo spółka dobrze prosperowała i miała dochody. W okresie I – V 2008 r. D. P.nawiązał współpracę handlową z stroną powodową, jednakże z uwagi na krach na rynku budowlanym, a także niekorzystny kurs euro, spółka zaczęła popadać w tarapaty finansowe. Prokurenci początkowo próbowali spłacać powstające zaległości z bieżącej działalności i z wierzytelności, lecz kiedy dług urósł do wysokości 135 tys. euro, zaś wierzyciele zaczęli skutecznie egzekwować swoje roszczenia – postanowili oni poinformować o tym wspólniczki, przy czym miało to miejsce jeszcze w 2008 r. W tej sytuacji M. J.i pozwany D. J., postanowili ustanowić rozdzielność majątkową małżeńską. I tak, w dniu 19 czerwca 2008 r. przed notariuszem Z. P.zawarli oni umowę majątkową małżeńską. Pismem z dnia 5 lutego 2009 r., doręczonym w dniu 9 lutego 2009 r., strona powodowa wezwała (...) Sp. J. w Ł.do uregulowania zaległości wraz z odsetkami ustawowymi, która na dzień
4 lutego 2009 r. wynosiła 135.813,19 euro. Wobec braku zapłaty w dniu 12 maja 2009 r. wystąpiła przeciwko spółce z powództwem o zapłatę 135.908 euro wraz z odsetkami liczonymi w wysokości 8,38% rocznie od dnia 12 maja 2009 r. i kosztami procesu w kwocie 21.892 zł i przedmiotowa wierzytelność została stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Okręgowy w Świdnicy w dniu 21 maja 2009 r. w sprawie o sygn. akt VI GNc 65/09. Po uzyskaniu klauzuli wykonalności na przedmiotowy tytuł egzekucyjny - w dniu 4 sierpnia 2009 r., strona powodowa złożyła u Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Skierniewicach P. P.wniosek o wszczęcie egzekucji, jednakże egzekucja ta okazała się bezskuteczna. Z informacji uzyskanych w toku postępowania egzekucyjnego wynikało, że spółka posiada nieruchomość w Ł., dla której Sąd Rejonowy w Świdnicy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), którą nabyła w 2006 r. za kwotę 160 000 zł, niemniej jednak nieruchomość ta zabezpieczona była hipoteką kaucyjną w wysokości 150 000 zł, na zabezpieczenie umowy pożyczki z dnia 6 kwietnia 2007 r. na rzecz M. M.. Komornik ustalił nadto, że spółka posiada zadłużenie na rzecz ZUS oraz z tytułu podatku od towarów i usług za okres 8 –12. 2007 i 1-9. 2008 w łącznej wysokości 419.765,31 zł i z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za okres 1-12. 2008 w łącznej wysokości 5.718 zł – w związku z czym przeciwko spółce prowadzone jest administracyjne postępowanie egzekucyjne. Wobec tego strona powodowa wystąpiła do Sądu o nadanie klauzuli wykonalności nakazowi zapłaty Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 21 maja 2009 r., wydanemu w sprawie o sygn. akt VI GNc 65/09 przeciwko wspólniczkom spółki jawnej (...)i postanowieniem z dnia 5 października 2009 r. Sąd uwzględnił powyższy wniosek, zaś Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Skierniewicach P. P.wszczął postępowanie egzekucyjne na podstawie tego tytułu wykonawczego przeciwko M. J.. Postępowanie to również nie przyniosło rezultatów, bowiem okazało się, że dłużniczka ta nie posiada żadnego majątku i pozostaje na utrzymaniu męża. Strona powodowa złożyła więc wniosek u Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Świdnicy G. M.o wszczęcie egzekucji z nieruchomości stanowiącej własność spółki jawnej położonej w Ł.. Jak się jednak okazało Komornik ten prowadzi przeciwko spółce 23 postępowania egzekucyjne, a łączne zadłużenie wierzycieli wynosiło 1.325.532,50 zł. Ponadto nieruchomość została obciążona hipotekami: przymusową zwykła na kwotę 85.124,90 zł na rzecz Urzędu Skarbowego w Ś., przymusową zwykłą na kwotę 470.243,10 zł na rzecz Urzędu Skarbowego w Ś.oraz przymusową kaucyjną na kwotę 12.736,15 za rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w W.Inspektoratu w Ś.