Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 31 sierpnia 2017 r.

Pozwem z dnia 15 grudnia 2016 roku (data prezentaty) (...) sp. z o. o. w W., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. na rzecz powoda kwoty 400 euro wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 02 września 2016 roku do dnia zapłaty, a także o przyznanie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik powódki wyjaśnił, iż dochodzona pozwem kwota stanowi odszkodowanie z tytułu opóźnienia lotu w dniu 23 lipca 2016 roku na trasie K. - R., numer rejsu (...), który został zrealizowany z ponad trzygodzinnym opóźnieniem. Powód wskazał, że wierzytelność tę nabył na podstawie umowy cesji z dnia 01 sierpnia 2016r. od pasażera opóźnionego lotu S. Ł. (1), o czym strona pozwana została poinformowana. Powód uzasadniał swoje roszczenie powołując się na art. 7 rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (dalej: rozporządzenie nr 261/04). Pomimo wezwania pozwanej do zapłaty, nie dokonała ona zapłaty odszkodowania w wysokości 400 € określonej w rozporządzeniu. (pozew – k. 2-4).

Również w dniu 15 grudnia 2016 roku (data prezentaty) został złożony pozew przez (...) sp. z o. o. reprezentowanego przez tego samego profesjonalnego pełnomocnika. Pozwem tym wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na jego rzecz kwoty 400 Euro wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 02 września 2016r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wskazano, że umową cesji z dnia 01 sierpnia 2016r. M. Ł. (1) przelała na (...) sp. z o. o. w W. swoją wierzytelność wobec pozwanego dotyczącą odszkodowania za opóźnienie w realizacji tego samego lotu (pozew II C 180/17 – k.2-4).

Postanowieniem z dnia 16 lutego 2017 roku Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie połączył sprawę II C 180/17 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą II C 179/17 (postanowienie – k.20 II C 180/17).

W odpowiedzi na pozwy złożoną w dniu 11 lipca 2017 roku (data prezentaty) pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie powództw w całości. Nadto wniesiono o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu podniesiono zarzut braku legitymacji czynnej powoda z uwagi na nieważność umów cesji, na mocy których miał nabyć wierzytelności od cedentów: S. Ł. (2) i M. Ł. (1). Na uzasadnienie swojego stanowiska pozwany podał szereg argumentów. Najważniejszym z nich było to, iż świadczenie jakim jest odszkodowanie przysługujące pasażerom rejsów opóźnionych na podstawie rozporządzenia nr 261/04 jest prawem osobistym, ściśle związanym z osobą pasażera i ma chronić dobro osobiste pasażera w postaci jego prawa do wygodnej podróży, bez straty czasu wynikającej z opóźnienia czy odwołania lotu. Oznacza to, że żądane odszkodowanie stanowi w istocie majątkową ochronę dóbr osobistych, tj. zadośćuczynienie, do którego stosuje się przepisy art. 448 i 449 k.c. Przepis art. 449 k.c. wprowadza natomiast ustawowy zakaz – z oznaczonymi wyjątkami - zbycia roszczenia o zadośćuczynienie za naruszenie dobra osobistego, a zatem dokonanie przelewu wierzytelności w postaci roszczenia o odszkodowanie za opóźnienie lotu dochodzonego na podstawie rozporządzenia nr 261/04 jest niedopuszczalne jako sprzeczne z ustawą. Pozwana wskazała ponadto na niemożność przeniesienia powyższej wierzytelności ze względu na właściwość zobowiązania.

Po drugie, pozwana podniosła szereg zarzutów, mających na celu wykazanie abuzywności postanowień stosowanych przez stronę powodową w zawieranych umowach cesji z cedentami, będącymi konsumentami, co skutkuje nieważnością umowy cesji, jako sprzecznej z przepisami określającymi zasady zawierania umów z udziałem konsumentów (art. 384 i n. k.c.). Wskazano m. in. że istotne warunki przelewu wierzytelności na cesjonariusza nie wynikają z Umowy Cesji, lecz są zawarte w niejednoznacznym regulaminie i cenniku – nieuzgodnionym z cedentem. W treści umowy brak jest ceny i jednoznacznego określenia terminu płatności, brak jednoznacznego związania cedenta warunkami regulaminu i cennika obowiązującymi w rzekomej dacie zawarcia umowy, brak również dowodu doręczenia regulaminu (wzorca umowy) cedentowi- konsumentowi przed zawarciem umowy. Nadmieniono, że umowa zawiera nieuzgodnione z cedentem postanowienia umowne które są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy. Ponadto z umowy cesji wynika, że oświadczenia o treści „wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych drogą elektroniczną”, „akceptuję regulamin i politykę prywatności”, „akceptuję treść umowy cesji wierzytelności” zostały sporządzone i zaznaczone przez Cesjonariusza i nie zostały podpisane przez Cedenta, nie mogą zatem stanowić jego oświadczeń woli. Dalej podniesiono, że cennik zamieszczony na stronie opóźnionysamolot.pl nie pozwala na określenie ceny ani terminu płatności w sposób jednoznaczny, uzależniając wysokość ceny od działań podejmowanych przez Cesjonariusza po zawarciu umowy cesji, na które Cedent nie ma wpływu, a tym samym ryzyko związane z odzyskaniem długu pozostaje po stronie Cedenta. Mając na uwadze powyższe pozwana podniosła, ze każda z umów cesji jest nieważna jako sprzeczna w szczególności z:

a) art. 353[1] kc, gdyż treść umowy cesji jest sprzeczna z ustawą, naturą przelewu wierzytelności oraz zasadami współżycia społecznego;

b) art. 384kc i art. 385[3] pkt 4 kc, poprzez brak doręczenia wzorca umowy konsumentowi przed zawarciem umowy cesji;

c) art. 385[1] kc, gdyż zawiera nieuzgodnione indywidualnie z Cedentem postanowienia umowne, które są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy;

d) art. 385[3] pkt 2 i 8 kc, gdyż wyłącza lub ogranicza odpowiedzialność Cesjonariusza, jako przedsiębiorcy, za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania i uzależnia spełnienie świadczenia tylko od okoliczności zależnych od woli kontrahenta konsumenta;

e) art. 385[3] pkt 10 i 19 kc, gdyż uprawnia kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny;

f) art. 385[3] pkt 19 i 20 kc, gdyż przewiduje wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn istotnych cech świadczenia oraz przewiduje uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy;

g) art. 385[3] pkt 22 kc, gdyż przewiduje obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta;

h) art. 385[3] pkt 14 kc, gdyż pozbawia wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;

i) art. 385[3] pkt 3 kc, gdyż wyłącza lub istotnie ogranicza potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony;

j) art. 5, 353[1], 385[1] § 1 kc, poprzez:

⚫

ustalenie niejednoznacznej, nieustalonej indywidualnie i w każdym przypadku rażąco zaniżonej ceny za przelaną wierzytelność,

⚫

niepoinformowanie Cedenta będącego konsumentem o rzeczywistym zakresie działań i przysporzeniu po stronie Cesjonariusza,

⚫

ustalenie niejednoznacznego i długiego terminu płatności oraz uzależnienie płatności od podania przez Cedenta rachunku bankowego, które nie następuje w samej umowie cesji co skutkuje możliwością odwlekania zapłaty na nieokreślony czas,

⚫

ukształtowanie zasad ustalania ceny nabycia oraz terminu płatności w sposób na tyle niejasny i nieprecyzyjny, że konsument może nie zdawać sobie sprawy ze wszystkich konsekwencji zawarcia umowy cesji,

⚫

obejście art. 15 Rozporządzania, który chroni pasażerów przez klauzulami ograniczającymi ich prawa, w tym prawo do odszkodowania,

⚫

obejście celu Rozporządzenia jakim jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów oraz zapewnienie pełnej informacji o przysługujących im prawach,

⚫

spowodowanie wyzbycia się przez Cedenta przysługującej mu wierzytelności, pozostawieniu przy nim ryzyka niewyegzekwowania świadczenia przez Cesjonariusz, co stoi w sprzeczności z naturą cesji oraz obniża ochronę pasażera przewidziana Rozporządzeniem;

k) art. 510 kc, zgodnie, z którym cesja jest umową kauzalną o podwójnym skutku zobowiązująco-rozporządzający.

