Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Agnieszka Rafałko
Protokolant:	Stażysta Tomasz Sodel

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2020 r. w Warszawie, na rozprawie

sprawy z powództwa K. N.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  Zasądza od Banku (...) SA z siedzibą w W. na rzecz K. N.:

a)  kwotę 224.627,48 (dwieście dwadzieścia cztery tysiące sześćset dwadzieścia siedem i 48/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczony od dnia 28 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  kwotę 50.246,60 (pięćdziesiąt tysięcy dwieście czterdzieści sześć i 60/100) CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczony od dnia 28 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty.

2.  W pozostałym zakresie powództwo oddala.

3.  Zasądza od Banku (...) SA z siedzibą w W. na rzecz K. N. kwotę 11.817,00 (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 10.800,00 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

III C 878/17

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 12 listopada 2020r.

Pozwem z dnia 26 czerwca 2017 r. (data prezentaty) powódka wniosła o:

1.  zasądzenie od pozwanego na jej rzecz łącznej kwoty 224.627,48 zł., na które składają się:

- kwota 179.557,64 tytułem całych rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych na rzecz powoda w walucie PLN od dnia 11 sierpnia 2007 roku do dnia 11 stycznia 2013 roku

- kwota 20.013,24 złotych tytułem składek na ubezpieczenie na życie, uiszczonych przez powoda od dnia 11 lipca 2007 roku do dnia 5 czerwca 2017 roku,

- kwota 14.620,00 - złotych tytułem składek na ubezpieczenie kredytów zabezpieczanych hipotecznie, tzw. Ubezpieczenie pomostowe,

- kwota 4.324,00- złotych tytułem składek na ubezpieczeni nieruchomości,

- kwota 6.094,60 złotych tytułem prowizji od udzielonego kredytu;

2.  zasądzenie kwoty 50.246,60 CHF tytułem całych rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych na rzecz powódki w walucie CHF od dnia 11 lutego 2013 roku do dnia 12 czerwca 2017 roku, ewentualnie 186.432,48 złotych jako roszczenie ewentualne wobec roszczenia o 50.246,60 CHF, w przypadku uznania przez sąd iż powódka nie może dochodzić roszczenia w walucie CHF i zamiast tego winien żądać roszczenia w walucie PLN, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu świadczenia nienależnie pobranego .

Argumentując swoje stanowisko powódka wskazała, że dochodzi od pozwanego zwrotu niesłusznie pobranych przez pozwanego kwot wskazanych w powództwie jako nienależnego świadczenia, o którym mowa w art. 410 Kodeksu cywilnego w związku z zawartą w dniu 9 lipca 2007 roku umową kredytu hipotecznego nr (...). W ocenie powódki w umowie z dnia 9 lipca 2007 roku zawarte są klauzule niedozwolone, które dotyczą przeliczenia wypłaconej pozwanemu kwoty kredytu w złotych polskich do CHF według kursu walut zgodnego z Tabelą Kursu Walut Obcych, obowiązującej w Banku (...) na dzień uruchomienia kredytu (§2 ust. 2 umowy o kredyt hipoteczny z dnia 9 lipca 2007 roku - k.94), a także ustalenia sposobu spłaty kredytu w ten sposób, że wysokość każdej miesięcznej raty uiszczana jest przez powódkę w złotych polskich, po przeliczeniu kwoty wyrażonej w CHF według Tabeli Kursu Walut Obcych pozwanego obowiązującej w dniu płatności danej raty (§7 ust. 1 umowy o kredyt hipoteczny z dnia 9 lipca 2007 roku - k.95).

Powódka wskazała, że abuzywność postanowień umownych jest przesądzona w sprawie, w związku z wyrokiem wydanym przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeciwko pozwanemu (sygn.. akt XVII Amc 426/09) oraz uchwałą wydaną w składzie siedmiu sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 roku (sygn. akt III CZP 17/15). Nadto powódka wskazała, że umowa kredytu jest sprzeczna z ustawą, gdyż została skonstruowana z naruszeniem, ewentualnie obejściem art. 69 ust. 1 Prawa bankowego. Powódka w uzasadnieniu zaznaczyła również, że złożyła oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli wobec błędnego wyliczenia w niej całkowitego kosztu kredytu oraz rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, a w konsekwencji podniosła zarzut nieważności względnej umowy (uzasadnienie pozwu k. 6 – 8).

Bank (...) S.A. z siedzibą w W. odpowiedzią na pozew z dnia 12 września 2017 r. (data prezentaty k.495) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie, w jakim powód dochodzi roszczenia o zapłatę z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w związku z uiszczeniem na rzecz Banku kwot pieniężnych na poczet rat kredytowych (kapitałowo odsetkowych przed dniem 28 czerwca 2014 roku), ewentualnie rat odsetkowych przed dniem 28 czerwca 2014 roku). Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie, w jakim powód dochodzi zapłaty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w związku z uiszczeniem na rzecz Banku kwot pieniężnych na poczet składek z tytułu ubezpieczenia od ryzyka od ognia i innych zdarzeń dotyczących nieruchomości oraz składek z tytułu ubezpieczenia na życie przed dniem 28 czerwca 2014 roku.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, że zakwestionowane przez powódkę klauzule nie stanowią niedozwolonych klauzul umownych w rozumieniu art. 358 ¹ Kodeksu cywilnego, a tym samym klauzule te jak cała umowa kredytowa wiążą strony. Pozwany wskazał, że dopuszczalność (legalność) kredytu indeksowanego do waluty obcej wynika wprost z przepisów prawa, m.in. z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, a fakt, że umowa kredytowa została sporządzona przed dniem wprowadzenia przez ustawodawcę art. 69 ust. 2 pkt 4a Prawa bankowego nie powinno być interpretowane w ten sposób, że umowa taka była niedozwolona. Pozwany zaznaczył, że kwestionowane przez powódkę klauzule umowy kredytowej i regulaminu zostały indywidualnie uzgodnione. W szczególności klauzule umowne dotyczące indeksacji udzielonego kredytu i ustalenia kursu kupna i sprzedaży CHF nie zostały powódce narzucone przez Bank lecz ich zastosowanie w umowie łączącej pozwany Bank i powódkę były wynikiem consensusu osiągniętego przez strony umowy. Pozwany wskazał również, że dochował należytej staranności w tym, by jego klienci, w tym także powódka, zostali należycie poinformowani o ryzyku zmian kursów walut mogącym mieć znaczący wpływ na wysokość obciążeń kredytobiorców w toku spłaty kredytu.

Pozwany wskazał, że integralną część umowy stanowi cennik kredyt hipoteczny/pożyczka hipoteczna (k.623) oraz regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A (k. 613). Powódka udzieliła pełnomocnictwa pozwanemu m.in. do pobierania z jej rachunku bankowego środków pieniężnych z zaliczeniem ich na spłatę wymagalnych zobowiązań z tytułu kredytu, odsetek, prowizji i innych opłat. Powódka wyraziła zgodę, aby przy pobieraniu środków pieniężnych z jego rachunku Bank (...) S.A. stosował kursy zgodnie z obowiązującą w Banku Tabelą Kursów Banu (...)S.A. w dniu pobrania środków pieniężnych z rachunku (k. 626). Bank przekazał powódce informację o ryzyku kursowym, albowiem powódka wraz z wnioskiem kredytowym otrzymała pismo: „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej co potwierdziła własnoręcznym podpisem (§ 5 ust. 3 umowy z dnia 9 lipca 2007 roku k. 95, pismo k. 608) W informacji o ryzyku kursowym zaprezentowany został również przykład obrazujący, jak kształtować się będzie rata kredytu w przypadku zmiany kursu waluty lub stóp procentowych. Pozwany odwołał się również do mechanizmu indeksacji oraz źródeł finansowania. Wskazał, że w związku z wejściem w życie ustawy antyspreadowej, wprowadzającej zasadę, zgodnie z którą w przypadku umowy o kredyt denominowany bądź indeksowany do waluty obcej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłat rat bezpośrednio w tej walucie. Wskazał również, że powódka w związku z brzmieniem § 8 pkt. 4 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w banku (...) S.A. (k.618), od samego początku obowiązywaniu umowy kredytowej miała możliwość wprowadzenia do umowy postanowień, w oparciu o które kredyt byłby przez nią spłacany bezpośrednio w CHF. W dalszej części swojego wywodu pozwany zaznaczył, że postanowienia umowy były indywidualnie uzgodnione z powódką. Wskazał, że sporne klauzule nie mogę być uznane za abuzywne z tego względu, że określają główne świadczenia stron i są sformułowane w sposób jednoznaczny. Klauzule określają rodzaj kredytu hipotecznego - kredyt walutowy, jest to więc zasadnicze, fundamentalne świadczenie główne, stanowiące istotę Umowy. Pozwany wskazał również, że wbrew twierdzeniom pozwu, w realiach niniejszej sprawy nie są spełnione przesłanki sprzeczności z naturą stosunku prawnego i art. 353 ^{( 1)} kodeksu cywilnego.

