Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

K., dnia 21-02-2014 r.

Sąd Okręgowy w Koninie, I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: SSO Ewa Kozłowska Sędzia: SO Iwona Przyłębska-Grzybowska-spr Sędzia: SO Iwona Złoty Protokolant: st. sekr. sąd. Magdalena Szulc

po rozpoznaniu w dniu 21-02-2014 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z wniosku H. G., J. G.

przy udziale (...) SA z siedzibą w G. Oddział w K. i K. W.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawców i uczestniczki postępowania K. W.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Turku

z dnia 19 listopada 2013 r sygn. akt INs 310/13.

postanawia:

Oddalić apelację.

Iwona Złoty Ewa Kozłowska Iwona Przyłębska-Grzybowska

Sygn. akt I 1 Ca 25/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy H. G. i J. G. wnieśli o ustanowienie za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 9.906,87 zł na prawie własności ich nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) w obrębie S. o powierzchni 27.300 m ^{( 2)} dla której Sąd Rejonowy w Turku prowadzi księgę wieczystą nr (...) na rzecz (...) S.A Oddział w K. służebności przesyłu w zakresie wskazanym w art.305 ^{( 1)} oraz 305 ^{( 2)} § 2 k.c. polegającej na: prowadzeniu przez przedmiotową nieruchomość odcinka linii energetycznej, w tym posadowieniu słupów i przesyle energii elektrycznej, dostępie uczestnika do urządzeń przesyłowych w celu przeprowadzenia inspekcji ich stanu, usunięcia wszelkich usterek i awarii, a także konserwacji i remontów, w tym wymiany zniszczonych i zużytych elementów urządzeń, jak również ich odbudowy oraz prawie przejazdu, przejścia przez nieruchomość wraz z niezbędnym sprzętem celem dostępu do urządzeń. Nadto wnioskodawcy wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu wniosku wnioskodawcy podali, iż są właścicielami wyżej opisanej nieruchomości, na której są posadowione urządzenia przesyłowe służące do doprowadzenia energii elektrycznej, to jest sieć elektroenergetyczna nadziemna niskiego napięcia (150 mb sieci niskiego napięcia 0,4 kV oraz 3 słupy). Ustanowienie służebności winno nastąpić w pasie eksploatacyjnym o przebiegu 32 m ^{( 2)} pow. pod słup na działce nr (...) (dwa słupy niskiego napięcia) o powierzchni pasa 218 m ^{( 2)} za wynagrodzeniem 6.875 zł oraz 6,25 m ^{( 2)} pow. pod słup na działce (...) (1 słup niskiego napięcia) o powierzchni pasa 104 m ^{( 2)} za wynagrodzeniem 3.031,87 zł. Wnioskodawcy podnieśli, że uczestnik postępowania kilkakrotnie wzywany był do wypłacenia wynagrodzenia, ale do negocjacji nie przystąpił, odmówił zapłaty. Wobec postawy uczestnika wnioskodawcy wnieśli przedmiotowy wniosek.

Uczestnik postępowania (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. oddział w K. w odpowiedzi na wniosek wniósł o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie od wnioskodawców kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu uczestnik przyznał, że przez nieruchomość będącą własnością wnioskodawców przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna niskiego napięcia. Pobudowana została na podstawie decyzji o lokalizacji szczegółowej wydanej przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w T. z dnia 15 października 1962 roku, a przebieg linii został uwidoczniony na planie linii NN z dnia 19 sierpnia 1962 roku. Przedmiotowa linia została odebrana w dniu 18 września 1963 roku, co potwierdza protokół z ponownego sprawdzenia technicznego i podłączenia pod napięcie oraz protokół przekazania budowli do eksploatacji. Uczestnik podniósł zarzut, iż posiada tytuł prawny do posiadania na nieruchomości wnioskodawców linii elektroenergetycznej z faktu zasiedzenia przez poprzednika prawnego uczestnika Zakładu (...) S.A. w K. z dniem 19 września 1993 roku służebności gruntowej polegającej na prawie posiadania linii elektroenergetycznej nn na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej. Jako nieruchomość władnącą uczestnik wskazał Główny Punk Zasilania w T. (...) T.-Z., dla której Sąd Rejonowy w Turku prowadzi księgę wieczystą (...). Na rozprawie w dniu 14 listopada 2013 roku uczestnik sprecyzował, iż termin zasiedzenia służebności gruntowej upłynął z dniem 1 stycznia 1985 roku na rzecz Skarbu Państwa, przy przyjęciu złej wiary. Ponadto uczestnik w uzasadnieniu swojego stanowiska powołał się na treść art. 128 k.c. podając, że w okresie obowiązywania tego przepisu zasiedzenia możliwe było jedynie na rzecz Skarbu Państwa.

W piśmie procesowym z dnia 17 września 2013 roku wnioskodawcy podnieśli, iż nieruchomość opisaną we wniosku na mocy umowy darowizny z dnia 24 lipca 2013 roku przekazali swojej córce K. W.. Wnioskodawcy zakwestionowali twierdzenia uczestnika (...) S.A. wskazując, iż brak jest przesłanek do uwzględnienia zarzutu zasiedzenia. Uczestnik nie wykazał dostatecznie, iż urządzenia przesyłowe na gruncie wnioskodawców zostały wybudowane w 1963 roku. Dokumenty przedstawione przez uczestnika są wyłącznie dokumentami ewidencyjnymi, z których nie wypływają żadne skutki w zakresie przesłanek zasiedzenia służebności. Orzecznictwo Sądu Najwyższego, które bywa korzystne dla uczestnika postępowania wydaje się nietrafne i zdaniem wielu prawników nie znajduje potwierdzenia w przepisach prawa.

Postanowieniem z dnia 14 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy w Turku na podstawie art. 510 § 2 k.p.c. wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki postępowania K. W.. Uczestniczka postępowania K. W. na rozprawie w dniu 14 listopada 2013 roku przychyliła się do wniosku wnioskodawców.

Postanowieniem z dnia 19 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy w Turku sygn. akt I Ns 310/13 oddalił wniosek i orzekł o kosztach postępowania.

