Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 17 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Gulczyńska

Sędziowie: SA Jan Futro (spr.), SA Mikołaj Tomaszewski

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2013 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Fundacji (...) z siedzibą w P.

przeciwko A. M.

o udzielenie zabezpieczenia

na skutek zażalenia obowiązanego

na postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 30 listopada 2012 r.

sygn. akt I Co 209/12

1.  zmienia zaskarżone postanowienie w punkcie 1 i udziela uprawnionemu zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieważności czynności prawnej - umowy sprzedaży (...) udziałów w spółce Konsorcjum Fundacji (...) i Stowarzyszenia (...) w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z (...) w P. z dnia 28. sierpnia 2012 r. zawartej pomiędzy Fundacją (...) z siedzibą w P. a A. M., poprzez zakazanie A. M. zbycia lub obciążenia nabytych dnia 28 sierpnia 2012 r. udziałów w spółce Konsorcjum Fundacji (...) i Stowarzyszenia (...) w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z (...) w P.;

2.  w pozostałej części zażalenie oddala;

3.  rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawia do orzeczenia końcowego.

Mikołaj Tomaszewski Małgorzata Gulczyńska Jan Futro

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy udzielił wnioskodawcy zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieważności czynności prawnej - umowy sprzedaży (...) udziałów w spółce Konsorcjum Fundacji (...) i Stowarzyszenia (...) w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z (...) w P. z dnia 28. sierpnia 2012 r. zawartej pomiędzy Fundacją (...) z siedzibą w P. a A. M., poprzez zawieszenie A. M. w wykonywaniu przysługujących mu praw udziałowych w spółce Konsorcjum Fundacji (...) i Stowarzyszenia (...) w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z (...) w P. (pkt 1) oraz wyznaczył uprawnionemu termin 14 dniowy do złożenia pisma wszczynającego postępowanie w przedmiocie ustalenia nieważności wyżej opisanej czynności prawnej - pod rygorem upadku zabezpieczenia (pkt 2) a w pozostałej części wniosek oddalił (pkt 3). Postanowienie w punkcie 1 zaopatrzył we wzmiankę o wykonalności.

W uzasadnieniu wskazał, że uprawniony wniósł o udzielenie zabezpieczenia przed wniesieniem pozwu o stwierdzenie nieważności czynności prawnych tj. oświadczenia o udzieleniu pełnomocnictwa przez A. M. - działającego w imieniu Fundacji (...) w P. – K. M. (1) do działania w imieniu i na rzecz Fundacji, łącznie z Dyrektorem Fundacji, przy zawieraniu pomiędzy A. M., jako kupującym, a ww. Fundacją, jako sprzedającym, umowy sprzedaży (...) udziałów w spółce pod firmą Konsorcjum Fundacji (...) i Stowarzyszenia (...) w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. oraz umowy sprzedaży udziałów ww. spółki z dnia 28 sierpnia 2012r., zawartej pomiędzy Fundacją (...) z siedzibą w P., reprezentowanej przez A. M. i K. M. (1) (na podstawie ww. pełnomocnictwa), a A. M., reprezentowanym przez pełnomocnika D. K..

Wskazał na niżej ustalony stan faktyczny.

Fundacja (...) w P. (dalej: Fundacja) wpisana jest do Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS: (...). Organem uprawnionym do reprezentacji Fundacji (...). Czynności związane z reprezentacją Fundacji mogą wykonywać dwaj członkowie Zarządu lub członek Zarządu wraz z pełnomocnikiem upoważnionym przez Zarząd, co jest zgodne z § 22 ust. 3 Statutu Fundacji, w kształcie obowiązującym po zmianach z dnia 28 lutego 2012 r.

A. M. jest członkiem Rady Fundatorów Fundacji. Uchwałą nr 1 z dnia 20 lipca 2012 r. Rada ta wyraziła zgodę na zbycie 100% udziałów w spółce Konsorcjum Fundacji (...) i Stowarzyszenia (...) w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. (dalej: Konsorcjum) za cenę nie niższą niż wartość księgowa.