Pozwany uzasadniając zarzut przedawnienia, wskazał, że miesięczne raty uiszczane przez stronę powodową są świadczeniami okresowymi w związku z czym przedawniają się w terminie trzech lat (odpowiedź na pozew k.495-573).

Pismem z dnia 17 kwietnia 2020 r. powódka obok dochodzone kwoty wniosła o również o stwierdzenie nieważności umowy będącej przedmiotem niniejszego postępowania. Wystąpiła również z roszczeniami ewentualnymi (pismo k. 1327 i nast.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Bank (...) S.A. z siedzibą w W. prowadzi działalność m. in. W zakresie pośrednictwa pieniężnego, holdingów finansowych, finansową działalność usługową z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych, działalność maklerską związaną z rynkiem papierów wartościowych i towarów giełdowych, działalność agentów i brokerów ubezpieczeniowych, działalność związaną z zarządzaniem funduszami (wydruk KRS k.577-583).

W dniu 9 lipca 2004 roku powódka złożyła wniosek kredytowy na zakup lokalu mieszkalnego. Wnioskowana całkowita kwota kredytu wynosiła 605.000,00 zł. We wniosku kredytowym powódka dokonała wyboru waluty wskazując na CHF. Okres kredytowania powódka określiła na 360 miesięcy (wniosek k.586-588).

W dacie złożenia wniosku powódka posiadała wykształcenie niepełne wyższe (politologie/realizacja filmowo-tv).

Powódka planowała założenie rodziny i chciała kupić mieszkanie w związku z tym z polecenia znajomego trafiła do doradcy, który zarekomendował jej bank (...) jako bank solidny i taki, który miał dobre warunki kredytowe. Kredyt miał zostać przeznaczony na całość planowanej inwestycji ponieważ powódka nie miała wkładu własnego. Bank (...) zaproponował powódce kredyt w CHF ze względu na brak zdolności kredytowej w złotówkach ( zeznania powódki k.1217-1218).

Z parametrów wyjściowych symulacji wynikało, że powódka posiada zdolność kredytową przy wysokości raty w PLN – 3.481,46 zł oraz przy wysokości raty CHF – 3.024,64

(parametry wyjściowe symulacji k. 609).

Powódka otrzymała zapewnienie od pozwanego Banku, że kurs CHF jest walutą stabilną. Powódka była na dwóch spotkaniach w Banku, które miały na celu zawarcie umowy. Na pierwszym spotkaniu powódka złożyła wniosek kredytowy a na drugim otrzymała już podpisaną umowę. Wcześniej nie miała możliwości zapoznania się z umową jak również z innymi dokumentami, w tym również z regulaminem ( zeznania powódki k.1217-1218).

W dniach 26 czerwca 2007 r. i 5 lipca 2007 roku pozwany rozpatrzył wniosek kredytowy powódki, wydając pozytywną decyzję kredytową (decyzja kredytowa k.598-599 i 603-604).

W dniu 9 lipca 2007 r. pomiędzy stronami została zawarta umowa kredytu hipotecznego nr (...), na mocy której Bank udzielił powódce kredytu indeksowanego do CHF. Integralną część umowy stanowiły: regulamin, dyspozycja wypłaty kredytu, pełnomocnictwo do wykonywania czynności w imieniu kredytobiorcy, cennik (dowód: umowa k.94-96).

Kwota kredytu opiewała na 609.459,93 zł. Kredyt został poddany indeksacji do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy (§ 2 ust 2 umowy).

Stosownie do § 2 ust 3 i 4 umowy, celem kredytu był zakup mieszkania w budowie od dewelopera o powierzchni 74,24 m2, znajdującego się w W. przy ulicy (...)
i refinansowanie kosztów poniesionych na cele mieszkaniowe (§2 ust 3 i 4 Umowy).

Okres kredytowania został określony na 360 miesięcy (§ 2 ust 6 Umowy). Kredyt oprocentowany został według zmiennej stopy procentowej. W przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych, co oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wzrośnie oprocentowanie kredytu i wysokość miesięcznej raty kapitałowo- odsetkowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 4.1000 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3 M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.4000 p.p., stałej w całym okresie kredytowania. Oprocentowanie kredytu miało ulegać zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (§ 6 Umowy).

Kredytobiorca oświadczył, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymał pismo "Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej" i zapoznał się z nim (§ 5 ust. 3 umowy).

W § 7 ust. 1 umowy kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...) S.A. W myśl § 7 ust. 2 umowy, kredyt będzie spłacany w 360 ratach miesięcznych, w tym 20 rat obejmujących odsetki w okresie karencji spłaty kredytu oraz 340 równych rat miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz równą część raty kapitałowej. Spłata kredytu następować będzie poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy (ust. 2 i 3 § 7 umowy). Spłaty rat odsetkowych lub kapitałowo-odsetkowych będą następować w tym samym dniu miesiąca, w jakim miała miejsce wypłata kredytu lub pierwszej jego transzy, począwszy od miesiąca następnego po wypłacie środków kredytu. Ostatnia rata spłaty kredytu ma charakter raty wyrównującej, co oznacza, że służy rozliczeniu całości zobowiązania kredytobiorcy względem banku (ust. 4 i 5 § 7 umowy).

Na zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami, kredytobiorca ustanowił: hipotekę kaucyjną do kwoty 1.036.081,88 zł na nieruchomości położonej w W. przy ulicy (...), dla którego miała zostać założona księga wieczysta, cesję na rzecz Banku praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości oraz cesję praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorcy (§ 9 Umowy).

Zgodnie z § 12 ust. 1 umowy, całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy został określony na 488.469,99 zł.

Integralną część umowy stanowił regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. (k.613-622).

W regulaminie w § 2 punkt 19 zdefiniowany został „kredyt w walucie” obcej „jako kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku”. Zgodnie z § 3, kredyt udzielony jest w PLN. Kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku tabeli kursów walut obcych. W § 3 ust. 9 regulaminu wskazano, że kwota wnioskowanego kredytu nie może być niższa niż 20.000,00 PLN w przypadku kredytu hipotecznego, pożyczki hipotecznej, kredytu konsolidacyjnego i 50.000,00 PLN w przypadku kredytu hipotecznego biznes.

Stosownie do § 5 ust. 16 regulaminu, w przypadku kredytu w walucie obcej:

1) wnioskodawca we wniosku o udzielenie kredytu określa kwotę kredytu w złotych polskich z zaznaczeniem waluty wnioskowanego kredytu,

2) kredyt jest kredytem indeksowanym do walut wymienialnych i jest udzielany w złotych polskich. W umowie kredytowej kwota kredytu jest określona w PLN,

3) uruchomienie środków z kredytu następuje w sposób określony w dyspozycji uruchomienia kredytu, po jej akceptacji przez Bank.

W § 6 regulaminu zapisano, że kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, na podstawie stopy referencyjnej powiększonej o marżę zgodnie z umową kredytu. Odsetki są naliczane za każdy dzień od salda zadłużenia, przy założeniu, że rok ma 360 dni, a każdy miesiąc 30 dni. W przypadku zmiennej stopy procentowej zmiana oprocentowania kredytu następuje według zasad określonych w umowie kredytu. W ust. 4 wskazano, że w indywidualnych przypadkach bank zastrzega sobie prawo do zmiany wysokości marży przy podejmowaniu decyzji kredytowej, a w ust. 5, że odsetki płatne są razem z miesięcznymi spłatami raty kredytu (§ 6 Regulaminu k. 616).

