Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 17 czerwca 2016 r.

Sąd Rejonowy w Nysie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Remigiusz Drzewiecki

Protokolant: sekretarka Anna Jakubiszyn

po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2016 r. na rozprawie w N.

sprawy z wniosku M. B.

z udziałem R. M., Z. P. (1), Z. P. (2)

o stwierdzenie nabycia spadku po H. M.

postanawia:

stwierdzić, że spadek po H. M. z domu J.

zmarłej dnia 29 listopada 1985r. w N.

ostatnio stale zamieszkałej w N.

na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego w dniu 15 maja 1974r. nr rep. A: (...) przed notariuszem J. F. w Państwowym Biurze Notarialnym w L. nabyli Z. P. (1), PESEL (...), syn B. i J. oraz Z. P. (2), PESEL (...), córka C. i J. po 1/2 części każdy z nich.

UZASADNIENIE

W dniu 5 czerwca 2014 roku do tutejszego Sądu wpłynął wniosek M. B. o stwierdzenie, że spadek po zmarłej w dniu 29 listopada 1985 roku w N. H. M., ostatnio stale zamieszkałej w N., na podstawie testamentu nabyli uczestnicy postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) w całości.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawczyni podała, że spadkodawczyni pozostawiła testament z dnia 15 maja 1974 roku sporządzony w formie aktu notarialnego w Państwowym Biurze Notarialnym w L. przed notariuszem J. F., rep. (...) którego oryginał jest w posiadaniu uczestników postępowania Z. i Z. P. (2). Spadkodawczyni przed wymienionym notariuszem oświadczyła, że do całości spadku powołuje w równych częściach Z. P. (1), syna J. i B. oraz jego żonę Z. P. (2), córkę J. i C.. Spadkodawczyni w chwili śmierci była wdową. Posiadała dwoje dzieci: M. B. (z domu M.) oraz R. M.. Do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłej H. M. należą: córka M. B. (z domu M.) oraz syn R. M.. W skład masy spadkowej nie wchodzi gospodarstwo rolne.

W odpowiedzi na wniosek z dnia 10 września 2014 r. (k. 26-27) uczestnicy postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) wnieśli o oddalenie wniosku w zakresie stwierdzenia nabycia spadku przez nich na podstawie testamentu po H. M. i orzeczenie o nabyciu spadku przez jej spadkobierców ustawowych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska uczestnicy podnieśli, że nie byli w żaden sposób spokrewnieni ze spadkodawczynią i nigdy nie utrzymywali ze spadkobierczynią żadnych kontaktów, nie mieli również wiedzy o tym, czy i kiedy spadkodawczyni zmarła. Jedyny kontakt z nią mieli w 1974 roku, kiedy to zawarli z nią przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości. Po uzyskaniu kontaktu od wnioskodawczyni uczestnicy powzięli informację, że spadkodawczyni nie żyje, a wnioskodawczyni uzależniła udzielenie informacji o dacie i miejscu jej śmierci oraz ostatnim miejscu zamieszkania od przesłania jej umowy przedwstępnej oraz testamentu. Dopiero po przesłaniu jej kopii tych dokumentów uczestnikom przesłano pocztą akt zgonu matki wnioskodawczyni. Uczestnicy podnieśli nadto, że informację o dacie i miejscu śmierci spadkodawczyni powzięli w początkach kwietnia 2014 roku, po otrzymaniu od wnioskodawczyni aktu zgonu H. M.. W dniu 3 września 2014 roku Z. P. (1) i Z. P. (2) przed notariuszem złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Wnioskodawczyni ustosunkowując się w piśmie z 24 września 2014 roku (k. 34-35) do treści odpowiedzi na wniosek uczestników Z. P. (1) i Z. P. (2) wskazała, że mijają się oni z prawdą wskazując, po pierwsze, że nie utrzymywali ze spadkodawczynią żadnych kontaktów, a po drugie, że o dacie i miejscu śmierci dowiedzieli się początkiem kwietnia 2014 roku. Uczestnicy ci bowiem jak i spadkodawczyni zamieszkiwali razem w jednej wsi S., w której ze względu na znikomą liczbę mieszkańców wszyscy się znali. Ponadto po śmierci spadkodawczyni, na obszarze wsi wywieszone były nekrologii, a co więcej obydwoje uczestnicy byli na pogrzebie spadkodawczyni. Skoro zatem uczestnicy znali miejsce oraz datę śmierci spadkodawczyni sześciomiesięczny termin do złożenia przez nich oświadczenia w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku rozpoczął bieg od dnia następnego po dniu śmierci H. M., czyli od 30 listopada 1985 roku, a jego koniec nastąpił zaś 30 maja 1986 roku. Tym samym złożone przez uczestników oświadczenia o odrzuceniu spadku z 3 września 2014 roku nie mogą zostać uznane za skuteczne, gdyż zostały złożone z rażącym naruszeniem terminu, a uczestnicy nabyli spadek po zmarłej na podstawie przedmiotowego testamentu notarialnego.

