Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2016r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 września 2016r. w Warszawie

sprawy A. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniu chorobowemu

na skutek odwołania A. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

z dnia 29 kwietnia 2016r., nr (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 18 maja 2016r. A. C. złożyła za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. odwołanie od decyzji z dnia 1 września 2015r., nr (...), stwierdzającej, że podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od dnia 9 listopada 2015 roku, nie podlegała zaś temu ubezpieczeniu w okresie od 1 października 2015r. do 8 listopada 2015r.

Ubezpieczona zaskarżyła decyzję w całości i wniosła o jej zmianę poprzez przyjęcie, że podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 1 listopada 2015r.

W uzasadnieniu odwołania A. C. wyjaśniła, że zaskarżoną decyzją organ rentowy określił jej okresy dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego uznając,
iż podlega temu ubezpieczeniu od dnia 9 listopada 2015r. Jako argument potwierdzający,
że dobrowolne ubezpieczenie chorobowe trwa od 1 listopada 2015r., ubezpieczona wskazała opłacenie w pełnej wysokości składki chorobowej za miesiąc listopad. Dodatkowo podniosła, że wyraziła wolę objęcia jej tym ubezpieczeniem od w/w daty poprzez złożenie zgłoszenia na druku (...), które jednak zostało przekazane do Zakładu przez księgową już po terminie. W ocenie ubezpieczonej zaskarżona decyzja organu rentowego i przedstawiona w niej argumentacja są niezgodne z oficjalnymi wytycznymi ZUS
oraz decyzjami wydanymi w sytuacjach analogicznych do sytuacji ubezpieczonej, jak również z orzecznictwem sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, dotyczącym tego rodzaju spraw. Zgodnie z tymi wytycznymi fakt opłacenia należnej składki w terminie stanowi wyrażenie woli przystąpienia i pozostawania w dobrowolnych ubezpieczeniach i jest traktowany jako dorozumiany wniosek o objęcie tymi ubezpieczeniami i tak też zdaniem ubezpieczonej organ rentowy powinien w jej przypadku zinterpretować opłacenie składki na ubezpieczenie chorobowe. Ubezpieczona zwróciła również uwagę na treść przepisów art. 60
i art. 65 k.c. oraz wyrażone w nich reguły interpretacyjne dot. oświadczeń woli. Ponadto w ocenie ubezpieczonej postępowanie organu rentowego w sposób bezpośredni narusza zasadę zaufania obywatela do państwa, a wynika to z tego, że ubezpieczona postępowała według wytycznych wydanych przez instytucję państwową, a spotkała się z odmową przyznania należnych jej praw (odwołanie z dnia 9 maja 2016 roku, k. 2 – 7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 17 czerwca 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania A. C.
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że ze złożonych dokumentów ubezpieczeniowych wynika, że ubezpieczona prowadzi działalność gospodarczą od 5 września 2011r. i z tego tytułu zgłosiła się:

- w okresie od 5 września 2011r. do 30 września 2015r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego,

- od 1 października 2015r. do 31 października 2015r. wyłącznie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych,

- od 1 listopada 2015r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych
i do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Organ rentowy wskazał również, że zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, które miałoby trwać od 1 listopada 2015r., nastąpiło w dniu 9 listopada 2015r. Z tego względu, zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015r., poz. 121 ze zm.), objęcie ubezpieczeniem chorobowym nastąpiło od daty złożenia wniosku. Przy tym organ rentowy zaznaczył, że nie miał zastosowania w przypadku ubezpieczonej art. 14 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a to z tego względu, że objęcie obowiązkowo ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej nastąpiło od dnia 5 września 2011r. Odnosząc się z kolei do przedstawionych przez ubezpieczoną wyjaśnień i orzeczeń sądów powszechnych, organ rentowy wskazał, że dotyczą one innej sytuacji, tj. takiej, w której dokument zgłoszeniowy nie został w ogóle złożony (odpowiedź na odwołanie z dnia 17 czerwca 2016r., k. 8 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą od 5 września 2011r. i z tego tytułu począwszy od wskazanej daty jest zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Nadto w okresie od 5 września 2011r. do 30 września 2011r. była zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (okoliczności bezsporne).

W związku z prowadzeniem działalności gospodarczej ubezpieczona korzysta z pomocy księgowej M. S., zajmującej się księgowością (zeznania A. C., protokół skrócony rozprawy w dniu 21 września 2016r., k. 17 – 18 a.s., nagranie przebiegu rozprawy z dnia 21 września 2016r., płyta CD – k. 19 a.s.).