W § 7 regulaminu wskazano, że kredytobiorca zobowiązuje się zapłacić wszelkie opłaty i prowizje należne bankowi w związku z zawarciem umowy kredytu określone w cenniku i zwrócić wszelkie koszty poniesione przez bank w związku z realizacją umowy kredytu, w tym związane z ustanowieniem zabezpieczeń, w tym udzielenia Bankowi pełnomocnictwa (§ 7 ust. 1 i 2 Regulaminu). Składki z tytułu umów ubezpieczenia na życie oraz ubezpieczenia nieruchomości i/lub budowy należne zakładowi ubezpieczeń, z którym Bank zawarł umowę o współpracy, Bank pobiera co miesiąc, przy czym pierwsza składka pobierana jest w dniu wypłaty kredytu lub pierwszej transzy, a kolejne składki 5 dnia każdego miesiąca, poprzez automatyczne obciążenie rachunku w PLN kredytobiorcy, chyba że ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej (§ 7 ust. 3 Regulaminu). Prowizja od udzielenia kredytu płatna jest w dniu uruchomienia środków z kredytu na podstawie cennika obowiązującego w dniu złożenia wniosku, z zastrzeżeniem § 5 ust. 15 pkt 1 (§ 7 ust 4 Regulaminu).

Zgodnie z § 8 ust 4 regulaminu, w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej Kredytobiorca może zastrzec w umowie, iż Bank będzie pobierał ratę spłaty z rachunku w walucie, do jakiej kredyt jest indeksowany, o ile ten rachunek jest dostępny w aktualnej ofercie Banku. Zgodnie z § 9 ust. 4, w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. Od wymagalnego kapitału wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych.

W § 11 ust. 1 regulaminu przewidziano, że Bank na wniosek Kredytobiorcy może przewalutować kredyt. Zgodnie z § 13 ust. 4, w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej dla odnowienia zabezpieczeń kredytu stosuje się kurs sprzedaży dewiz obowiązujący w dniu odnawiania zabezpieczenia na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut obcych (regulamin stanowiący załącznik do Umowy, 613-622).

Zawierając umowę o kredyt powódka udzieliła pozwanemu pełnomocnictwa m.in. do pobierania z rachunku bankowego prowadzonego przez Bank (...) S.A. środków pieniężnych z zaliczeniem ich na spłatę wymagalnych zobowiązań z tytułu kredytu, odsetek, prowizji i innych opłat, w przypadku opóźnienia względnie zwłoki ze spłatą tych zobowiązań w wysokości wynikającej z umowy o kredyt hipoteczny (k.626- pełnomocnictwo).

W dniach kolejno 26 lutego 2010 roku, 11 stycznia 2013 roku, 25 lipca 2013 roku oraz 28 lipca 2016 r., powódka zawarła z pozwanym aneksy do umowy. Wprowadzono między innymi zapis, że „kurs wymiany walut obcych, na podstawie którego przeliczane są na złote polskie zobowiązania Kredytobiorcy wyrażone w walucie obcej, podawany jest w Tabeli Kursów Walut Obcych Banku. Podstawą do ustalenia kursów kupna i sprzedaży zawartych w Tabeli Kursów Walut Obcych jest kurs Bazowy, stanowiący średnią arytmetyczną z ofert kupna i ofert sprzedaży tej waluty oferowanych przez profesjonalnych uczestników rynku walutowego i podanych na stronie serwisu R. w chwili tworzenia Tabeli Kursów Walut Obcych. Wartości kursu kupna i wartości kursu sprzedaży z Tabeli Kursów Walut Obcych mogą odbiegać od kursu bazowego o nie więcej niż 10% (…)„. Natomiast § 7 ust. 1 i 3 regulaminu zmieniono w ten sposób, że spłaty rat kredytu oraz przedterminowa spłata pełnej lub częściowej kwoty kredytu będzie dokonywana przez Kredytobiorcę w walucie obcej, do której kredyt jest indeksowany lub denominowany (...)” (aneksy k.660-664).

W dokumencie „informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej”, opisano ryzyko zmian kursowych walutowych. W zakresie ryzyka zmian stóp procentowych wskazano, że zarówno w przypadku kredytów złotowych jak i walutowych oprocentowanych w oparciu o zmienną stopę procentową Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych. Wskazano, że oprocentowanie składa się ze stałej marży i zmiennej stopy referencyjnej w zależności od waluty kredytu i zmienia się co kwartał. Bank ustalając stawkę oprocentowania uwzględnia wysokość stopy referencyjnej z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego kolejny kwartał kalendarzowy. Wskazano, że wysokość stopy referencyjnej ustalana jest nie przez Bank lecz na rynku międzybankowym. W przedmiotowym dokumencie została zamieszczona tabela, która przedstawiała przykładowy wpływ zmiany stopy procentowej oraz kursu waluty na wysokość raty kredytu.

W informacji znajdowało się również oświadczenie, że powódka zapoznała się z powyższą informacją, oraz że w pierwszej kolejności przedstawiono jej ofertę w PLN, z której zrezygnowała. Oświadczenie to zostało podpisane przez powódkę (informacja k.608).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wymienione uprzednio dokumenty, których wartości dowodowej strony nie kwestionowały oraz na podstawie zeznań powódki. Sąd nie znalazł podstaw, aby odmówić im wiarygodności. Podkreślić należy, że orzeczenia sądów powszechnych dołączone do pism procesowych, nie stanowiły materiału dowodowego, w oparciu o który Sąd ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie. Stanowiły one wyłącznie wzmocnienie argumentacji strony je przedstawiającej, rozwinięcie zajętego w sprawie stanowiska.

Jako nie mające waloru dowodowego Sąd potraktował szereg dokumentów złożonych w sprawie przez obie strony. Są to dokumenty lub informacje przedstawiające czyjeś stanowisko w przedmiocie kredytów indeksowanych i denominowanych (artykuły, opinie itp.), które nie mogły być podstawą ustaleń faktycznych Sądu w sprawie niniejszej.

Sąd pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków M. R., J. C. i K. M., wskazując, iż teza dowodowa wskazana dla świadków nie odnosiła się wprost do spornej umowy łączącej strony postępowania. Dotyczyła faktów, które w ocenie Sądu bądź nie miały znaczenia w sprawie, jako nie mające wprost odzwierciedlania w umowie, bądź nie mogły stanowić o dochowaniu przez pozwanego procedur przy zawieraniu umowy, jako że świadkowie nie brali udziału w jej zawarciu.

Wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka S. B. został ostatecznie cofnięty.

Sąd pominął wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego do spraw bankowości, finansów i rachunkowości lub ekonomii zawarty w odpowiedzi na pozew, a zmierzający do dokonania oceny konstrukcji kredytu indeksowanego oraz zasad ustalania tabeli kursów przez pozwany bank. Zdaniem Sądu, ocena prawna umowy kredytu łączącej strony nie wymagała bowiem dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy posiadania wiadomości specjalnych, zwłaszcza zaś w kontekście oceny postanowień wprowadzających do umowy mechanizm indeksacji oraz odnoszących się do kursu waluty przeliczeń związanych z umową przez pryzmat przepisów prawa. Co więcej, należy wskazać, że fakty o charakterze ogólnym, związane z oprocentowaniem kredytów indeksowanych do CHF na rynku polskim, ryzykiem związanym z wahaniami kursów walut, sposobami zabezpieczenia przez bank przed ryzykiem walutowym w związku z koniecznością domknięcia pozycji walutowej, ustalenia rynkowego charakteru kursów stosowanych przez pozwanego, brakiem korzyści po stronie banku, a w efekcie zmiany kursu waluty czy metod ewidencjonowania - także nie miały dla dokonania tej oceny znaczenia.