W uzasadnieniu Sąd I instancji ustalił, że nieruchomość oznaczona numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 2.7300 ha położona jest w miejscowości S., gmina D.. Dla nieruchomości tej w Sądzie Rejonowym w Turku w Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...). Nieruchomość ta jest zabudowana budynkiem mieszkalnym oraz budynkami gospodarczymi. Pozostała część nieruchomości to grunty orne. Wnioskodawcy H. G. i J. G. byli właścicielami nieruchomości o numerze 285 na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej od dnia 3 czerwca 1986 roku. Otrzymali ją na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego od rodziców wnioskodawcy K. i G. G. (2). Aktem notarialnym z dnia 24 lipca 2013 roku J. i H. G. darowali córce K. W. własność nieruchomości oznaczonej numerem 285. Wnioskodawca H. G. mieszka na tej nieruchomości od urodzenia tj. od dnia 1 kwietnia 1954 roku.

W dalszej części uzasadnienia Sąd I instancji ustalił, że na początku lat 60-tych ubiegłego stulecia w czasie elektryfikacji wsi S. na przedmiotowej działce oznaczonej numerem (...), będącej obecnie własnością uczestniczki K. W., została posadowiona infrastruktura elektroenergetyczna w postaci słupów elektrycznych i napowietrznej linii niskiego napięcia 0,4 kV, obwód numer 1 ze stacji transformatorowej nr (...). Na przedmiotowej działce stoją trzy słupy energetyczne: jeden słup rozkraczny, krańcowy, jeden słup narożny z podporą oraz jeden słup krańcowy z odciągiem. Jeden słup stoi w pobliżu budynku mieszkalnego, drugi w pobliżu stodoły, a trzeci stoi na polu uprawnym. Linia ta zasila odbiorców mieszkających we wsi S.. Siedlisko uczestniczki K. W., a wcześniej jej rodziców jest ogrodzone, pole uprawne nie jest ogrodzone.

Powyższa linia niskiego napięcia wraz z słupami elektrycznymi wybudowana została w oparciu o decyzję o lokalizacji szczegółowej nr 59 Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w T. z dnia 15 października 1962 roku. Decyzja ta dotyczyła linii wysokiego napięcia (obecnie średniego), która zasilała stację transformatorową, od której odchodziła sporna linia niskiego napięcia. W dniu 18 września 1963 roku podpisany został protokół z ponownego sprawdzenia technicznego i podłączenia pod napięcie obiektu, tj. linii niskiego napięcia w miejscowości S.. Tego samego dnia 18 września 1963 roku przekazano linię do eksploatacji, co potwierdzono protokołem przekazania budowli do eksploatacji. Od tego dnia do chwili obecnej linia jest czynna. W dniu 20 maja 1974 roku Urząd Powiatowy w T. wydał zezwolenie na przebieg linii niskiego napięcia m. in. w miejscowości S..

Od momentu wybudowania linia niskiego napięcia nie zmieniła trasy przebiegu i objęta była eksploatacją i czynnościami remontowymi. Remont linii przeprowadzony został m. in. w 1983 roku. W tym czasie została pobudowana nowa stacja transformatorowa nr (...), która obecnie zasila sporną linię nn, w miejsce stacji transformatorowej nr (...). Zmiana zasilania nie spowodowała zmiany przebiegu linii nn i posadowienia słupów na nieruchomości numer 285. Podczas tego remontu wymieniono również słup rozkraczny krańcowy na działce numer (...) z drewnianego na betonowy, przy czym nowy słup postawiono w miejsce poprzedniego. Pozostałe dwa słupy nie zostały wymienione. W ramach remontu był wymieniony również jeden z przewodów tej linii, co również nie spowodowało zmiany jej przebiegu.

Właścicielem sieci energetycznej niskiego napięcia biegnącej nad nieruchomością uczestniczki K. W. wraz ze znajdującymi się tam słupami elektrycznymi jest uczestnik (...) S.A. w G. Oddział w K.. W okresie od oddania przedmiotowej linii do eksploatacji poprzednicy prawni uczestnika wykonywali prace konserwacyjne słupów i linii energetycznych, a aktualnie czyni to uczestnik postępowania. Zgodnie z instrukcją ruchu i eksploatacji sieci dystrybucyjnej minimum raz na 5 lat są wykonywane oględziny linii, pomiary napięć i obciążeń i na tej podstawie jest dokonywana ocena stanu technicznego linii oraz podejmowane są decyzje w przedmiocie modernizacji czy usunięcia usterek. W tym celu pracownicy energetyki wchodzą na grunty, po których przebiega linia. Wchodząc na grunt w powyższym celu pracownicy nie pytali o zgodę właściciela, w przypadku nieruchomości ogrodzonej o wejściu informowali właściciela, co nie ma już miejsca w przypadku nieruchomości nieogrodzonych. Obecnie uczestnik, a wcześniej jego poprzednicy prawni swobodnie korzystali z linii i słupów, w razie potrzeby dokonywali koniecznych napraw, nigdy nie było żadnych sporów dotyczących korzystania z przedmiotowych linii i słupów, a samo korzystanie było niezakłócone. Wnioskodawcy, a wcześniej jej poprzednicy prawni nigdy nie żądali zwrotu działek, likwidacji słupów, nigdy nie wnosili o wydanie.

Dla nieruchomości położonej w T. Z. Lewe oznaczonej nr działek (...) o łącznej powierzchni 0,8191 ha w Sądzie Rejonowym w Turku w Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...), której własność wpisana jest na rzecz Skarbu Państwa. Powyższa nieruchomość zabudowana jest budynkiem stacji transformatorowej. Użytkownikiem wieczystym gruntu do dnia 5 grudnia 2009 roku i właścicielem budynku stanowiącego odrębną nieruchomość jest (...) S.A. w K.. Podstawą wpisu jest prawomocna Decyzja Wojewody (...) nr (...).III. (...)-45/96 z dnia 7 sierpnia 1996 roku. Opisaną decyzją stwierdzone zostało nabycie z mocy samego prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku przez przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w K. prawo użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa składającej się z działek (...). Na nieruchomości powyższej znajduje się Główny Punk Zasilania (...) T. – Z. Lewe, zasilający sporną linię.

