Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

VI U 232/15 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie z 2015-10-15

Sygn. akt VI U 232/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2015 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w W., VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSR Dorota Michalska

Protokolant:

Joanna Kalinowska

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy G. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w W.

o zasiłek chorobowy, zwrot świadczenia z odsetkami

na skutek odwołania G. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 4 maja 2015 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującej się G. K. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 31 stycznia 2015 r. do 12 lutego 2015 r. oraz stwierdza, że odwołująca się jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego bez odsetek za okres od 13 lutego 2015 roku do 27 lutego 2015 roku.

Sygn. akt VI U 232/15

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 3 czerwca 2015 r. G. K. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w W. z dnia 4 maja 2015 r. znak: (...), wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do zasiłku chorobowego za okres od 31.01.2015 r. – 12.02.2015 r.

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił skarżącej prawa do zasiłku chorobowego za okres od 31.01.2015 r. – 27.02.2015 r. i zobowiązał ja do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 2.145,74 zł. W jej uzasadnieniu wskazano, że po pierwsze odwołująca się została wezwana na dzień 20.02.2015 r. na badanie przez lekarza orzecznika ZUS, ale się na nie nie stawiła, w związku z czym zaświadczenie lekarskie obejmujące okres od 31.01.2015 r. do 27.02.2015 r. utraciło ważność z dniem 21.02.2015 r. Po drugie, w dniu 02.03.2015 r. do ZUS wpłynęło oświadczenie odwołującej się o podjęciu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia w okresie od 13.02.2015 r. do 13.03.2015 r., w związku z czym utraciła ona prawo do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy. W konsekwencji, wypłacony zasiłek chorobowy za okres od 31.01.2015 r. do 20.02.2015 r. był świadczeniem nienależnie pobranym i jako taki podlegał zwrotowi wraz z odsetkami.

W uzasadnieniu odwołania od powyższej decyzji G. K. podniosła, że w związku z drastycznym pogorszeniem sytuacji materialnej jej rodziny zmuszona była podjąć pracę zarobkową, o czym poinformowała oddział ZUS listem poleconym wysłanym 24.02.2015 r. W międzyczasie został jej wyznaczony termin badania przez lekarza orzecznika ZUS, jednakże miała ona problemy z dotarciem na wizytę, o czym poinformowała telefonicznie ZUS kilka dni przed ustanowionym terminem. Pomimo tego termin nie został przełożony, co uzasadniało jej nieobecność. Odwołująca nie zgadzała się z odebraniem jej prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia lekarskiego, gdyż do dnia 12.02.2015 r. włącznie nie podejmowała żadnej pracy zarobkowej i kierując się uczciwością zgłosiła fakt podjęcia pracy. Tym samym zasiłek chorobowy nie został nienależnie pobrany tylko lekkomyślnie wypłacony, w dodatku ZUS miał czas na cofnięcie jego wypłaty, gdyż przelew środków nastąpił dopiero w dniu 4 marca 2015 r. (odwołanie z załącznikami – k. 1 – 5, decyzja – w aktach organu rentowego)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że przygotował wypłatę zasiłku dla odwołującej się w dniu 25.02.2015 r. a więc przed otrzymaniem oświadczenia o podjęciu przez nią zatrudnienia. Odwołanie nie wnosiło do sprawy żadnych nowych okoliczności, mogących skutkować zmianą bądź uchyleniem zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie – k. 7-9)

W uzupełnieniu swojego stanowiska odwołująca się wskazała, że nie może ponosić odpowiedzialności za okres doręczania przez Pocztę Polską przesyłek listowych, jednakże wpłynięcie w dniu 2.03.2015 r. oświadczenia do ZUS dawało jeszcze 2 dni robocze na cofnięcie dyspozycji wypłaty zasiłku. Podkreśliła, że zasiłek nie był przez nią pobrany, lecz bezpodstawnie wypłacony i nie poczuwała się do naprawienia szkody, którą spowodował pracownik ZUS-u. Miała prawo uważać, że świadczenie wypłacane jej przez II Oddział ZUS posługujący się wyspecjalizowanymi służbami jest spełniane zasadnie i zgodnie z prawem a więc nie musi liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu. Po drugie, powołując się na art. 409 Kodeksu Cywilnego, podniosła, że o konieczności zwrotu zasiłku dowiedziała się dopiero decyzją z dnia 4.05.2015 r. a więc miesiąc po przelaniu pieniędzy na jej konto bankowe i rozdysponowaniu ich na bieżące potrzeby takie jak czynsz, prąd, gaz, rata pożyczki, zakupy spożywcze. (pismo procesowe – k. 16-17)

Na rozprawie w dniu 15 października 2015 r. odwołująca się oświadczyła, że przedmiotową decyzję zaskarża w całości.