Ponadto, zdaniem pozwanej, nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w stosunku obligacyjnym jest rażącym naruszeniem interesów konsumenta.

Po trzecie, pozwana podniosła zarzut co do formy zawarcia umów cesji. Zgodnie bowiem z art. 511 kc umowa cesji wymaga formy pisemnej, jako że wierzytelność wynikająca z przepisów prawa jest pismem stwierdzona. Żadna z umów cesji nie została podpisana przez Cedenta. Są to dokumenty generowane automatycznie, opatrzone podpisami wyłącznie Cesjonariuszy, natomiast dokumenty zatytułowane „Potwierdzenie zawarcia umowy przelewu wierzytelności” opatrzone są podpisami Cedentów, których własnoręczność budzi wątpliwości, a ponadto nie obejmuje swoją treścią oświadczenia woli co do przelewu wierzytelności na Powoda. Zgodnie z art. 78 kc do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wymagane jest złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Ani umowa cesji podpisana przez jedną stronę ani Potwierdzenie, każde z osobna bądź łącznie, nie stanowią dowodu na zawarcie przelewu wierzytelności. Ponadto umowy cesji nie identyfikują w sposób wystarczający osoby Cedentów, wskazując wyłącznie imię i nazwisko i dane dotyczące lotu. Z powyższych okoliczności według pozwanego wynika, że powód nie wykazał aby nabył wierzytelności od Cedentów w sposób ważny.

Po czwarte pozwana podniosła zarzut co do sposobu powiadomienia pozwanej o umowach cesji. Przepisy kodeksu cywilnego przewidują, że dłużnika o przelewie wierzytelności powinien zawiadomić cedent. W aktach sprawy brak natomiast zawiadomień pozwanej o przelewach przez Cedentów, a pozwana kwestionuje by kiedykolwiek takie zawiadomienia od Cedentów otrzymał. Zdaniem pozwanej, w takich okolicznościach spełnienie świadczenia przez pozwaną na rzecz Powoda, nie zwalniałoby z odpowiedzialności wobec Cedentów. Jednocześnie świadczenie na rzecz Cedentów mogłoby zostać uznane za dokonane pomimo faktu, że dłużnik wiedział o przelewie. Takie działanie Powoda pozbawia w rezultacie dłużnika ochrony z art. 512 jak i 515 kc. Stanowi obejście prawa w zakresie prawa w zakresie ochrony dłużnika, co powoduje nieważność czynności prawnej w rozumieniu art. 58 kc. Ponadto, pozwana wskazała, że w połączonych sprawach przesłanych przez Cesjonariusza zawiadomienia o przelewach noszą datę o 6 dni wcześniejszą niż data Potwierdzenia. W dacie zawiadomienia o przelewie i wezwania do zapłaty brak było więc możliwości do jednoznacznego ustalenia czy doszło do przelewu wierzytelności.

Nadto pozwana wniosła o miarkowanie odszkodowania na podstawie art. 484 § 2 k.c. w zw. z art. 485 k.c., powołując się na fakt, że zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, a swoista kara ustawowa (dotycząca niemajątkowego uszczerbku lub ściśli osobistego prawa pasażera do wygodnej podróży) jest rażąco wygórowana, zwłaszcza mając na uwadze niską wartość utraconej części imprezy turystycznej w stosunku do wartości żądanego odszkodowania – 58% wartości wyjazdu.

(odpowiedź na pozwy – k.28-32v).

W piśmie procesowym z dnia 20 lipca 2017r. (data nadania) pełnomocnik powoda podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. Odnosząc się do zarzutów pozwanego, podniesiono, że dochodzone roszczenie ma charakter swoistej kary ustawowej (art. 485 k.c.) należnej uprawnionemu w ściśle określonej kwocie i nieobciążającej go obowiązkami dowodowymi w zakresie poniesionej szkody (art. 484 § 1 zd. 1 k.c.). Wskazał, że dochodzone roszczenia nie stanowią zadośćuczynienia uregulowanego w art. 448 k.c. Roszczenia te znajdują podstawę prawną w przepisie art. 7 rozporządzenia nr 261/04 i mają one na gruncie polskiego porządku prawnego charakter autonomiczny. Wbrew twierdzeniom pozwanego, nie są to roszczenia dochodzonego z tytułu dokonanego przez pozwanego deliktu. Niewykonanie lotu lub wykonanie go w innych godzinach niż wcześniej z pasażerem uzgodnione zdecydowanie bardziej podobne jest do niewykonania/nienależytego wykonania podlegającemu reżimowi odpowiedzialności kontraktowej. Co więcej, roszczenie to nie jest zobowiązaniem wyjątkowym, jak np. roszczenie alimentacyjny bądź o rentę, co wyłączałoby możliwość przeniesienia takich wierzytelności na podstawie cesji. Powód wskazał, że ustawowe zakazy przelewu wierzytelności, na które powołuje się w swoim piśmie przewoźnik (art. 448 i 449 k.c.) dotyczą roszczeń deliktowych o naruszenie dóbr osobistych i z oczywistych względów nie mają zastosowania w niniejszej sprawie. Powołano się na wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 09 czerwca 2017 roku, sygn. XXVII Ca 3647/16, który w uzasadnieniu uznał dopuszczalność przelewu wierzytelności w postaci odszkodowania dochodzonego na podstawie Rozporządzenia unijnego (...) i oddalił apelację strony, która opierała się na tym zarzucie.