W dniu 28 sierpnia 2012 r., A. M. - będący wówczas Dyrektorem Fundacji, działając jednoosobowo, jako Zarząd Fundacji udzielił K. M. (1) pełnomocnictwa do działania w jej imieniu, łącznie z Dyrektorem Fundacji, przy zawarciu, pomiędzy A. M., jako kupującym, a ww. Fundacją, jako sprzedającym, 351 udziałów o wartości nominalnej 1000 zł w spółce Konsorcjum za cenę w wysokości 48 500 zł, z tym zastrzeżeniem, że ulegnie ona dostosowaniu do przypadającej na sprzedawane udziały wartości księgowej aktywów netto spółki, ustalonej na podstawie bilansu spółki na dzień 30.6.2012 r.

W dniu 28 sierpnia 2012 r., pomiędzy Fundacją reprezentowanej przez A. M. i K. M. (1), a A. M., reprezentowanym przez pełnomocnika D. K. doszło do umowy sprzedaży (...) udziałów w spółce Konsorcjum na warunkach określonych w treści ww. pełnomocnictwa.

Powołując się na te ustalenia i obowiązujące przepisy Sąd Okręgowy uznał, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia jest w części wskazanej na wstępie uzasadniony.

W jego ocenie, roszczenie uprawnionego zostało częściowo uprawdopodobnione. Zgodnie z § 22 ust. 3 Statutu Fundacji w dniu 28 sierpnia 2012 r., A. M., działając samodzielnie, jako członek Zarządu, nie posiadał prawnej możliwości ważnego ustanowienia pełnomocnika, z którym mógłby dalej dokonywać czynności reprezentacji Fundacji. W świetle przedstawionych zasad reprezentacji Fundacji nieważne było pełnomocnictwo udzielone K. M. (2) (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 38 k.c.). W konsekwencji, Fundacja nie była również we właściwy sposób reprezentowana w zakresie zawarcia umowy sprzedaży udziałów w spółce Konsorcjum i powyższa czynność prawna - w świetle dotychczas przedstawionego materiału dowodowego - była nieważna w myśl art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 38 k.c. (por. wyrok SN z dnia 21 grudnia 2006 r., III CSK 224/06,. Lex nr 610082).

Po stronie wnioskodawcy istnieje też interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy zbycia udziałów. W świetle wynikających z niej przesunięć majątkowych, zarówno Fundacja, jak i A. M. staliby się wspólnikami tego samego podmiotu gospodarczego.

W rozpatrywanej sprawie, istnieją podstawy do udzielenia zabezpieczenia poprzez zawieszenie - na czas trwania postępowania - A. M. w wykonywaniu praw udziałowych w spółce Konsorcjum. Jak słusznie wskazał wnioskujący, charakter dotychczasowych, a wyżej opisanych działań uczestnika A. M., uprawdopodabnia, że może on, w szczególności wykonując swoje prawa udziałowe w spółce Konsorcjum działać w sposób sprzeczny z interesami Fundacji.

Wnioskodawca nie uprawdopodobnił natomiast interesu prawnego w odniesieniu do części wskazanych przez siebie sposobów zabezpieczenia.