Oceniając treść zeznań powódki, Sąd miał przede wszystkim na względzie subsydiarność dowodu w tym zakresie wynikającą z art. 299 k.p.c. jak i fakt, iż z oczywistych względów powódka była zainteresowana uzyskaniem konkretnego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Niemniej jednak relacja przedstawiona przez powódkę była co do zasady wiarygodna. Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd nie znalazł podstaw, aby nie dać wiary zeznaniom powódki dotyczącym okoliczności zawarcia umowy kredytu. Powódka wskazała, że nie było żadnych możliwości negocjacji umowy, a pracownicy banku sugerowali, że jest to korzystna oferta. Powódka wskazała, że pracownik banku poinformował ją o tym, że nie ma możliwości uzyskania kredytu w walucie polskiej. Powódka była na dwóch spotkaniach w banku – pierwszym, na którym złożyła wniosek o kredyt oraz drugim, na którym podpisała umowę.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Przechodząc do rozważań merytorycznych należy wskazać, że pozwana niewątpliwie miała status przedsiębiorcy w rozumieniu tak przepisów kodeksu cywilnego jak i ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, zaś powódka była konsumentem w rozumieniu przepisów wskazanych ustaw. Umowa kredytu nie została przez powódkę zawarta w związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą lub zawodową, środki z umowy kredytu posłużyć miały i faktycznie wykorzystane zostały na zaspokojenie jej potrzeb mieszkaniowych.

W ocenie Sądu nie sposób było podzielić argumentacji strony powodowej, by postanowienia umowy kredytu były sprzeczne z treścią art. 69 ustawy Prawo bankowe. Sąd nie podziela twierdzeń, jakoby umowa była sprzeczna z prawem, zmierzała do obejścia prawa lub też była sprzeczna z naturą umowy kredytu bankowego, czy też była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zasadnicze elementy stosunku prawnego w postaci umowy kredytu bankowego zostały nakreślone w art. 69 Prawa bankowego. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu obowiązującym na dzień zawarcia umowy: „Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu” (ust. 1). „Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy; 2) kwotę i walutę kredytu; 3) cel, na który kredyt został udzielony; 4) zasady i termin spłaty kredytu; 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany; 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu; 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu; 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych; 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje; 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy” (ust. 2).

W ocenie Sądu umowa o kredyt zawarta miedzy stronami wypełniała dyspozycję art. 69 ust. 1 i 2 cytowanej ustawy. Z jej treści wynikało jednoznacznie, że pozwany zobowiązuje się oddać powódce jako kredytobiorcy na czas oznaczony kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel. Umowa ta określała kwotę i walutę kredytu. Literalna treść umowy wskazywała, że jest to kwota w złotych polskich - w § 2 ust. 1 umowy kwotę kredytu określono na 609.459,93 PLN.

Zaznaczenia wymaga, że o tym, iż walutą kredytu był PLN świadczy nie tylko kwota kredytu wskazana jednoznacznie w umowie w PLN, ale także sformułowanie zawarte w § 2 ust. 2 in fine o treści: „zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej”. Co więcej, również treść Regulaminu obowiązującego w dacie zawarcia spornej umowy przemawiała za przyjęciem, że kredyt udzielony powódce był kredytem złotowym, a mianowicie w § 2 zawierającym definicje pojęć w punkcie 18 wskazane zostało, że kredyt w walucie obcej to kredyt udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku, w § 3 ust. 1 stanowiąc zaś, że kredyt udzielony jest w PLN, a jedynie może być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych. Również kwoty wnioskowanego kredytu miały być wyrażone w PLN (§ 3 ust. 2). Wreszcie zwrócić uwagę należało na brzmienie § 9 regulaminu, w którym wskazano, że w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej, bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut obcych. Od wymagalnego kapitału wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych.

W ocenie Sądu zastosowany w umowie mechanizm indeksacji nie zmieniał kwoty i waluty kredytu wyrażonej w PLN, a stanowił jedynie klauzulę przeliczeniową, mocą której strony ustaliły, że zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej w dniu uruchomienia kredytu, a zatem z chwilą wykonania zobowiązania banku do wypłaty kredytu, co nastąpi w złotych polskich, zostanie przeliczone na walutę obcą - CHF i kredytobiorca będzie zobowiązany do dokonania spłaty kredytu w wysokości wynikającej z tak dokonanego przeliczenia i w ratach ustalonych w CHF. Wyraźnie na taki cel zastosowania mechanizmu indeksacji wskazywały wyżej przytoczone postanowienia regulaminu kreującego stosunek prawny między stronami, jak i § 7 ust. 1 umowy dotyczący spłaty kredytu, który stanowił, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 - w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...)S.A.

W ocenie Sądu wprowadzenie do umowy postanowienia przewidującego mechanizm indeksacji nie było sprzeczne z treścią art. 69 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo Bankowe.

Podzielić należało w tym względzie stanowisko wyrażane w orzecznictwie, że jeżeli kwota kredytu jest powiązana z kursem waluty obcej, dopuszczalne jest zgodnie z art. 358 k.c., aby wypłata i spłata kredytu następowała walucie polskiej albo w tej walucie, przy czym jeśli dotyczy to wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania pieniężnego, nie powoduje zmiany waluty wierzytelności. Wniosek taki ma zastosowanie do umów z właściwie sporządzoną klauzulą waloryzacyjną (indeksacyjną, denominacyjną, tak wyrok SN z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14, z dnia 29 października 2019 r. IV CSK 309/18).

Zdaniem Sądu, strony umowy kredytu, korzystając z zasady swobody umów wyrażonej art. 353 ¹ k.c., mogły w umowie zawrzeć postanowienia różnicujące walutę kredytu w zakresie zobowiązania banku wypłacającego kredyt i walutę zobowiązania kredytobiorcy – walutę kredytu do spłaty. Podkreślenia wymaga, że treść art. 69 ustawy Prawo bankowe w dacie zawarcia spornej umowy nie kreowała bezwzględnie obowiązującej normy prawnej, z której wynikałoby, że waluta kredytu winna być tożsama w zakresie waluty wypłaty i spłaty kredytu. Sąd orzekający w pełni podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z 22 stycznia 2016 roku, sygn. I CSK 1049/14, w którego uzasadnieniu jednoznacznie opisano konstrukcję i dopuszczalność umowy kredytu indeksowanego. W szczególności Sąd Najwyższy stwierdził, że jest to umowa na podstawie której „ Bank wydaje kredytobiorcy określoną sumę kredytową w złotych, przy czym jej wysokość jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty (np. euro) w dniu wydania (indeksowanie do waluty obcej po cenie kupna). Ustalenie takie następuje też w celu określenia wysokości rat kredytowych, do których kredytobiorca będzie zobowiązany w okresie trwania stosunku kredytowego. W dniu płatności konkretnych rat taka rata jest przeliczana zgodnie z umową na złote stosownie do kursu danej waluty, tj. po kursie jej sprzedaży kontrahentowi banku. (…) mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art.353 1 k.c. w związku z art. 69 Prawa bankowego).

Wreszcie odwołać się należy do art. 4 Ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165, poz. 984), zgodnie z którym, w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b Prawa bankowego, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone - do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Przepis ten reguluje kwestie intertemporalne związane z jej stosowaniem i wprost potwierdza, że co do zasady zawieranie umów kredytu indeksowanego było przed wprowadzeniem ww. Ustawy dopuszczalne.

W ocenie Sądu z powyżej zacytowanych przepisów wyraźnie wynika dopuszczenie przez prawo kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty innej niż waluta polska. Takie rozwiązanie stanowi element umowy kredytu i tym samym nie pozbawia takiej umowy charakteru umowy kredytu bankowego. Tak ujęta umowa kredytu indeksowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego, nie narusza żadnego przepisu prawa, nie zmierza do obejścia prawa . Ustawa antyspreadowa stanowiła odpowiedź na potrzeby rynku kredytowego, który ukształtował się na szeroką skalę w takiej formie kredytowania. Skoro tak, nie sposób przyjąć, że tak ukształtowana forma prawna, usankcjonowana w 2011 r., była niedopuszczalna w okresie wcześniejszym. Takie rozumowanie prowadzi do zanegowania obecnej regulacji w zakresie kredytów indeksowanych, wynikającej z Prawa Bankowego, począwszy od 2011 r. W związku z tym Sąd nie podzielił zarzutu powódkę dotyczącego nieważności umowy jako sprzecznej z art. 69 Prawa bankowego.