Ponadto, powód wskazał, że pozwana w sprzeciwie nie podnosi żadnych zarzutów merytorycznych przeciwko zbywcy wierzytelności, a jedynie w sposób bezzasadny stara się ingerować w relację cesjonariusza z cedentem. Odnosząc się jednak do tych zarzutów dotyczących treści umowy cesji, wskazał, że: istotne warunki przelewu wierzytelności wynikają z zawartej umowy, która precyzyjnie określa przedmiot umowy (§ 2 ust. 1 + komparycja Umowy), maksymalny termin płatności ceny wypłacanej bezpośrednio po wyegzekwowaniu odszkodowania od linii lotniczej (§ 2 ust. 3 Umowy), natomiast cennik umożliwia w sposób precyzyjny określenie ceny nabycia wierzytelności (§ 2 ust. 2 Umowy + Cennik); cesjonariusz jest jednoznacznie związany warunkami regulaminu i cennika; regulamin jest przedstawiany cedentowi przed zawarciem umowy, a o tym że zapoznał się z jego treścią potwierdził zaznaczając w umowie właściwe okienko, tzw. checkbox, a następnie zostało to potwierdzone własnoręcznym podpisem cedenta. Cennik określa bardzo wyraźnie ceny nabycia wierzytelności; cena nabycia przedmiotowych wierzytelności wynosi 150 euro – przy drodze sądowej; dodatkowo przy każdej umowie cesji zawieranej przez powoda w klientem przeprowadzana jest rozmowa telefoniczna, podczas której cedent otrzymuje wszelkie niezbędne informacje co do treści, formy i zasad zawarcia umowy oraz wszelkich konsekwencji prawnych stosunku prawnego; regulamin i cennik określają warunki korzystania z portalu opoznionysamolot.pl należącego do powoda – zatem powód jest związany jego treścią; oświadczenia dotyczące akceptacji Regulaminu i Polityki Prywatności, treści umowy cesji oraz zasad przetwarzania danych osobowych stanowią wyraźne oświadczenie i wiążą obie strony – co więcej, oświadczenia te są składane przez cedenta, a nie cesjonariusza, albowiem to klient zawierając umowę poprzez portal opoznionysamolot.pl składa oświadczenia woli poprzez kliknięcie myszką odpowiednich okienek (tzw. checkbox), co zostaje potwierdzone przez cesjonariusza podpisem osoby uprawnionej do jego reprezentowania - akceptacja ta jest natomiast identyfikowana na podstawie numeru IP klienta, a następnie cała umowa jest potwierdzana w formie pisemnej przez cedenta; fakt zapoznania się z regulaminem cedent potwierdza specjalnym oświadczeniem – bez którego nie jest możliwe kontynuowanie procesu zawierania umowy; regulamin spełnia wszystkie warunki ustawy z 18-07-2002r o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Powód podkreślił, że wysokość ceny uzależniona jest od działań niezbędnych do wyegzekwowania wierzytelności, w przypadku wszczęcia drogi sądowej cesjonariusz zmuszony jest ponieść znaczne koszty i trudności związane z prowadzeniem spraw. Podniósł, że ryzyko związane z odzyskaniem długu przechodzi na cesjonariusza, cedent w żadnym wypadku nie ponosi kosztów związanych z dochodzeniem roszczenia, w tym kosztów procesu i kosztów operacyjnych (art. 3 Regulaminu).

Dodatkowo powód zauważył, że żadna z klauzul zawartych w umowach cesji stosowanych przez niego, nigdy nie została uznana za abuzywną we właściwym postępowaniu. Umowa jest zgodna z art. 384 k.c. i art. 385[3] pkt 4 k.c., gdyż konsument otrzymał wzorzec przed zawarciem umowy w sposób zgodny z przepisami i praktyką ukształtowaną w obrocie rynkowym, umożliwiono klientowi odtworzenie i utrwalenie treści za pomocą systemu teleinformatycznego, którym się posługuje Cesjonariusz (witryny internetowej). Treść art. 385[1] k.c. skierowana jest nadto wyłącznie do konsumenta, a nie dłużnika tego konsumenta i ewentualne sankcje opisane w tym przepisie mogą obowiązywać wyłącznie w relacji konsument-przedsiębiorca, a nie w relacji cesjonariusz-dłużnik nabytej wierzytelności. Podaje, że świadczenie jest spełnione w każdym wypadku nie później niż 18 miesięcy od dnia zawarcia umowy. Jedynie cena nabycia uzależniona jest od działań cesjonariusza. Cedent zostaje wyraźnie poinformowany, ze w przypadku konieczności wszczęcia drogi sądowej cena nabycia zostaje ustalona w oparciu o cennik dla drogi sądowej. Jeżeli w terminie 18 miesięcy odszkodowanie nie zostanie wypłacone z uwagi np. na długotrwałość procesu wówczas klient otrzymuję pełną cenę wierzytelności. Zapis obniżający cenę do 1 zł obejmuje wyłącznie przypadku niepowodzenia czynności zmierzających do wyegzekwowania świadczenia ze względu na ujawnienie się okoliczności nadzwyczajnych wyłączających odpowiedzialność przewoźnika. Zaznaczył, że art. 7 Regulaminu uzależnia skuteczność zmian warunków umowy proponowanych przez Cesjonariusza od zgody klienta na nie, a wybór drogi sądowej dochodzenia wierzytelności nie stanowi jednostronnej decyzji Cesjonariusza, lecz jest koniecznością działań w celu wyegzekwowania wierzytelności. Cedent ma termin 14 dni na odstąpienie od umowy bez podawania przyczyn. Umowa w żaden sposób nie wyłącza możliwości dokonania potrącenia przez konsumenta, a chroni interesy linii lotniczych gdy wypłaty odszkodowań nie mają skutku względem nabywcy i mogą powodować konieczność podwójnej zapłaty odszkodowania. Cedent został wyraźnie poinformowany, że zwrot kosztów zastępstwa procesowego zostanie dokonany wyłącznie na rzecz Cesjonariusza. Umowa nie narusza art. 510 k.c., gdyż zawarta została w celu przysparzającym korzyści majątkowej w postaci uzyskania ceny nabycia wierzytelności związanej z odzyskaniem zryczałtowanego odszkodowania.

Ponadto, powód wskazał, że błędnym jest założenie, jakoby roszczenie pasażera stanowiło wierzytelność stwierdzoną pismem w rozumieniu art. 511 k.c., gdyż wynika z treści Rozporządzenia (WE) nr 261/2004. Wobec tego, umowa cesji mogła zostać zawarta w dowolnej formie, a nawet w sposób dorozumiany. Niemniej, w ocenie powoda została zachowana forma pisemna. Podpis cedenta dokonany przy pomocy myszki i możliwości przesyłania danych teleinformatycznych za pośrednictwem internetu czyni zadość wymogom ustawowym dotyczącym formy. Ponadto, powód wskazał, że poinformowanie dłużnika o fakcie przelewu przez dotychczasowego wierzyciela nie jest warunkiem skuteczności przelewu. Jeżeli dłużnik z innych źródeł ma informację o przelewie, nie powinien świadczyć do rąk poprzedniego wierzyciela, a ewentualne spełnienie na rzecz zbywcy nie odniesie skutku wobec nabywcy – pochodzenie tej informacji jest bez znaczenia i dłużnik może ją uzyskać także od innych osób niż cesjonariusz. Powód jednocześnie wskazał, że powoływanie się przez pozwanego na treść art. 512 oraz 515 k.c. ma charakter czysto hipotetyczny, bowiem pozwany nie spełnił, ani nie wyraził woli spełnienia świadczenia ani do rąk powoda, ani do zbywcy wierzytelności. Powód nadto podkreślił, że umowa cesji została skutecznie zawarta w dacie wskazanej na umowie, natomiast w dacie późniejszej zostało jedynie dokonane jej pisemne potwierdzenie. (pismo procesowe, k. 42-45v.).