A. C. poprosiła księgową o ponowne zgłoszenie jej do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. M. S. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. dokument zgłoszeniowy w dniu 9 listopada 2015r. W zgłoszeniu jako data przystąpienia do w/w ubezpieczenia został oznaczony dzień 1 listopada 2015r. (zeznania A. C., protokół skrócony rozprawy w dniu 21 września 2016r., k. 17 – 18 a.s., nagranie przebiegu rozprawy z dnia 21 września 2016r., płyta CD – k. 19 a.s., oświadczenie M. S. z 9 maja 2016r., k. 7 a.r.).

W deklaracji rozliczeniowej za miesiąc listopad 2015r. została zadeklarowana składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w pełnej wysokości i w takiej kwocie została zapłacona w terminie (zeznania A. C., protokół skrócony rozprawy w dniu 21 września 2016r., k. 17 – 18 a.s., nagranie przebiegu rozprawy z dnia 21 września 2016r., płyta CD – k. 19 a.s.).

Po uzyskaniu zasiłku macierzyńskiego za okres od 28 grudnia 2015r. do 18 stycznia 2016r. w niższej wysokości niż oczekiwana, A. C. zwróciła się do księgowej z prośbą o wyjaśnienie przyczyn zaniżonej wypłaty. Początkowo księgowa poinformowała A. C., że bada sprawę, jednakże podczas kolejnej rozmowy poinformowała, że niższy wymiar zasiłku macierzyńskiego został spowodowany późniejszym zgłoszeniem ubezpieczonej do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wskutek błędnej interpretacji przepisów art. 14 ust. 1 i art. 36 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (zeznania A. C., protokół skrócony rozprawy w dniu 21 września 2016r., k. 17 – 18 a.s., nagranie przebiegu rozprawy z dnia 21 września 2016r., płyta CD – k. 19 a.s., oświadczenie M. S. z 9 maja 2016r., k. 7 a.r.).

W dniu 9 marca 2016r. A. C. złożyła do organu rentowego pismo z dnia 7 marca 2015r. zatytułowane „skarga na wysokość zasiłku – wniosek o ponowne przeliczenie podstawy zasiłków”, w którym wniosła o przyjęcie, że podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 listopada 2015r. Jednocześnie domagała się przeliczenia podstawy przyznanego jej zasiłku macierzyńskiego (skarga na wysokość zasiłku z dnia 7 marca 2016r., k. 25 - 35 a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydał w dniu 29 kwietnia 2016r. decyzję nr (...), w której stwierdził, że A. C. podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą od 9 listopada 2015r. i jednocześnie nie podlegała temu ubezpieczeniu w okresie od 1 października 2015r. do 8 listopada 2015r. (decyzja ZUS z dnia 29 kwietnia 2016r., k. 1-5 a.r.).

Od powyższej decyzji A. C. złożyła odwołanie (odwołanie z dnia 9 maja 2016r., k. 2-7 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego oraz w oparciu o zeznania A. C. (nagranie przebiegu rozprawy z 21 września 2016r. – płyta CD, k. 17 a.s., minuty: 00:04:31-00:07:35). Zaakcentować jednak należy, że okoliczności faktyczne w sprawie były prezentowane przez obie strony postępowania w taki sam sposób, bez istotnych różnic, a co za tym idzie, można było uznać, iż są one bezsporne. Spór dotyczył raczej prawidłowości zastosowania przepisów przez organ rentowy, był więc sporem co do prawa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału
w W. z dnia 29 kwietnia 2016r., nr (...), jako niezasadne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem rozstrzygnięcia w rozpatrywanej sprawie było dokonanie interpretacji przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r. poz. 963), zwanej dalej ustawą systemową, i ustalenie, czy w przypadku ubezpieczonej istnieje możliwość przyjęcia podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 listopada 2015r. w przypadku, gdy składka została zapłacona za cały miesiąc listopad 2015r. w pełnej wysokości, ale dokument zgłoszenia do tego ubezpieczenia złożony został dopiero w dniu 9 listopada 2015r.