Finalnie Sąd dokonał oceny postanowień umowy poprzez pryzmat art. 385 ¹ § 1 - 3 k.c., w efekcie czego uznał, że poniżej wskazane postanowienia umowy nie wiążą powódki:

1.  § 2 ust. 2 umowy o treści „Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy,

2.  § 7 ust. 1 o treści: „kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...)S.A. Jak również.”,

3.  § 8 ust. 3 regulaminu o brzmieniu: „w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty”.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Jak wyżej wskazano, powódka zawierając umowę miała status konsumenta,
a pozwany przedsiębiorcy. Powódka w czasie podpisania umowy miała wykształcenie niepełne wyższe. Uwzględniając charakter wykonywanej przez powódkę działalności zawodowej, pozostającej bez związku z bankowością, brak było w ocenie Sądu podstaw do stosowania wobec niej podwyższonego miernika staranności. W orzecznictwie wyrażono pogląd, że przy wykładni wzorców umownych ze względu na ich funkcję standaryzacyjną stosować należy metodę obiektywną, a za miarodajny uznawać należy sens dostępny dla typowego adresata wzorca (wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2007 r., I CSK 27/07).

Z przywołanego wyżej przepisu art. 385 ¹ k.c. wynika zatem, że aby uznać postanowienie umowne za niedozwolone powinny zostać spełnione następujące przesłanki:

⚫

postanowienie nie było indywidualnie uzgodnione (nie było negocjowane),

⚫

postanowienie nie dotyczy sformułowanych jednoznacznie głównych świadczeń stron,

⚫

w wyniku zawarcia w umowie tego postanowienia prawa i obowiązki konsumenta zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

⚫

doszło tym samym do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Stosownie do art. 385 ² k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Unormowania zawarte w art. 385 ¹ – 385 ³ k.c. mają charakter szczególny w stosunku do art. 58, art. 353 ¹ czy art. 388 kc. Stanowią implementację w polskim prawie postanowień dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich, co rodzi określone konsekwencje dla ich wykładni. Przede wszystkim musi ona prowadzić do takich rezultatów, które pozwolą urzeczywistnić cele dyrektywy. Sądy krajowe, stosując prawo wewnętrzne, zobowiązane są dokonywać jego wykładni w świetle brzmienia i celu rozpatrywanej dyrektywy, tak by osiągnąć przewidziany w niej rezultat, a zatem zastosować się do art. 288 akapit trzeci Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 2016-06-13, C-377/14).

Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia postanowień umowy została przez ustawodawcę bliżej określona w przepisie art. 385 ¹ § 3 k.c., który nakazuje uznać za nieuzgodnione indywidualnie „te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta”. Nadto ustawodawca wprowadził ułatwienie dla konsumenta, tj. domniemanie, że nie są indywidualnie uzgodnione te postanowienia, które zostały przejęte z wzorca zaproponowanego przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 zd. 2 k.c.). Ocena winna być zatem poprzedzona zbadaniem okoliczności związanych z procesem zawierania umowy.

W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy nie zostało wykazane przez pozwanego, na którym zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. spoczywał ciężar dowodzenia, by analizowane postanowienia umowy były postanowieniami uzgodnionymi indywidualnie ze stroną powodową. O indywidualnie uzgodnionym postanowieniu można mówić wtedy, gdy dane postanowienie powstało poprzez wspólne uzgodnienie jego treści przez konsumenta i przedsiębiorcę. Postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w myśl przepisu art. art. 385 ¹ § 1 k.c. nie jest postanowienie, którego treść konsument mógł negocjować, ale jest nim takie postanowienie, które rzeczywiście powstało na skutek indywidualnego uzgodnienia. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. To zatem, że powódka zdecydowała się podpisać umowę o określonym przez Bank brzmieniu przyjętym z wzorca, który ustalił i którym posługiwał się Bank, nie mogło stanowić o uznaniu, że doszło do indywidualnego uzgodnienia postanowień umowy między stronami w rozumieniu analizowanego przepisu.

W okolicznościach sprawy nie budziło wątpliwości Sądu, że powódka nie miała wpływu na kształt kwestionowanych postanowień. Od decyzji powódki zależało wyłącznie, czy zawrzeć umowę, w jakiej wysokości chciałaby zaciągnąć kredyt i na jaki okres. Postanowienia umowne znajdowały się we wzorcu umowy zaproponowanym przez Bank, który nie podlegał negocjacjom i w rzeczywistości nie był negocjowany.

Brak indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez stronę powodową postanowień umownych dotyczących indeksacji wynika już z samego sposobu zawarcia umowy, opartego o treść stosowanego przez bank wzorca umowy, oświadczenia o ryzyku oraz regulaminu. Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości marży banku wpływającej na ostateczne oprocentowanie czy pobranej prowizji (już stawka LIBOR wynikała z regulaminu i nie była negocjowana). Wpływ konsumenta musi mieć charakter realny, rzeczywiście zostać mu zaoferowany, a nie polegać na teoretycznej możliwości wystąpienia z wnioskiem o zmianę określonych postanowień umowy, która i tak nie ma szans na urzeczywistnienie woli potencjalnego kredytobiorcy. Nie stanowi indywidualnego uzgodnienia dokonanie wyboru przez konsumenta jednego z rodzaju umowy przedstawionej przez przedsiębiorcę.

W ocenie Sądu w oparciu o wniosek kredytowy i wydaną po jego rozpoznaniu decyzję kredytową pozwany sporządził, jak zresztą wynika z uznanych przez Sąd za wiarygodne zeznań powódki, umowę gotową do podpisu według obowiązującego w Banku wzoru
i przedstawił ją powódce na spotkaniu wyznaczonym na zawarcie tej umowy. Decyzja powódki co do zawarcia umowy zawierającej klauzulę indeksacyjną nie oznacza automatycznie, że klauzule te zostały z nią indywidualnie uzgodnione.

W efekcie Sąd przyjął, że analizowane postanowienia umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z powódką.

Kolejno Sąd dokonał oceny, czy postanowienia te mają charakter głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Zgodnie z umową kredytu będącą przedmiotem niniejszego postępowania, Bank zobowiązał się do oddania kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie sumy środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązał się do korzystania z tej kwoty i zwrotu wykorzystanej sumy wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty.

Zakres pojęcia „postanowień określających główne świadczenia stron musi być zawsze ustalany w konkretnym przypadku, z uwzględnieniem wszystkich postanowień oraz celu zawieranej umowy. Chodzi tu o określenie świadczeń decydujących o istocie związania stron umową, czyli o to, co dla stron umowy jest najważniejsze, elementów umowy kluczowych przedmiotowo. Przemawia za tym treść przepisu, która nie odnosi się do świadczeń „dotyczących głównych postanowień”, ale „określających” te postanowienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03). Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wydanym na gruncie art. 4 ust 2 Dyrektywy 93/13 - orzeczeniu z dnia 30 kwietnia 2014 r. sygn. C 26/13 (orzeczenie wstępne w sprawie Á. K. i H. R. v. (...)), „Za warunki umowy, które mieszczą się w pojęciu określenia głównego przedmiotu umowy w rozumieniu tego przepisu, należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę.”