- przy czym nieruchomość ta oszacowana została na kwotę 329.522 zł. Ostatecznie postępowanie z wniosku strony powodowej, prowadzone pod sygn. akt Km 219111, zostało umorzone postanowieniem Komornika z dnia 19 kwietnia 2011 r., ponieważ nikt nie przystąpił do drugiej licytacji przedmiotowej nieruchomości. Egzekucja prowadzona przeciwko wspólniczkom spółki jawnej była bezskuteczna, gdyż jeszcze przed skierowaniem przez stronę powodową powództwa o zapłatę w sprawie o sygn. akt VI GNc 65/09, ale już po otrzymaniu wezwania o zapłatę, obie kobiety w obawie o swój majątek postanowiły wyzbyć się swoich nieruchomości. I tak, w dniu 30 kwietnia 2009 r. M. J.zawarła ze swoim mężem - pozwanym D. J.umowę sprzedaży nieruchomości, obejmującej działkę gruntu nr (...)o powierzchni 2,11 ha położoną w O., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Strzelinie prowadzi księgę wieczystą (...). Ponadto M. J.przeniosła na męża własność domu położonego w O.przy ulicy (...). M. J.nie wie przy tym za ile sprzedała sporną działkę gruntu, skąd jej mąż mógł posiadać pieniądze na zakup tej nieruchomości i na co przeznaczyła kwotę uzyskaną ze sprzedaży. Druga ze wspólniczek spółki jawnej - (...)w dniu 17 sierpnia 2009 r. sprzedała T. K.- matce swojego konkubenta D. P.- lokal mieszkalny położony w D.przy ul. (...). Umowa ta jednakże została uznana za bezskuteczną w stosunku do strony powodowej wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 9 marca 2011 r., w sprawie o sygn. akt IC 710/10. W międzyczasie strona powodowa wystąpiła ze skargą pauliańską również przeciwko mężowi M. J., jednakże w trakcie postępowania brat M. J.T. N. (1)zaproponował, że poręczy za dług swojej siostry, wynikający z nakazu zapłaty wydanego w dniu 21 maja 2009 r. przez Sąd Okręgowy w Świdnicy w sprawie VI GNc 65/09 i zaopatrzony w klauzulę wykonalności wraz z kosztami postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Skierniewicach. Dlatego też w dniu 13 sierpnia 2010 r. w O.strona powodowa podpisała taką umowę z T. N. (1)i pod warunkiem zapłaty przez niego do końca stycznia 2011 r. kwoty 410 000 zł, zobowiązała się zwolnić poręczyciela z długu oraz złożyć oświadczenie o zwolnieniu z długu M. J., a także cofnąć pozew przeciwko D. J.. Zabezpieczeniem wykonania tego zobowiązania były dwa weksle własne in blanco. Po podpisaniu przedmiotowej umowy poręczenia strona powodowa cofnęła powództwo w sprawie o sygn. akt I C 143/10 o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną przeciwko D. J.bez zrzeczenia się roszczenia, a postanowieniem z dnia 7 września 2010r. postępowanie w tej sprawie zostało umorzone. Do chwili obecnej nie wpłynęła żadna kwota z tytułu zadłużenia, do zapłaty której zobowiązał się T. N. (1). Strona powodowa wezwała go więc do wykupu wystawionego weksla i zapłaty kwoty 631.161,86 zł do dnia 7 lutego 2011 r., a po upływie tego terminu skierowała przeciwko niemu powództwo o zapłatę. Po uzyskaniu nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym przez Sąd Okręgowy w Łodzi w dniu 11 lutego 2-011 r. wraz z klauzulą wykonalności, wszczęła przeciwko T. N. (1)postępowanie egzekucyjne, w trakcie którego Komornik Sądowy przy Sądzie R. S. P. P.dokonał zajęcia praw i udziałów w spółkach tego dłużnika, jego wierzytelności, wynagrodzenia i rachunków bankowych.