(protokół – k. 28)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

G. K. od końca 2014 r. leczyła się na depresję, w związku z którą była niezdolna do pracy. Od 1 października 2014 r. pobierała na tej podstawie zasiłek chorobowy. Ostatnie zwolnienie lekarskie z tego tytułu, (...) serii (...), obejmowało okres od 31.01.2015 r. do 27.02.2015 r.

(zwolnienie lekarskie – k. 2 akt organu rentowego, karta zasiłkowa, zeznania odwołującej – k. 17)

Z powodu pogarszającej się sytuacji ekonomicznej, G. K., po konsultacji z lekarzem prowadzącym jej leczenie, podjęła z dniem 13.02.2015 r. zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia z (...) Sp. z o.o., o czym poinformowała Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. pismem z dnia 20.02.2015 r., wysłanym za pośrednictwem poczty 24.02.2015 r. i doręczonym 02.03.2015 r.

(pismo – k. 3 akt organu rentowego, potwierdzenie nadania – k. 4, zeznania odwołującej – k. 17)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych przygotował w dniu 25.02.2015 r. przelew zasiłku chorobowego dla G. K. za okres od 31.01.2015 r. do 20.02.2015 r., który został wykonany w dniu 4.03.2015 r. O dokonaniu przelewu zorientowała się ona po około dwóch tygodniach. Uważała, że zasiłek był niższy niż dotychczas ze względu na proporcjonalne potrącenie świadczenia ze względu na podjęcie przez nią pracy.

(okoliczności bezsporne, pismo ZUS – k. 7, potwierdzenie przelewu – k. 5)

W dniu 25.05.2015 r. lekarz psychiatra opiekujący się od 29.09.2014 r. G. K., wystawił jej zaświadczenie, w którym stwierdził brak przeciwwskazań do podejmowania pracy zawodowej, która pełniła rolę czynnika terapeutycznego.

(zaświadczenie – k. 3)

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach organu rentowego. Autentyczności dokumentów złożonych do akt sprawy żadna ze stron nie kwestionowała, toteż Sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy w sprawie. Sąd oparł się także w całości na zeznaniach odwołującej się, bowiem były one logiczne, przekonujące i spójne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, w związku z czym nie nasuwały wątpliwości co do prawdziwości, jak również nie były kwestionowane przez organ rentowy.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie było w części uzasadnione i zasługiwało na uwzględnieni w tym zakresie.

W rozpoznawanej sprawie rozstrzygnięcie organu rentowego w przedmiocie odmowy przyznania G. K. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 31.01.2015 r. do 27.02.2015 r. oparte zostało na dwóch niezależnych przesłankach. Pierwsza z nich dotyczyła niestawienia się wnioskodawcy na badanie przez lekarza orzecznika ZUS w dniu 20.02.2015 r. co skutkowało utratą ważności zaświadczenia lekarskiego z dniem 21.02.2015 r. W ocenie Sądu okoliczność ta nie miała jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia, bowiem odwołująca się przyznała, że jeszcze przed terminem badania podjęła pracę zarobkową, gdyż stan zdrowia jej na to pozwolił, a więc pośrednio przyznała zasadność temu stanowisku. Z treści odwołania wynikało także, że nie żądała ona zasiłku chorobowego za okres po podjęciu pracy, co miało miejsce przed terminem badania, w dniu 13.02.2015 r. Nadto organ rentowy wypłacił jej zasiłek tylko do dnia 20.02.2015 r. Z tych względów Sąd doszedł do przekonania, że spór skoncentrowany był wokół zasadności drugiej z przyczyn odmowy przyznania odwołującej zasiłku chorobowego, tj. wykonywania pracy zarobkowej w czasie zwolnienia lekarskiego, co skutkowało utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy orzeczonej zwolnieniem lekarskim serii (...).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm, zwanej dalej „ustawą o.ś.p.z.u.s.”), zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała w okresach wskazanych w pkt 1 i 2 (art. 7). Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby - nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni (art. 8). Zgodnie zaś z art. 17 ustawy o.ś.p.z.u.s., ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Przesłanki te mają samoistny charakter, co oznacza, że spełnienie którejkolwiek z nich powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego. Jeżeli zatem ubezpieczony pobiera świadczenia pieniężne wynikające z zasiłku chorobowego i jednocześnie wykonuje jakąkolwiek działalność zarobkową, nie jest uprawniony do tych świadczeń, a organ rentowy może domagać się zwrotu wypłaconych świadczeń.

