Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Ksenia Sobolewska-Filcek

Sędziowie: SA Teresa Mróz (spr.)

SA Krzysztof Tucharz

Protokolant: Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2016r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K. (1)

przeciwko L. K.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 2 marca 2015 r.

sygn. akt XXV C 1302/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od J. K. (1) na rzecz L. K. kwotę
5 400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1037/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 maja 2013 r. powódka J. K. (1) wniosła przeciwko pozwanej L. K. pozew o ustalenie, że czynność prawna polegająca na wykupie przez pozwaną – matkę powódki lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) jest nieważna oraz o ustalenie, że pozwanej nie przysługuje wyłączne prawo do wykupienia lokalu bez konsultacji z powódką i uwzględnienia jej prawa do mieszkania.

W uzasadnieniu powódka podniosła, że będąc córką pozwanej zamieszkiwała z nią od zawsze w lokalu mieszkalnym nr (...) położonym w W. przy ul. (...). Wskazała, że pozwana weszła w posiadanie tego lokalu w następstwie podziału majątku dorobkowego w sprawie o sygn. akt V Ns 1028/77. Powódka podniosła, że przed laty pozwana zapewniła ją, że po śmierci pozwanej mieszkanie to przypadnie na własność powódce. Żyjąc z tym przekonaniem powódka dokonywała nakładów na ten lokal. W październiku 2008 r. jednak pozwana wykupiła przedmiotowy lokal. W ocenie powódki także i jej przysługiwało prawo do wykupu tego mieszkania na zasadach równości z matką. Zdaniem powódki posiada ona interes prawny w wystąpieniu z powództwem o ustalenie, ponieważ przedmiotowa czynność prawna dokonana przez pozwaną uderza w plany życiowe powódki. Powódka zaznaczyła, że czuje się oszukana i wykorzystana przez pozwaną. Dodatkowo przeciwko pozwanej zapadł wyrok nakazujący jej eksmisję z przedmiotowego mieszkania.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc, że prawo własności do spornego lokalu przysługuje wyłącznie jej i ma prawo nim rozporządzać. Powódka nie ma interesu prawnego w zgłoszeniu żądania określonego w pozwie.

Powódka podniosła również, że uprawnienie do nabycia własności spornego lokalu wywodzi z faktu przysługiwania jej udziału we wkładzie budowalnym lub mieszkaniowym po ojcu F. K.. Ponadto jej zdaniem czynność prawna dokonana przez pozwaną jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Wyrokiem z dnia 2 marca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo w całości oraz odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu.

Orzeczenie powyższe zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

J. K. (2) jest córką L. K. i F. K..

Dnia 25 lutego 1970 r., w trakcie trwania związku małżeńskiego z L. K. F. K., jako członek (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W., uzyskał przydział mieszkania przy ul. (...) w W., na zasadzie lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego.

Wyrokiem z dnia 23 listopada 1976 r. Sąd Rejonowy(...) orzekł rozwód małżonków F. K. i L. K..

Spółdzielcze prawo do tego lokalu wraz z wkładem mieszkaniowym weszło w skład majątku dorobkowego małżonków F. i L. K. i w następstwie podziału tego majątku, dokonanego na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego(...)z dnia 28 lutego 1978 r., stało się wyłącznym składnikiem majątku L. K..

F. K. został skreślony z listy członków Spółdzielni wobec rezygnacji z członkostwa.

W dniu 7 marca 1986 r. L. K. otrzymała przydział lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. pozostającego w zasobach (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W..

W dniu 29 października 2008 r. L. K. na podstawie umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu i przeniesienia jego własności stała się właścicielką przedmiotowej nieruchomości.

Sąd Okręgowy oddalił wnioski powódki o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron. Sąd uznał, że przeprowadzenie tych dowodów jest bezprzedmiotowe wobec treści przedstawionych w sprawie dokumentów, które w sposób niebudzący wątpliwości pozwalają na ustalenie stanu prawnego spornej nieruchomości. Ponadto przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków czy stron co do zasady nie mogłoby doprowadzić do odmiennych ustaleń opartych na orzeczeniu sądu oraz umowie ustanawiającej odrębną własność lokalu zawartej w formie aktu notarialnego. W tej sytuacji przeprowadzenie postępowania dowodowego w zakresie żądanym przez powódkę przyczyniłoby się jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

Sąd I instancji oddalił wniosek powódki o odroczenie rozprawy jako nieuzasadniony wobec braku zaistnienia przesłanek z art. 214 k.p.c. W szczególności nie było przeszkód, aby pełnomocnik powódki zapoznał się z aktami lokalowymi przed rozprawą. Natomiast zasadniczy dokument w sprawie znajdujący się w aktach lokalowych, czyli postanowienie Sądu Rejonowego(...) z dnia 28 lutego 1978 r. w przedmiocie podziału majątku dorobkowego rodziców powódki, został dołączony do pozwu przez samą powódkę.

