Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Witold Rękosiewicz

Protokolant: sekretarz sądowy Iwona Hutnik

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2015 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) z/s w P.

przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowemu (...) i Spółka” W. S. i A. S. - Spółka jawna z/s w P.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

1. Uznaje za niedozwolone i zakazuje pozwanemu Przedsiębiorstwu Handlowemu (...) i Spółka” W. S. i A. S. - Spółka jawna z/s w P. wykorzystywania w umowach z konsumentami postanowienia wzorca umowy pod nazwą „Gwarancja” o treści:

„W następujących przypadkach Gwarant może zdecydować o utracie uprawnień gwarancyjnych: (…) dokonywana bez zgody Gwaranta zmian w pojeździe wpływających na jego parametry techniczne, montażu urządzeń ingerujących w jego układ elektryczny oraz urządzeń będących źródłem fal magnetycznych i radiowych”.

2. Zasądza od Przedsiębiorstwa Handlowego (...) i Spółka” W. S. i A. S. - Spółka jawna z/s w P. na rzecz Stowarzyszenia (...) z/s w P. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

3. Obciąża Przedsiębiorstwo Handlowe (...) i Spółka” W. S. i A. S. - Spółka jawna z/s w P. kwotą 600 zł (sześćset) tytułem stałej opłaty sądowej od pozwu i nakazuje pobranie tej kwoty od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Kasa Sądu Okręgowego w Warszawie.

4. Zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt Przedsiębiorstwa Handlowego (...) i Spółka” W. S. i A. S. - Spółka jawna z/s w P..

SSO Witold Rękosiewicz

Sygn. akt XVII AmC 2310/13

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 11 lutego 2013 r. (data stempla pocztowego, k.10 ) powód Stowarzyszenie (...) z siedzibą w P. wniosło o uznanie za niedozwolone stosowanego przez pozwanego Przedsiębiorstwo Handlowe (...) i Spółka” W. S. i A. S. – spółka jawna z siedzibą w P., postanowienia wzorca umowy o treści:

„W następujących przypadkach Gwarant może zdecydować o utracie uprawnień gwarancyjnych: dokonywana bez zgody Gwaranta zmian w pojeździe wpływających na jego parametry techniczne, montażu urządzeń ingerujących w jego układ elektryczny oraz urządzeń będących źródłem fal magnetycznych i radiowych ” (pkt 9e wzorca umowy o nazwie „Gwarancja” - k. 2).

W uzasadnieniu powód podniósł, że pozwany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej posługuje się wzorcem umownym zawierającym zakwestionowane postanowienie. Na potwierdzenie tej okoliczności powód dołączył do pozwu kopię wzorca umownego stosowanego przez pozwanego przy zawieraniu umów z konsumentami – o nazwie „Gwarancja” (k. 4-5).

W ocenie powoda postanowienie, którym posługuje się pozwany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, ponieważ jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów. Powód wskazał, iż zakwestionowana klauzula powinna zostać uznana za niedozwoloną, z uwagi na niejasność zastosowanych w nim zwrotów, tj. zwrotów: „zmian w pojeździe wpływających na jego parametry techniczne” oraz „montażu urządzeń ingerujących w jego układ elektryczny”, które mogą przyczyniać się do nadużyć ze strony kontrahenta, polegających na odmowie dokonania naprawy gwarancyjnej, przy jednoczesnym powołaniu się na cytowane zapisy. Zdaniem powoda powyższy zapis powinien być doprecyzowany ponieważ w obecnej formie stanowi niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 (3) k.p.c., polegające na przyznaniu kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonania wiążącej interpretacji umowy art. 385 (9) k.p.c. (k. 3).

W odpowiedzi na pozew, która wpłynęła do Sądu w dniu 19 kwietnia 2013 r. pozwane Przedsiębiorstwo Handlowe (...) i Spółka” W. S. i A. S. – spółka jawna z siedzibą w P. wniosło o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W ocenie pozwanego powództwo powinno zostać oddalone z uwagi na to, że powód w niniejszej sprawie nie wykazał legitymacji czynnej uprawniającej do wytoczenia powództwa. W dalszej części pozwany podniósł, iż aby Stowarzyszenie (...) z siedzibą w P. mogło wytoczyć powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone powinno wykazać, że do jego rzeczywistych, statutowych zadań należy ochrona interesów konsumentów. Samo stwierdzenie pełnomocnika powoda, iż działa „w imieniu powodowej organizacji społecznej” nie jest wystarczające i przesądzające o charakterze danej organizacji społecznej, która jest uprawniona do wytoczenia powództwa. Możliwość wytoczenia powództwa przez daną organizację społeczną powinna być jednoznacznie wykazana w pozwie. Zdaniem pozwanego, powód występując z powództwem nadużywa prawa podmiotowego, gdyż celem postępowania nie jest ochrona praw konsumentów, ale odniesienie korzyści w postaci zasądzonych kosztów procesu.