Dowodami stwierdzającymi czasową niezdolność do pracy z powodu choroby przy ustalaniu prawa do zasiłku są zaświadczenia lekarskie (art. 53 ust. 1), które są wystawiane na odpowiednim druku, według wzoru określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 59 ust. 14 ustawy o.ś.p.z.u.s. Zgodnie zaś z art. 55 ust. 2 pkt 2 ustawy o.ś.p.z.u.s., zaświadczenie lekarskie zawiera informacje identyfikujące ubezpieczonego, któremu zostało ono wystawione, jego płatnika składek, wystawiającego zaświadczenie lekarskie i jego miejsce wykonywania zawodu oraz okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy, w tym okres pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej, numer statystyczny choroby ustalonej według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, kody literowe, o których mowa w art. 57, i wskazania lekarskie. Szczegółowe zasady orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz sposób dokumentowania orzeczonej niezdolności do pracy określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2005 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz.U. z 2005 r., Nr 145, poz. 1219 ), które m.in. stanowi, iż przy orzekaniu należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności istotne dla oceny stanu zdrowia i upośledzenia funkcji organizmu powodujące czasową niezdolność do pracy ubezpieczonego, ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i warunków pracy (§ 2) oraz że okres czasowej niezdolności do pracy określany jest liczbą dni (§ 3 ust. 1). W omawianym Rozporządzeniu nie przewidziano natomiast żadnej możliwości zmiany już istniejącego zaświadczenia o niezdolności do pracy ze względu na poprawę stanu zdrowia pacjenta przed zakończeniem okresu, na jaki zaświadczenie zostało wystawione. Możliwość skrócenia tak udokumentowanej niezdolności do pracy występuje wyłącznie w przypadku kontroli przeprowadzonej przez lekarza orzecznika ZUS, w wyniku której zostanie określona wcześniejsza data ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu lekarskim, które w takiej sytuacji za okres od tej daty traci ważność (art. 59 ust. 7 ustawy o.ś.p.z.u.s.).

Powyższe nie powinno jednak, jak w niniejszej sprawie, doprowadzać do sytuacji, w której osoba uprawniona (ubezpieczony), byłaby pozbawiona możliwości rezygnacji z części zasiłku chorobowego, w przypadku poprawy stanu zdrowia przed zakończeniem okresu niezdolności do pracy wskazanego na zwolnieniu lekarskim. Aprobowanie takiego poglądu skutkowałoby bowiem przyjęciem, iż każdy ubezpieczony, aby nie narazić się na konieczność zwrotu zasiłku chorobowego do ZUS, w związku z podjęciem zatrudnienia, musi wykorzystać swoje zwolnienie lekarskie do końca, nawet w przypadku wyzdrowienia. Brak jest natomiast podstaw do tego, by z góry wykluczyć możliwość odzyskania przez ubezpieczonego zdolności do pracy, zwłaszcza w sytuacji wystawienia zwolnienia lekarskiego obejmującego dłuższy okres czasu. Niezasadne byłoby też w takiej sytuacji wnioskowanie przez ubezpieczonego o przeprowadzenie kontroli przez lekarza orzecznika ZUS, bowiem przepisy nie przewidują takiego trybu postępowania, w którym ubezpieczony przebywający na zwolnieniu lekarskim mógłby samodzielnie zgłosić się do organu rentowego w celu skrócenia czasu trwania zwolnienia i pozostawiają wyłączną kompetencję do badania tej kwestii w ramach postępowania kontrolnego, które zainicjowane może zostać wyłącznie przez organ rentowy oraz płatnika składek, nie zaś przez ubezpieczonego. Nadto inny jest charakter kontroli dokonywanej przez lekarza orzecznika ZUS – jej celem jest nadzór i zapobieganie uzyskania świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego przez osoby zdrowe, przy czym nawet skrócenie trwania zwolnienia w tym trybie nie skutkuje samoistnym uznaniem ubezpieczonego za zdolnego do pracy.