W myśl art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu na swój wniosek podlegają osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10. Z powołanego przepisu wynika zatem, że dla objęcia osób, o których w nim mowa, w tym osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, ubezpieczeniem chorobowym jest konieczne złożenie wniosku przy czym jego forma nie jest w przepisie określona. W judykaturze pojawiły się na ten temat rozbieżne poglądy. Jedne wskazują, że konieczne jest złożenie wyraźnego wniosku, do którego nie stosuje się odpowiednio przepisów kodeksu cywilnego. Wniosek zatem nie może być dorozumiany, ale wyraźny i jednoznaczny (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 kwietnia 2014r., III AUa 1802/13, Lex nr 1461038; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2014r., III AUa 1100/13, Lex nr 1477034; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2001r., II UKN 518/00, OSNP 2003/10/257; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 stycznia 2013r., III AUa 895/12, Lex nr 1254426; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 października 2012r., III AUa 234/12, Lex nr 1237547; uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 lutego 2013r., III AUa 1390/12, Lex nr 1286501; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 lutego 2014r., III AUa 1075/13, Lex nr 1439058; wyrok Sądu Najwyższego z 29 marca 2012r., I UK 339/11, OSNP 2013/5-6/68). Wedle innych poglądów, które jednak pozostają w mniejszości, możliwe jest ustalenie stosunku ubezpieczenia w sytuacji, gdy wniosek formalny wprawdzie nie został zgłoszony, jednakże nie ma wątpliwości co do woli stron, która potwierdza chęć zawarcia takiej umowy, a jednocześnie strony podjęły czynności zmierzające do jej wykonania (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 lutego 2012r., III AUa 1786/11, Lex nr 1163527; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 grudnia 2013r., III AUa 105/13, Lex nr 1451764).

Poglądy zbieżne z tymi, jakie wskazują na konieczność złożenia wyraźnego wniosku, wyrażają również komentatorzy wskazując, że do powstania stosunku prawnego dobrowolnego ubezpieczenia niezbędny jest wniosek ubezpieczonego, a objęcie ubezpieczeniem następuje zasadniczo od dnia wskazanego we wniosku, jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został złożony. W przypadku, gdy we wniosku ubezpieczony nie wskazuje terminu przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia, należy przyjąć, że powstaje ono od dnia złożenia wniosku (System ubezpieczeń społecznych, red. Gudowska, Strusińska-Żukowska 2014, wyd. 2/Prasołek). Uzasadnieniem dla przyjęcia takich poglądów jest brak jakichkolwiek podstaw, aby do stosunków ubezpieczenia społecznego, jako stosunków regulowanych prawem publicznym, stosować art. 60 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Powyższy przepis reguluje składanie oświadczeń w stosunkach prywatnych i nie ma podstaw do odpowiedniego stosowania go do wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym, jako że przystąpienie do ubezpieczenia społecznego nie jest czynnością prawa cywilnego, ani też czynnością prawa pracy, do którego odpowiednio można by stosować przepisy Kodeksu cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2012r., I UK 339/11). W związku z powyższym wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nie może być złożony w sposób dorozumiany – każdorazowo winien być wyraźny i jednoznaczny (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 15 kwietnia 2014 r., III AUa 1802/13). Z tego wynika też, że nie wystarczy samo opłacanie składek na ubezpieczenie, jako wyraz woli objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Złożenie wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym jest warunkiem sine qua non powstania dobrowolnego tytułu tego ubezpieczenia. Samo opłacanie składek bez wniosku ubezpieczonego, nie prowadzi do powstania tego tytułu ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2001r., II UKN 518/00).

Sąd Okręgowy w pełni podziela powyższe poglądy wskazujące na konieczność złożenia wyraźnego i jednoznacznego wniosku o objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym. Mają one zastosowanie również w przedmiotowej sprawie, w której zgłoszenie A. C. do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, po krótkiej przerwie, w czasie której ubezpieczona takiemu ubezpieczeniu nie podlegała, zostało dokonane 9 listopada 2015r., choć składka za cały miesiąc listopad 2015r. została zapłacona w terminie i w pełnej wysokości. W takiej sytuacji do ubezpieczonej znajduje zastosowanie art. 14 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wskazuje on, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a. Ustęp 1a stanowi z kolei, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4.

Zdaniem Sądu, w rozpatrywanej sprawie istotne jest to, że choć A. C. opłaciła od 1 listopada 2015r. składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w terminie, to jednak wyraźny, jednoznaczny wniosek o objęcie jej ubezpieczeniem chorobowym złożyła dopiero 9 listopada 2015r. W związku z tym dopiero od tej daty, a nie od 1 listopada 2015r. może być uznana za osobę podlegającą ubezpieczeniu chorobowemu. Wyraźny, jednoznaczny wniosek był bowiem konieczny, a konstrukcja dorozumianego wniosku nie ma zastosowania. Zgodnie z tym co wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 17 maja 2016r. ( III AUa 49/16), nie jest więc możliwe objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem,
w tym także chorobowym, od wcześniejszej daty, niż data, w której wniosek został zgłoszony .