(...) S.A. w G. na przestrzeni lat przeszedł liczne zmiany podmiotowe. Od dnia 31 grudnia 1968 roku poprzednik prawny uczestnika nosił nazwę Zakład (...). Następnie Zakład (...) został włączony do Zakładów (...) w P.. Postanowieniem z dnia 27 lutego 1985 roku Sąd Rejonowy w Poznaniu Sekcja Spraw Rejestrowych w sprawie o sygn. akt PP 155 wpisał do rejestru (...) Zakładów (...) w P., zmianę nazwy Zakładów (...) na Zachodni O. Energetyczny – Przedsiębiorstwo Państwowe w P.. Zarządzeniem nr (...)Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 roku z dniem 1 stycznia 1989 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...). Postanowieniem z dnia 1 sierpnia 1993 roku syn. akt H-1138, Sąd Rejonowy w Kaliszu wpisał do rejestru Zakład (...) Spółka Akcyjna wykreślając postanowieniem z dnia 1 sierpnia 1993 roku, sygn. akt PP 131 Zakład (...) w K., który w dniu 27 czerwca 1996 roku zmienił nazwę na (...) Spółka Akcyjna w K..

W wyniku połączenia spółek energetycznych powstała (...) Spółka Akcyjna w G.. Na mocy postanowienia z dnia 22 grudnia 2004 roku sygn. akt PO.XXII NS-REJ. KRS/(...), Sąd Rejonowy w Poznaniu XXII Wydział Gospodarczy dokonał wpisu połączenia przez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej (...) Spółka Akcyjna w K. na spółkę przejmującą (...) Spółka Akcyjna G.. Postanowieniem z dnia 31 grudnia 2004 roku, sygn. akt GD. XII NS-REJ. KRS/(...), Sąd Rejonowy w Gdańsku XII Wydział Gospodarczy wpisał do rejestru zmianę nazwy (...) Spółka Akcyjna w G. na (...) Spółka Akcyjna. Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ VII Wydział Gospodarczy z dnia 3 lipca 2007 roku wydanego w sprawie, sygn. akt (...). KRS/(...) (...) Spółka Akcyjna w G. przekształcił się w spółkę (...) Spółka Akcyjna.

Pismem z dnia 21 maja 2012 roku wnioskodawcy wezwali uczestnika (...) S.A. do zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości oznaczonej numerem 285. W odpowiedzi na powyższe pismem z dnia 4 września 2012 roku uczestnik odmówił zawarcia umowy podnosząc, iż z uwagi na upływ czasu doszło na nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia. Po otrzymaniu odpowiedzi odmownej wnioskodawcy ponowili dnia 9 października 2012 roku wniosek o ustanowienie służebności przesyłu i wypłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości. W dniu 19 października 2012 roku uczestnik podtrzymał stanowisko odmowne. W piśmie z dnia 7 grudnia 2012 roku wnioskodawcy zakazali (...) S.A. korzystania i wstępu na swoją działkę numer (...) do momentu ustanowienia służebności przesyłu, pod rygorem skierowania sprawy na drogę sądową. Uczestnik ponownie podtrzymał swoje odmowne stanowisko w piśmie z dnia 2 stycznia 2013 roku. W dniu 4 marca 2013 roku wnioskodawcy skierowali do uczestnika wezwanie do wskazania podstawy prawnej korzystania z nieruchomości na potrzeby urządzeń przesyłowych, albowiem według wnioskodawców to korzystanie odbywa się bezumownie. Na powyższe uczestnik nie odpowiedział.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie osobowego i rzeczowego materiału dowodowego.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji zważył, iż zgodnie z treścią art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorstwa, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Artykuł 49 § 1 k.c. stanowi, że urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Wnioskodawcy H. G. i J. G. wnieśli o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu na nieruchomości będącej ich własnością, oznaczonej numerem geodezyjnym działek (...) na rzecz każdoczesnego właściciela urządzeń przesyłowych – linii niskiego napięcia wraz ze słupami elektrycznymi zlokalizowanymi na powyższej działce, polegającej na prawie dostępu i dojazdu do urządzeń przesyłowych, prawie do ich konserwacji, napraw, wymiany i usuwania awarii w pasie zajętego gruntu. Podstawą prawną roszczenia wnioskodawców jest art. 305 ² § 2 k.c., zgodnie z którym jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Uczestnik postępowania (...) S.A. w G. Oddział w K. w odpowiedzi na wniosek podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z trwałego urządzenia, tj. słupów i linii energoelektrycznych przebiegającej w obszarze nieruchomości wnioskodawców z dniem 1 stycznia 1985 roku na rzecz Skarbu Państwa.

Sąd Rejonowy wskazał, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się w kwestii dopuszczalności ustalenia faktu nabycia prawa przez zasiedzenie w innej sprawie niż w postępowaniu o zasiedzenie. Możliwość taką - w sytuacji, gdy ustalenie tego faktu nie jest przedmiotem sprawy, lecz stanowi jedynie przesłankę rozstrzygnięcia - dopuścił nie tylko Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 10 lutego 1951 roku, sygn. ŁC 741/50, OSN 1951, nr 1, poz. 2, ale również w późniejszych orzeczeniach (por. m.in. wyrok SN z dnia 12 grudnia 2008 roku, sygn. II CSK 389/08, uchwałę SN z dnia 20 marca 1969 roku, sygn. III CZP 11/69, OSNCP 1969, z. 12, poz. 210, oraz z dnia 21 października 1994 roku, sygn. III CZP 132/94, OSNC 1995, nr 2, poz. 35).

Wprowadzona do kodeksu cywilnego z mocą od dnia 3 sierpnia 2008 roku regulacja służebności przesyłu (art. 3051-3054 k.c.) przesądziła jednoznacznie o dopuszczalności zasiedzenia przez przedsiębiorcę, w skład przedsiębiorstwa którego wchodzą urządzenia przesyłowe w rozumieniu art. 49 § 1 k.c., służebności polegającej na możliwości korzystania w oznaczonym zakresie z określonej nieruchomości w sposób niezbędny do korzystania z tych urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem - nazwanej służebnością przesyłu. Również przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści takiej służebności (m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 roku, sygn. II CZP 89/08 Biuletyn SN 2008/10/7).

Zgodnie z treścią art. 305 ⁴ k.c. do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych, a więc m. in. art. 292 k.c. stanowiący, że służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko wtedy, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Na podstawie art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie 30 lat posiadacz samoistny nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Równocześnie następuje utrata prawa własności przez dotychczasowego właściciela. Zasiedzenie jest sposobem nabycia prawa ex lege i następuje z upływem terminu zasiedzenia. Potwierdza to teza wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 czerwca 2008 roku, sygn. akt I ACa 339/08 „Upływ terminu zasiedzenia pociąga za sobą nabycie własności nieruchomości z mocy samego prawa. Orzeczenie sądu odnoszące się do tej kwestii ma charakter deklaratoryjny”. Z przepisu tego wynika, że aby możliwe było nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie konieczne jest wystąpienie przynajmniej dwóch elementów tj. posiadanie nieruchomości jak właściciel oraz odpowiednio długi okres jej posiadania. Dobra wiara nie jest konieczna do zasiedzenia, jednakże skraca okres potrzebny do zasiedzenia nieruchomości. Zatem do ustalenia zasiedzenia służebności konieczne jest ustalenie, iż posiadacz służebności przez wymagany ustawą okres czasu posiadał służebność i czy korzystał przy tym z trwałego i widocznego urządzenia.