Sąd Okręgowy oddalił również wniosek powódki o odroczenie publikacji wyroku jako nieuzasadniony, ponieważ zgodnie z art. 326 § 1 k.p.c. sąd jest uprawniony do zastosowania tej instytucji wyłącznie w przypadku gdy sprawa ma charakter zawiły. Tymczasem sprawa niniejsza nie ma takiego charakteru.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy Sąd uznał, że powództwo jest bezpodstawne.

Powództwo zostało sformułowane jako powództwo o ustalenie, którego. podstawą jest przepis art. 189 k.p.c.

W ocenie Sądu pierwszej instancji powódka nie posiada interesu prawnego w wystąpieniu z tego rodzaju powództwem, bowiem w sprawie nie istnieje jakikolwiek stan niepewności prawnej powódki w odniesieniu do przedmiotowego lokalu. Stan prawny nieruchomości jest możliwy do ustalenia w sposób jednoznaczny na podstawie dokumentów przedstawionych wraz z pozwem przez samą powódkę.

Zdaniem Sądu bez znaczenia jest okoliczność, że czynność prawna dokonana przez matkę powódki, jest niezgodna z planami życiowymi powódki. Podobnie bez znaczenia jest okoliczność, że powódka czuje się oszukana i wykorzystana przez pozwaną. Okoliczności te nie mają żadnego znaczenia dla ważności zaskarżonej czynności prawnej. Okoliczności te w ogóle nie odnoszą się do treści czynności prawnej, a ponadto nie wskazują na to, aby powódce przysługiwał jakikolwiek tytuł prawny do tej nieruchomości, w szczególności tytuł, który mógłby podważać uprawnienie pozwanej do nabycia lokalu.

Jak podkreślił Sąd Okręgowy pozwana jako osoba wyłącznie uprawniona z tytułu posiadania lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego była wyłącznie uprawniona do uzyskania tytułu prawnego do tego lokalu w postaci prawa odrębnej własności. Czynność ta jest ważna i w żaden sposób nie narusza praw powódki.

Sąd wskazał również, że pozwana realizując swoje ustawowe uprawnienia w żadnym wypadku nie naruszyła zasad współżycia społecznego. Przepis art. 5 k.c. znajduje bowiem zastosowanie w sytuacji, gdy osobie uprawnionej przysługuje określone prawo podmiotowe, lecz w świetle oceny danego stanu faktycznego i przy uwzględnieniu treści konkretnej normy prawnej korzystanie przez nią z tego prawa pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Sąd podkreślił, że strona podnosząca zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego przez drugą stronę nie może ograniczyć się do tak ogólnego zarzutu, ale powinna wskazać jakie konkretnie zasady współżycia społecznego zostały naruszone przez drugą stronę. Powódka tego nie uczyniła. Posługiwanie się samym abstrakcyjnym zwrotem ustawowym z zasady nie może implikować pozytywnym rezultatem.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy rozważał zastosowanie w niniejszej sprawie zasad współżycia społecznego i doszedł do wniosku, iż nie mogą one w żadnym wypadku stanowić podstawy uwzględnienia powództwa. Jak zauważył Sąd pierwszej instancji, stosownie do treści art. 140 k.c. z faktu przysługiwania pozwanej prawa własności nieruchomości wynika jej uprawnienie do dysponowania lokalem zgodnie z jej wolą. Wprawdzie prawo własności nie posiada nieograniczonego charakteru to jednak zdaniem Sądu nie można wskazać takich zasad współżycia społecznego, które działając na rzecz osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego, uzasadniałyby zapewnienie jej trwałego władania przedmiotowym lokalem poprzez przyznanie jej do lokalu tytułu prawnego mimo jednoznacznego braku podstaw prawnych do zastosowania takiego rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy podkreślił, że pogląd powyższy znajduje uzasadnienie w treści wyroków Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1985 r., sygn. akt III CRN 343/85, OSNC 1986/10/161 oraz z dnia 27 maja 1999 r., sygn. akt II CKN 337/98, OSNC 1999/12/214. W ocenie Sądu Okręgowego pozwana nie dokonała nadużycia prawa podmiotowego wobec powódki. Brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że pozwana zobowiązana była do zawarcia umowy nabycia spornego lokalu wspólnie z powódką.

Z kolei oczekiwania strony powodowej co do losów tego mieszkania po śmierci pozwanej odmienne od planów samej pozwanej w tym zakresie oraz fakt ewentualnego ponoszenia przez powódkę nakładów finansowych na lokal w żadnym wypadku nie mogą wypływać na ocenę ważności zakwestionowanej przez nią czynności ani też na prawo pozwanej do ustanowienia na jej rzecz odrębnej własności lokalu. Ewentualne rozliczenia z tego tytułu pomiędzy stronami mogą wystąpić jedynie na podstawie prawa obligacyjnego, a nie prawa rzeczowego.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. i Biorąc pod uwagę trudną sytuację majątkową powódki, Sąd Okręgowy, mimo przegrania procesu nie obciążył jej kosztami.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła powódka. Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów postępowania polegające na bezzasadnym oddaleniu wniosków dowodowych obejmujących przesłuchanie świadków, co miało wpływ na ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie.