Pismem procesowym złożonym na rozprawie w dniu 18 sierpnia 2017r. pełnomocnik pozwanej podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. Podkreślono, że numer IP komputera rzekomych cedentów nie jest możliwy do zidentyfikowania. Podważał skuteczność zaznaczania tzw. checkbox-ów jako potwierdzenie cedenta dokonanej cesji. Podniósł niewykazanie faktu spełnienia wymogów prawa, żeby powód był związany Regulaminem. Wskazał na brak ekwiwalentności świadczeń (k.57-61).

Na rozprawie w dniu 18 sierpnia 2017r. pełnomocnik powoda co do zasady podtrzymał dotychczasowe stanowisko powoda w obu połączonych sprawach. Pełnomocnik pozwanego również nie zmienił swojego stanowiska (protokół rozprawy, k. 66-67; załącznik do protokołu, k. 62-64v.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 lipca 2016 roku Biuro (...) 7island sp. z o. o., potwierdziło rezerwację imprezy turystycznej dla S. Ł. (1) i M. Ł. (2) w okresie 23-30 lipca 2016 r., w tym lotów na trasie K. – R. w dniu 23 lipca 2016 roku (11:05 wylot, 14:45 przylot) liniami lotniczymi (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. [Nr rejsu (...)].

(potwierdzenie rezerwacji nr (...), k. 9)

S. Ł. (1) i M. Ł. (2) mając potwierdzoną rezerwację na rzeczony lot stawili się planowo na odprawę pasażerów rejsu Nr (...).

(boarding pass, k.11)

Lot na trasie K. – R. w dniu 23 lipca 2016 roku Nr (...) został opóźniony o ponad trzy godziny. Odległość pomiędzy K. a K. liczona po ortodromie przekracza 1.500 km, nie jest dłuższa niż 3.500 km.

(bezsporne)

W dniu 01 sierpnia 2016 roku o godzinie 06:19 z komputera o numerze IP 78.10.208.228 zostało wypełnione zgłoszenie zlecające odzyskanie odszkodowania za opóźniony lot. Zgłoszenie to polegało na wypełnieniu formularza ze strony (...) która to strona jest marką (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.. W wyniku tego zgłoszenia zostały wygenerowane pliki, w których treści podano, że zostały zawarte: Umowa cesji wierzytelności o nr (...) pomiędzy S. Ł. (1) jako (...) a (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. jako (...) oraz Umowa cesji wierzytelności o nr (...) pomiędzy M. Ł. (2) jako (...) a (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. jako (...). Przy czym pliki zawierające treść ww. Umów nie były podpisane przez (...), w miejscu na to przeznaczonym znajdują się adnotacje o tym, że Cedent wyraża zgodę na przetwarzanie danych osobowych drogą elektroniczną, akceptuje regulamin i politykę prywatności, akceptuje treść umowy cesji wierzytelności - powstałe w toku procesu wypełniania rubryczek zgłoszenia poprzez zaznaczenie odpowiednich okienek (tzw. checkboxes). Po stronie (...) obydwu (...) znajdowały się identyczne faksymile nieczytelnego podpisu.

(okoliczności bezsporne; wydruk pliku z Umową Nr (...), k.8-8v.; wydruk pliku z Umową Nr (...), k.8-8v. akt II C 180/17)

Treść ww. Umów była tożsama, składała się z 3 paragrafów, pierwszy składał się z oświadczeń (...) o tym, że (1) przysługuje mu wierzytelność wobec przewoźnika oznaczonego lotu o zapłatę odszkodowania, że (2) może przenieść wierzytelność na (...) bez zgody Dłużnika, że (3) posiadał rezerwację na wymieniony lot oraz stawił się na odprawę pasażerów tego lotu we wcześniej uzgodnionym czasie. Drugi Paragraf zatytułowano jako ‘Przedmiot zobowiązania Stron’, zawiera w ustępie 1 stwierdzenie, iż „Cedent przelewa na Cesjonariusza wierzytelność z tytułu roszczenia o odszkodowanie z tytułu opóźnienia/odwołania lotu na podstawie Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w związku z orzeczeniem ETS w sprawach C-402/07 i C-432/07”. Podano w ustępie 2, że (...) zapłaci (...) tytułem ceny nabycia wierzytelności kwotę zgodną z cennikiem i regulaminem portalu (...) prowadzonego pod nazwą opoznionysamolot.pl. (...) zapłata ceny miała nastąpić nie później niż 18 miesięcy od dnia zawarcia niniejszej umowy na wskazany przez (...) rachunek bankowy. W trzecim paragrafie (...) został zobowiązany do wydania (...) wszelkich dokumentów związanych z wierzytelnością.

(wydruk pliku z Umową Nr (...), k.8-8v.; wydruk pliku z Umową Nr (...), k.8-8v. akt II C 180/17)

W toku wypełniania przedmiotowego zgłoszenia strona generowała pliki „Regulamin – Warunki korzystania z portalu opoznionysamolot.pl należącego do spółki (...) sp. z o.o. oraz Warunki umowy” (dalej jako Regulamin). Warunkiem zakończenia procesu zgłoszenia była akceptacja Regulaminu poprzez zaznaczenie (kliknięcie) właściwego okienka, tzw. checkbox. Bez tej czynności zgłoszenie nie zostałoby przyjęte na stronie .

Regulamin precyzował m.in. że przedmiotem umowy jest dokonany przez Klienta (tu: S. Ł. (1) i M. Ł. (2)) na rzecz P. R. przelew wierzytelności „ z tytułu roszczenia o odszkodowanie z tytułu opóźnienia / odwołania lotu na podstawie Rozporządzenia (…) nr (...) (…)”. Zgodnie z art 1.1 Regulaminu, zawarcie umowy następowało z chwilą zaakceptowania niniejszych warunków Regulaminu przez Klienta dokonane poprzez kliknięcie myszką lub naniesienie nią podpisu w odpowiednim polu przy oświadczeniu o zgodzie na przetwarzanie danych osobowych oraz o akceptacji Regulaminu. Artykuły 1.7 i 2.5 wzorca umowy odwoływały się do Cennika – stanowiącego część Warunków Umowy – generowanego w identyczny sposób jak Regulamin, jego treść pojawia się dopiero po zakończeniu treści Regulaminu. W art. 3 Regulaminu P. R. oświadczył, że w przypadku braku możliwości prawnych lub faktycznych wyegzekwowania Odszkodowania P. R. obciąży Klienta żadnymi kosztami prowadzenia sprawy. W art. 2.3 i 4.2 Klient zobowiązał się nie będzie zwracać się do innych podmiotów w celu dochodzenia odszkodowania ani nie będzie powierzać wykonania Przedmiotu Umowy innemu podmiotowi. W art. 4.7 Klient oświadczył, że w przypadku wypłaty odszkodowania przez przewoźnika bezpośrednio do jego rąk, niezwłocznie powiadomi o tym P. R. i wpłaci w ciągu 14 dni całość uzyskanego odszkodowania na jego rachunek bankowy.

Zgodnie z art. 6.1b) Regulaminu Umowa ulega rozwiązaniu gdy P. R. po przeanalizowaniu sytuacji uzna, iż niecelowym jest dochodzenie roszczenia, oraz poinformuje Klienta, że postępowanie w przedmiotowej sprawie nie zostanie podjęte. Natomiast w myśl Art. 7 Regulaminu P. R. jest upoważniony do zmiany niniejszych warunków umowy i ustanawiania dodatkowych warunków w każdym czasie. Zmiana warunków Umowy będzie skuteczna w przypadku uzyskania zgody Klienta na nowe warunki przedstawione przez P. R..