W toku postępowania Sąd Rejonowy ustalił, że linia niskiego napięcia zlokalizowana na działce oznaczonej numerem geodezyjnym (...) została oddana do eksploatacji w dniu 18 września 1963 roku. Od tego czasu istnieje zatem na nieruchomości wnioskodawców, obecnie uczestniczki K. W., trwałe i widoczne urządzenie. Nie ulega wątpliwości, że widoczne i trwałe urządzenia tj. słupy i linie są urządzeniem w rozumieniu art. 292 k.c. W związku z tym, iż przez cały okres istnienia linii energetycznej wykorzystywana jest ona do przesyłu energii elektrycznej, zatem należy uznać, iż linia ta jest trwałym i widocznym urządzeniem, z którego korzystał zakład energetyczny. Korzystanie z przedmiotowej linii objawia się w wykorzystywaniu jej do stałego przesyłu energii elektrycznej. Tym samym czynności podejmowane przez uczestnika postępowania i jego poprzedników prawnych niewątpliwie świadczą o fakcie ciągłego i nieprzerwanego korzystania w myśl art. 292 k.c. z trwałego i widocznego urządzenia jakim jest linia niskiego napięcia. Fakt eksploatacji, korzystania przez uczestnika oraz jego poprzedników prawnych z linii przesyłowej nie był kwestionowany przez wnioskodawców ani ich poprzedników prawnych, ani przez uczestniczkę W.. Bezspornym jest, że linią niskiego napięcia oraz słupami elektrycznymi w okresie od dnia oddania do użytku spornej linii przesyłowej tj. od 18 września 1963 roku do 1 lutego 1989 roku poprzednicy prawni uczestnika postępowania jako przedsiębiorstwa państwowego niewątpliwie władali jako mieniem państwowym, ale czynili to w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa.

Stosownie do art. 172 k.c., do zasiedzenia służebności gruntowej wymagany jest upływ oznaczonego przez ustawodawcę czasu posiadania służebności. Bieg zasiedzenia służebności mógł rozpocząć się dopiero z chwilą od dnia przystąpienia przez posiadacza do korzystania takiego urządzenia. Jak wynika z załączonych protokołów słupy i linie zostały podłączone w dniu 18 września 1963 roku co świadczy o tym, że wówczas zostały w całości podłączone do napięcia, a więc tym samym doszło do ich eksploatacji i wykorzystania do przesyłu energii. Z praktyki wiadomym jest, że skoro linia została oddana do użytku, to następuje niezwłoczne jej podłączenie, a więc tym samym jej eksploatacja, zgodnie z jej przeznaczeniem. Chwila ta decyduje również o dobrej lub złej wierze posiadacza, co ma wpływ na wymagany przez prawo okres posiadania, aby zasiedzenie było prawnie skuteczne. Zatem Sąd przyjął, że od dnia 18 września 1963 roku należy liczyć bieg terminu zasiedzenia, a uczestnika postępowania należy postawić w kategorii osób posiadających nieruchomość w złej wierze.

Zgodnie z treścią art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym sprzed nowelizacji k.c. wprowadzonej ustawą z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, która weszła w życie w dniu 1 października 1990 roku, do zasiedzenia wymagany był termin dziesięcioletni przy przyjęciu dobrej wiary i dwudziestoletni przy przyjęciu złej wiary. W art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku wyraźnie wskazano, iż do zasiedzenia którego bieg rozpoczął się przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku stosuje się od tej chwili jej przepisy. Innymi słowy, z art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku wynika jednoznacznie, że jeśli termin zasiedzenia upłynął przed 1 października 1990 roku, to stosuje się przepisy dotychczasowe, a więc art. 172 § 1 k.c. w brzmieniu sprzed 1 października 1990 roku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 9 listopada 1990 roku, sygn. III CKN 438/98). W przedmiotowej sprawie – zdaniem Sądu I instancji - powołany przepis znajdzie zastosowanie zważywszy, iż początkowy termin biegu okresu zasiedzenia, jak to wynika z załączonych dokumentów to data 18 września 1963 roku. Powyższe potwierdza teza postanowienia Sądu Najwyższego z 2 września 1993 roku, sygn. II CRN 89/93 „Do przypadków zasiedzenia, które nastąpiło przed wejściem w życie ustawy nowelizującej (1 października 1990 roku) będą miały zastosowanie 10-letni i 20-letni okresy posiadania, przewidziane w art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed tą datą”.

Do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego tj. 1 styczeń 1965 roku mają zastosowanie przepisy art. XLI p.w.k.c. Zatem dla posiadacza w złej wierze okres niezbędny do zasiedzenia wynosi 20 lat i liczy się od 1 stycznia 1965 roku, co oznacza, że w przypadku linii niskiego napięcia zlokalizowanej na działce o numerze (...) bieg zasiedzenia upłynął dnia 1 stycznia 1985 roku.