Uczestnik R. M. w piśmie z dnia 29 września 2014 r. (k. 37) poparł stanowisko zawarte we wniosku.

Na rozprawie dnia 9 czerwca 2016 r. (k. 146-147) wnioskodawczyni i uczestnicy podtrzymali swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawczyni H. M. urodzona (...) w C., ostatnio stale zamieszkała w N., zmarła w dniu (...)w N.. Spadkodawczyni w chwili śmierci była wdową po J. M.. W związku małżeńskim spadkodawczyni pozostawała tylko jeden raz z J. M., z którego to związku małżeńskiego miała dwójkę dzieci: wnioskodawczynię M. B. (z domu M.) oraz uczestnika R. M., którzy należą do grona spadkobierców ustawowych po zmarłej. Innych dzieci małżeńskich, pozamałżeńskich albo przysposobionych spadkodawczyni nie posiadała.

J. M. posiadał natomiast czworo dzieci z poprzedniego małżeństwa, które były wychowywane przez spadkodawczynię, tj. F., K., T. i J.. Nie zostały one adoptowane przez spadkodawczynię. Aktualnie przy życiu pozostaje tylko jedna z przyrodnich sióstr wnioskodawczyni – F. K. (1).

Dowód:

- odpis skrócony aktu zgonu H. M. nr (...), k. 17;

- odpis skrócony aktu urodzenia wnioskodawczyni, k. 6;

- odpis skrócony aktu urodzenia uczestnika R. M., k. 7;

- zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni M. B., k. 44-45;

- zapewnienie spadkowe uczestnika R. M., k. 94-95;

- zapewnienie spadkowe uczestniczki Z. P. (2), k. 72;

- zapewnienie spadkowe uczestnika Z. P. (1), k. 73;

- odpis skrócony aktu zgonu T. C. (z domu M.), k. 50;

- odpis skrócony aktu zgonu J. R. (z domu M.), k. 51;

- odpis skrócony aktu urodzenia F. M., k. 52;

- akt zgonu K. M. sporządzony w Argentynie wraz z tłumaczeniem przysięgłym, k. 53-58;

- zeznania świadka F. K. (1), k. 107-108 i 111.

W dniu 15 maja 1974 roku spadkodawczyni sporządziła w formie aktu notarialnego, nr rep. (...)w Państwowym Biurze Notarialnym w L., przed notariuszem J. F. testament, na mocy którego do całości spadku po sobie w równych częściach powołała Z. P. (1) oraz jego żonę Z. P. (2).

W dacie sporządzenia powyższego testamentu spadkodawczyni posiadała zdolność do testowania. Spadkodawczyni innego testamentu nie sporządziła.

Powyższy testament został otwarty i ogłoszony na rozprawie w dniu 7 października 2014 roku.

Dowód:

- wypis testamentu notarialnego z 15.05.1974 r., k. 32;

- wzmianka o otwarciu o ogłoszeniu testamentu na jego wypisie, k. 32;

- fakt bezsporny,

- zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni M. B., k. 44-45;

- zapewnienie spadkowe uczestnika R. M., k. 94-95;

- zapewnienie spadkowe uczestniczki Z. P. (2), k. 72;

- zapewnienie spadkowe uczestnika Z. P. (1), k. 73.

Uczestnicy postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) znali spadkodawczynię H. M., albowiem wspólnie zamieszkiwali przez długi okres czasu w tej samej wsi o nazwie S.. Ponadto uczestnicy postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) zawarli ze spadkodawczynią przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości tj. domu w miejscowości S.. Umowa została zawarta w Państwowym Biurze Notarialnym w L. tego samego dnia co testament spadkodawczyni. Wtedy też uczestnicy wpłacili spadkodawczyni część należności za dom, a pozostałą część należności wpłacili po pół roku. Uczestnicy cały czas byli w posiadaniu wpisu aktu notarialnego zawierającego testament spadkodawczyni. Dodatkowo uczestnik postępowania Z. P. (1) był spokrewniony z przyrodnią siostrą F. K. (1), albowiem babcia Z. P. (1) i pierwsza żona ojca wnioskodawczyni oraz F. K. (2) były siostrami.

Uczestnicy postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) wiedzieli o śmierci spadkodawczyni co najmniej od dnia pogrzebu H. M., który odbył się w grudniu 1985 roku. Uczestnicy Z. P. (1) i Z. P. (2) brali udział w pogrzebie spadkodawczyni, który odbył się miejscowości C. niedaleko miejscowości S..