(okoliczność niezaprzeczona; wydruk Regulaminu i Cennika – k. 38-40)

Dopiero za treścią Regulaminu znajdował się Cennik – stanowiący tę część Warunków Umowy, której nie zawierała treść Umowy Cesji Wierzytelności. W punktach 1-3 Cennika przewidziano, że wysokość ceny jest uzależniona od działań podjętych przez P. R. w celu wyegzekwowania roszczenia. Przewidziano zatem, że Klient otrzyma cenę (w zależności od długości lotu: do 1.500 km, powyżej 1.500 km nie dłuższej niż 3.500 km, od 3.500 km) w wysokości 187,5 €, 300 € lub 450 €, zaś w przypadku uruchomienia drogi sądowej odpowiednio 150 €, 240 € lub 360 €. W przypadku niepowodzenia czynności zmierzających do wyegzekwowania nabytej Wierzytelności Klient miał otrzymać 1 zł, co oznacza, że cena nabycia wierzytelności ulegnie zmianie do kwoty 1 zł (pkt 3 cennika). Dodatkowo Cennik w punkcie 4 przewiduje dodatkową opłatę 30 euro gdyby zaistniała konieczność przelania ceny nabycia wierzytelności na rzecz Klienta poza strefę euro. Dodatkowo w punkcie 5 podano, iż wszystkie płatności ceny nabycia Wierzytelności będą realizowane w walucie PLN po kursie kupna banku (...) S.A. z daty zdarzenia.

(okoliczność niezaprzeczona; wydruk Regulaminu i Cennika – k. 38-40)

Dopiero po przesłaniu drogą elektroniczną formularza ze strony (...) w dniu 03 sierpnia 2016 roku zostały wygenerowane pliki dokumentowe oznaczone jako „Potwierdzenie zawarcia umowy przelewu wierzytelności”. Zawarte są w nich oświadczenia potwierdzające zawarcie Umowy Przelewu Wierzytelności z (...) sp. z o.o. w W. o numerach: (...) i (...). Dokumenty te nie zawierają własnoręcznych podpisów ww. pasażerek, lecz zbiory znaków na kształt podpisu, dokonanych przy pomocy myszki w odpowiednim polu (kratce) i możliwości przesyłania danych teleinformatycznych za pośrednictwem Internetu. Każdy z tych dokumentów zawiera zbiór znaków obrazujący podpisy S. Ł. (2) i M. Ł. (1).

(pisemne potwierdzenie zawarcia umowy, k. 7i k. 7– II C 180/17; wydruk Regulaminu i Cennika – k. 38-40)

W dniu 17 sierpnia 2016 roku (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., wygenerowała po dwie kategorie dokumentów dotyczących wierzytelności każdego z ww. pasażerów przedmiotowego lotu, adresowanych do przewoźnika: (...) Sp. z o.o. w W.. Pierwsza z nich to dokumenty oznaczone jako „Powiadomienie o zawarciu Umowy cesji wierzytelności” na dole zawierały podpis Prezesa Zarządu A. M.. W treści znajdowała się informacja o tym, że została zawarta umowa cesji Wierzytelności z S. Ł. (2) i M. Ł. (1) oraz o tym, że wszelkie płatności „ze skutkiem zwalniającym z długu” można dokonywać na rachunki bankowe (...) sp. z o.o. w W.. Druga kategoria to dokumenty oznaczone jako „Przedsądowe Wezwanie do Zapłaty”. Na końcu pisma znajduje się faksymile podpisu pełnomocnika (...) sp. z o.o. adwokata M. M.. W treści tego pisma znajduje się wezwanie przewoźnika do wypłaty odszkodowania w kwocie 400 € w terminie 7 dni na podany w piśmie rachunek (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. Wskazane dokumenty zostały przekazane (...) sp. z o.o. w siedzibie tej spółki w dniu 25 sierpnia 2016 roku.

(pisemne powiadomienie o zawarciu umowy cesji - k. 6, k. 6 – II C 180/17, wezwanie do zapłaty - k. 5, k. 5 z II C 180/17; protokół przekazania dokumentów w dniu 25.08.2016 r. - k. 12-14; k. 15-17 II C 180/17).

Przewoźnik do dnia zamknięcia rozprawy nie uiścił odszkodowań na rzecz (...) sp. z o.o. w W..

(okoliczność niesporna)

Okoliczności te jako przyznane Sąd na podstawie art. 229 i 230 k.p.c. uznał za udowodnione, nadto znajdują potwierdzenie w złożonych do akt dokumentach i wydrukach internetowych. Dokumenty te oraz dowody w znaczeniu art. 309 k.p.c. Sąd uznał za wiarygodne, gdyż składają się one na spójny obraz stanu faktycznego, nie pozostają ze sobą w sprzeczności, nadto nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwa w obu połączonych sprawach podlegały oddaleniu jako w całości niezasadne.

Na wstępie wypada odnieść się do działań jakie powód podejmuje w oparciu o tzw. umowy cesji wierzytelności oraz skali w jakiej realizuje proceder egzekwowania odszkodowań przeznaczonych dla pasażerów spóźnionych lotów i związanych z tym kosztów procesu. Należy zaznaczyć, że z urzędu znana jest masowa skala z jaką powód składa pozwy w tożsamych tematycznie sprawach, co przy znacznym obciążeniu tut. Sądu oraz braku wystarczającego czasu do wgłębienia relacji oraz wpływu prawa unijnego na postrzegania klasycznych instytucji prawa krajowego może przyczynić się do zapadania pozytywnych dla powoda rozstrzygnięć. Tymczasem główna problematyka niniejszej sprawy, która dotyczy ważności umowy cesji wierzytelności pasażerów spóźnionych lotów nie była dotychczas przedmiotem analizy Sądu Najwyższego. Nie ma również w doktrynie wyczerpujących publikacji na ten temat. Powyższe zagadnienie może zatem powodować i powoduje odmienne interpretacje przepisów a w konsekwencji rozbieżne rozstrzygnięcia tożsamych spraw. W tej sytuacji nie może być dla Sądu in meriti argumentem fakt, że w innych sprawach Sąd uwzględnił zasadność tożsamych roszczeń, nawet gdy ich liczba jest znaczna z uwagi na masowość składanych pozwów przez (...) sp. z o.o. w W.. Również powoływanie się przez powoda na rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 09 czerwca 2017 roku w sprawie XXVII Ca 3647/16 (k.48-50) nie może stanowić argumentu merytorycznego, zwłaszcza, że nie jest znany stan faktyczny powołanej sprawy, ani na czym polegał majątkowy charakter odszkodowania przewoźnika.

Zagadnienia dotyczące możliwości dochodzenia odszkodowania za opóźniony lot uregulowane zostały przepisami unijnymi i zawarte są w Rozporządzeniu nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku ustanawiającym wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającym rozporządzenie nr 295/91 (dalej: „rozporządzenie nr 261/04”).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia nr 261/04, w przypadku odwołania lotu, pasażerowie których to odwołanie dotyczy mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego, chyba że: i) zostali poinformowani o odwołaniu co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu, ii) zostali poinformowani o odwołaniu w okresie od dwóch tygodni do siedmiu dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot najpóźniej dwie godziny przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej cztery godziny po planowym czasie przylotu, lub (...)) zostali poinformowani o odwołaniu w okresie krótszym niż siedem dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot nie więcej niż godzinę przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej dwie godziny po planowym czasie przylotu.