W ocenie Sądu klauzulę indeksacyjną uznać należy za określającą podstawowe świadczenie w ramach zawartej umowy, charakteryzującą tę umowę. Postanowienia dotyczące indeksacji wprost to świadczenie określają. Analiza literalna zapisów umowy, okoliczności faktyczne związane z jej zawarciem wskazując na to, że zgodnie z intencją stron, przedmiotem umowy było pozyskanie przez powódkę kredytu w niezbędnej dla niej kwocie PLN. Osiągnięcie tego celu było możliwe jedynie przy wykorzystaniu kredytu wyrażonego walutą obcą. Powódka przekonana o tym, że nie ma zdolności kredytowej w PLN zawarła kredyt indeksowany do CHF. Niejako w zamian za to powódka przejęła na siebie ryzyko walutowe. Eliminacja klauzuli indeksacyjnej czyniłaby niemożliwym pozyskanie przez powódkę kredytu w PLN lub też tańszego kredytu. Powszechnie wiadomym jest, że taki kredyt był możliwy do uzyskania jedynie w przypadku kredytu indeksowanego do CHF. W związku z tym należy uznać, że klauzula indeksacyjna stanowiła conditio sine qua non umowy łączącej strony niniejszego postępowania. To zaś czyni klauzulę indeksacyjną postanowieniem umownych o charakterze głównego świadczenia stron.

W dalszej kolejności należało dokonać analizy sposobu sformułowania klauzuli indeksacyjnej w kontekście jej jednoznaczności. Postanowienie sformułowane jednoznacznie to takie, które wyrażono prostym i zrozumiałym językiem. Postanowienie niejednoznaczne, to takie, które nie jest dla konsumenta łatwo zrozumiałe. Sąd uznał, że analizowane postanowienie umowne było sformułowane niejednoznacznie w tej części, w jakiej odwołuje się do nieweryfikowalnego w dacie zawarcia umowy, arbitralnie ustalanego przez jedną ze stron umowy – Bank, kursu waluty bez określenia precyzyjnego działania mechanizmu wymiany waluty. W efekcie, skoro główne świadczenie strony powodowej w postaci kwoty kredytu do spłaty przy przyjęciu kursu ustalonego arbitralnie przez Bank nie zostało określone w sposób jednoznaczny, umożliwiało to dokonanie oceny postanowień umowy odnoszących się do ustalenia kwoty kredytu, a dokładnie kursu waluty pod kątem ich abuzywności.

W tym zakresie wskazania wymaga, że klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, jest klauzulą niedozwoloną. Jak wskazuje się w orzecznictwie, wymóg jednoznacznego i w sposób zrozumiały sformułowania postanowienia umowy, określany zasadą transparentności, wyraźnie wyodrębnia dwa elementy. Zrozumiałość dotyczy zarówno treści jak i formy wzorca, natomiast wymóg jednoznacznego jego sformułowania odnosi się wyłącznie do treści, zmierza do zapobiegania sformułowaniom, które mogą prowadzić do wieloznaczności tekstu. Zatem przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. jest spełniona tylko wtedy, gdy postanowienie wzorca nie budzi wątpliwości co do jego znaczenia, innymi słowy, gdy wynika z niego tylko jedna możliwa interpretacja dla przeciętnego, typowego konsumenta (por. wyroki SN: z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 313/12, z dnia 13 czerwca 2012 r., II CSK 515/11). Bez znaczenia jest natomiast okoliczność, czy przeciętny, typowy konsument, prawidłowo rozumiejący treść zawartego we wzorcu postanowienia, aprobuje, czy wręcz akceptuje tę treść, a więc czy podziela zawarte w niej stanowisko. Ta ostatnia okoliczność nie mieści się już w ustawowej przesłance sformułowania postanowienia wzorca, określającego główne świadczenia stron, w sposób jednoznaczny, wyartykułowanej w art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. (wyrok SN z dnia 10 lipca 2014 r, I CSK 531/13, z dnia 22 stycznia 2016 roku, CSK 1049/14).

W orzeczeniu C-186/16 TSUE przedstawił wykładnię art. 4 ust. 2 dyrektywy – odpowiadającej art. 385(1) §1 zd. 2 kc. Wymóg wyrażenia warunku umownego prostym
i zrozumiałym językiem oznacza, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe muszą zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. W tym względzie wymóg ów oznacza, że warunek dotyczący spłaty kredytu w tej samej walucie obcej co waluta, w której kredyt został zaciągnięty, musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacować – potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Zdaniem Sądu w realiach niniejszej sprawy, Bank nie sprostał temu obowiązkowi.

Jeśli chodzi o kwotę kredytu po indeksacji, zgodnie z umową została ona określona jako wynik przeliczenia na CHF wypłaconej kwoty kredytu według kursu kupna wymienionej waluty, zgodnie z tabelą kursów obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia kredytu. W umowie zawarto też postanowienie, że zmiana kursu waluty wpływa na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu i raty kapitałowo-odsetkowej. Natomiast jeśli chodzi o kwotę raty kredytu, miała być ona ustalona po przeliczeniu salda kredytu wyrażonego w CHF na złote polskie po kursie sprzedaży wymienionej waluty obcej przewidzianym w tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu płatności raty kredytu. Wskazanych postanowień nie można było uznać za jednoznaczne, gdyż odsyłały do nieokreślonych w umowie wielkości, a mianowicie kursów z tabel kursów walut obowiązujących w pozwanym Banku. Wielkości tych nie dawało się sprecyzować w świetle treści umowy, która nie wskazywała, w jaki sposób kursy sprzedaży i kupna z tabel Banku będą określane. W chwili zawarcia umowy powódka ani przedstawiciele Banku, którzy zawierali z nimi umowę, nie znali konkretnych wartości, jakie mogły się pojawić w tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu przeliczania kwoty kredytu na CHF, ani w dniach wyliczania kolejnych rat. Umowa nie wskazywała podstaw do ich określenia. Bez znaczenia z punktu widzenia powyższej oceny pozostają obecne próby dowodzenia przez Bank, że kurs CHF ustalany na potrzeby niniejszej umowy był w rzeczywistości kursem rynkowym i był ustalany według obowiązujących u pozwanego procedur. Nie zmienia to faktu, że umowa nie określała sposobu ustalania kursów waluty, a co za tym idzie kredytobiorca nie tylko nie miał na nie wpływu, ale też nawet wiedzy.

W dalszej kolejności należało przejść do ustalenia, czy klauzule umowne kwestionowane przez powódkę kształtowały ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy.

Dobre obyczaje to reguły postępowania niesprzeczne z etyką i moralnością. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można także uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania.

Pojęcie „interesów konsumenta” należy rozumieć szeroko - nie tylko jako interes ekonomiczny. Mogą wejść w grę aspekty takie jak: stracony czas, dezorganizacja toku życia, przykrość, zawód itp. Naruszenie interesów konsumenta, które jest wynikiem niedozwolonego postanowienia musi być rażące, a więc szczególnie doniosłe. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję wynikających z umowy praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2015 roku, I CSK 945/14; z dnia 29 sierpnia 2013 roku, I CSK 660/12).

W ocenie Sądu postanowienia umowy przewidujące stosowanie kursów wyznaczanych przez Bank, było niczym innym jak przypisaniem Bankowi uprawnienia do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń powódki. Dotyczyło określenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy w walucie CHF, do której spłaty jest zgodnie z postanowieniami umowy zobowiązany, jak i wysokości spłaty rat dokonywanych przez Kredytobiorcę w walucie PLN, wyrażonych w harmonogramie spłat w CHF. W ocenie Sądu, ww. postanowienia nie tylko kreowały po stronie Banku pełną dowolność w ustalaniu kursów waluty, ale jednocześnie pozbawiały powódkę możliwości dokonania weryfikacji prawidłowości zastosowanego sposobu ustalenia tych kursów. Powódka nie była w stanie ustalić, jak będzie się kształtowała kwota należnego do spłaty kredytu wyrażonego w CHF oraz wysokość poszczególnych rat kredytowych. Zagwarantowana przez Bank w umowie o kredyt hipoteczny możliwość arbitralnego ustalenia wymiaru tych obowiązków pozostających do dyspozycji Banku, pozwalała uznać wskazane postanowienia za kształtujące obowiązki powódkę w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami . Niemożliwe do zweryfikowania określenie sposobu ustalania kursów wymiany walut jest zaś dodatkowym, ukrytym wynagrodzeniem Banku, które może mieć dla kontrahenta niebagatelne znaczenie, a którego wysokość jest przez Bank określana w sposób dowolny (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17).