W niniejszej sprawie w okresie od dnia oddania do użytku linii przesyłowej niskiego napięcia posiadaczem służebności byli poprzednicy prawni uczestnika. Właścicielem urządzeń przesyłowych był wówczas Skarb Państwa. W związku z powyższym Sąd I instancji odniósł się do zasady jednolitej własności państwowej, wyrażonej w art. 128 k.c. (w pierwotnym brzmieniu, zmienionym ustawą z dnia 31 stycznia 1989 roku o zmianie ustawy - kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11). Przepis ten, obowiązujący do dnia l lutego 1989 roku stanowił, że socjalistyczna własność ogólnonarodowa przysługuje niepodzielnie Państwu (§ 1), zaś w granicach swej zdolności prawnej państwowe osoby prawne wykonują w imieniu własnym względem zarządzanych przez nie części mienia ogólnonarodowego uprawnienia płynące z własności państwowej (§ 2). Na tym tle przyjmowano, że jeżeli przedsiębiorstwo państwowe spełniło przesłanki do nabycia własności przez zasiedzenie, własność nieruchomości pod rządami art. 128 k.c. w jego ówczesnym brzmieniu nabywało Państwo, a nie przedsiębiorstwo państwowe, posiadające osobowość prawną. Dopiero z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 roku, państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną w zakresie nabywania składników majątkowych na własność.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 15 kwietnia 1966 roku, sygn. akt I CR 80/66 (OSNCP 1967/2/24) Sąd Najwyższy wskazał, że zasada jednolitego funduszu własności państwowej odnosi się nie tylko do własności, ale również do innych praw majątkowych, a ponadto także do posiadania. Według powszechnego rozumowania tej zasady państwowe osoby prawne wykonywały jedynie tzw. zarząd operatywny powierzonym mieniem rozumianym w ten sposób, iż z jednej strony państwowe osoby prawne podlegały ogólnemu kierownictwu Państwa, ale w stosunkach z osobami trzecimi miały takie uprawnienia jak właściciel (zob. uchwała SN z 16 października 1961 roku, sygn. akt I Co 20/61, OSNC 1962/2/41).

Niemniej jednak to Skarb Państwa mógł być uznany za samoistnego posiadacza nieruchomości w rozumieniu art. 172 k.c., a państwowe osoby prawne nie mogły nabywać przez zasiedzenie własności czy innych praw rzeczowych dla siebie, ale dla Skarbu Państwa. Wynika to z faktu, że państwowa osoba prawna nie mogła przeciwstawić swych uprawnień wynikających z zarządzania tym mieniem przeciwko Skarbowi Państwa. Korzystanie więc przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej przed dniem 1 lutego 1989 roku stanowiło podstawę do nabycia tej służebności przez Skarb Państwa (zob. uchwała SN z 22 października 2009 roku, sygn. akt III CZP 70/90, OSNC 2010/5/64). W istocie więc w okresie do 1 lutego 1989 roku samoistnym posiadaczem nieruchomości (czy też innych praw rzeczowych) mógł być jedynie Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe, które w imieniu Skarbu Państwa władało tym mieniem.

W okresie od 18 września 1963 roku do 1 lutego 1989 roku poprzednicy prawni uczestnika korzystali z nieruchomości władnącej i zarazem ze służebności gruntowej w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Zatem skoro służebność gruntowa jest związana z własnością nieruchomości władnącej, stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadające treści służebności przesyłu może nastąpić na rzecz Skarbu Państwa. Taka sytuacja dotyczy przedmiotowej linii niskiego napięcia.

Opisana sytuacja przedsiębiorstwa państwowego zmieniła się z dniem 1 lutego 1989 roku, kiedy uległ zmianie przepis art. 128 § 1 k.c. Według nowego przepisu własność (państwowa) przysługiwała Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym. Tym samym dla przedsiębiorstw państwowych otworzyła się możliwość nabywania dla siebie własności nieruchomości i innych praw rzeczowych. W konsekwencji od dnia 1 lutego 1989 roku poprzednik prawny uczestnika mógł korzystać z nieruchomości wnioskodawczyni w sposób odpowiadający służebności gruntowej we własnym imieniu i na własną rzecz.

W świetle powyższego zachodzi konieczność rozważenia, czy osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 roku nie mogła z opisanych wyżej przyczyn nabywać w drodze zasiedzenia własności nieruchomości lub innych praw rzeczowych, może doliczyć do okresu samoistnego posiadania po dniu 1 lutego 1989 roku okres posiadania przed tym dniem, wykonywanego przez Skarb Państwa. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tym zakresie jednolite. We wspomnianym orzeczeniu z dnia 25 stycznia 2006 roku Sąd Najwyższy wskazał, że jest to możliwe, jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania.

Powyższy pogląd znajduje uzasadnienie wprost w treści przepisu art. 176 § 1 k.c., według którego obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada czas posiadania swego poprzednika, jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpił przeniesienie posiadania. Na powyższą możliwość wskazuje również najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego. I tak w uchwale z 9 lutego 2012 roku, sygn. akt III CZP 93/12 (Lex nr 1136115) Sąd Najwyższy wprost wskazał, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 roku miała status państwowej osoby prawnej i nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości Skarbu Państwa, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po tej dacie zaliczyć okres posiadania Skarbu Państwa przed dniem 1 lutego 1989 roku jeżeli w tym czasie nastąpiło przeniesienie posiadania. Podobnie Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 13 października 2011 roku, sygn. akt V CSK 502/10 (Lex nr 1096048) z powołaniem na wcześniejsze orzecznictwo.

Przesądzając powyższą kwestię, Sąd Rejonowy wskazał, iż konieczne jest zatem ustalenie czy w okresie po 1 lutego 1989 roku mogło dojść do przeniesienia przez Skarb Państwa na uczestnika (jego poprzednika prawnego) posiadania władnącej nieruchomości i związanej z nią służebności, w któryś ze sposobów wymienionych w art. 348 – 351 k.c. Ocenę charakteru korzystania przez poprzednika prawnego uczestnika z nieruchomości władnącej i jej części składowych należy zacząć od wskazania, że w myśl art. 4 ust. 1 ustawy z 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (dalej - u.g.g.), w brzmieniu obowiązującym do 4 grudnia 1990 roku, grunty państwowe mogły być oddawane państwowej osobie prawnej tylko w zarząd. Ustawą z 31 stycznia 1989 roku o zmianie kodeksu cywilnego zmieniony został m.in. art. 128 k.c., który do 1 lutego 1989 roku stanowił normatywną podstawę zasady jedności własności państwowej. W wyniku tej zmiany od 1 lutego 1989 roku państwowa osoba prawna mogła nabywać mienie na własność oraz być podmiotem innych praw do mienia. Samo znowelizowanie art. 128 k.c. nie prowadziło jednak do uregulowania stosunku państwowych osób prawnych do mienia Skarbu Państwa oddanego im w zarząd przed 1 lutego 1989 roku, a w szczególności do uwłaszczenia państwowych osób prawnych mieniem, z którego osoby te korzystały przed tą datą.

Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych personifikacją państwa i szczególną osobą prawną, w tym sensie, że nie ma siedziby ani organów w rozumieniu art. 38 k.c. Co do zasady, państwo wykonuje uprawnienia właścicielskie w odniesieniu do własnych nieruchomości za pośrednictwem różnych organów oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, a przed 1 lutego 1989 roku - także za pośrednictwem państwowych osób prawnych. Po 1 lutego 1989 roku powstała konieczność przyznania państwowym osobom prawnym takiego prawa do wykorzystywanych przez nie nieruchomości państwowych, którego wykonywanie zwiększyłoby ich uprawnienia do tych składników mienia w porównaniu z zakresem uprawnień wynikających z wykonywanego zarządu. Ustawodawca musiał też ustalić reguły nabywania tego prawa lub potwierdzenia jego istnienia.

Problem praw państwowych osób prawnych do mienia Skarbu Państwa oddanego tym osobom do korzystania ustawodawca rozwiązał dopiero ustawą z 29 września 1990 roku o zmianie u.g.g. (Dz. U. Nr 79, poz. 464 ze zm.). Zgodnie z art. 2 ustawy z 29 września 1990 roku o zmianie u.g.g., grunty stanowiące własność Skarbu Państwa będące 5 grudnia 1990 roku w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa stawały się z tym dniem z mocy samego prawa przedmiotem użytkowania wieczystego tych podmiotów, a budynki, lokale i urządzenia wzniesione na tych nieruchomościach stawały się własnością tych osób prawnych. W ten sposób ustawodawca, realizując uprawnienia do zadysponowania mieniem państwowym, dokonał przekształcenia zarządu operatywnego w prawo użytkowania wieczystego i związaną z nim własność. Jeśli się nawet twierdzi, że prawo użytkownika wieczystego powstawało z dniem 5 grudnia 1990 roku na rzecz uwłaszczanej osoby prawnej w sposób pierwotny, ale powstanie tego prawa uzależnione było od stwierdzenia, że państwowa osoba prawna, jako wykonująca zarząd nieruchomością, kontynuowała w tym dniu jej posiadanie, do 1 lutego 1989 roku przypisywane Skarbowi Państwa, a później - bezpośrednio jej samej. Przy takim charakterze relacji pomiędzy wskazanymi wyżej podmiotami trzeba przyjąć, że pomiędzy Skarbem Państwa i osobą prawną uwłaszczoną jego nieruchomością z dniem 5 grudnia 1990 roku istnieje następstwo prawne w zakresie posiadania nieruchomości. To, że uwłaszczony podmiot kontynuował posiadanie swojego poprzednika, potwierdza tezę o pochodnym charakterze objęcia nieruchomości w posiadanie. Konieczność powszechnego uregulowania po 1 lutego 1989 roku uprawnień państwowych osób prawnych do wykorzystywanych przez nie nieruchomości państwowych sprawiła, że ustawodawca rozwiązał te problemy aktem normatywnym. W uchwale 7 sędziów z 27 stycznia 2000 roku, sygn. III ZP 14/99, OSNP 2000, nr 8, poz. 294, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że grunty stanowiące własność Skarbu Państwa będące w dniu 5 grudnia 1990 roku w zarządzie państwowych osób prawnych nie stają się przedmiotem użytkowania wieczystego, jeżeli w tym dniu były zbędne na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, a uprawniony złożył wniosek o zwrot nieruchomości. Powyższe oznacza, że nabycie użytkowania wieczystego nieruchomości przez państwową osobę prawną faktycznie korzystającą z nieruchomości 5 grudnia 1990 roku wyraźnie uzależnione było od tego, czy i jakie prawo do tej nieruchomości przysługiwało Skarbowi Państwa. Kreując prawo użytkowania wieczystego po stronie państwowej osoby prawnej, w której zarządzie w dniu 5 grudnia 1990 roku pozostawała nieruchomość będąca jego przedmiotem, ustawodawca zdecydował, że potwierdzeniem powstania tego - ze swej natury - cywilnego prawa będą zajmować się organy administracji - wojewodowie, w postępowaniu administracyjnym - jurysdykcyjnym. Uwłaszczanym z dniem 5 grudnia 1990 roku podmiotom potrzebne było uzyskanie dokumentu potwierdzającego nabycie określonego prawa i mogącego stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej. Taką funkcję w obrocie mogło spełniać tak zaświadczenie, jak i decyzja deklaratywna. Wydana na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie u.g.g. decyzja wojewody deklaratywnie stwierdzała skutek nabycia użytkowania wieczystego, była też podstawą wpisów do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, której dotyczyła. Brak tej decyzji uniemożliwiał wykazanie uprawnień do nieruchomości, a tym samym uniemożliwiał także dokonanie czynności rozporządzających nieruchomością. Decyzja uwłaszczeniowa stanowi ustawowe poświadczenie, że przedsiębiorstwo państwowe stało się z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku użytkownikiem wieczystym nieruchomości i właścicielem budynków posadowionych na niej. Poświadczenie takie ma charakter stanowczy i aczkolwiek nabycie użytkowania wieczystego następuje z mocy prawa, to jednak w obrocie cywilnoprawnym przedsiębiorstwo państwowe dla wykazania swojego tytułu do nieruchomości nie może skutecznie powoływać się tylko na art. 2 ustawy o zmianie u.g.g. Do tego celu niezbędne jest uzyskanie decyzji wojewody. Przytoczone okoliczności sprawiają, że decyzja uwłaszczeniowa może być uznana za dokument w rozumieniu art. 348 zd. 2 k.c. potwierdzający fakt uprzedniego przeniesienia posiadania nieruchomości. Wydanie tej decyzji poprzedzone było bowiem wyrażeniem przez właściciela w akcie normatywnym woli ustanowienia na jego nieruchomości prawa użytkowania wieczystego na rzecz podmiotu spełniającego ustalone przesłanki.

Reasumując, zdaniem Sądu I instancji stwierdzić trzeba, że decyzja wydana w oparciu o art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie u.g.g. stanowi dokument stwierdzający, że doszło do przeniesienia posiadania nieruchomości, której decyzja dotyczyła. Państwowa osoba prawna, która do dnia 5 grudnia 1990 roku wykonywała zarząd operatywny mieniem państwowym i z tym dniem, już jako posiadacz nieruchomości, została uwłaszczona, może wykazać przejście posiadania nieruchomości ze Skarbu Państwa na nią samą decyzją wydaną na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie u.g.g.

W przedmiotowej sprawie uczestnik postępowania podnosząc zarzut zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści obecnej służebności przesyłu wykazał, że o przeniesieniu na jego poprzednika posiadania nieruchomości władnącej oraz sieci energetycznej ma świadczyć zdarzenie z 7 sierpnia 1996 roku, to jest wydanie przez Wojewodę (...) decyzji stwierdzającej nabycie z mocy prawa użytkowania wieczystego nieruchomości władnącej oraz własności budynków i innych urządzeń znajdujących się na tej nieruchomości. Wydanie tej decyzji uczestnik traktuje jako zdarzenie równoważne z wydaniem mu dokumentu umożliwiającego rozporządzanie rzeczą w rozumieniu art. 348 zd. 2 k.c. Sposób korzystania z nieruchomości wnioskodawców wskazuje, że Państwo czyniło to w ramach imperium, w celach ogólnospołecznych – zaopatrzenia ludności w energię elektryczną. Nie ulega wątpliwości, że dostarczanie przez państwowe przedsiębiorstwa energetyczne energii elektrycznej oraz budowa i konserwacja urządzeń do tego służących było wykonywanie w ramach działalności gospodarczej państwa, a więc w ramach dominum, a nie w ramach władczych uprawnień. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 października 2007 roku, sygn. III CZP 30/07 (OSNC 2008/5/43) stwierdził, że władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego, może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia. Zasiedzenie jednak nie biegło, jeżeli właściciel nie mógł skutecznie dochodzić wydania nieruchomości (art. 121 pkt 4 w związku z art. 175 k.c.). Wyrażono w niej pogląd, że takie władanie cudzą nieruchomością Skarbu Państwa może być kwalifikowane jako posiadanie samoistne prowadzące do zasiedzenia, a wyjątkiem jest sytuacja, jeżeli właściciel nie mógł skutecznie w dochodzić wydania nieruchomości. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wspomnianej uchwały zauważył, że należy zawsze w realiach konkretnej sprawy badać, kiedy powszechne oddziaływanie przeszkody uniemożliwiającej rozpoczęcie lub powodującej zawieszenie biegu zasiedzenia ustało i kiedy właściciel mógł podjąć działania mające na celu odzyskanie swej własności. Istne jest przy tym ustalenie, że osoba uprawniona musi być rzeczywiście pozbawiona możliwości dochodzenia swych roszczeń. Przy tym konieczne jest ustalenie, że w ówczesnych warunkach, skuteczne dochodzenie roszczenia nie było możliwe bądź ze względu na niedostępność środków prawnych bądź z uwagi na panującą ówcześnie powszechną praktykę stosowania przepisów prawa. Wnioskodawcy w żaden sposób nie wykazali, aby oni lub ich poprzednicy prawni bezskutecznie próbowali dochodzić swych roszczeń, ani w okresie do 1989 roku ani w obecnych warunkach. Wnioskodawcy nie wykazali więc, iż na skutek uwarunkowań politycznych nie mogli skutecznie dochodzić swych roszczeń. Nie można więc uznać, że w niniejszej sprawie z powodu zaistnienia siły wyższej wnioskodawcy lub ich poprzednicy prawni nie mogli dochodzić roszczenia przed sądem lub innym organem.

Dokonując oceny prawnej ustalonych w niniejszej sprawie okoliczności faktycznych, uznając jednocześnie podniesiony przez uczestnika zarzut zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią obecnej służebności przesyłu, za uzasadniony, Sąd Rejonowy wniosek o ustanowienie służebności przesyłu oddalił (punkt 1 postanowienia). O kosztach w punkcie 2 postanowienia Sąd ten rozstrzygnął w oparciu o treść art. 520 § 2 k.p.c. i obciążono nimi w całości wnioskodawców, których żądanie nie zostało uwzględnione.

Apelację od powyższego postanowienia złożyli wnioskodawcy i uczestniczka K. W. postępowania, zaskarżając je w całości, zarzucając:

1.  nierozpoznanie istoty sprawy poprzez oddalenie wniosku o ustanowienie za jednorazowym wynagrodzeniem służebności przesyłu w oparciu o uwzględnienie zarzutu zasiedzenia w zakresie służebności przesyłu bez wykorzystania wiadomości specjalnych w zakresie określenia dokładnej wartości wynagrodzenia w oparciu o opinię biegłego rzeczoznawcy majątkowego – wnioskowaną przez wnioskodawców,

2.  naruszenie prawa procesowego art. 227 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków wnioskodawców o zasięgnięcie opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na czas nieokreślony, pomimo, iż okoliczności te jako sporne nie zostały dostatecznie wyjaśnione oraz oddalenie wniosku wnioskodawcy o przeprowadzenie dowodu z oględzin nieruchomości, a nadto bez wskazania powodów takiej decyzji Sądu w pisemnych motywach rozstrzygnięcia,

3.  naruszenie prawa materialnego art. 352 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 336 k.c. w zw. z art. 292 k.c. poprzez błędną i nieuzasadnioną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że z uwagi na charakter wykonywanego władztwa Skarb Państwa mógł być posiadaczem w zakresie służebności przesyłu przed rokiem 1989;

4.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegająca na:

a)  bezzasadnym przyjęciu daty okresu zasiedzenia na dzień 18 września 1963 roku jako daty oddania do eksploatacji linii niskiego napięcia na działce oznaczonej numerem geodezyjnym (...), a w konsekwencji upływu terminu zasiedzenia służebności w dniu 1 stycznia 1985 roku, podczas gdy uczestnik nie wykazał, kiedy faktycznie rozpoczęto wykonywanie posiadania w zakresie służebności tj. początkowej daty korzystania z trwałego i widocznego urządzenia,

b)  przyjęcie, że następstwo prawne uczestnika (...) S.A względem Skarbu Państwa przesądza o posiadaniu przez uczestnika (...) S.A uprawnienia do dysponowania nieruchomością w zakresie służebności przesyłu.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego, ewentualnie po wnioskowanym uzupełnieniu postępowania dowodowego o oględziny i opinię rzeczoznawcy majątkowego, o zmianę zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu oraz o zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz skarżących kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawców i uczestniczki K. W. okazała się bezzasadna.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji nie budzą żadnych wątpliwości, stąd te ustalenia - jak i wywody prawne poczynione przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, Sąd odwoławczy w pełni podziela i przyjmuje za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Wbrew stanowisku apelujących, Sąd I instancji nie dopuścił się żadnych uchybień, które musiałyby skutkować koniecznością uchylenia lub zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Niezasadne okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego: art. 352 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 336 k.c. i art. 292 k.c. oraz zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, przez podniesienie których skarżący kwestionowali zasadność uwzględnienia przez Sąd I instancji zarzutu zasiedzenia. W świetle bowiem ugruntowanego już stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w licznych judykatach, nie budzi wątpliwości, że dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu jeszcze przed ustawowym uregulowaniem tej służebności (m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 roku, sygn. III CZP 89/08, publ. LEX nr 458125; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 roku, sygn. V CSK 502/10, publ. LEX nr 1096048; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2008 roku, sygn. III CSK 73/08, publ. LEX nr 461735; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 roku, sygn. IV CSK 183/11, publ. LEX nr 1130302).