Na postanowienie to w punkcie 1 tj. w części, w jakiej uwzględniono wniosek o udzielenie zabezpieczenia zażalenie wniósł obowiązany zarzucając mu błędne przyjęcie, że w dniu 28 sierpnia 2012 roku, działając samodzielnie jako członek Zarządu, nie posiadał prawnej możliwości ważnego ustanowienia pełnomocnika, błędne stwierdzenie, iż w okresie funkcjonowania jednoosobowego Zarządu, Fundacja w ogóle pozbawiona była możliwości reprezentacji poprzez ten organ, naruszenie art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 38 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, opierające się na błędnym założeniu, że przy udzielaniu pełnomocnictwa K. M. (1), a w konsekwencji także - przy zawieraniu umowy sprzedaży udziałów z dnia 28 sierpnia 2012 roku doszło do naruszenia zasad reprezentacji Fundacji powodujących nieważność tych czynności prawnych, błędne stwierdzenie, że zawarcie umowy sprzedaży udziałów z dnia 28 sierpnia 2012 roku nastąpiło w sposób sprzeczny z treścią uchwały Rady Fundatorów z dnia 20 lipca 2012 roku, bezzasadne przyjęcie, że roszczenie uprawnionego zostało częściowo uprawdopodobnione, bezzasadne przyjęcie, iż uprawniony uprawdopodobnił interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia w odniesieniu do części wskazanych przez niego sposobów zabezpieczenia, bezpodstawne stwierdzenie, że w sprawie zachodzą podstawy do udzielenia zabezpieczenia poprzez zawieszenie obowiązanego - na czas trwania postępowania - w wykonywaniu praw udziałowych w spółce Konsorcjum.

Zarzucił także udzielenie zabezpieczenia w sposób najbardziej dotkliwy i obciążający obowiązanego ponad miarę, dając uprawnionemu nadmierną ochronę, powodując tym samym faktyczną realizację jego roszczenia i zaspokojenie interesu uprawnionego przed właściwym rozpoznaniem sprawy o stwierdzenie nieważności czynności prawnej.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania a ponadto wstrzymanie wykonalności zaskarżonego postanowienia (art. 396 k.p.c.) oraz zasądzenie od uprawnionego kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Rozpoznając zażalenie Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne aczkolwiek nie w całości.

Dokonane nowelizacją z dnia 2 lipca 2004 r. zmiany w kodeksie postępowania cywilnego zakładają takie ukształtowanie postępowania zabezpieczającego, jako postępowania pomocniczego, aby postępowanie to zapewniało udzielenie natychmiastowej i tymczasowej ochrony prawnej zainteresowanym podmiotom, po to, aby całe postępowanie w sprawie osiągnęło swój cel. Przy czym postępowanie zabezpieczające jest dopuszczalne we wszystkich rodzajach postępowań cywilnych, bez względu na tryb ich rozpoznawania czy późniejszą możliwość wykonania zapadłych w sprawie orzeczeń. Przyjęte w nowelizacji art. 730 k.p.c. rozwiązanie precyzujące przedmiotowy zakres postępowania zabezpieczającego jest zgodne ze wskazanym już wyżej celem postępowania zabezpieczającego.

Rozwiązanie przyjęte z kolei w przepisie art. 730 ¹ k.p.c. wprowadza tylko dwie podstawy zabezpieczenia. Są nimi uprawdopodobnienie istnienia roszczenia, które ma być zabezpieczone oraz interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia.

Tylko – co do zasady - te dwie przesłanki podlegają zatem badaniu przez sąd po wpłynięciu wniosku o udzielenie zabezpieczenia.

Zgodzić się należy z Sądem I instancji, że roszczenie mające ulec zabezpieczeniu zostało należycie uprawdopodobnione.

Zgodnie z powołanym § 22 ust. 3 statutu Fundacji w imieniu Fundacji oświadczenia składają łącznie dwaj członkowie Zarządu lub członek Zarządu wraz z pełnomocnikiem upoważnionym przez Zarząd. Nie można zgodzić się z interpretacją żalącego, że postanowienie to nie miało znaczenia w przypadku powołania jednoosobowego Zarządu. Zapis ten wyraźnie wskazuje, że wolą Fundatorów było uniemożliwienie działania w imieniu Fundacji wyłącznie jednej osobie. Mechanizm taki – co jest oczywiste i często stosowane także w rozwiązaniach ustawowych – ma na celu zwiększenie kontroli nad osobami działającymi w imieniu osoby prawnej. Powołanie Zarządu jednoosobowego jako takiego nie musiało być uznane za sprzeczne ze statutem Fundacji. Powodowało jednak, że – przy braku wcześniej powołanego w sposób właściwy pełnomocnika - Fundacja ta w ogóle była pozbawiona możliwości reprezentacji poprzez Zarząd składający się z jednej osoby. Reprezentować Fundacji, w tym także w zakresie ustanowienia pełnomocnika, nie mógł samodzielnie tylko jeden członek Zarządu. Nie można zatem uznać, że pełnomocnik został należycie umocowany przez Zarząd Fundacji, skoro taka czynności prawna mogła być dokonana jedynie przez dwóch członków Zarządu.

Reasumując przyjąć należy, że dopuszczalne i umożliwiające reprezentację Fundacji było powołanie jednoosobowego Zarządu w przypadku gdyby jednocześnie funkcjonował, przynajmniej jeden prawidłowo powołany wcześniej pełnomocnik. Tak jednak w niniejszym przypadku nie było. Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie nie podziela odmiennego poglądu wyrażonego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w postanowieniu z dnia 7 grudnia 2012 r., I Co 222/12.

Przechodząc do kwestii istnienia po stronie uprawnionego interesu w uzyskaniu zabezpieczenia wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 730 ¹ § 2 k.p.c. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Pomimo zdefiniowania przez ustawodawcę powyższego wyrażenia nie sposób nie dostrzec faktu, iż samo pojęcie interesu prawnego wywołuje liczne wątpliwości interpretacyjne. Najczęściej interes ten określa się jako obiektywną w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołaną rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania orzeczenia sądowego odpowiedniej treści ^. W związku z tym, iż celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym, interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej", zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia. Z kolei „należyta ochrona prawna" polega na usunięciu naruszenia albo zagrożenia naruszenia praw uprawnionego.

Nie można tu nie zauważyć, że obowiązany nabył większość udziałów w spółce Konsorcjum. Doszło do zbycia przez Fundację 351 z 700 udziałów. Tak więc obowiązany uzyskał kontrolę nad tą spółką. Bez znaczenia jest tu podnoszona kwestia, że zbyto mniej udziałów niż na to wyraziła zgodę Rada Fundatorów.

Zgodzić się więc trzeba z Sądem I instancji, że możliwe działania niekorzystne dla uprawnionego działania – chociaż niesprecyzowane przez uprawnionego - mogłyby spowodować, że uzyskanie wyroku stwierdzającego nieważność umowy zbycia udziałów nie byłoby dostateczne dla osiągnięcia celu postępowania w sprawie. Podkreślić jednak należy, że przedmiotem sporu jest kwestia własności udziałów we wskazanej spółce a nie sama działalność tej spółki. W tym zakresie Fundacji nadal przysługują uprawnienia przewidziane Kodeksem Spółek Handlowych dla mniejszościowego udziałowca.

Za zasadny zatem należy uznać argument obowiązanego wskazujący, że przyjęty przez Sąd Okręgowy sposób zabezpieczenia wykracza poza potrzeby przyszłego postępowania i może nadmiernie obciążać obowiązanego. Uprawniony nie wskazał, w jaki sposób realizacja przez obowiązanego praw korporacyjnych może zagrażać osiągnięciu celu postępowania o stwierdzenie nieważności zawartej umowy.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny uznał, że w sposób dostateczny zabezpieczy realizację roszczenia uprawnionego zakaz zbywania i obciążania przez obowiązanego nabytych udziałów w spółce Konsorcjum.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie powołanych przepisów i art. 386 § 1 k.p.c. w z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 postanowienia.

W pozostałej części zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Nie jest takim orzeczeniem niniejsze postanowienie.

Zasada odpowiedzialności za wynik procesu. jest naczelną zasadą w zakresie kosztów procesu przyjętą przez kodeks postępowania cywilnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2011 r.,. I CZ 67/11 LEX nr 1084691) Zgodnie z tą zasadą powód wygrywający proces ma prawo żądać zwrotu także kosztów postępowania incydentalnego. ( z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1973 II CR 159/73 - OSNC 1974/5/90).

Mikołaj Tomaszewski Małgorzata Gulczyńska Jan Futro