Przenosząc te generalne rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że od 13.02.2015 r. stan zdrowia odwołującej się w obszarze jej dotychczasowej niezdolności do pracy uległ poprawie w stopniu powodującym ustanie niezdolności do pracy a tym samym ustały przyczyny do dalszego przebywania przez ubezpieczoną na zwolnieniu. Wynikało to zarówno z jej zeznań, czynności konkludentnych w postaci podjęcia pracy i zaświadczenia lekarskiego, co nie zostało w żaden sposób zakwestionowane w toku postepowania przez organ rentowy. Zasadnie zatem zrezygnowała ona z części zasiłku chorobowego, którego zasadniczym celem jest przecież kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu wskutek wystąpienia czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania a nie uzyskanie dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia. Nie zaistniały jednocześnie przesłanki do stosowania wobec odwołującej swoistej sankcji z art. 17 ustawy o.ś.p.z.u.s. w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia, tj. od 31.01.2015 r. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z art. 80 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w celu ustalenia prawa do świadczeń oraz ich wysokości, ubezpieczeni zobowiązani są do: 1) przedstawiania stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń; 2) informowania o wszelkich zmianach mających wpływ na świadczenie; 3) przedkładania na żądanie środków dowodowych; 4) osobistego stawiennictwa, jeżeli okoliczności sprawy tego wymagają; 5) poddania się badaniom lekarskim, a także leczeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że leczenie lub rehabilitacja przywróci zdolność do pracy lub spowoduje, że zdolność do pracy zostanie zachowana. Odwołująca się spełniła ciążący na niej obowiązek informowania ZUS o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczenia, gdyż pismo o podjęciu pracy nadała pocztą jak i doręczyła przed wypłatą na jej rzecz zasiłku chorobowego. Po drugie, także w orzecznictwie można spotkać się z poglądem, iż zwrotu „za cały czas zwolnienia” nie wolno interpretować rozszerzająco, gdyż represyjna funkcja omawianej regulacji nakazuje w razie wątpliwości zawężać zakres jej zastosowania do okoliczności, w których pozbawieniu prawa do zasiłku można by przypisać jakieś aksjologiczne uzasadnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2000 r., II UKN 634/99, OSNP 2002/2/48).

Podsumowując tę część rozważań należy podkreślić, iż ubezpieczona, wbrew stanowisku organu rentowego, posiadała prawo do zasiłku chorobowego za okres od 31.01.2015 r. do 12.02.2015 r. i w tym zakresie zaskarżona decyzja podlegała zmianie. Spełniona została bowiem przesłanka do uzyskania tego prawa wskazana w art. 6 ustawy o.ś.p.z.u.s. w postaci niezdolności do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego a przy tym nie zaistniały okoliczności pozbawiające jej tego prawa, w myśl art. 17 ustawy o.ś.p.z.u.s. Zasiłek chorobowy wypłacony za ten okres nie stał się zatem świadczeniem nienależnym. Inaczej przedstawia się jednak kwestia zasiłku wypłaconego za okres od 13.02.2015 r. do 20.02.2015 r., czyli już po podjęciu przez odwołującą pracy, co wiązało się z ustaniem prawa do zasiłku chorobowego za ten okres, stosownie do treści art. 17 ustawy o.ś.p.z.u.s. Zgodnie bowiem z treścią art. 66 ust. 2 ustawy o.ś.p.z.u.s., jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów i o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Nie budzi przy tym wątpliwości, iż przepis art. 66 ust 2 ustawy o.ś.p.z.u.s. nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – w tym znaczeniu, że wyłącza stosowanie tego ostatniego przepisu do nienależycie pobranych świadczeń. Przepis art. 66 ust.2 ustawy o.ś.p.z.u.s. określa zatem w sposób szczególny sposób i zasady potrącania oraz egzekucji, nie wyłącza natomiast stosowania definicji nienależycie pobranych świadczeń wynikającej z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej. (por. wyrok SN z dnia 19 lutego 2014 roku, I UK 331/13, LEX i z dnia 17 stycznia 2012 roku, I UK 194/11, LEX; wyrok Sądu Apelacyjnego z R. z dnia 3 grudnia 2013 roku, III AUa 785/07, LEX).

Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się, zgodnie z treścią art. 84 ustęp 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych:

1. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2. świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym problematyki zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (także na tle art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) jednoznacznie przyjmuje się, że organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranych świadczeń tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę (por. wyrok Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 maja 1966 toku, I TR 49/66, niepubl – patrz B. Gudowska, Ubezpieczenie emerytalno-rentowe w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Warszawa 1993 roku, s.171). Obowiązek zwrotu obciąża zatem tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że świadczenie to mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej. W takiej sytuacji żądanie zwrotu nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego uzasadnione jest tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bez podstawy prawnej, i tylko wówczas, gdy miała świadomość, że wypłacone świadczenie jej się nie należy. W konsekwencji zaś powyższego wypłacenie świadczenia osobie w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu pobranego świadczenia (por. wyroki Trybunału (...) z dnia 11 stycznia 1966 roku, III TR 1492/65, OSPiKA 1967 nr 10, poz. 247; z dnia 24 czerwca 1965 roku, III TR 85/65 oraz z dnia 19 lipca 1965 roku, III TR (...) nie publ; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1977 roku, II UR 5/77, OSNCP 1978 nr 2, poz. 37; z dnia 16 lutego 1987 roku, II URN 16/87, (...) 1988 nr 6; z dnia 17 maja 2001 roku, II UKN 338/00, OSNP 2003 nr 3, poz. 71, LEX; z dnia 4 września 2007 roku, I UK 90/07, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 301; wyroki Sądów Apelacyjnych w Krakowie z dnia 11 września 1996 roku, III Aur 105/96, OSA 1997 nr 7-8, poz 21, s.74; w B. z dnia 10 listopada 1999 roku, IIIAUa 602/99, OSA 2000 nr 6, poz. 29, s.70; w R. z dnia 3 grudnia 2013 roku, III AUa 785/07, LEX). W przepisach prawa ubezpieczeniowego "świadczenie nienależnie pobrane" to nie tylko "świadczenie nienależne" (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także "nienależnie pobrane", a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania) ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 lutego 2014 roku, III AUa 289/13, LEX).