Rozważając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Sąd wskazał, że w niniejszej sprawie strona powodowa Z. B.F.W. G.m.b.H. z siedzibą w S.(A.) wniosła o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niej umowy sprzedaży nieruchomości gruntowej nr 41/1 położonej
w O., dla której Sąd Rejonowy w Strzelinie prowadzi księgę KW o nr (...), zawartej w dniu 30 kwietnia 2009 r. przed notariuszem J. T., Rep.(...), pomiędzy pozwanym D. J., a dłużniczką M. J.. Powołała się przy tym na okoliczność, że wskazana umowa została zawarta z jej pokrzywdzeniem, gdyż uniemożliwia zaspokojenie przysługującej jej wierzytelności w wysokości 135.908 euro
z odsetkami w wysokości 8,38% rocznie od dnia 12 maja 2009 r. oraz kosztami procesu w kwocie 21.892 zł, stwierdzonej nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Okręgowy w Ś.postępowaniu upominawczym w dniu 21 maja 2009 r., w sprawie o sygn. akt VI GNc 65109, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności przeciwko dłużniczkom M. T. (1)i M. J.wspólniczkom (...) M. T. (1), M. J.w Ł.postanowieniem Sądu O. Ś.z 5 dnia października 2009 r. W świetle treści żądania pozwu i jego uzasadnienia nie ma wątpliwości, że strona powodowa wystąpiła w rozpoznawanej sprawie
z tzw. skargą pauliańską uregulowaną w przepisach art. 527-534 k.c, których celem jest ochrona wierzyciela przed działaniami dłużnika zmierzającymi do jego pokrzywdzenia przez pozbawienie go możliwości zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. Zgodnie z art. 527 § 1 k.c, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W świetle wskazanego przepisu uwzględnienie powództwa opartego na tym przepisie nastąpi tylko wówczas, gdy wierzyciel udowodni, że: a) przysługuje mu wierzytelność względem dłużnika, b) dłużnik dokonał czynności prawnej z osobą trzecią, c) w wyniku tej czynności prawnej osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, d) przedmiotowa czynność prawna została dokonana
z pokrzywdzeniem wierzycieli, e) przy dokonaniu czynności prawnej dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, f) osoba trzecia wiedziała o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się o tym dowiedzieć. Wszystkie wskazane przesłanki muszą przy tym wystąpić łącznie, a ciężar ich udowodnienia spoczywa na wierzycielu. Niekiedy jednak, ze względu na szczególne okoliczności, obowiązek udowodnienia niektórych z wymienionych przesłanek zostaje złagodzony przez wprowadzenie odpowiednich domniemań prawnych,
a nawet wierzyciel zostaje z niego w całości zwolniony. Uwzględniając powyższe, Sąd wskazał, że w rozpoznawanej sprawie nie ma wątpliwości, iż stronie powodowej przysługuje względem M. J.wierzytelność we wskazanej w pozwie kwocie, gdyż wynika to z dowodu z dokumentów w postaci nakazu zapłaty wydanego w dniu 21 maja 2009 r.
w postępowaniu upominawczym przez Sąd Okręgowy w Świdnicy w sprawie VI GNc 65/09, postanowienia Sądu Okręgowego w Świdnicy z 5 października 2009 r. w sprawie o sygn. VI GNc 65/09, a także z licznych pism Komornika Sądowego przy Sądzie R. S. P. P.oraz Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Świdnicy G. M.. Zresztą fakt ten nie był kwestionowany. Bezspornym jest także, że wskazany tytuł egzekucyjny został zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Po drugie, nie budzi także wątpliwości fakt, że M. J.była właścicielką nieruchomości, obejmującej działkę gruntu nr (...)o powierzchni 2,11 ha położoną
w miejscowości O., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Strzelinie prowadzi księgę wieczystą (...), a następnie na podstawie umowy sprzedaży
z dnia 30 kwietnia 2009 r. sprzedała tę nieruchomość swojemu mężowi - pozwanemu D. J.. Wynika to bowiem z dowodu z dokumentu w postaci kserokopii wypisu aktu notarialnego z dnia 30 kwietnia 2009 r., sporządzonego w Kancelarii Notarialnej we W.przed notariuszem J. T., Rep. A numer (...)oraz zeznań świadka M. J.. Na marginesie Sąd zauważył, że pozwany już
w odpowiedzi na pozew przyznał wskazaną okoliczność. Nie budzi przy tym wątpliwości, że w wyniku opisanej powyżej czynności prawnej pozwany uzyskał korzyść majątkową,
a mianowicie prawo własności przedmiotowej nieruchomości. Sąd podkreślił przy tym, że w przepisie art. 527 § 1 k.c. nie chodzi o korzyść majątkową w sensie potocznym, utożsamianą np. z nabyciem rzeczy za cenę niższą od wartości tej rzeczy, kiedy to za „korzyść" uważa się różnicę między wartością rynkową rzeczy, a zapłaconą ceną. Korzyścią majątkową w rozumieniu omawianego przepisu jest nabycie przez osobę trzecią prawa majątkowego przedstawiającego pewną wartość, przy czym drugorzędne znaczenie ma cena nabycia. W rozpoznawanej sprawie pozwany otrzymał tak rozumianą korzyść majątkową. W ocenie Sądu, wskazana czynność prawna dokonana została jednocześnie
z pokrzywdzeniem wierzyciela. Zgodnie z przepisem art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Niewypłacalność oznacza sytuację, w której dłużnik nie ma możliwości spłaty zadłużenia ze względu na aktualny stan majątkowy, czyli sytuację, gdy majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie wszystkich jego długów, a tym samym egzekucja nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi. W orzecznictwie przyjmuje się, że dłużnik staje się niewypłacalny w wyższym stopniu także wtedy, gdy zaspokojenie można uzyskać
z dodatkowym znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka, co oznacza, że pokrzywdzenie powstaje również na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Niewypłacalność lub jej pogłębienie musi być jednocześnie następstwem dokonania zaskarżonej czynności prawnej, co oznacza, że bez tej czynności wskazany stan majątkowy nie wystąpiłby po stronie dłużnika. Stan pokrzywdzenia wierzycieli ocenia się przy tym nie według chwili dokonania zaskarżonej czynności prawnej, lecz według chwili wniesienia skargi i orzekania
w tym przedmiocie. W niniejszej sprawie, zdaniem Sądu, M. J.zarówno
w chwili wniesienia przez stronę powodową pozwu, jak również w momencie orzekania przez Sąd w tej sprawie nie była wypłacalna w takiej wysokości, aby pokryć wszelkie posiadane zadłużenia, a na skutek dokonania czynności prawnej w postaci sprzedaży działki gruntu stała się niewypłacalna w wyższym stopniu, niż była przed dokonaniem tej czynności. Z pism Komornika Sądowego przy Sądzie R. Ś. G. M.o sygn. akt Km 1774/10 wynika, że na dzień 23 września 2011r. przeciwko spółce jawnej (...)prowadziła 26 postępowań na rzecz różnych wierzycieli, na łączną kwotę egzekwowanego roszczenia około 2.192.813 zł, przy czym jedynym skutecznym sposobem egzekucji była egzekucja z nieruchomości należącej do spółki położonej w Ł., która została umorzona z powodu braków chętnych do jej nabycia. Co przy tym istotne - strona powodowa i tak nie byłaby zaspokojona w przypadku jej sprzedaży w drodze licytacji, albowiem nieruchomość ta obciążona jest ponad swoją wartość hipotekami przymusowymi na kwotę ponad 600 000 zł, korzystającymi z pierwszeństwa zaspokojenia, a oszacowana została na kwotę 329.522 zł. Jednocześnie Sąd uznał, że ujawnione w niniejszej sprawie okoliczności wskazują, iż w wyniku zaskarżonej czynności dłużniczka M. J.stała się niewypłacalna w wyższym stopniu, gdyż wyzbyła się składnika majątku, z którego mogło nastąpić szybkie i realne zaspokojenie wierzytelności strony powodowej, a w zamian nie uzyskała żadnego ekwiwalentu, który mógłby być przeznaczony na zaspokojenie roszczeń jej wierzyciela. Tym samym nadal, wskutek zaskarżonej czynności prawnej, zaspokojenie wierzytelności strony powodowej jest utrudnione w porównaniu z sytuacją, gdyby M. J.dysponowała prawem własności przedmiotowej nieruchomości. Sąd podkreślił, że dla oceny zasadności zgłoszonego przez stronę powodową roszczenia nie ma znaczenia fakt, skąd pozwany uzyskał pieniądze na zakup nieruchomości, chociaż, zdaniem Sądu, zapłata za sporną działkę gruntu prawdopodobnie nie nastąpiła, skoro słuchana w charakterze świadka M. J.nie wiedziała nawet za ile ją sprzedała i co zrobiła z pieniędzmi uzyskanymi ze sprzedaży. Niemniej jednak istotne jest natomiast to, że pozwany nabył prawo majątkowe, z którego mogła być prowadzona egzekucja. Reasumując, w ocenie Sądu, w niniejszej sprawie obecna sytuacja majątkowa M. J.nie umożliwia zaspokojenia nawet części wierzytelności strony powodowej oraz powoduje, że w przyszłości takie zaspokojenie może w ogóle nie nastąpić - w