W konkluzji apelacji pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości z uwagi na konieczność rozpoznania istoty sprawy ewentualnie o jego zmianę i ustalenie nieważności czynności objętej aktem notarialnym oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania w sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej pozbawiona jest uzasadnionych podstaw prawnych i jako taka podlega oddaleniu.

Sąd Odwoławczy w pełni podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że z przyczyn natury formalnej nie może odnieść spodziewanego przez skarżącego skutku sformułowany w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania poprzez niedopuszczenie dowodu z zeznań stron oraz z przesłuchania w charakterze świadków K. J. i M. C..

Dopuszczalność kontroli niezaskarżalnych postanowień Sądu I instancji przez Sąd Odwoławczy w trybie art. 380 k.p.c. znajduje potwierdzenie w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wskazuje, że „warunkiem takiej kontroli niezaskarżalnego postanowienia, które miało wpływ na wynik sprawy, jest zamieszczenie stosownego wniosku w środku odwoławczym skierowanym przeciwko postanowieniu podlegającemu zaskarżeniu zażaleniem” ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2014 r., sygn. akt II UZ 63/13, LEX nr 1418894). Sąd Apelacyjny w pełni podziela również stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym „gdy w sprawie występuje profesjonalny pełnomocnik wniosek taki powinien być jednoznacznie sformułowany, gdyż nie ma podstaw do przypisywania pismom przez niego wnoszonym treści wprost w nich niewyrażonych” ( por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2008 r., sygn. akt II CZ 54/08, LEX nr 447663; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2009 r., sygn. akt II PZ 17/09, LEX nr 559946).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że w treści apelacji strona skarżąca, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, nie zawarła ani stosownego wniosku, o którym stanowi art. 380 k.p.c., ani nawet nie powołała się na ten przepis pomimo, że w toku postępowania rozpoznawczego zwrócono, w trybie art. 162 k.p.c., we właściwym terminie uwagę Sądu Okręgowego na mające, (w ocenie pełnomocnika), miejsce uchybienie przepisom postępowania. Sąd Odwoławczy nie może natomiast z treści samego zarzutu apelacyjnego wywodzić, że strona skarżąca składa dorozumiany wniosek w trybie art. 380 k.p.c. o rozstrzygnięcie kwestii postanowień Sądu Okręgowego w przedmiocie oddalenia zgłoszonych wniosków dowodowych. Wobec braku wniosku, o którym mowa w art. 380 k.p.c., przeprowadzenie przez Sąd drugiej instancji merytorycznej kontroli postanowienia dowodowego Sądu Okręgowego z dnia 2 marca 2015 r. - pomimo złożenia zastrzeżenia do protokołu rozprawy w trybie art. 162 k.p.c. - nie jest dopuszczalne ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., sygn. akt II CZ 83/13, LEX nr 1418728). W tej sytuacji Sąd Odwoławczy kontrolą instancyjną objąć może prawidłowość zaskarżonego rozstrzygnięcia w kontekście faktycznie zgromadzonego przez Sąd I instancji materiału procesowego.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że wbrew twierdzeniom apelującej w rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Ocena ta jest logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś podniesione w tym zakresie zarzuty apelacji stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu Okręgowego.

Za prawidłową Sąd Apelacyjny uznał negatywną ocenę Sądu pierwszej instancji, co do wykazania przez powódkę istnienia interesu prawnego w wytoczeniu niniejszego powództwa. Trafnie Sąd Okręgowy zauważył, że nie istnieje jakikolwiek stan niepewności prawnej w odniesieniu do spornej nieruchomości. Pozwana jako wyłącznie uprawniona z tytułu posiadania lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego była tym samym wyłącznie uprawniona do uzyskania tytułu prawnego do tego lokalu w postaci odrębnej własności (vide art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych). Bez znaczenie pozostaje fakt, że czynność prawna dokonana przez matkę powódki jest niezgodna z planami życiowymi pozwanej. Jak słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji, okoliczności te nie mają żadnego znaczenia dla ważności zaskarżonej czynności prawnej ani też dla oceny prawa rzeczowego przysługującego pozwanej do przedmiotowego lokalu.

Mając na uwadze powyższe, a także fakt, że w postępowaniu apelacyjnym nie ujawniono okoliczności, które Sąd II instancji winien wziąć pod uwagę z urzędu, apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna w oparciu o art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sporu zasądzając od powódki na rzecz pozwanej kwotę 5.400 złotych. Na kwotę tę złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika strony pozwanej w postępowaniu odwoławczym ustalone w oparciu o § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.). W niniejszej sprawie z uwagi na treść § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800) zastosowanie znajdują poprzednio obowiązujące przepisy, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.