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy nie przedstawił dowodów na okoliczność pouczenia ubezpieczonej o konsekwencjach wykorzystania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z przeznaczeniem, a co za tym idzie, o braku prawa do pobierania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia społecznego w okresie od 13 lutego 2015 r. Nie mniej jednak, z całokształtu okoliczności niniejszej sprawy wynikało, że odwołująca się zdawała sobie sprawę z braku prawa do otrzymywania zasiłku chorobowego z jednoczesnym świadczeniem pracy i pobieraniem z tego tytułu wynagrodzenie. Świadczy o tym przede wszystkim jej zachowanie polegające na poinformowaniu o powyższym organu rentowego. Odwołująca się także w swoich zeznaniach czy w pismach procesowych nawet nie podnosiła argumentu o braku świadomości co do tego, że zasiłek chorobowy nie przysługuje jej w okresie pracy i przyjęcie takiego założenia byłoby nielogiczne a wręcz stanowiłoby przejaw naiwności. Z tych względów Sąd doszedł do przekonania, że zasiłek chorobowy wypłacony G. K. od 13 lutego 2015 r. był świadczeniem nienależnie pobranym. Nie można przy tym podzielić jej stanowiska co do tego, że wypłata zasiłku wynikała tylko z błędu pracownika ZUS-u a ona sama o niego nie wnioskowała, bowiem przeczy temu uzyskanie przez nią zwolnienia lekarskiego za okres od 31.01.2015 r. do 27.02.2015 r., co jest równoznaczne z żądaniem wypłaty zasiłku, który z resztą odwołująca się pobierała już od kilku miesięcy. Odwołującej przysługiwało zatem pierwotnie prawo do zasiłku chorobowego za cały ten okres, bo taki okres niezdolności do pracy przewidywał lekarz wystawiając zwolnienie. Nadto należy zauważyć, że o utracie prawa do zasiłku chorobowego za część okresu objętego zwolnieniem odwołująca poinformowała wprawdzie organ rentowy, ale nastąpiło to już po przygotowaniu wypłaty zasiłku i na krótko przed faktycznym dokonaniem przelewu i trudno w tej sytuacji uznać, że „wina” za jej zaistnienie leży wyłącznie po stronie ZUS-u. Nadto przepisy dotyczące zasad zwrotu świadczeń nienależnie pobranych nie odwołują się do świadomości pracowników ZUS-u co do tego, czy dane świadczenie było wypłacone zasadnie, tylko do świadomości osoby je pobierającej, zaś zgodnie z wcześniejszym ustaleniem, odwołująca się wiedziała, że utraciła prawo do zasiłku chorobowego od 13 lutego 2015 r. Jednocześnie zarzut odwołującej się oparty na twierdzeniu o zużyciu na bieżące potrzeby kwoty bezpodstawnie wypłaconego zasiłku chorobowego nie mógł skutecznie uwolnić ją od obowiązku jego zwrotu, bowiem w przypadku nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego brak jest podstaw do stosowania art. 409 Kodeksu cywilnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 lutego 2014 r., III AUa 289/13, LEX nr 1439134 i wskazane w nim orzeczenia). Wynika to z tego, iż przepisy prawa cywilnego znajdują zastosowanie w prawie ubezpieczenia społecznego wyłącznie w zakresie i na podstawie wyraźnej regulacji zawartej w przepisach tego prawa, zaś odesłanie w art. 84 ust. 1 do zasad określonych przepisami prawa cywilnego odnosi się jedynie do odsetek. A zatem odwołująca się jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego, wypłaconego jej po 12 lutego 2015 r.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie wyłącza jednak po stronie odwołującej się obowiązek zapłaty odsetek. Należy przy tym zauważyć, że w treści decyzji z dnia 4 maja 2015 r., organ rentowy nie wskazał, w jaki sposób i na jakich zasadach obliczył odsetki od kwoty zasiłku 2.117,43 zł. Jednakże ich wysokość (28,31 zł) wskazuje na możliwość, iż obejmują one okres od dnia następnego po wypłacie zasiłku, czyli od 5 marca 2015 r., do dnia wydania decyzji stwierdzającej obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia, czyli 4 maja 2015 r. Taka interpretacja jest błędna. Ustawową podstawę do żądania odsetek od kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi wspomniany już powyżej art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym osoba która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Powyższe zasady określone są w art. 481 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, przy czym jeżeli stopa odsetek nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jak wynika z powyższego, odesłanie zawarte w art. 84 ust. 1 ustawy systemowej daje zatem organowi rentowemu możliwość żądania od osoby zobowiązanej do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń także ustawowych odsetek, w sytuacji gdy opóźnia się ona w spełnieniu swojego świadczenia, tj. w zwrocie wypłaconych przez organ rentowy kwot. Istotną zatem kwestią dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, jest ustalenie momentu od którego osoba zobowiązana do zwrotu świadczeń z ubezpieczenia społecznego pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem swojego świadczenia pieniężnego. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym świadczenia z ubezpieczenia społecznego podlegające zwrotowi stają się wymagalne, nie w czasie ich wypłaty, lecz w momencie doręczenia przez organ rentowy decyzji nakładającej na osobę, która pobrała nienależne świadczenia, obowiązek ich zwrotu (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 16 grudnia 2008 r., I UK 154/08, OSNP 2010/11-12/148 ). Jak wskazał Sąd Najwyższy, trzeba bowiem pamiętać, że świadczenia z ubezpieczeń społecznych są przyznawane w drodze decyzji administracyjnych i na podstawie decyzji administracyjnych są wypłacane. Nie można zatem utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały albo odpadły. To w decyzji o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń organ rentowy ustala, iż są one nienależne i określa ich kwotę, i od tej kwoty należą się odsetki na zasadach określonych w przepisach prawa cywilnego (uzasadnienie wyroku SN z dnia 3 lutego 2010 r., I UK 210/09, LEX nr 585713).

Po drugie, w rozpoznawanej sprawie zastosowanie będzie miał art. art. 84 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek za zwłokę. Odwołująca się spełniła ten obowiązek, albowiem wysłała do organu rentowego w dniu 24 lutego 2015 r. pismo z informacją o podjęciu przez nią zatrudnienia. Stosunkowo długi okres jego doręczania, co miało miejsce dopiero 2 marca 2015 r., stanowi zaś okoliczność, na którą nie miała ona wpływu i nie może ponosić za to konsekwencji. Nadto pismo to wpłynęło do ZUS-u przed wykonaniem przelewu. W związku z powyższym brak było w ogóle podstaw do żądania od niej odsetek.

Mając na uwadze powyższe, odwołanie okazało się częściowo zasadne i zaskarżoną decyzję należało zmienić poprzez przyznanie odwołującej się G. K. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 31 stycznia 2015 r. do 12 lutego 2015 r. oraz stwierdzenie, że odwołująca się jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego bez odsetek za okres od 13 lutego 2015 roku do 27 lutego 2015 roku.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Krystyna Kurek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy dla Warszawy-Pragi Północ w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację:  Dorota Michalska
Data wytworzenia informacji: