Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2015 roku.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

PrzewodniczącySSR Przemysław Chrzanowski

Ławnicy: Bogumiła Krzymińska

Wanda Anna Wach

Protokolant Agnieszka Wojtyła

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2015 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa E. W.

przeciwko (...)w W.

o ustalenie, dopuszczenie do pracy

I.  ustala, że umowa o pracę zawarta w dniu 2 września 2013 roku przez (...)w W. z E. W. jest umową o pracę na czas nieokreślony w wymiarze pełnego etatu oraz nakazuje pozwanemu dopuszczenie powódki do pracy,

II.  nakazuje pobrać od pozwanego (...)w W. na rzecz Skarbu Państwa – konto bankowe Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie kwotę 1.662 zł (jeden tysiąc sześćset sześćdziesiąt dwa złote) tytułem kosztów sądowych.

Sygn. akt VI P 534/14

UZASADNIENIE

Powódka E. W. wniosła o ustalenie, że wiąże ją z pozwanym (...)w W. umowa o pracę z dnia 2 września 2013 roku zawarta na czas nieokreślony, w wymiarze całego etatu. Na uzasadnienie swojego żądania podała, że od 2009 roku zawierała z pozwanym kolejne umowy o pracę na czas określony w pełnym wymiarze czasy pracy, a ostatnią umowę na czas określony od 1 września 2013 roku do 31 sierpnia 2014 roku początkowo w pełnym, a od 28 listopada 2013 roku w niepełnym wymiarze czasu pracy. Powódka posiada stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego oraz kwalifikacje do pracy w świetlicy, w bibliotece, do nauczania historii i prowadzenia zajęć wspierających. Pomimo że nie wystąpiły okoliczności określone w art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, pozwany zatrudnił powódkę na podstawie umowy o pracę na czas określony, co narusza art. 10 ust. 4 w zw. z ust. 7 Karty Nauczyciela. Arkusze organizacyjne wskazują, że część nauczycieli ma przyznane godziny ponadwymiarowe, które może prowadzić powódka, ponadto w zastępstwie nauczycielki przebywającej na urlopie macierzyńskim zatrudniony został nowy nauczyciel zerówki.

( pozew k. 1-4)

W odpowiedzi na pozew (...)w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na od powódki kosztów postępowania. Strona pozwana wskazała, że pierwsza umowa o pracę z 2008 roku zawarta została z powódką na okres odbywania stażu, a kolejne były umowami zawieranymi zgodnie z dyspozycją art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela. Wszystkie te umowy były zawierane na zastępstwo nieobecnych nauczycieli, o czym powódka była informowana. W okresie od 17 października 2013 roku do 10 kwietnia 2014 roku przebywała na długotrwałym zwolnieniu lekarskim, w związku z czym konieczne było zorganizowanie jej zastępstwa, a od 1 kwietnia 2014 roku do 28 sierpnia 2014 roku na urlopie macierzyńskim, a następnie na dodatkowym urlopie macierzyńskim. Powódka nigdy nie wnosiła zastrzeżeń co do rodzaju zawieranych umów. Możliwość zatrudnienia powódki za każdym razem uwarunkowana była usprawiedliwioną, długotrwała nieobecnością kogoś ze stałej kadry nauczycielskiej. Sam fakt istnienia godzin ponadwymiarowych nie zobowiązuje natomiast strony pozwanej do dodatkowego przydziału godzin, niewynikającego z konieczności zastępstwa nieobecnych nauczycieli. Z przepisów Karty Nauczyciela nie można bowiem wyprowadzić obowiązku zapewnienia pełnego etatu czy zatrudnienia na czas nieokreślony nauczycieli, którzy są już zatrudnieni w szkole na zastępstwo.

( odpowiedź na pozew k. 30-34)

W piśmie procesowym z dnia 17 października 2014 roku powódka rozszerzyła żądanie pozwu w ten sposób, że wniosła o dopuszczenie jej do pracy u pozwanego w pełnym wymiarze czasu pracy. Z załączonych arkuszy organizacyjnych wynika, że nauczycielka M. A., w której zastępstwie miała pracować powódka, w roku szkolnym 2013/2014 miała prowadzić zajęcia w oddziale zerowym w wymiarze 25 godzin pensum dydaktycznego, do których powódka nie ma kwalifikacji. Nie można więc przyjąć, by powódka zastępowała tę nauczycielkę. Z arkusza wywnioskować można, że M. A. była zastępowana przez A. L..

( pisma k. 73-75, 261-266)

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka E. W. zatrudniona była w pozwanym (...)w W. od 2008 roku (rozpoczęcie stażu). Umowy, w tym już po uzyskaniu stopnia nauczyciela kontraktowego, zawieranie były na zastępstwo nieobecnego z przyczyn usprawiedliwionych nauczyciela.

( okoliczności bezsporne)

Zatrudnienie w roku szkolnym 2009/2010 nastąpiło na zastępstwo A. P., której udzielono urlopu dla poratowania zdrowia. Przyczyna ta nie została wpisana w umowie o pracę, ale wynika zarówno z zapisków dyrektor szkoły na podaniu powódki, jak i ze zbieżnych terminów początkowych urlopu oraz umowy o pracę. W umowach na rok szkolny 2010/2011 oraz 2011/2012 wskazano, że zawarcie umowy na czas określony następuje ze względu na organizację nauczania w placówce.

( dowód: podania powódki i umowy o pracę – akta osobowe powódki)

W roku szkolnym 2012/2013 powódka została zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas określony. W umowie wskazano, że zatrudnienie następuje ze względu na organizację nauczania w placówce - zastępstwo nieobecnej z przyczyn usprawiedliwionych E. C.. Powódce przydzielono pełen etat (10 godzin dydaktycznych i 12 na świetlicy).

( dowód: umowa o pracę k. 19)

E. C. posiada kwalifikacje do nauczania historii, wiedzy o społeczeństwie i zajęć technicznych. E. C. przez cały rok szkolny 2012/2013 przebywała na urlopie wychowawczym. Do pracy powróciła w okresie od 1 września 2013 roku do 16 lutego 2014 roku. Następnie udała się na urlop wypoczynkowy, a potem przebywała na zwolnieniu chorobowym do końca roku szkolnego 2013/2014. W roku szkolnym 2014/2015 nadal nie była obecna w pracy.

( dowód: wykaz nieobecności E. C. k. 50-51)

Powódka posiada kwalifikacje do nauczania historii oraz pracy z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie. Może także pracować w świetlicy. Nie ma kwalifikacji do pracy w bibliotece.

( dowód: akta osobowe powódki

przesłuchanie powódki k. 268-269)

Kwalifikacje do nauczania przedmiotów, które może uczyć powódka mają także: J. D. (historia – nauczyciel dyplomowany), E. C. (historia), S. P. (pedagogika specjalna) i M. K. (1) (oligofrenopedagogika). W roku szkolnym 2014/2015 na staż przyjęta została także M. O. (historia).

( dowód: wykaz k. 81;

arkusze organizacyjne na rok szkolny 2014/2015)

Od 27 listopada 2012 roku na pół etatu zatrudniony został P. P. (1) (8 godzin wychowania fizycznego i 1 godzina do dyspozycji dyrektora). W roku szkolnym 2013/2014 przydzielono mu 16 godzin wychowania fizycznego oraz 2 godziny do dyspozycji dyrektora. W ciągu roku obniżono mu wymiar nauczania wychowania fizycznego, powierzając w zamian 17 godzin na świetlicy. W roku szkolnym 2014/2015 przydzielono mu pełen etat zajęć na świetlicy (26 godzin).

( dowód: arkusz organizacyjny obowiązujący od 27.11.2012 roku k. 123-127;

arkusze organizacyjne na rok szkolny 2013/2014 k. 153-228)

M. A. w roku szkolnym 2012/2013 prowadziła zajęcia w klasie zerowej w wymiarze 25 godzin. Od 11 marca 2013 roku nie prowadziła żadnych zajęć. Godziny dotychczas jej przydzielone objęła nowozatrudniona A. L..

( dowód: arkusz organizacyjny obowiązujący od 11.03.213 roku k. 138-142)

W następnym roku szkolnym od 1 września 2013 roku do 16 października 2013 roku M. A. przebywała na urlopie macierzyńskim, od 17 października do 27 listopada na dodatkowym urlopie macierzyńskim, od 28 listopada do 22 stycznia 2014 roku na urlopie rodzicielskim. Od 23 stycznia do 2 marca wzięła urlop uzupełniający. Do prowadzenia zajęć powróciła w okresie od 3 marca do 27 czerwca 2014 roku (z wyjątkiem dnia 16 kwietnia 2014 roku, kiedy skorzystała z urlopu okolicznościowego). W tym czasie prowadziła zajęcia na świetlicy na pół etatu (13 godzin). Od 28 czerwca do 31 sierpnia 2014 roku przebywała na urlopie wypoczynkowym.

W całym roku szkolnym 2013/2014 zajęcia w klasie zerowej nadal prowadziła A. L..

( dowód: wykaz nieobecności M. A. k. 58-59;

pismo o udzieleniu urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego k. 60-61;

arkusze organizacyjne na rok szkolny 2013/2014 k. 153-228;

zeznania E. P. k. 288)

M. A. ponownie objęła godziny dydaktyczne w klasie zerowej od 1 września 2014 roku, A. L. powierzono zajęcia edukacji wczesnoszkolnej, muzycznej i plastycznej oraz godziny wychowania fizycznego (łącznie na pełen etat).

( dowód: arkusze organizacyjne na rok szkolny 2014/2015 k. 229-254;

zeznania E. P. k. 288)

Wynagrodzenie brutto powódki, wyliczone jak do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, wynosiło 1.246,19 zł.

( dowód: zaświadczenie k. 69)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów w postaci arkuszy organizacyjnych, wykazów nieobecności, umów o pracę i akt osobowych powódki, w części na podstawie zeznań świadka E. P. oraz na podstawie dowodu z przesłuchania powódki w charakterze strony. Wiarygodność dowodów z dokumentów nie była kwestionowana przez strony i nie budziła wątpliwości Sądu. Potwierdzają one wyjaśnienia powódki, którym z tego względu Sąd dał wiarę w całości. Sąd uznał natomiast za niewiarygodne twierdzenia przesłuchanej za stronę pozwaną dyrektor szkoły oraz w części zeznania świadka E. P., albowiem z przedstawionych przez stronę pozwaną arkuszy organizacyjnych wynika, że istniała możliwość zatrudnienia powódki na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd zważył, co następuje:

Art. 10 ust. 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela (tekst jednolity: Dz.U. z 2014 roku poz. 191 z późn. zm.) stanowi, że stosunek pracy z nauczycielem kontraktowym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony, z zastrzeżeniem ust. 7, w którym dopuszczono możliwość zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony tylko w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego. Taka ścisła wykładnia powołanego przepisu jest ugruntowana w orzecznictwie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2012 roku, I PK 106/12, LEX nr 521515662; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1994 roku, I PZP 28/94, LEX nr 520105564).

Przyjmuje się także w konsekwencji, że w razie zawarcia z nauczycielem umowy na czas określony przy braku spełnienia przesłanek z tego przepisu (brak potrzeb organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela), jest sprzeczne z omawianym przepisem i zgodnie z art. 18 § 2 kodeksu pracy w zw. z art. 98 ust. 1 Karty Nauczyciela powoduje zastosowanie odpowiednich przepisów prawa pracy. Ponieważ zawarcie wbrew regulacjom z art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela umowy o pracę na czas określony jest niedopuszczalne, to zgodnie z art. 10 ust. 3 tej ustawy, umowa ta zostaje zastąpiona innym rodzajem umowy o pracę, a więc umową na czas nieokreślony. Charakter gwarancyjny tego przepisu nie pozwala na interpretowanie go w sposób, który dawałby dyrektorowi szkoły możliwość zawierania z nauczycielem umowy o pracę na czas określony, w sytuacji gdy dysponuje on pulą godzin, które - uwzględniając kwalifikacje nauczyciela - pozwoliłyby na trwałe zatrudnienie go na podstawie umowy na czas nieokreślony. Istnienie takich godzin nie może bowiem mieć charakteru tymczasowego, wynikającego z usprawiedliwionej nieobecności określonych pracowników, jeśli po ich powrocie liczba godzin ponadwymiarowych przydzielonych innym nauczycielom, bądź godzin przydzielonych nauczycielom zatrudnionym na zastępstwo lub z przyczyn organizacyjnych nie pozwoli na utworzenie nowego etatu.

W kontekście sytuacji powódki zaznaczyć w tym miejscu należy, że art. 10 ust. 6 Karty Nauczyciela przewiduje, że w przypadku braku warunków do zatrudnienia w pełnym wymiarze, stosunek pracy z nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze, z zastrzeżeniem ust. 7. Wyjątek ten dotyczy jedynie nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych i nie obejmuje nauczycieli kontraktowych. Z tego względu zasadność powództwa mogła być oceniana tylko w perspektywie możliwości zatrudnienia powódki w pełnym wymiarze.

Bezsporne między stronami było, że powódka od początku jej pracy u strony pozwanej zatrudniona była w zastępstwie nieobecnych pracowników na podstawie umów o pracę na czas określony. Zapisek dyrektora szkoły o tej treści widnieje już na podaniu powódki o zatrudnienie w celu odbycia stażu w 2008 roku Tym niemniej w umowie na rok 2009 nie ma wzmianki o zastępstwie. Powódce powierzono wówczas pełny etat na świetlicy (aneksem z 19 kwietnia 2010 roku powierzono jej 15 godzin historii i 4 godziny świetlicy). Umowa z 2010 roku zawiera dopisek, że została ona zawarta ze względu na organizację nauczania w placówce. Następna umowa z 2011 roku także wskazała na powyższy powód. Natomiast w umowie z 2012 roku expressis verbis wskazano, że powódka zostaje zatrudniona w zastępstwie nieobecnej E. C.. Kolejna umowa z 2013 roku wskazuje jako przyczynę wyboru umowy terminowej organizację nauczania w placówce. Nie odpowiada jednak rzeczywistości twierdzenie strony pozwanej, że powódka została zatrudniona w zastępstwie nieobecnej M. A.. Nauczycielka ta uczyła w klasie zerowej, a wszystkie przydzielone jej dotąd godziny dydaktyczne objęła zatrudniona już w trakcie poprzedniego roku szkolnego (2012/2013) A. L.. Powódka nie mogła także zastępować E. C., która – z drobnymi przerwami – powróciła do pracy w szkole z początkiem września 2013 roku i pracowała aż do 16 lutego 2014 roku (po tej dacie skorzystała z urlopu wypoczynkowego, a następnie do końca roku szkolnego była nieobecna z powodu choroby).

Jakkolwiek podzielić należy pogląd zaprezentowany przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 lutego 2014 roku, I PK 237/13, LEX nr 521739767), że art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela nie wymaga od pracodawcy, „aby przy zawieraniu z nauczycielem terminowej umowy o pracę wyjaśniał pracownikowi, jakie konkretne przesłanki ("potrzeby wynikające z organizacji nauczania") zadecydowały o konieczności nawiązania z nauczycielem umownego stosunku pracy na czas określony, zamiast na czas nieokreślony”, to niewątpliwie jednak przesłanka ta musi istnieć, w przeciwnym bowiem wypadku charakter gwarancyjny art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela stałby się iluzoryczny.

Mając to na względzie podnieść należy, że strona pozwana dysponuje dużą ilością godzin na świetlicy, które rozdysponowuje w miarę potrzeb (uzupełnienie etatu) pomiędzy różnych nauczycieli. Pewna ilość wolnych godzin do dyspozycji pracodawcy, które mogą służyć zapewnieniu efektywności organizacji szkoły, jest bez wątpienia konieczna i usprawiedliwiona. Nie może jednak prowadzić to do sytuacji, że pewna stała ilość godzin (istniejących na przestrzeni kilku lat), która pozwoliłaby na utworzenie pełnego etatu w ramach zatrudnienia na czas nieokreślony, powierzana jest kolejnym, nowoprzyjętym nauczycielom (najczęściej rozpoczynającym karierę). Tak zaś działo się u strony pozwanej. Pomimo, że dysponuje ona 130 godzinami świetlicy i zajęć podobnych (tj. 5 etatów), na pełny wymiar są w niej zatrudnione tylko 3 osoby: w roku szkolnym 2014/2015 U. K., A. R. i P. P. (1) (wcześniej zamiast P. P. (1) – A. P.). Zwrócić ponadto należy uwagę, że P. P. (1) początkowo został zatrudniony (już w okresie, gdy pracowała u strony pozwanej powódka) na pół etatu jako nauczyciel wychowania fizycznego. Z uwagi na powrót nauczycieli, których zastępował (M. K. (2)), powierzono mu w roku szkolnym 2014/2015 pełen etat na świetlicy. Zauważyć również trzeba, że w kluczowym z punktu widzenia zasadności powództwa okresie roku szkolnego 2013/2014 roku u strony pozwanej występował nadmiar przydzielonych godzin ponadwymiarowych, które łącznie dawały sumę 7 etatów (choć nieobecnych było troje nauczycieli: M. A., T. G. i M. K. (2), przy czym część ich godzin powierzono zatrudnionym w zastępstwie P. P. (1) i A. L.).

Zgodzić należy się ze stroną pozwaną, że nie ma u niej obecnie możliwości zatrudnienia powódki w pełnym wymiarze pensum poprzez przyznanie jej wyłącznie godzin nauczania historii; istnieje natomiast taka możliwość w świetlicy, tym bardziej jeśli uwzględni się fakt zatrudnienia stażystki M. O., której przyznano 8 godzin dydaktycznych historii oraz historii i społeczeństwa (na co wpływ miała nieobecność E. C. oraz urlop macierzyński powódki, do tego doszła też nieobecność J. D.).

Pomimo istnienia możliwości zatrudnienia powódki w pełnym wymiarze godzin na świetlicy, strona pozwana w roku szkolnym 2014/2015 rozdysponowała godziny na świetlicy pomiędzy innych nauczycieli, w tym P. P. (1) i nowozatrudnioną M. O..

W rezultacie Sąd doszedł do przekonania, że już na początku roku szkolnego 2013/2014, tj. w chwili podpisania z powódką w dniu 2 września 2013 roku umowy o pracę na czas określony, istniały warunki do zatrudnienia jej na czas nieokreślony. Zdaniem Sądu nie istniały okoliczności uzasadniające skorzystanie przez pracodawcę z umowy terminowej (potrzeba zastępstwa lub wynikająca z wymogów organizacyjnych szkoły). Dlatego też, na podstawie ww. przepisów, powództwo o ustalenie, że umowa o pracę zawarta w dniu 2 września 2013 roku przez (...) w W. z E. W. jest umową o pracę na czas nieokreślony w wymiarze pełnego etatu i dopuszczenie jej do pracy, podlegało uwzględnieniu. W tej kwestii stanowisko doktryny i orzecznictwa Sądu Najwyższego jest od dawna zgodne. Przyjmuje się bowiem, że nawiązanie z nauczycielem umowy na czas określony - przy braku spełnienia przesłanek wynikających z przepisów Karty Nauczyciela - jest niedopuszczalne i w efekcie powoduje, że umowę taką należy traktować jako zawartą na czas nieokreślony (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2013 roku, I PZP 3/13, LEX nr 521496289).

Na koniec wskazać należy, że Sąd nie brał pod uwagę możliwości przydziału powódce godzin w bibliotece. Zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 roku w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 roku poz. 1207 z późn. zm.) do zajmowania stanowiska bibliotekarza wymagane jest bądź ukończenie studiów wyższych z zakresu bibliotekoznawstwa, bądź - w przypadku osób nieposiadających takiego wykształcenia - ukończenie określonych studiów albo studium bibliotekarskiego, a w szkołach podstawowych wystarczające jest ukończenie zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności bibliotekoznawstwo. Powódka nie posiada więc kwalifikacji do pracy w bibliotece i nie mogły zostać jej przydzielone godziny w bibliotece.

O kosztach sądowych w postaci opłaty od pozwu, z której uiszczenia powódka była zwolniona, Sąd postanowił na podstawie art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2014 roku poz. 1025). Strona pozwana przegrała proces w całości, zgodnie zatem z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 k.p.c.) istnieją przesłanki do obciążenia jej w całości nieuiszczonymi kosztami sądowymi w kwocie 1.662 zł (w.p.s. 33.238 zł razy 5 %).