Stosownie zaś do art. 7 ust. 1 rozporządzenia: „W przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości: (1) 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1.500 kilometrów; (2) 400 EUR dla wszystkich lotów wewnętrzwspólnotowych dłuższych niż 1 500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1 500 do 3 500 kilometrów; (3) 600 EUR dla wszystkich innych lotów. Ponadto, w art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/04 wskazano, że przewoźnik zwolniony jest obowiązku wypłaty rekompensaty jeżeli może dowieść, iż odwołanie lotu zostało spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Jak orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawach połączonych C-402/07 i C-432/07, „Artykuły 5, 6 i 7 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że do celów stosowania prawa do odszkodowania pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów odwołanych lotów oraz że mogą oni powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 tego rozporządzenia, jeżeli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, czyli jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Niemniej takie opóźnienie nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego”.

Mając na uwadze związanie sądów krajowych wykładnią aktów Unii Europejskiej sformułowaną przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości, wyżej przytoczone regulacje stanowiłyby normatywną podstawę roszczenia powodowej spółki, przy założeniu, że przelew wierzytelności pasażerów spóźnionego lotu na powodową spółkę był ważny.

Przechodząc do meritum rozstrzygnięcia żądań pozwów wypada ponownie wskazać, że istotą sprawy była jednak kwestia dopuszczalności cesji wierzytelności z tytułu roszczenia o odszkodowanie za opóźniony lot należnego pasażerowi na podstawie przepisów rozporządzenia 261/04, bowiem powódka wywodziła legitymację do wytoczenia wobec pozwanego przedmiotowych żądań z przedstawionych Umów Przelewu (...) o numerach: (...), zawartych jak twierdzi w dniu 01 sierpnia 2016 roku z pasażerami, opóźnionego o ponad 3 godziny, rejsu (...) z K. do R. dniu 23 lipca 2016 roku tzn. z S. Ł. (2) i M. Ł. (1).

Podstawą prawną tak sformułowanego żądania jest art. 509 § 1 k.c., który stanowi, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania w myśl zaś § 2 powołanego uregulowania wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

W ocenie Sądu orzekającego cesja przedmiotowych wierzytelności była niedopuszczalna, nie wszystkie wierzytelności mogą być bowiem przedmiotem przelewu.

Zgodnie z punktem 1 Preambuły Rozporządzenia nr 261/2004 działanie Wspólnoty w dziedzinie transportu lotniczego powinno mieć na celu, między innymi, zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów. Ponadto, powinno się w pełni zwracać uwagę na ogólne wymogi ochrony konsumentów. W punkcie 2 Preambuły zwrócono uwagę na konsekwencje jakie ponosi pasażer w sytuacji odmowy przyjęcia go na pokład i odwołania lub dużego opóźnienia lotów, tj. poważne problemy i niedogodności. Roszczenie o odszkodowanie wynikające z art. 7 rozporządzenia 261/2004 ma niewątpliwie zniwelować rzeczone „problemy i niedogodności”. Wskazane tam świadczenie pieniężne przewoźnika ma charakter zryczałtowanego zadośćuczynienia za doznaną niedogodność o charakterze ściśle osobistym – czyli za nieodwracalną utratę czasu oraz brak sprawnej i wygodnej podróży. Mamy zatem do czynienia ze szkodą w znaczeniu niemajątkowym, czyli z krzywdą ale – co nietypowe w krajowym systemie prawnym - spowodowaną nienależytym wykonaniem umowy przewozu lotniczego. Wymieniona krzywda, podobnie jak np. tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania – stanowi dobro osobiste każdego człowieka i pozostaje pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach (art. 23 k.c.). Zgodnie z art. 24 § 1 zd. 2 k.c. w razie dokonanego naruszenia pokrzywdzony może żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków. Normodawca unijny wprowadzając ryczałtowe zadośćuczynienia odrywa je od wysokości poniesionej krzywdy oraz od ewentualnej szkody o charakterze majątkowym, np. opłaconej doby hotelowej, niewykorzystania w całości opłaconej usługi turystycznej, kosztów parkowania samochodu, kosztów niewykorzystanego biletu na dalszą podróż, kosztów przechowywania ( damnum emergens), czy też w postaci utraconych korzyści, np. utraconego zarobku ( lucrum cessans). W zakresie szkody o charakterze majątkowym znajdują niezmiennie zastosowanie przepisy art. 29 w zw. z art. 19 Konwencji o ujednoliceniu niektórych zasad dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego (tzw. Konwencja Montrealska) z dnia 28 maja 1999 r. (Dz.Urz.UE.L 2001 Nr 194, str. 39). Jednocześnie art. 12 ust. 1 Rozporządzenia nr 261/2004 umożliwia pasażerom dochodzenie dalszego odszkodowania, w tym majątkowego. Odszkodowanie na podstawie niniejszego rozporządzenia może zostać potrącone z takiego odszkodowania. Chodzi tu oczywiście o odszkodowania za poważne problemy i niedogodności wywołane opóźnionym lotem, które mają charakter niemajątkowy a zadośćuczynienie im przekracza wysokość ryczałtu (w pozostałym zakresie zastosowanie znajdują przepisy Konwencji Montrealskiej).

Oznacza to, że żądane odszkodowanie z art. 7 rozporządzenia 261/2004 stanowi w istocie majątkową ochronę dóbr osobistych, tj. zadośćuczynienie, którego wartość została zryczałtowana w celu zwolnienia pasażera z konieczności wykazywania wysokości zaistniałej krzywdy. Jednocześnie jest wyrazem tego, że niezależnie od ceny biletu, standardu samolotu i statusu majątkowego pasażera – każdy z pasażerów bezpowrotnie traci cenny czas swojego życia w tym samym wymiarze, zatem wysokość zadośćuczynienia przy lotach o podobnym dystansie jest dla nich taka sama.

W ocenie Sądu osobisty charakter żądana o odszkodowanie z art. 7 rozporządzenia 261/2004 nie stoi w sprzeczności wobec faktu, że roszczenie to ma charakter kontraktowy. Ta ostatnia okoliczność została jednoznacznie przyznana w uzasadnieniu Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2017 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 111/16 ( (...) W tym zakresie należy wyjść poza dotychczasowy linearny schemat źródeł roszczenia sprowadzający się do przyjęcia, że roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę nie można wywodzić się z umowy, lecz wyłącznie z deliktu na skutek zawinionego naruszenia dobra osobistego. W wyniku przystąpienia do struktur organizacyjno-prawnych Unii Europejskiej zobowiązani jesteśmy stosować przepisy unijne z pierwszeństwem wobec prawa krajowego (art. 91 ust. 1 Konstytucji RP). Skoro Rozporządzenie nr 261/2004, które należy stosować wprost w porządku krajowych każdego z Państw Członkowskich UE, wprowadza nieznaną w polskim systemie prawnym odpowiedzialność kontraktową za naruszenie dobra o charakterze osobistym, to należy dostosować instrumentarium instytucyjno-prawne systemu krajowego do ów nowej kategorii roszczenia. Mamy już przykłady tej kategorii roszczenia w art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz.U. z 2004 r., nr 223, poz. 2268 ze zm.) zawierającej implementację przepisów dyrektywy unijnej. Wynikające z tego przepisu odpowiedzialność organizatora imprezy turystycznej za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych obejmuje zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 mara 2011 r., I CSK 372/10, Palestra 2011, nr 5 – 6, poz. 155, a także uchwała Sądu Najwyższego z 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, OSNC – z 2011 r., nr 4 poz. 41).