porównaniu z sytuacją majątkową dłużniczki istniejącą przed dokonaniem zaskarżonej sprzedaży. Sąd zaznaczył również, że za błędne należy uznać twierdzenie pozwanego, zgodnie z którym strona powodowa winna zaspokoić swoje roszczenia z majątku T. N. (1)- jako współdłużnika solidarnego z M. J., gdyż, jak podnosi się w doktrynie, w wypadku solidarnej odpowiedzialności! dłużników względem wierzyciela mieniem wystarczającym do jego zaspokojenia musi być mienie tego dłużnika, który dokonał czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Dlatego też, aby pozwany mógł się zwolnić z obowiązku zaspokojenia powódki na podstawie art. 533 k.c., musiałby wykazać wystarczające do zaspokojenia mienie, stanowiące własność M. J.jako dłużnika, którego czynność prawna skutkowała jej pokrzywdzeniem. Zdaniem Sądu, zebrany w sprawie materiał dowody wskazuje także, że, zawierając sporną umowę sprzedaży, M. J.działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Dłużnik działa bowiem ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, gdy zdaje sobie sprawę (uświadamia sobie), że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku. Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być więc zamiarem dłużnika, ani też zamiar ten nie musi być skierowany przeciwko określonemu wierzycielowi. Wystarczy, żeby dłużnik takie pokrzywdzenie jakiegokolwiek wierzyciela przewidywał w granicach ewentualności, przy czym świadomość pokrzywdzenia wierzycieli musi istnieć w chwili dokonywania czynności prawnej. W świetle ujawnionych w niniejszej spawie okoliczności niewątpliwym jest, zdaniem Sądu, że w momencie dokonywania zaskarżonej umowy dłużniczka M. J.była zadłużona jako wspólniczka spółki jawnej. Oczywistym jest również to, że zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h. każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, a odpowiedzialność wspólników jest subsydiarna (art. 31 k.s.h.). W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy w Świdnicy nadał zaś klauzulę przeciwko M. J., co przesądza o odpowiedzialności dłużniczki za zobowiązania dłużnej spółki oraz potwierdza bezskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko tej spółce. Ponadto, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, uznać należy, że wspólnik spółki jawnej jest wobec wierzyciela tej spółki dłużnikiem w rozumieniu art. 527
i 530 k.c.
Zatem, w chwili dokonywania sprzedaży spornej nieruchomości M. J.była dłużnikiem strony powodowej, skoro zostało jej doręczone pisemne wezwanie do zapłaty. Sąd podkreślił przy tym, że zasadności roszczenia strony powodowej nie podważa fakt, iż tytuł wykonawczy przeciwko M. J.jako wspólniczce spółki jawnej został uzyskany w dniu 5 października 2009 r. (data nadania klauzuli wykonalności),
a więc po dokonaniu przez dłużniczkę zaskarżonej czynności. Wierzytelność osoby występującej z żądaniem z art. 527 k.c. musi bowiem istnieć najpóźniej w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.) i nie musi ona być ściśle określona co do wysokości. Przy tym wierzytelność powoda w chwili zamknięcia rozprawy nie musi być jeszcze nawet stwierdzona tytułem egzekucyjnym. Teoretycznie nie musi ona być nawet wymagalna, ale jeżeli zachodzi uzasadniający powództwo stan niewypłacalności, powoduje on również wymagalność wierzytelności (art. 458 k.c.). Bezsporne jest także, że wierzytelność strony powodowej nie była zaspakajana, gdyż dłużniczka nie posiadała żadnego majątku, za wyjątkiem nieruchomości należącej do spółki jawnej. Z chwilą zawarcia zaskarżonej umowy sprzedaży utraciła natomiast prawo majątkowe, z którego strona powodowa mogła pokryć część swojego długu, nie uzyskując w zamian żadnego ekwiwalentu majątkowego. Od tego też momentu stała są niewypłacalna w stopniu wyższym, gdyż jej pasywa przekraczały posiadane aktywa, a było to wynikiem dokonania zaskarżonej czynności prawnej. Oznacza to, że M. J.działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Sąd zauważył także, że nawet w przypadku braku takiego domniemania prawnego należałoby uznać, że żona pozwanego działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Każdy przeciętny człowiek zdaje sobie bowiem sprawę z tego, że wyzbywając się