W kwietniu 2014 r. uczestnicy Z. P. (1) i Z. P. (2) zwrócili się do wnioskodawczyni o nadesłanie aktu zgonu spadkodawczyni. Otrzymali go od niej w kwietniu 2014 r po przekazaniu kserokopii testamentu i umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości.

Dowód:

- zeznania świadka F. K. (2), k. 107-108 i 111;

- zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni M. B., k. 44-45;

- przesłuchanie wnioskodawczyni M. B. k. 146-147;

- zapewnienie spadkowe uczestniczki Z. P. (2), k. 72;

- zapewnienie spadkowe uczestnika Z. P. (1), k. 73.

Uczestnicy postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) po otrzymaniu zawiadomienia o terminie rozprawy oraz odpisu wniosku w niniejszej sprawie w dniu 3 września 2014 r. złożyli przed notariuszem P. B. w Kancelarii Notarialnej w L., rep. (...) oświadczenia o odrzuceniu spadku po H. M..

Powyższe oświadczenia zostały zarejestrowane w tutejszym Sądzie pod sygn. akt I Ns 1329/14.

Dowód:

- protokół z przyjęcia oświadczenia o odrzuceniu spadku, k. 30-31;

- akta SR w Nysie I(...)w których zarejestrowano oświadczenia o odrzuceniu spadku po H. M.;

- zpo od uczestników k. 40-41,

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 1025 § 1 zd. 1 k.c., sąd na wniosek osoby mającej w tym interes prawny stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę.

Z kolei treść przepisu art. 670 k.p.c. stanowi, że Sąd nie jest związany treścią wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, lecz zobowiązany jest z urzędu ustalić, kto jest spadkobiercą. W szczególności sąd spadku obowiązany jest ustalić, czy spadkodawca pozostawił testament. Jednakże jeżeli ustali, że spadkodawca pozostawił testament, ale nie poweźmie wątpliwości, że jest on nieważny lub nieskuteczny, to nie jest obowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów celem potwierdzenia jego ważności i skuteczności. Jeżeli zaś taki zarzut podniesie uczestnik postępowania, to jego obarcza ciężar udowodnienia prawdziwości tego zarzutu, stosownie do reguły z art. 6 k.c. (zob. postanowienie SN z 12.03.2004 r., II CK 65/03, LEX nr 602408).

W niniejszej sprawie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku złożyła M. B. będąca córką spadkodawczyni, której ewentualne powołanie do spadku po spadkodawczyni wynika z ustawy.

Podstawą prawną rozstrzygnięcia są przepisy art. 926 k.c., które stanowią, że powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu (§ 1). Z przepisu § 2 wyżej przytoczonego artykułu wynika natomiast, że dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Natomiast w myśl art. 941 k.c. rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.

W niniejszej sprawie Sąd ustalił, iż do grona spadkobierców ustawowych, po H. M. należą jej dzieci: wnioskodawczyni M. B. oraz jej syn R. M..

Sąd ustalił, że spadkodawczyni H. M. w dacie śmierci była wdową i nie posiadała żadnych innych dzieci małżeńskich, pozamałżeńskich albo przysposobionych.

Spadkodawczyni H. M. pozostawiła po sobie testament notarialny, a na gruncie niniejszej sprawy bezspornym był fakt, iż spadkodawczyni posiadała w chwili sporządzenia testamentu zdolność do testowania. Testament ten został sporządzony w dniu 15 maja 1974 roku w Państwowym Biurze Notarialnym w L. przed notariuszem J. F. w rep. A za nr (...). Na mocy tego testamentu do całości spadku po H. M. powołani zostali uczestnicy postepowania Z. P. (1) oraz jego żona Z. P. (2). Testament nie nosi śladów zniszczenia ani skreśleń.

Zgodnie z art. 950 k.c. testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Jak już wyżej nadmieniono ważność rozporządzenia testamentowego spadkodawczyni na podstawie opisanego wcześniej testamentu notarialnego nie była kwestionowana. Spór na kanwie niniejszej sprawy ograniczał się natomiast do oceny skuteczności złożonych przez uczestników postępowania Z. P. (1) oraz Z. P. (2) jako spadkobierców testamentowych – oświadczeń o odrzuceniu spadku przed notariuszem P. B. w dniu 3 września 2014 roku.