W ocenie pozwanego nie można stwierdzić, iż przedmiotowa klauzula kształtuje prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Pozwany wyjaśnił, iż o sprzeczności z dobrymi obyczajami można mówić tylko wtedy, gdy dane postanowienie zmierzałoby do narusza równorzędność stron stosunku prawnego, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Zadaniem pozwanego okoliczność, że taka równorzędność stron umowy nie została w pkt 9e wzorca o nazwie „Gwarancja” naruszona wynika z faktu, że udzielana przez pozwanego gwarancja jest nieodpłatna i nakłada obowiązek spełnienia określonego świadczenia wyłącznie na pozwanego, nie czyniąc w żadnym momencie kupującego zobowiązanym, a jedynie uprawnionym do określonych świadczeń. Pozwany dodał, iż zawarte w pkt 9e postanowienie stanowi standardowe w branży motoryzacyjnej określenie zobowiązań Gwaranta.

Ponadto w ocenie pozwanego treść postanowienia w sposób rażący nie narusza interesów konsumentów, gdyż samo ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy nie jest wystarczające. Dodał, iż konieczne jest również uwzględnienie interesów konsumenta o wymiarze ekonomicznym oraz inne, zasługujące na ochronę dobra konsumentów.

W ocenie pozwanego sprzedawca nie ma obowiązku udzielenia gwarancji jakości rzeczy sprzedawanej nawet w umowach z konsumentami. Udzielenie gwarancji jakości, ma charakter dobrowolny, nieodpłatny i w konsekwencji polepsza sytuację kupującego.

Pozwany podkreślił, iż kwestionowany przez powoda zapis ani żadne inne postanowienie „Gwarancji” nie przewidują dla pozwanego uprawnienia do wiążącej interpretacji postanowień „Gwarancji”. Dodał, że w przypadku rozbieżności stanowisk, kupujący w każdym czasie ma możliwość dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej. W rezultacie ani pozwany nie jest wyposażony w uprawnienia sędziego, ani też kupujący nie został pozbawiony możliwości dochodzenia swoich prawa na drodze sądowej.

W ocenie pozwanego zakwestionowany zapis nie wymaga doprecyzowania a posługiwanie się we wzorcu tzw. zwrotami niedookreślonymi jest dopuszczalne w aktualnym stanie prawnym. Kupujący ma możliwość uzyskania zgody pozwanego na dokonanie zmian w pojeździe zachowując w ten sposób wszystkie uprawnienia gwarancyjne. Zakwestionowany zapis nie przewiduje bezwzględnej utraty przez kupującego uprawnień gwarancyjnych wskutek dokonania przez niego zmian w pojeździe. Pozwany podkreślił nadto, iż do utraty uprawnień gwarancyjnych może dojść wyłącznie wtedy, gdy kupujący dokona zmian, o których mowa w pkt 9e Gwarancji, bez zgody pozwanego.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów rozpoznając sprawę ustalił następujący stan faktyczny:

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej pozwany stosuje wzorzec umowy o nazwie „Gwarancja” zawierający w pkt 9e zakwestionowane przez powoda postanowienie umowne o treści: „W następujących przypadkach Gwarant może zdecydować o utracie uprawnień gwarancyjnych: dokonywana bez zgody Gwaranta zmian w pojeździe wpływających na jego parametry techniczne, montażu urządzeń ingerujących w jego układ elektryczny oraz urządzeń będących źródłem fal magnetycznych i radiowych”(k. 4- akta sprawy). Pozwany temu nie zaprzeczał i stwierdził, że w jego ocenie zakwestionowane postanowienie jest zgodne z przepisami prawa i nie stanowi klauzuli niedozwolonej.

Powyższy stan faktyczny został ustalony przez Sąd w oparciu o twierdzenia stron zawarte w złożonych przez nie pismach procesowych, a także kopię wzorca umowy załączoną do pozwu (k. 4-5).