przedmiotu majątkowego i nie posiadając żadnych dochodów, nie jest w stanie pokryć zadłużenia wynoszącego ponad 135 000 euro i tym samym powoduje swoją niewypłacalność w stopniu wyższym, krzywdząc w ten sposób swoich wierzycieli. Odnośnie ostatniej przesłanki skargi pauliańskiej sprowadzającej się do wymogu, aby pozwany wiedział o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się o tym dowiedzieć, Sąd podkreślił, że w okolicznościach niniejszej sprawy miał zastosowanie przepis art. 527 § 3 k.c. wprowadzający ułatwienie dowodowe przez ustanowienie określonego w nim domniemania. Dla zastosowania go konieczne jest wykazanie przez wierzyciela, że osobę trzecią łączył z dłużnikiem stosunek bliskości w chwili dokonania czynności prawnej, krzywdzącej wierzycieli. Ustawa nie określa przy tym, jaki rodzaj stosunku łączącego osobę trzecią z dłużnikiem uzasadnia uznanie jej za „osobę będącą w bliskim z nim stosunku". Ogólnie rzecz ujmując, w art. 527 § 3 k.c. chodzi o taki stosunek bliskości między dwoma osobami, który uzasadnia przyjęcie, że jedna z nich jest w posiadaniu informacji o obecnej sytuacji majątkowej drugiej. Pozostawanie dłużnika i osoby trzeciej w stosunkach bliższych niestandardowe, rutynowe, może mieć znaczenie przy ustalaniu, czy osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, że dana czynność jest przez dłużnika świadomie dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela. W tym aspekcie Sąd ustalił, że dłużniczka pozostawała (i nadal pozostaje) z pozwanym w związku małżeńskim i już tylko ten fakt przesądza o tym, że D. J.wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że czynność sprzedaży spornej nieruchomości dokonana była z pokrzywdzeniem wierzyciela. Nie bez znaczenia pozostawał również fakt, że pozwany od początku był przeciwny założeniu i prowadzeniu przedmiotowej spółki jawnej, a tuż po ujawnieniu przez jej prokurentów wspólniczkom informacji odnośnie długów spółki i jej poważnych tarapatach finansowych, pozwany wraz z żoną ustanowili rozdzielność majątkową, a następnie dokonali przeniesienia własności rzeczonej nieruchomości, a także - jak wskazała sama M. J.– domu położonego w O.. W świetle tych rozważań Sąd stanął na stanowisku, że wszystkie konieczne w okolicznościach niniejszej sprawy przesłanki skargi pauliańskiej zostały spełnione, a tym samym powództwo należało uwzględnić.

W apelacji od powyższego wyroku pozwany, wnosząc o jego zmianę przez oddalenie powództwa, zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 533 kc poprzez przyjęcie, że nie zwalnia go od zadośćuczynienia roszczeniu powódki wskazanie mienia współdłużnika solidarnego,

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 65 § 1 i 2 kc poprzez przyjęcie, że umowa poręczenia z dnia 13 sierpnia 2011r. nie zwalniała go z roszczeń pauliańskich powódki, mimo że okoliczności jej zawarcia nakazują przyjąć, że T. N. (1)poręczenie za dług (...) sp. j. w Ł.wiązał ze zwolnieniem pozwanego od roszczeń ze strony powódki.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację oparł się na ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego, mających uzasadnienie w zebranym w sprawie materiale dowodowym i zważył co następuje. Apelacja pozwanego nie jest uzasadniona, a Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji i uzasadniającą je argumentację, których apelacja ta skutecznie nie podważyła, stanowiąc w istocie bezpodstawną polemikę z powyższą argumentacją. Zupełnie nie znajduje zatem jakiegokolwiek uzasadnienia pierwszy z zarzutów skarżącego, dotyczący naruszenie przepisu art. 533 kc poprzez przyjęcie, że nie zwalnia go od zadośćuczynienia roszczeniu powódki wskazanie mienia współdłużnika solidarnego, jakim jest spółka jawna, a której wspólniczką była m. in. małżonka pozwanego. Wprawdzie w istocie odpowiedzialność wspólnika takiej spółki, w myśl art. 31 § 1 k.s.h., ma charakter subsydiarny, tzn. wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, to jednak z prawidłowych ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego, opartych na zebranych w sprawie dowodach, jednoznacznie wynikało, że dotychczas prowadzona wobec tejże spółki egzekucja, wobec wysokości jej zadłużenia i liczby