W kontekście powyższego akapitu należy zwrócić na przepis art. 1015 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie otwarcia spadku (który ma zastosowanie w niniejszej sprawie zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw Dz.U.2015.539), zgodnie z którym oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jak stanowi natomiast art. 1015 § 2 k.c. brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

W rozpoznawanej sprawie uczestnicy postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) wywodzili, iż o śmierci spadkodawczyni powzięli wiadomość dopiero w kwietniu 2014 roku, kiedy to skontaktowała się z nimi wnioskodawczyni domagając się przedłożenia kserokopii testamentu spadkodawczyni i umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości spadkodawczyni położonej w S., gmina C.. Wskutek przesłania wnioskodawczyni tych dokumentów ona nadesłała uczestnikom odpis skrócony aktu zgonu spadkodawczyni. Uczestnicy twierdzili nadto, iż nie byli na pogrzebie spadkodawczyni, który odbył się w C. w grudniu 1985 roku.

Zdaniem Sądu, w świetle ustalonego w sprawie stanu faktycznego twierdzenia uczestników postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) w zakresie daty powzięcia przez nich wiadomości o dacie i miejscu śmierci spadkodawczyni H. M. nie zasługują na wiarę. Sąd w tym zakresie za wiarygodne uznał zapewnienie i zeznanie wnioskodawczyni i świadka F. K. (1), które to osoby potwierdziły, że obydwoje uczestnicy byli obecni na pogrzebie spadkodawczyni. Oczywiście Sąd dostrzega pewne nieścisłości w treści złożonych przez wnioskodawczynię i świadka F. K. (1) zeznań, chociażby w zakresie daty przedmiotowego pogrzebu (wskazane 1 i 13 grudnia), to jednak nieścisłości te są na tyle nieistotne, iż w ich świetle, zdaniem Sądu nie sposób zakwestionować ich konsekwentnych zeznań co do obecności uczestników na pogrzebie spadkodawczyni. Twierdzenia wnioskodawczyni i zeznania świadka umacnia w ocenie Sądu fakt, iż miejscowości z których pochodzą uczestnicy postępowania Z. P. (1) oraz Z. P. (2), a także wnioskodawczyni i świadek F. K. (1), a także wreszcie gdzie pochowano spadkodawczynię są miejscowościami małymi, z niezbyt licznymi lokalnymi społecznościami, w których niemal wszyscy się wzajemnie znają, a przez to i mają dostęp do lokalnego obiegu informacji. W świetle zasad doświadczenia życiowego bardzo mało prawdopodobne jest zatem, aby uczestnicy postępowania zamieszkując w tak małej miejscowości, gdzie śmierć członka tej społeczności, nawet takiego, który społeczność tę opuścił, ale jest w granicach jej funkcjonowania chowany do grobu – jest głośnym wydarzeniem – nie mieli o tym fakcie pojęcia. Z tych też względów nawet przy czysto hipotetycznym założeniu, że uczestnicy faktycznie na pogrzebie spadkodawczyni nie byli – czego Sąd nie uznał – to i tak należało przyjąć, że o fakcie zgonu spadkodawczyni dowiedzieli się w niedługim czasie po jej pogrzebie, tym bardziej, że zamieszkiwali w domu, który niegdyś należał do spadkodawczyni. Brak jest zatem wiarygodnych dowodów na to, iż uczestnicy postępowania Z. P. (1) jak i Z. P. (2) o śmierci spadkodawczyni dowiedzieli się dopiero w kwietniu 2014 roku.

Reasumując, w świetle powyższej argumentacji oraz ustalonego w sprawie stanu faktycznego brak było podstaw do przyjęcia, że uczestnicy postępowania Z. P. (1) i Z. P. (2) jako spadkobiercy testamentowi po spadkodawczyni H. M. dowiedzieli się o jej śmierci dopiero w kwietniu 2014 roku. Uczestnicy cały czas dysponowali wypisem aktu notarialnego zawierającym testament spadkodawczyni. Spadek odrzucili dzień po otrzymaniu zawiadomienia o terminie rozprawy i odpisu wniosku w niniejszej sprawie. Z przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika natomiast, iż uczestniczyli oni w pogrzebie spadkodawczyni w grudniu 1985 roku i już wówczas zatem mieli świadomość faktu śmierci spadkodawczyni, a zatem złożone przez nich oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawczyni w dniu 3 września 2014 roku są prawnie bezskuteczne, a uczestników należy traktować zgodnie z art. 1015 § 2 k.c. jako osoby przyjmujące spadek po spadkodawczyni wprost na podstawie przedmiotowego testamentu. Z tych względów Sąd stwierdził, że spadek po H. M. z domu J. zmarłej dnia 29 listopada 1985 roku w N., ostatnio stale zamieszkałej w N. na podstawie testamentu notarialnego sporządzonego w dniu 15 maja 1974 roku, nr rep.(...) przed notariuszem J. F. w Państwowym Biurze Notarialnym w L. nabyli Z. P. (1) oraz Z. P. (2) po ½ części każde z nich.