Sąd doszedł do wniosku, że pozwany przy zawieraniu umowy nie dopełnił obowiązków informacyjnych, albowiem konsument nie był w sposób jednoznaczny i czytelny poinformowany o wszelkich kosztach, jakie będzie musiał ponieść z tytułu zaciągniętego kredytu. Co więcej, poza jego kontrolą pozostawało także uprawnienie Banku do jednostronnego ustalania stosowanych kursów, które wpływały na wysokość środków pozostawionych do dyspozycji kredytobiorcy, czym wypełniono dyspozycję przepisu art. 385 ³ pkt 19 k.c. Z tych powódkę, powołane klauzule winny być uznane za abuzywne, tym bardziej, że doszło do naruszenia ekonomicznych interesów konsumenta poprzez umożliwienie drugiej, silniejszej i profesjonalnej stronie umowy wpływania na treść stosunku zobowiązaniowego, w toku jego wykonywania. Niewątpliwym zatem jest, że doszło do rażącej dysproporcji praw i obowiązków konsumenta w stosunku obligacyjnym ( vide wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 823/04).

Przed zawarciem umowy nie przedstawiano powódce jak tworzona jest tabela kursów walut obcych. Co więcej, nie przedstawiono również w sposób obrazowy mechanizmu działania indeksacji. Powódka w trakcie podpisywania umowy uzyskała informację, że jest to oferta bardzo atrakcyjna. Nie została pouczona, że zaciągając zobowiązanie w postaci kredytu indeksowanego do waluty obcej jest narażona na ryzyko zmiany kursów walutowych, konsekwencją czego jest ciągłe wahanie zarówno wysokości raty jak i wysokości zadłużenia. Co prawda powódce został doręczony dokument „informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej oparte na zmiennej stopie procentowej, jednakże uznać należy, że samo ogólnikowe pouczenie, że z zaciągniętym kredytem wiąże się ryzyko wynikające ze zmienności kursu waluty, do której kredyt indeksowano, bez wskazania, że ryzyko to nie jest w żaden sposób ograniczone nie mogło być uznane za wystarczające. Tabela z przykładem wpływu zmiany stopy procentowej zamieszczona we wskazanej informacji nie czyni prawidłowym pouczenia o ryzyku wynikającym ze zmienności kursu (przedmiotowa tabela odnosi się do kredytu w dużo mniejszej kwocie niż zaciągnięty przez powódkę). Za wprowadzające w błąd należy uznać pouczenie przedstawione przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między minimalnym a maksymalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. o 15,56%%. Pouczenie to sugeruje, że powódka winna liczyć się z możliwością zwiększenia zobowiązania o ok. 16 %, gdy tymczasem umowa nie zawierała żadnego ograniczenia kursowego. Ponadto przedmiotowa informacja dotyczy ryzyka zmiany kursu z okresu 12 miesięcy, zaś powódka zaciągnęła zobowiązanie na okres 360 miesięcy.

Ponadto w § 12 ust. 1 umowy określono koszty kredytu na kwotę 488.469,99 PLN. Samo oszacowanie kosztów na określoną kwotę, nawet z zaznaczeniem, że chodzi o całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy, należy uznać za mylące, gdyż ze wskazania kwoty kosztów wynika, że są one ograniczone. Tymczasem, z uwagi na konstrukcję umowy wynikającą z zastosowania indeksacji kredytu do waluty obcej, rzeczywisty całkowity koszt zaciągniętego przez powódkę kredytu był wielkością nie do przewidzenia i w żaden sposób nieograniczoną, gdyż zależną od kursu waluty, do której kwota kredytu została indeksowana, a który mógł się zmieniać w sposób nieograniczony.

Kwestionowane przez powódkę postanowienie umowne zawarte w § 2 ust. 2 umowy, w którym opisano mechanizm indeksacji kredytu do waluty obcej było poddane kontroli abstrakcyjnej i zostało uznane za abuzywne. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 14 grudnia 2010 r. (XVII AmC 426/09), apelacja od którego została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 października 2011 r. (VI ACa 420/11), wymieniona klauzula w brzmieniu: "Kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF/USD/EUR po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy" została uznana za niedozwolone postanowienie umowne. Następnie przedmiotowe postanowienie zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych pod nr 3179. Żadne okoliczności sprawy, ani kształt kwestionowanej przez powódkę umowy nie prowadził do wniosku, że wymienione postanowienie, włączone do przedmiotowej umowy, uznane za niedozwolone w trybie kontroli abstrakcyjnej utraciło abuzywny charakter.

Podobnie należało ocenić postanowienie umowne z § 7 ust. 1 umowy, w którym zapisano, że kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z tabelą kursów walut obcych w pozwanym Banku.

Wymienione postanowienia kształtowały prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, gdyż przyzwalały profesjonalnej stronie umowy na kształtowanie wysokości świadczenia kredytobiorcy w sposób dowolny, tj. poprzez ustalenie wysokości kursu waluty obcej. Klauzulą abuzywną jest postanowienie umowne zezwalające stronie (bankowi) na dowolne kształtowanie wysokości świadczenia drugiej strony. Takie postanowienie nie przestaje być niedozwolone tylko dlatego, że zostało wykorzystane ze stosunkowo niewielkim (kwotowo) pokrzywdzeniem kontrahenta. Niedozwolony charakter klauzuli i konieczność jej wyeliminowania z umowy wynika z nieakceptowalnego oddania jednej ze stron uprawnienia do określenia wysokości świadczenia drugiej strony, niezależnie od tego, czy strona zastrzegająca korzystne dla siebie świadczenie wykorzystała swą uprzywilejowaną pozycję tylko w umiarkowanym stopniu.

Za abuzywne należało również uznać postanowienie z § 2 ust. 2 umowy, przewidujące wyliczanie przez pozwany Bank kredytobiorcom wysokości rat celem spłacania kredytu w piśmie przesyłanym kredytobiorcom po uruchomieniu kredytu. Sprzeczne z dobrymi obyczajami jest takie ukształtowanie postanowień umowy, które pozwala przedsiębiorcy wskazywać konsumentowi wysokość jego świadczenia już po zawarciu umowy.

Takie ukształtowanie mechanizmu indeksacji, niejednoznacznego, stanowiącego źródło dodatkowego dochodu po stronie pozwanego banku decydowało o uznaniu postanowienia za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumenta. Analizowane postanowienia umowy i regulaminu dotyczące indeksacji nie określały precyzyjnie rzeczywistej wysokości świadczenia banku, jak też świadczeń kredytobiorców, w sposób możliwy do ustalenia bez decyzji Banku. (tak wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17).

Ocena skutków uznania analizowanych postanowień umownych za niedozwolone, prowadzi do stwierdzenia, że umowa kredytu zawarta między stronami jest nieważna. Przy tym wobec wyraźnego żądania powódki (w piśmie z dnia 19 lutego 2020 r.), należało stwierdzić, iż powódka jest świadomi ewentualnych skutków stwierdzenia nieważności umowy kredytu. Nie sposób było więc uznać, by ustalenie nieważności tej umowy był sprzeczne z ich interesem jako konsumentów.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 zdanie pierwsze k.c., postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta, a zatem nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu (wyrok SN z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13, z dnia 8 września 2016 r., II CSK 750/15, z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 20 września 2018 r., C-51/17, (...) Bank (...)., (...) Faktoring K. Z.. przeciwko T. I. i E. K.), chyba że konsument następczo udzieli "świadomej, wyraźnej i wolnej zgody" na to postanowienie i w ten sposób jednostronnie przywróci mu skuteczność (tak wyrok SN z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16 i przywołane tam orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, uzasadnienie uchwały SN z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17).

Sankcja bezskuteczności stanowi wyraz dążenia do maksymalnej ochrony konsumenta poprzez skuteczne wyeliminowanie wadliwych postanowień umownych przy minimalnej ingerencji w stosunek prawny. Taka kwalifikacja rzeczonej klauzuli umownej co do zasady nie powinna prowadzić do nieważności całej umowy kredytowej (np. wyrok SN z 14 maja 2015 r., II CSK 768/14).