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył co następuje:

Odnosząc się do zarzutu strony pozwanej dotyczącego braku legitymacji procesowej po stronie powodowej wskazać należy, że stosowanie to treści art. 479 ³⁸ § 1 zd. 2 k.p.c. z powództwem o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone może wystąpić także organizacja pozarządowa, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów. Jak wynika z załączonego do akt sprawy odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego – rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej do celów statutowych stowarzyszenia występującego po stronie powodowej należy m. in. ochrona interesów konsumentów.

Wobec powyższego w ocenie Sądu, Stowarzyszenie (...) z siedzibą w P. posiada legitymację procesową do wytaczania powództw w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Okolicznością sporną między stronami było, czy przedmiotowe postanowienie miało charakter klauzuli niedozwolonej, o której mowa w art. 385 ¹ § 1 kc.

Stosownie do treści art. 385 ¹ §1 kc, do uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone konieczne jest łączne występowanie czterech przesłanek: postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione, ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta i postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron. Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka. Dobre obyczaje to reguły postępowania zgodne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron (M. Ś. Wzorce s.360). Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. Klauzula generalna wyrażona w art. 385 ¹ §1 kc uzupełniona została listą niedozwolonych postanowień umownych zamieszczoną w art. 385 ³ kc. Obejmuje ona najczęściej spotykane w praktyce klauzule uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków lub ryzyka między stronami prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Są to takie klauzule, które jedną ze stron (konsumenta) z góry, w oderwaniu od konkretnych okoliczności, stawiają w gorszym położeniu. Wyliczenie to ma charakter niepełny, przykładowy i pomocniczy. Funkcja jego polega na tym, iż zastosowanie we wzorcu umowy postanowień odpowiadających wskazanym w katalogu znacząco ułatwić ma wykazanie, że spełniają one przesłanki niedozwolonych postanowień umownych objętych klauzulą generalną art. 385 ¹ §1 kc. W razie wątpliwości ciężar dowodu, że dane postanowienia nie spełniają przesłanek klauzuli generalnej spoczywa na przedsiębiorcy - art. 385 ¹ § 4 kc. Aby uchylić domniemanie, że klauzula umowna zgodna z którąś z przykładowych klauzul wymienionych w art. 385 ³ kc jest niedozwolonym postanowieniem umownym należy wykazać, że została ona uzgodniona indywidualnie lub, że nie kształtuje praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając ich interesy mimo swego niedozwolonego brzmienia tzn. nie spełnia przesłanek z art. 385 ¹ §1 kc. Dopiero po wykazaniu tej drugiej okoliczności może dojść do obalenia domniemania abuzywności. Zgodnie z uznanym w doktrynie poglądem klauzule abuzywne sklasyfikowano wg następujących rodzajów postanowień:

⚫

postanowienia przyznające przedsiębiorcy uprawnienie do jednostronnego kształtowania praw i obowiązków stron,

⚫

postanowienia ograniczające prawa konsumenta lub zwiększające jego obowiązki bez zachowania symetrii w stosunku do praw (obowiązków) przedsiębiorcy,

⚫

postanowienia ograniczające odpowiedzialność przedsiębiorcy,

⚫

postanowienia wyłączające lub ograniczające znaczenie rzeczywistej woli konsumenta

Analizując, w świetle powyższego, zarzuty powoda dotyczące zakwestionowanego postanowienia wzorca umowy stosowanego przez pozwanego w stosunkach z konsumentami należy dojść do przekonania, że są one trafne.

Kwestie interpretacji niejasnych sformułowań wzorców umów reguluje art. 385 § 2 kc. Przepis przewiduje, że wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały .

W kwestionowanej klauzuli wzorca nie zostały wskazane w sposób jasny i precyzyjny przesłanki warunkujące prawo gwaranta do decydowania o utracie przez kupującego uprawnień gwarancyjnych w przypadku braku zgody gwaranta na:

- dokonanie przez kupującego zmian w pojeździe wpływających na jego parametry techniczne,

-montaż urządzeń ingerujących w jego układ elektryczny,

-montaż urządzeń będących źródłem fal magnetycznych i radiowych.