Prawidłowo uznał Sąd I instancji – że do dnia 1 lutego 1989 roku (tj. do czasu uchylenia zasady jednolitej własności państwowej) korzystanie przez przedsiębiorstwa państwowe z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności gruntowej stanowiło podstawę do nabycia tej służebności, ale przez Skarb Państwa (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2009 roku, sygn. III CZP 70/09, publ. LEX nr 522990). Jeżeli zatem w okresie obowiązywania przepisu art. 128 k.c., upłynął bieg terminu zasiedzenia, to zasiedzenie takie następowało – z uwagi na zasadę jednolitego funduszu własności państwowej wynikającą z treści ww. przepisu – na rzecz Skarbu Państwa.

Tymczasem z zebranego w sprawie materiału dowodnego, który – jak już wskazano – został przez Sąd I instancji należycie oceniony, wynika, że w latach 60-tych na nieruchomości uczestniczki K. W. (poprzednio wnioskodawców) została wzniesiona infrastruktura elektroenergetyczna w postaci słupów elektrycznych i napowietrznej linii niskiego napięcia 0,4 kV, obwód nr 1 ze stacji transformatorowej nr (...). Linia ta została wybudowana w oparciu o decyzję z dnia 15 października 1962 roku, a oddana do użytku w dniu 18 września 1963 roku. Zarząd zaś nad nią w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa sprawowało przedsiębiorstwo państwowe, które na przestrzeni lat przeszło liczne zmiany organizacyjne oraz nazw swego przedsiębiorstwa. Jednocześnie materiał dowodowy wskazuje, że od chwili posadowienia na nieruchomości uczestniczki tych urządzeń, poprzednicy prawni uczestnika postępowania (...) S.A., jako przedsiębiorstwo państwowe, posiadali służebność polegającą na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia nieprzerwanie przez okres ponad 20 lat (zła wiara), a do zasiedzenia doszło w dniu 1 stycznia 1985 roku – przy czym zasiedzenie to nastąpiło na rzecz Skarbu Państwa.

Niezrozumiały jest przy tym zarzut naruszenia art. 292 k.c., gdyż z materiału dowodowego ewidentnie wynika, że infrastruktura elektroenergetyczna zlokalizowana na działce uczestniczki, jest trwałym i widocznym urządzeniem w rozumieniu ww. artykułu, a wykorzystywanie tej infrastruktury do przesyłania energii elektrycznej oznacza korzystanie z tego urządzenia zgodnie z art. 292 k.c.

Nadto nie sposób zgodzić się z twierdzeniami skarżących, że uczestnik (...) S.A. nie wykazał, kiedy faktycznie rozpoczął wykonywanie posiadania w zakresie służebności. Z dokumentów przedstawionych przez uczestnika wynika bowiem, że słupy i linia została podłączona do napięcia w dniu 18 września 1963 roku, a więc od tej daty urządzenia te zaczęły być eksploatowane i wykorzystywane do przesyłu energii przez poprzedników prawnych uczestnika. Przy tym poprzednicy prawni uczestnika korzystali z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności po myśli art. 352 § 1 k.c.

Za chybione należy uznać wywody skarżących, że uczestnik postępowania nie wykazał ciągłości posiadania i przeniesienia posiadania od Skarbu Państwa. Sąd Rejonowy w obszernym i wyczerpującym wywodzie wskazał, że wydana przez Wojewodę (...) decyzja z dnia 7 sierpnia 1996r. stwierdzająca nabycie z mocy prawa użytkowania wieczystego nieruchomości władnącej oraz własności budynków i innych urządzeń znajdujących się na tym gruncie jest dowodem świadczącym o przeniesieniu posiadania służebności na rzecz poprzednika prawnego uczestnika. Decyzja ta może być uznana za dokument w rozumieniu art. 348 zd. 2 k.c., umożliwiający rozporządzanie rzeczą, a tym samym jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.

Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że zostało przez uczestnika wykazane zarówno następstwo prawne jak i przeniesienie posiadania nieruchomości władnącej wraz ze służebnością przez Skarb Państwa na poprzednika prawnego uczestnika czyniąc szczegółowe ustalenia w tym zakresie.

Sąd Rejonowy odwołał się także w treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia do kwestii braku biegu zasiedzenia w sytuacji, gdy właściciel nie mógł skutecznie dochodzić wydania nieruchomości. Sąd ten zwrócił przy tym uwagę na fakt, że skarżący nie wykazali, aby oni lub ich poprzednicy prawni bezskutecznie próbowali dochodzić swoich roszczeń ani w okresie do 1989 roku, ani w obecnym stanie prawnym. Także apelacja takich argumentów, poza samymi gołosłownymi twierdzeniami o niemożliwości dochodzenia swoich praw przez skarżących, nie dostarcza.

Wobec powyższego, prawidłowo Sąd I instancji przyjął, iż z uwagi na skuteczne podniesienie przez uczestnika postępowania (...) S.A. zarzutu zasiedzenia, uwzględnienie wniosku w niniejszej sprawie nie jest możliwe. Tym samym niezasadny okazał się zarzut nierozpoznania istoty sprawy i związany z tym zarzut naruszenia art. 227 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o zasięgnięcie opinii biegłego na okoliczność wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu i niewskazanie powodów takiej decyzji w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił ww. wniosek dowodowy, skoro podstawą rozstrzygnięcia było – jak już wskazano – uwzględnienie podniesionego zarzutu zasiedzenia, a przesłanki takiej decyzji wynikają z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia.

Reasumując Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do wzruszenia orzeczenia Sądu I instancji.

Wobec powyższych rozważań i z mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. apelację jako bezzasadną należało oddalić.

Iwona Złoty Ewa Kozłowska Iwona Przyłębska-Grzybowska