W konsekwencji powyższego do roszczenia z art. 7 rozporządzenia 261/2004 należy per analogiam zastosować przepisy art. 448 i 449 k.c. dotychczas stosowane wyłącznie do roszczeń z tytułu odpowiedzialności deliktowej. Przepis art. 449 k.c. wprowadza ustawowy zakaz zbycia roszczenia o zadośćuczynienie za naruszenie dobra osobistego, chyba że są już wymagalne i że zostały uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem. Kluczem do zastosowania tego ustawowego zakazu zbywania roszczenia jest nie tyle rodzaj odpowiedzialności za naruszone dobro (kontraktowa czy deliktowa), co charakter naruszonego dobra (osobisty czy majątkowy). Przy naruszeniu dóbr osobistych ważnym jest, żeby jej sprawca zrekompensował krzywdę. Dodatkowo, roszczenia pasażerów S. Ł. (2) i M. Ł. (1) nie zostały uznane na piśmie, ani nie przyznano je prawomocnym wyrokiem. W tej sytuacji dokonanie przelewu wierzytelności w postaci roszczenia o odszkodowanie za opóźnienie lotu dochodzonego na podstawie rozporządzenia nr 261/04 jest niedopuszczalne jako sprzeczne z przepisem art. 499 k.c..

Dodatkowo należy wskazać, że wyłączenie dopuszczalności dokonania przelewu wynikać może także z właściwości zobowiązania, która w kontekście art. 509 k.c. definiowana jest jako „takie elementy zobowiązania (podmiotowe, treści, celu), z których wynika, że zobowiązanie może być wykonane tylko pomiędzy podmiotami, które pierwotnie nawiązały stosunek obligacyjny” (tak: M. Grzybowski, M. Safjan, Glosa do wyr. SN z 5.11.1996 r., II CKN 4/96, Glosa 1997, Nr 10, s. 11). Ponadto podkreślono, że w takim wypadku chodzi o „wierzytelności, których zbywalność nie została wyłączona wyraźnym przepisem, jednakże zmiana wierzyciela, zważywszy także na inne elementy stosunku, doprowadziłaby do zmiany identyczności zobowiązania (zob. E. Łętowska, w: SPC, t. 3, cz. 1, s. 906) czy też zmiany istoty świadczenia (zob. B. Łubkowski, w: Komentarz, 1972, s. 1221).” Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 24 maja 20002 roku (III CKN 1050/00, W.. 2003, Nr 3, s. 8), stwierdził, że „właściwość zobowiązania stanowi jedną z negatywnych przesłanek skutecznego dokonania przelewu, nie jest zaś okolicznością, która może zwalniać dłużnika z obowiązku świadczenia na rzecz nabywcy wierzytelności.” W tej grupie mieszczą się wierzytelności o ściśle osobistym charakterze, w których dla oceny świadczenia dłużnika nie jest obojętne, kto jest wierzycielem, wręcz przeciwnie, cel zobowiązania zostanie osiągnięty przy założeniu, iż wierzycielem jest określona osoba. (tak E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2016).

Należy zatem podnieść, że z treści rozporządzenia 261/2004 w tym m.in. z jego art. 1, 3 oraz 7 wynika bezpośrednio, że postanowienia rozporządzenia mają zastosowanie do pasażerów opóźnionych lub odwołanych rejsów i to wyłącznie im przysługuje prawo do odszkodowania określonego w art. 7 rozporządzenia. Unijny ustawodawca zatem jednoznacznie podkreśla, że prawo do odszkodowania przysługuje wyłącznie pasażerowi, co dodatkowo przemawia za tym, że jest prawem o charakterze osobistym. Przeniesienie tego prawa na inny podmiot będzie niedopuszczalne z uwagi na sprzeczność właściwości tego stosunku prawnego i nie doprowadzi do osiągnięcia zamierzonego celu tj. uzyskania odszkodowania przez osobę do niego uprawnioną (pasażera lotu) od przewoźnika realizującego lot. Ten element zadośćuczynienia dokonanego bezpośrednio przez sprawcę na rzecz pokrzywdzonego wynika wprost z regulacji art. 24 § 1 zd. 2 k.c..

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd uznał, iż cesja wierzytelności przysługującej pasażerom przedmiotowego rejsu z tytułu roszczenia o odszkodowanie za opóźniony lot na podstawie przepisów rozporządzenia 261/04, jest niedopuszczalna stosownie do treści art.509 k.c., co wynika bezpośrednio z ustawowego zakazu zbywania roszczeń o takim charakterze (art. 449 k.c.). Ponadto, z uwagi na ściśle osobisty charakter dochodzonego roszczenia, cesja wierzytelności stoi w sprzeczności z właściwością samego zobowiązania. W rezultacie Umowy te należało uznać za nieważne.

Z powyższego wynikał brak legitymacji czynnej po stronie powodowej a tym samym powództwa już z tego powodu podlegały oddaleniu w całości.

Niezależnie od powyższego, drugi z zarzutów pozwanego dotyczący samej treści Umowy Cesji również stanowił samodzielną podstawę oddalenia powództwa.

Nie ulega wątpliwości, że S. Ł. (2) i M. Ł. (1) w czynności prawnej zawieranej z powodem występowały w charakterze konsumenta w rozumieniu art. 22[1] k.c., co wprost podano w Art. 6 ust. 3 Regulaminu. Status konsumenta zwiększa konieczność ochrony praw tego podmiotu. Stąd powołano przepis art. 385[1] § 1 k.c. stanowiący, iż postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W powołanym stanie faktycznym mamy oto taką sytuację, w której powód za pośrednictwem witryny internetowej (...) nakłania pasażerów spóźnionego lotu na zawiązanie z nim stosunku prawnego w celu uzyskania odszkodowania od nierzetelnego przewoźnika. Przy czym, po pierwsze konsument dopiero po podaniu danych związanych ze zgłoszeniem zamiaru uzyskania odszkodowania za opóźniony lot i nieznacznie przed zakończeniem procesu rejestracji dowiaduje się, że zawiera z powodem Umowę Cesji Wierzytelności, czego konsekwencją jest przelew należności ubocznej i brak możliwości uzyskania dodatkowo kosztów procesu, w przypadku jego wszczęcia. Po drugie konsument nie ma żadnego wpływu na wysokość prowizji jaką wypłaci powodowi – Cennik podobnie jak Regulamin nie był indywidualnie uzgodniony. Generowany był jako wzorzec umowy i zawierał regulacje odnośnie Ceny w sposób niejednoznaczny i nietransparentny, co przejawiało się w tym, że cena przelewu nie była stała tylko uzależniona od sposobu działań powoda, które miały doprowadzić do wypłaty odszkodowania przez przewoźnika (Punkty 1-3 Cennika). Powód jako rzekomy nabywca wierzytelności nie musiał uzależniać swoich działań od wiedzy i zgody pasażera, co oznaczało, że pasażer nie miał żadnego wpływu na wysokość ceny za przelaną wierzytelność. Po trzecie, w treści umowy nie tylko nie ma oznaczonej ceny za „cesję wierzytelności”, ale również terminu jej płatności, albowiem zgodnie z § 2 ust. 3 Umowy płatność ceny nastąpi w bliżej nieokreślonym terminie, nie później niż 18 miesięcy od dnia zawarcia Umowy. Nie może zatem budzić wątpliwości, że taka sytuacja rażąco narusza interesy konsumenta, który nie dość, że wyzbywałby się stosunkowo pewnego odszkodowania, pozbawiłby się roszczenia ubocznego od tej wierzytelności, nie miałby wpływu na przebieg postępowania sądowego ewentualnie wytaczanego na kanwie tej wierzytelności, a w wypadku wygranego procesu – pozbawiłby się zwrotu stosunkowo wysokich kosztów sądowych. Brak transparentności zapisów co do ceny w ocenie Sądu pozbawia pasażera właściwego rozeznania co do skutków zawieranej czynności prawnej. Nadto, w ocenie Sądu pojawiają się wątpliwości co do tego, czy pomiędzy stronami rzeczywiście został osiągnięty konsensus, skoro postanowienia określające główne świadczenia stron są niejednoznaczne.

W tej sytuacji obie Umowy Cesji Wierzytelności należało uznać za nieważne (art. 353[1]k.c.), jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (brak jednoznacznego i transparentnego cennika), sprzeczne z naturą przelewu wierzytelności (w skrajnej sytuacji prowadzi do niemal nieodpłatnego przelewu wierzytelności – pkt 3 Cennika) oraz z przepisami ustawy, o czym było wcześniej. Nieważność stosunku prawnego jest oddziaływająca erga omnes, co oznacza, że okoliczność ta może być przedmiotem zarzutu każdej osoby mającej interes prawny w stwierdzeniu tej nieważności, w tym również pozwanego.

Inaczej należy traktować szereg zarzutów pozwanej mających na celu wykazanie abuzywności określonych regulacji stosowanych przez stronę powodową w zawieranych z konsumentami Umowach Cesji Wierzytelności. Przyjmując nawet słuszność tych zarzutów pozwanego, to jednak nie mają one wpływu na ważność umowy, albowiem ustanowiony został szczególny rodzaj sankcji, który powoduje, że postanowienia umowy uznane za niedozwolone (abuzywne) nie wiążą konsumenta (art. 385 [1] k.c.). Ponadto, słusznie twierdzi powód, że osoba trzecia dla tego stosunku prawnego (np. pozwany) nie jest uprawniona do ingerowania w wewnętrzny stosunek łączący „cedenta” i „cesjonariusza”, kwestionując postanowienia umowne nieobarczone bezwzględną nieważnością, w tym zarzuty, które mogłyby przysługiwać cedentowi wobec cesjonariusza, jako konsumentowi (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1998 r. III CKN 387/97).

Jednakże z całokształtu sytuacji, sposobu zawierania stosunków prawnych oraz formy i treści Umów Cesji Wierzytelności wynika w ocenie Sądu dysproporcja praw i obowiązków „cedenta” w stosunku obligacyjnym z powodem co bez wątpienia jest rażącym naruszeniem interesów konsumenta. Nie może umknął z pola widzenia Sądu, że przynajmniej jeden ze wspólników powodowej spółki wykonuje zawód adwokata, występuje również jako pełnomocnik procesowy w niniejszych sprawach. Dlatego w ocenie Sądu powodowa spółka z całą świadomością prawną wykorzystuje luki systemowe i niedoskonałość instytucji prawa krajowego oraz brak świadomości prawnej pasażerów, nakazując im długotrwałe oczekiwanie na ekwiwalent części wierzytelności, którą rzekomo przekazali powodowi.

W ocenie Sądu przedmiotowe Umowy Cesji Wierzytelności nie zachowały pisemnej formy ich zawarcia. Wypada podkreślić, że umowy zostały wygenerowane przed zmianą przepisów liberalizującą formę czynności prawnych, która weszła w życie w dniu 08 września 2016 roku. Zgodnie bowiem z art. 511 k.c. jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, przelew tej wierzytelności powinien być również pismem stwierdzony. W myśl art. 78 k.c. do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wymagane jest złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Tymczasem pod żadną z umów cesji nie znajduje się podpis „cedenta”, natomiast dokumenty zatytułowane „Potwierdzenie zawarcia umowy przelewu wierzytelności” opatrzone są dokonanymi przy pomocy myszki w odpowiednim polu (kratce) znakami zarejestrowanymi na witrynie internetowej (...) których stwierdzenie własnoręczności jest wysoce utrudnione. Ani umowa cesji podpisana przez jedną stronę ani Potwierdzenie, każde z osobna bądź łącznie, nie stanowią dowodu na zawarcie przelewu wierzytelności.

Dodatkowo nie można ustalić, który z pasażerów dokonywał rejestracji i akceptował – po zapoznaniu się – treść Regulaminu i Cennika. Obie Umowy Cesji Wierzytelności zostały wygenerowane o tej samej godzinie, tego samego dnia z komputera o tym samym numerze IP. W tej sytuacji nie ma możliwości ustalenia kto był stroną tychże umów i miał możliwość zapoznania się z warunkami umowy. Z powyższych okoliczności wynika, że powód nie wykazał aby nabył wierzytelności od Cedentów w sposób ważny.

Ponadto, słuszny jest zarzut pozwanego, iż nie ma dowodu doręczenia regulaminu (wzorca umowy) cedentowi - konsumentowi przed zawarciem umowy w sytuacji, gdy akceptacja tego wzorca umowy dokonana została wyłącznie przez jedną z osób, która dokonywała rejestracji zgłoszenia. Brak podstaw do tego, żeby przyjąć, że oboje pasażerów zapoznało si e z jego treścią. Zatem przynajmniej jeden z nich nie jest związany treścią Regulaminu i Cennikiem.

Na marginesie wypada zaznaczyć, iż całość konstrukcji prawnej umowy bardziej przypomina umowę zlecenia pomocy prawnej w uzyskaniu odszkodowania od przewoźnika, ale przy wynagrodzeniu określonym procentowo wobec uzyskanej należności. Tymczasem większość kancelarii prawnych występuje w procesach w charakterze pełnomocników pasażerów opóźnionych lotów. Przewaga umowy cesji wierzytelności, jeżeliby założyć, że byłaby ważna i skuteczna, polega na tym, że uprawnia do uzyskania na rzecz „cesjonariusza” odsetek za opóźnienie w płatności przedmiotowej wierzytelności oraz w przypadku wszczęcia postępowania sądowego – kosztów procesu, w tym podwyższonych od 01 stycznia 2016 roku kosztów zastępstwa procesowego.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w punktach I i III sentencji.

O kosztach postępowania Sąd orzekł punkcie II i IV zgodnie z normą wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu. W związku z tym Sąd zasądził od Powoda na rzecz Pozwanego kwotę 917 zł tytułem kosztów procesu, na którą złożyły się: kwota 900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego ustalonych na podstawie § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r. poz. 1804 ze zm.) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.