W związku z powyższym należało ustalić, czy istnieje możliwość uzupełnienia tak powstałej luki przepisem prawa o charakterze dyspozytywnym, mającym zastosowanie do umów w tych kwestiach, które nie zostały uregulowane przez strony. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem wyrażonym przez TSUE w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r. (C 26/13), „Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w sprawie, w której umowa zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem nie może dalej obowiązywać po wyłączeniu z niej nieuczciwego warunku, przepis ten nie sprzeciwia się uregulowaniu krajowemu, które pozwala sądowi zaradzić skutkom nieważności tego warunku poprzez zastąpienie go przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym.”. Przywołania wymaga jednak także stanowisko TSUE, zgodnie z którym klauzule dotyczące ryzyka kursowego (dot. wyznaczania kursów) określają główny przedmiot umowy kredytu; w związku z tym obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy kredytu z pominięciem w/w klauzul nie wydaje się możliwe z prawnego punktu widzenia (wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 r., D., C 118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52; wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 D., pkt 44).

W przedmiotowej sprawie, postanowienia umowne określające mechanizm indeksacji dotyczyły głównego przedmiotu umowy – bezpośrednio wpływały na ukształtowanie głównego świadczenia stron, zobowiązania kredytobiorcy (powoda). Usunięcie tych postanowień prowadziłoby do całkowitego wyeliminowania ryzyka walutowego, wymiany walutowej stanowiącej istotę łączącego strony stosunku prawnego w powiązaniu z zasadami ustalania oprocentowania stawką referencyjną LIBOR 3M, w których zobowiązanie kredytobiorcy (powoda) wyrażone jest w CHF. Powyższe oznacza, że na skutek dokonania kontroli abuzywności omawianych postanowień przedmiotową umowę należy uznać za nieważną.

Należy także wspomnieć, że dla określenia treści zobowiązania wynikającego z umowy zawartej między stronami niniejszego postępowania nie można uznać za miarodajny art. 358 k.c., w kształcie regulującym możliwość spełnienia świadczenia w walucie polskiej w sytuacji, w której przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej i określającym wartość waluty obcej według kursu średniego NBP. Przepis o tej treści wszedł w życie dopiero w dniu 24 stycznia 2009 r., mocą nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 23 października 2008 r., a więc ponad dwa lata od dnia zawarcia przedmiotowej umowy.

Wykluczyć również należało zastosowanie w tym zakresie innych przepisów prawa, regulujących swoisty stosunek prawny. Zdaniem Sądu nie istnieją także jakiekolwiek ustalone zwyczaje, umożliwiające na zasadzie art. 56 k.c. zastąpienie abuzywnych postanowień. Na rynku finansowym nie funkcjonuje zwyczaj, który pozwoliłby na ustalenie wysokości kursu waluty obcej na potrzeby obliczenia wysokości zobowiązania, rat i oprocentowania.

W niniejszej sprawie stwierdzenie nieważności umowy, jako przesłanka do uwzględnienia roszczenia o zapłatę, było zgodne z żądaniem powódki. Bez znaczenia pozostawała zaś w tym kontekście kwestia skutków stwierdzenia nieważności dla pozwanego. Zastosowanie sankcji nieważności nie narusza, uwzględniając zakres naruszeń po stronie pozwanego, zasady proporcjonalności. Należy także zauważyć, że w świetle powyższych rozważań bez znaczenia dla oceny powołanych postanowień umownych były motywy, jakimi powód kierował się wszczynając niniejsze postępowanie, a w szczególności to, czy powodem był znaczny wzrost kursu waluty CHF po zawarciu umowy kredytu. Roszczenia powoda nie sposób było także uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. W ocenie Sądu w żadnym przypadku nie można przyjąć, iż konsument wywodzący swoje roszczenia z niedozwolonych postanowień umownych, które do umowy wprowadził przedsiębiorca, nadużywa swoich praw podmiotowych.

Za niezasadny Sąd uznał także podnoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia. W ocenie Sądu brak było podstaw do stwierdzenia, by do roszczenia strony powodowej o zwrot nienależnego świadczenia w postaci spłaconych rat kapitałowo-odsetkowych uiszczanych co prawda okresowo w wykonaniu umowy kredytu, zastosowanie miał 3 letni okres przedawnienia, zgodnie z art. 118 k.c. Zdaniem Sądu roszczenie powodów nie ma charakteru okresowego, jest to bowiem roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia, więc zasadne jest zastosowanie 10-letniego okresu przedawnienia.

Roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Zgodnie z treścią art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Pismem z dnia 19 czerwca 2017 r. (k. 105) powódka wezwała pozwanego do zapłaty powołując się na nieważność umowy kredytowej, ewentualnie do podjęcia negocjacji. Zatem termin przedawnienia roszczenia rozpoczął bieg od daty otrzymania przez pozwanego przedmiotowego pisma. (...), do przedawnienia roszczenia powódki nie doszło.

O odsetkach od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c., uznając, przy uwzględnieniu treści powołanego już art. 455 k.c., że w przypadku świadczenia nienależnego obowiązany do jego zwrotu pozostaje w opóźnieniu dopiero, gdy nie spełni świadczenia po wezwaniu ( wyrok Sąd Najwyższy z dnia 22 marca 2001 r. sygn. akt V CKN 769/00; z dnia 29 maja 2015 r., sygn. VI ACa 1020/14). Odsetki za opóźnienie w niniejszej sprawie należą się niewątpliwie od daty wniesienia pozwu, tj. od dnia 28 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

Powódka w ramach roszczenie głównego wnosiła również o stwierdzenie nieważności umowy kredytowej będącej przedmiotem niniejszego postępowania. W tym zakresie Sąd oddalił powództwo orzekając w pkt. 2 wyroku.

Podstawą oceny żądania powódki o ustalenie, że zawarta między stronami umowa kredytowa jest nieważna, był art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Przesłanką powództwa opartego na art. 189 k.p.c. jest interes prawny w żądaniu ustalenia. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, interes prawny ujmowany jest jako obiektywna w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołana rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania konkretnej treści wyroku ( por. wyrok SN z dnia 14 lipca 1972 r., sygn. III CRN 607/71; z dnia 22 września 1999 r., sygn. I PKN 263/99; uchwała SN z dnia 14 marca 2014 r., sygn. III CZP 121/13) Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda ( wyrok SN z dnia 24 marca 1987 r., sygn. III CRN 57/87).

Interes prawny w wytoczeniu powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. nie istnieje wtedy, gdy realnie możliwym jest uzyskanie przez powoda ochrony lub usunięcie stanu niepewności w inny sposób, gdy uzasadnione jest posłużenie się dalej idącym (intensywniejszym) środkiem ochrony prawnej. Zatem, jeżeli do usunięcia stanu niepewności czy zagrożenia sfery prawnej powoda istnieje możliwość wytoczenia innego powództwa, np. o świadczenie, to możliwość wytoczenia takiego powództwa wyłącza istnienie interesu prawnego ( por. uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 30 grudnia 1968 r., sygn. III CZP 103/68; uchwała z dnia 27 lipca 1990 r., sygn. III CZP 38/90; wyrok SN z dnia 14 marca 2012 r., sygn. II CSK 252/11). Innymi słowy, interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi skuteczną obronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w nieokreślonej przyszłości. W orzecznictwie wypracowano między innymi zasadę, zgodnie z którą za nieposiadającą interesu prawnego uznać należy osobę, która ochrony prawnej może poszukiwać w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych ( por. wyrok SN z dnia 13 kwietnia 1965 r., sygn. II CR 266/64, z dnia 22 listopada 2002 r., sygn. IV CKN 1519/2000).

Zdaniem Sądu, skoro powódka wytoczyła powództwo o spełnienie świadczenia, tj. powództwo dalej idące, należy stwierdzić brak interesu prawnego w uzyskaniu przez nią orzeczenia ustalającego nieważność umowy. Konsekwencją tego stało się oddalenie powództwa w tym zakresie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty te składają się opłata od pozwu w kwocie 1000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 10.800,00 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku o opłatach za czynności adwokackie).

SSO Agnieszka Rafałko

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

SSO Agnieszka Rafałko