Zastosowane w zakwestionowanym postanowieniu sformułowania, w ocenie Sądu, umożliwiają kontrahentowi konsumenta dowolną (zależną od interesu przedsiębiorcy) interpretację skutków wynikających z dokonanych przez konsumenta zmian w pojeździe i jednostronnej oceny, czy wprowadzone zmiany wywierają wpływ na parametry techniczne pojazdu i w efekcie zwalniają przedsiębiorcę z odpowiedzialności z tytułu udzielonej gwarancji. Brak szczegółowego wyliczenia kategorii zmian wpływających na parametry techniczne urządzeń objętych gwarancją a także brak wskazania rodzaju urządzeń mogących zakłócić pracę fabrycznie zamontowanego w pojeździe układu elektrycznego czy też brak wyliczenia urządzeń będących źródłem fal magnetycznych i radiowych, może zdaniem Sądu, skutkować nadużyciem interpretacyjnym nieostrych sformułowań ze strony gwaranta (pozwanego) i w konsekwencji każdorazową odmową dokonania napraw fabrycznie zamontowanych urządzeń objętych gwarancją.

Należy również wskazać, iż żadne z zawartych we wzorcu postanowień (także to podlegające ocenie w niniejszej sprawie) nie wskazuje, w jakim terminie kupujący może spodziewać się odpowiedzi gwaranta w sprawie udzielnie zgody lub jej braku na dokonanie zaproponowanych zmian czy montażu urządzeń. Brak takiej informacji może wywoływać po stronie kupującego poczucie niepewności i pewnego „zawieszenia” w powziętych już zamiarach. Natomiast w przypadku braku jakiejkolwiek odpowiedzi ze strony gwaranta, bądź zwlekanie z jej udzieleniem, może wpływać na dalsze postępowanie kupującego (konsumenta), które w konsekwencji może okazać się dla niego niekorzystne.

W omawianym przypadku konsument jest narażony na nieprzewidywalne decyzje gwaranta, bez możliwości zweryfikowania ich zasadności w oparciu o jakiekolwiek obiektywne kryteria czy punkty odniesienia. Skoro wyłącznie gwarant (w tym przypadku pozwany) jest uprawniony do wyrażania zgody na dokonanie przez kupującego (konsumenta) zmian w pojeździe i tylko od jego subiektywnej oceny zależy , czy zaistniały przesłanki do zastosowania tej klauzuli, to należy uznać, że postanowienie to uprawnia pozwanego do wiążącej interpretacji umowy. Należy wskazać, iż zaskarżone postanowienie, zawarte w stosowanym przez pozwanego wzorcu „Gwarancja” nie podlega indywidualnym uzgodnieniom między stronami. Należy zatem przyjąć, iż kupujący (konsument) nie ma realnego wpływy na jego treść. Przedmiotowe postanowienie wzorca umowy wypełnia zatem przesłanki art. 385 ¹§ 1 zd. 1 kc, a w szczególności zapis ten odpowiada klauzuli niedozwolonej wskazanej w art. 385 ³ pkt 9 kc zgodnie, z którym w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy.

Co do zasady, Sąd podziela stanowisko pozwanego, że gwarancja (art. 577 kc) ma charakter dobrowolny, nieodpłatny i co do zasady ma na celu polepszenie sytuacji kupującego. Jednakże decydując się na wprowadzenia takiego wzorca umowy do obrotu z konsumentami, kontrahent (przedsiębiorca) powinien czuwać nad tym, czy zawarte w nim postanowienia nie kształtują praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z prawem oraz czy de facto w sposób rażący nie naruszają interesów konsumenta.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy uznając, iż kwestionowane postanowienie wzorca umownego stosowanego przez pozwanego spełnia przesłanki klauzuli niedozwolonej (art. 385 ¹ § 1 kc), na podstawie art. 479 ⁴² § 1 kpc zakazał jego wykorzystywania w obrocie z udziałem konsumentów.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie o art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na przyznane stronie powodowej koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 360 zł - ustalone na podstawie § 14 ust. 3 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163. poz. 1349 ze zm.), w zw. z §2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 stycznia 2013r. zmieniającego ww. Rozporządzenie.

O obciążeniu pozwanego stałą opłatą sądową od pozwu orzeczono na podstawie art. 26 ust.1 pkt 6 w zw. z art. 113 ust. 1 oraz art. 96 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167 poz. 1398 ze zm.).

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej zarządzono na podstawie art. 479 ⁴⁴ kpc.

SSO Witold Rękosiewicz