Z tych też względów Sąd Okręgowy nie mógł zaaprobować argumentacji ubezpieczonej. Co prawda wniosek o objęcie A. C. dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym został złożony w dniu 9 listopada 2015r. nie osobiście przez ubezpieczoną, lecz przez księgową świadczącą na jej rzecz usługi z zakresu rachunkowości, niemniej jednak osoby prowadzące działalność gospodarczą ponoszą odpowiedzialność za nieprawidłowości w działaniach osób, którymi się posługują, a błędy popełnione przez te osoby obciążają przedsiębiorcę. Nie można się zatem powoływać na błąd popełniony przez podmiot zewnętrzny w zakresie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, gdyż art. 14 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. art. 36 ust. 3, 4 i 5 tej ustawy, w sposób jednoznaczny nakładają na przedsiębiorcę obowiązek osobistego zgłoszenia wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem. Ryzyko związane z posłużeniem się w tym zakresie działaniami podmiotu zewnętrznego obciąża więc przedsiębiorcę. Natomiast okoliczność opłacenia przez ubezpieczoną składek w pełnym wymiarze za cały miesiąc listopad 2015r. nie może prowadzić do przyjęcia, że mamy do czynienia z dorozumianym zgłoszeniem, gdyż takie dorozumiane zgłoszenie w – świetle powołanych orzeczeń – w prawie ubezpieczeń społecznych nie funkcjonuje, a objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym jest uzależnione od złożenia stosownego wniosku. Wniosek musi być wyraźny i złożony w takim terminie, od kiedy wnioskodawca chce danemu ubezpieczeniu podlegać. Prawidłowo również wskazał organ rentowy, iż nie zachodziły przesłanki do zastosowania art. 14 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wprowadzenie do art. 14 ustępu 1a zostało dokonane z dniem 1 stycznia 2003r. Celem tej zmiany było ujednolicenie daty objęcia wszystkimi rodzajami ubezpieczenia społecznego. Należy bowiem pamiętać, że osoby przystępujące do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego muszą mieć tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego i rentowych, w których zgłoszenie do ubezpieczenia następuje najpóźniej w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczenia. Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe powstaje z kolei - co do zasady – od dnia złożenia wniosku, czyli przed zmianą dokonaną od 1 stycznia 2003r. istniała różnica 6 dni w datach początkowych poszczególnych ubezpieczeń, gdyż emerytalne i rentowe powstało z datą wsteczną w porównaniu z datą zgłoszenia do ubezpieczeń, a chorobowe dopiero od daty złożenia wniosku o objęcie nim. Tak więc należało umożliwić wcześniejsze obejmowanie tym ubezpieczeniem, aby nie występowały kilkudniowe różnice w terminach objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz ubezpieczeniem chorobowym. Stąd wynikała właśnie powyższa zmiana pozwalająca na objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym za okres wsteczny, umożliwiająca powstanie wszystkich rodzajów ubezpieczenia z tą samą datą w przypadku jednoczesnego zgłoszenia do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz złożenia wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Biorąc pod uwagę powyższą interpretację art. 14 ust. 1a ustawy systemowej, należy przyjąć, że wskazany przepis nie daje zupełnie swobodnej możliwości przystępowania do dobrowolnych ubezpieczeń chorobowych od daty dowolnie wybranej. Data ta może być inna niż dzień złożenia wniosku, ale tylko po to, by wprowadzić jednolitą datę przystąpienia do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Możliwość ta istnieje jedynie w ciągu pierwszych 7 dni od daty powstania tytułu ubezpieczenia i nie rozciąga się na okres późniejszy. W przedmiotowej sprawie ubezpieczona dokonała zgłoszenia do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych od 5 września 2011r., a zatem w listopadzie 2015r. nie mogła skorzystać z możliwości, jaką daje art. 14 ust. 1a ustawy systemowej. Dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu – w myśl art. 14 ust. 1 ustawy systemowej – nie mogła więc podlegać od innej daty niż data złożenia wniosku, tj. od 9 listopada 2015r.

Podsumowując, Sąd nie znalazł podstaw do zmiany skarżonej decyzji i oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)