wierzycieli, była bezskuteczna, a stanowiąca jej majątek nieruchomość jest obciążona hipotekami znacznie przekraczającymi jej wartość, zaś prowadzona z niej egzekucja, wobec braku jej nabycia na licytacji, została umorzona. Bezskuteczność tejże egzekucji znalazła zaś wyraz w postanowieniu Sądu Okręgowego w Świdnicy z 5 października 2009r. (VI GNc 65/09), którym, w myśl art. 778 1 k.p.c., nadano klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty zapadłemu przeciwko Spółce, m. in. przeciwko małżonce pozwanego M. J.. Bez wątpienia zatem, z przyczyn szczegółowo wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, okoliczności sprawy dawały podstawy do uznania, że M. J. ponosi odpowiedzialność za długi Spółki. W takiej sytuacji brak było zaś podstaw, jak podnosi skarżący, do przyjęcia możliwości wskazania przez pozwanego majątku tejże Spółki, co miałaby skutkować, na podstawie przepisu art. 533 k.c., zwolnieniem go, jak wynika z wywodów apelacji, od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela, żądającego uznania czynności za bezskuteczną. Sąd Okręgowy również w tej kwestii podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji (oparte na poglądach wyrażanych w piśmiennictwie prawniczym, zob. G. Bieniek, H. Ciepła, S. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żuławska „Komentarz do kodeksu cywilnego, księga trzecia, zobowiązania”, tom 2, wydanie 4 zmienione, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2002 r., str. 634, teza 5 do art. 533 k.c.), że w wypadku solidarnej odpowiedzialności dłużników względem wierzyciela mieniem wystarczającym do jego zaspokojenia musi być mienie tego dłużnika, który dokonał czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Przyjęcie odmiennego, zupełnie nieuzasadnionego jurydycznie, poglądu skarżącego, prowadziłoby bowiem do zniweczenia istoty odpowiedzialności solidarnej dłużników, która polega m. in. na tym, że uprawnieniem wierzyciela jest wybór dłużnika od którego chce dochodzić całości, czy części zobowiązania. Tak więc wskazanie majątku czy to Spółki, czy poręczyciela T. N. (1), który poręczył za dług małżonki pozwanego, jako współdłużników solidarnych M. J. (niezależnie od tego, że Spółka nie ma majątku, z którego mogłoby takie zaspokojenie nastąpić, a o czy mowa wyżej, podobnie jak nie ma również takiego majątku drugi ze wskazywanych współdłużników solidarnych, co wynika z pisma Komornika przy Sądzie Rejonowym w Skierniewicach P. P. z 24 października 2011r. – k. 201) nie mogło skutkować zwolnieniem pozwanego od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela, o którym mowa w powołanym art. 533 k.c.

Za bezzasadny należało również uznać drugi z zarzutów apelacji. Wbrew przekonaniu powódki ani bowiem treść umowy poręczenia z 13 sierpnia 2011r., ani też okoliczności jej zawarcia wcale nie wskazywały na zwolnienie pozwanego „z roszczeń pauliańskich powódki”, a przeciwnie z brzmienia umowy wynikało jedynie, że strona powodowa zobowiązywała się do cofnięcia pozwu przeciwko D. J., w poprzedniej sprawie o uznanie przedmiotowej czynności prawnej za bezskuteczną (sygn. akt I C 143/10 Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie). Dlatego też powódka cofnęła pozew w powyższej sprawie, ale bez zrzeczenia się roszczenia, na co pozwany D. J. wyraził zgodę, a co wskazuje na to, że akceptował on taki stan rzeczy, a zatem aprobował nie zwolnienie go ze zobowiązania wobec powódki, a jedynie cofnięcie wobec niego pozwu bez zrzeczenia się roszczenia. Taki zaś stan rzeczy jest sprzeczny z zapatrywaniem skarżącego, że okoliczności zawarcia umowy poręczenia miałyby wskazywać na zwolnienie go z roszczeń powódki. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 kpc, oddalił apelację (pkt II), a o kosztach postępowania apelacyjnego orzekł w myśl przepisów art. 98, art. 99 oraz art. 391 § 1 kpc w związku z § 6 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz. 1349 ze zm.; pkt II).

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Jadwiga Rybińska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Świdnicy
Osoba, która wytworzyła informację:  Grażyna Kobus,  Barbara Nowicka ,  Piotr Rajczakowski
Data wytworzenia informacji: