Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Ewa Staniszewska /spr./
Sędziowie:	SSA Mikołaj Tomaszewski SSA Jacek Nowicki
Protokolant:	st.sekr.sądowy Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2013 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia "(...)działającego na rzecz E. K. i Z. K. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej

w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu, XIII Wydziału Cywilnego z siedzibą

w Lesznie

z dnia 8 listopada 2012 r., sygn. akt XIII C 923/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w pkt 1 a i b w ten tylko sposób, że zasądzone tam kwoty 51.000 zł podwyższa do wysokości 63.750 zł (sześćdziesiąt trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt),

2.  w pkt 3 i koszty procesu rozdziela stosunkowo w 70% na powoda i 30% na pozwanego i na tej podstawie:

a)  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 2.880 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

b)  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Poznaniu) kwotę 565,20 zł tytułem zwrotu części nieuiszczonego wynagrodzenia biegłego,

c)  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Poznaniu) kwotę 6.375 zł tytułem zwrotu części nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu,

II.  oddala apelację powoda w pozostałej części,

III.  oddala apelację pozwanego w całości,

IV.  koszty postępowania odwoławczego rozdziela stosunkowo w 92% na powoda i 8% na pozwanego i na tej podstawie:

a)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 567 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

b)  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Poznaniu) kwotę 1.292 zł tytułem zwrotu części opłaty sądowej od apelacji.

/-/ J. Nowicki /-/ E. Staniszewska /-/ M. Tomaszewski

UZASADNIENIE

Powód Stowarzyszenie (...) w P. działające na rzecz obywateli E. K. i Z. K. (1) wniosło o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz E. K. i Z. K. (1) kwot po 212.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek zerwania więzi emocjonalnej i duchowej ze zmarłym w wyniku wypadku synem.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 8 listopada 2012 r. zasądził na rzecz E. K. i Z. K. (1) po 51.000 zł z ustawowymi odsetkami od 17 grudnia 2011 r.,

a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Kosztami postępowania Sąd obciążył powoda w 76 % a pozwanego w 24 %. Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne.

W dniu 3 listopada 2003 r. w S. miał miejsce wypadek drogowy, w wyniku którego poniósł śmierć K. K. syn E. i Z. K. (1). Przeciwko sprawcy wypadku prowadzone były dwa postępowania karne, tj.

o popełnienie przestępstwa z art. 162 §1 k.k. oraz przestępstwa z art. 177§2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k., za które został prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego

w Kościanie z dnia 14 września 2007 r. za to, że w dniu 3 listopada 2003 r. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując samochodem marki I. znajdował się w stanie nietrzeźwości i zbliżając się do skrzyżowania dróg, poprzez kierowanie pojazdem z nadmierną prędkością, nie zachował należytej ostrożności i przystąpił do manewru wyprzedzania skręcając na tym skrzyżowaniu w lewo motoroweru kierowanego przez K. K., doprowadzając do zderzenia się obu pojazdów, w wyniku czego spowodował u K. K. nieumyślne obrażenia ciała, a w konsekwencji jego zgon. W wyniku apelacji Sąd Okręgowy wyrok ten utrzymał w mocy z tą tylko zmianą, że uzupełnił opis czynu

o ustalenie, że kierujący motorowerem K. K. przyczynił się do zderzenia

z samochodem ciężarowym w ten sposób, że rozpoczął manewr skrętu w lewo od prawej krawędzi jezdni nie sygnalizując zamiaru wykonania tego manewru w żaden sposób. Sprawca wypadku W. K. był ubezpieczony w pozwanym zakładzie ubezpieczeń od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów.

W chwili śmierci pokrzywdzony miał 16 lat. Uczęszczał do szkoły zawodowej, uczył się zawodu mechanika samochodowego. Jego zainteresowaniem była mechanika, mimo to jego rodzice chcieli przekazać mu gospodarstwo rolne, gdyż wykazywał duże zainteresowanie pracą w tym zakresie, pomagał ojcu. Do chwili wypadku rodzice K. K. prowadzili aktywne życie rodzinne i towarzyskie, często organizowali imprezy, na których przebywało wielu członków ich rodziny, zwłaszcza że Z. K. (1) posiadał troje rodzeństwa, a E. K. pięcioro. Po śmierci syna jego rodzice przestali organizować podobne uroczystości, zupełnie przestali uczestniczyć w życiu towarzyskim, zarówno wśród rodziny jak i znajomych, a ich kontakt z rodzeństwem ogranicza się do uczestnictwa w mszy odprawianej w intencji zmarłego K. K.. Rodzice zmarłego co tydzień w niedzielę po mszy udają się na cmentarz, gdzie palą znicze. Także w ciągu tygodnia odwiedzają cmentarz. Po śmierci syna załamali się psychicznie. Początkowo korzystali z pomocy lekarskiej świadczonej przez lekarza rodzinnego, a od początku 2004 r. pozostają pod stałą opieką psychiatryczną. U Z. K. (1) rozpoznano zaburzenia nastroju przewlekłe, o cechach depresji mieszanej organicznej i przewlekłej depresji adaptacyjnej (po doznanym stresie i żałobie po wypadku i śmierci syna). Od chwili podjęcia leczenia psychiatrycznego przebywał on sześć razy w Wojewódzkim Szpitalu (...) w K.. Ostatnie rozpoznania z leczenia w szpitalu w K. od 2007 r. sugerują nakładanie się zmian organicznych na depresję adaptacyjną. Długotrwała sytuacja stresowa po śmierci syna „bombarduje” przez hormon stresu (kortyzol) ośrodkowy układ nerwowy, powodując już zmiany organiczno-morfologiczne mózgu. Taka sytuacja utrudnia prowadzenie skutecznego leczenia, ponieważ problem znajduje się w głowie, poza możliwościami terapeutycznymi lekarza. Pomiędzy śmiercią K. K. a obecnym stanem zdrowia jego ojca istnieje wyraźny związek przyczynowy i orientacyjnie można określić stopień uszczerbku na zdrowiu na poziomie ok. 50 %, który może ulec w przyszłości nasileniu lub zatrzymać się na tym poziomie. Uszczerbek na zdrowiu mający wpływ na przyznanie Z. K. (1) świadczeń rentowych z powodu niezdolności do pracy

w rolnictwie wynika nie tylko z jego zdrowia psychicznego, lecz z innych przyczyn np. nadciśnienia tętniczego.

U E. K. rozpoznano przewlekły zespół depresyjny, zapoczątkowany sytuacją stresową tj. śmiercią syna w wypadku komunikacyjnym. Początkowo jej sytuacja zdrowotna wyglądała jak typowa reakcja żałoby: zaburzenia z grupy adaptacyjnych schorzeń przemijających w okresie kilku/kilkunastu miesięcy. W miarę upływu czasu okazało się, że potrzebna jest jej pomoc psychiatryczna. Pomoc ambulatoryjna okazała się niewystarczająca i E. K. skierowano do leczenia

w szpitalu psychiatrycznym, w którym przebywała sześć razy, a uzyskane wyniki poprawy były krótkotrwałe. E. K. praktycznie od chwili wypadku choruje

i przeszła na rentę inwalidzką z wniosku psychiatry. Nadal leczy się psychiatrycznie. Aktualnie rozpoznano przewlekła zaburzenia depresyjne i zespół stresu pourazowego pod postacią trwałej zmiany osobowości. Stan zdrowia E. K. uległ pogorszeniu z powodu śmierci syna w sposób wyraźny powodując przerwanie więzi emocjonalnej

i duchowej ze zmarłym. Stopień pogorszenia stanu zdrowia oceniony został na 30%. Przyjmując, że zmiana osobowości jest bezpośrednio związana z doznanym urazem psychicznym po zdarzeniu z listopada 2003 r. to uszkodzenie słuchu ma związek pośredni ze zdarzeniem, gdyż E. K. korzystała już z pomocy lekarza laryngologa zanim doszło do śmierci jej syna. Stan zdrowia psychicznego E.

i Z. K. (1) należy do rzadszych przypadków, w których występuje nasilenie się objawów postresowych. Taka przedłużająca się sytuacja może w przyszłości doprowadzić do trwałych zmian osobowości typu zaburzeń obozowych, po przeżyciu katastrofy.

Dnia 10 sierpnia 2011 r. E. i Z. K. (1) zawarli ze swoim synem M. K. umowę darowizny w trybie ustawy z dnia 20.12.90 r.

o ubezpieczeniu rolników w związku z zaprzestaniem działalności gospodarczej

w rolnictwie celem uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Obecnie mieszkają wraz z nim. W pracach codziennych często pomaga im drugi syn Z.. E. i Z. K. (2) otrzymują renty rolnicze w miesięcznej wysokości około 800 zł. Z tych pieniędzy pokrywają koszt zakupu lekarstw przepisywanych im przez lekarza psychiatrę w kwocie po 90 zł w skali miesiąca. Z wizyt lekarskich u lekarza psychiatry korzystają w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.

W dniu 6.11.2003 r. Z. K. (1) zgłosił u pozwanego szkodę osobową. W trakcie postępowania likwidacyjnego (...) Zakład (...) przyznał E. K. i Z. K. (1) świadczenie w wysokości 5.468,81 zł (koszty pochówku), 6.500 zł (koszty postawienia nagrobka), po 30.000 zł (stosowne odszkodowanie) przy czym wypłatę kwoty pomniejszono o 15% z powodu przyczynienia się K. K. do zderzenia z samochodem ciężarowym.

Przed Sądem Okręgowy w Poznaniu toczyło się postępowanie z powództwa Z. i E. K. przeciwko W. K. i (...) S.A. w W. o zapłatę stosownego odszkodowania. Powództwo zostało prawomocnie oddalone. Zarówno Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny w Poznaniu przyjęły 15% przyczynienie się K. K. do powstania szkody.

Pismem z dnia 15 listopada 2011 r. E. i Z. K. (2) przez ustanowionego pełnomocnika wezwali pozwanego do zapłaty na ich rzecz kwot po 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek zerwania więzi emocjonalnej i duchowej ze zmarłym synem oraz kwot po 36.000 zł tytułem skapitalizowanej renty alimentacyjnej z okres od listopada 2008 r. do listopada 2011 r.

Pozwany nie ustosunkował się do powyższego wezwania do zapłaty.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sad Okręgowy uznał, że zgłoszone przez powoda na podstawie art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. i art. 448 k.c. żądanie zasługiwało częściowo na uwzględnienie. Wskazał, że dnia 3 sierpnia 2008 r. zmieniona została treść przepisu art. 446 k.c. poprzez dodanie §4, zgodnie z którym sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego, którego śmierć nastąpiła wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3.08.08 r. najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje zaś zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. Śmierć osoby najbliższej powoduje bowiem naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również więc osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio

i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego. W ocenie Sądu Okręgowego powód wykazał, iż pomiędzy zmarłym a jego rodzicami istniała bardzo silna więź emocjonalna. O więzi tej świadczy nie tylko pamięć o zmarłym kultywowana poprzez co najmniej cotygodniowe odwiedziny grobu zmarłego oraz coroczne odprawianie mszy w jego intencji, ale przede wszystkim to, że E. i Z. K. (2) po śmierci syna kompletnie załamali się, odizolowali zupełnie od uczestniczenia w spotkaniach w gronie rodzinnym i przyjaciół. E.

i Z. K. (1) pomimo upływu dziewięciu lat od chwili śmierci syna nie mogą się z tym pogodzić, a jak wynika z opinii biegłego żyją w stanie ciągłej żałoby. O istnieniu bardzo silnej więzi pomiędzy małżonkami K. a ich zmarłym synem świadczy także fakt, iż po śmierci syna wystąpiły u nich zaburzenia psychiczne, które trwają do chwili obecnej

i nie rokują poprawy. Z powodu stwierdzonych zaburzeń kilkukrotnie przebywali na leczeniu w Wojewódzkim Szpitalu (...) w K.. Mając powyższe na uwadze uznać należy, iż spowodowana przez ubezpieczonego u pozwanego śmierć naruszyła w sposób istotny istniejące więzi pomiędzy rodzicami, a ich synem, a to

w ocenie Sądu z pewnością naruszyło dobra osobiste rodziców zamarłego takie jak możliwość utrzymywania więzi ze zmarłym dzieckiem. Katalog dóbr osobistych wymieniony w art. 23 k.c. jest otwarty, a zdaniem Sądu Okręgowego zaliczyć do niego należy także możliwość utrzymywania więzi z potomstwem. Nie ulega zaś wątpliwości, że działanie ubezpieczonego u pozwanego było działaniem bezprawnym.

Uwzględniając aktualne warunki, w jakich znajdują się E. i Z. K. (1), fakt, że otrzymują oni renty rolnicze w kwotach po 800 zł, prowadzą wspólne gospodarstwo domowe z synem M., któremu darowali gospodarstwo rolne, Sąd Okręgowy uznał, że dla każdego z nich odpowiednim zadośćuczynieniem w stosunku do rodzaju cierpień psychicznych, których doznali, będzie kwota 60.000 zł. Kwota ta będzie również odpowiadać aktualnym warunkom i stopie życiowej społeczeństwa. Stanowi ona równowartość 25 średnich miesięcznych wynagrodzeń,

75 krotność otrzymywanych przez ww. świadczeń. Sąd I instancji uznał przy tym, że śmierć K. K. stanowiła dla jego rodziców traumatyczne przeżycie, jednakże należało mieć na uwadze, iż był on jednym z czworga dzieci. Rodzice mogli liczyć na wsparcie i pomoc pozostałej trójki i utrzymywać z nimi bardzo bliskie więzi rodzinne.

W ocenie Sądu Okręgowego uzasadnienie E. i Z. K. (1) dlaczego domagają się zasądzenia kwot po 212.500 zł było nieprzekonujące. Uznając, że chcieliby oni zadośćuczynienie przeznaczyć na koszty leczenia, to przy ich aktualnych wydatkach

w tym zakresie związanych jedynie z zakupem leków (90 zł miesięcznie), przyznana kwota wystarczy na 55 i pół roku. Ich leczenie odbywa się bowiem bezpłatnie w ramach NFZ.

Sąd Okręgowy przyjął jednak 15 % przyczynienie się K. K. do powstałego wypadku samochodowego. W tym zakresie powołał się na opis czynu przypisanego sprawcy zdarzenia skazanego prawomocnym wyrokiem. Okoliczność ta zaś w świetle art. 11 k.p.c. była dla sądu cywilnego wiążąca. Z uwagi na powyższe Sąd, na podstawie art. 362 k.c. obniżył przyznane rodzicom K. K. zadośćuczynienia o 15 % i ostatecznie na podstawie art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. i art. 805 §1 k.c. zasądził na rzecz każdego z nich po 51.000 zł.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 480 §1 k.c. w zw. z art. 817 §1 k.c.

O kosztach orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. obciążając nimi powoda w 74 %, a pozwanego w 26 %.

Powyższy wyrok zaskarżyły obie strony procesu.

Powód zaskarżył go w części oddalającej powództwo i nakładającej na niego obowiązek poniesienia kosztów pozwanego w 74 %. Apelujący zarzucił naruszenie:

- art. 448 k.c. w związku z art. 23 k.c. oraz art. 24 § 1 k.c. przez błędne przyjęcie, że powodom należy się zadośćuczynienie w kwotach po 51.000 zł, podczas gdy odpowiednią sumą zadośćuczynienia będzie kwota 212.500 zł dla każdego z nich,

- art. 362 k.c. przez przyjęcie, że zmarły syn powodów rzekomo przyczynił się do wypadku w 15 %, podczas gdy strona pozwana nie podniosła w ogóle takiego zarzutu ani też w żaden sposób go nie udowodniła,

- art. 233 § 1 k.p.c. przez bezpodstawne ustalenie, że zmarły syn powodów przyczynił się do wypadku w 15 %, podczas gdy strona pozwana nie podniosła w ogóle takiego zarzutu ani też w żaden sposób go nie udowodniła.

W konsekwencji powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Pozwany wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w części uwzględniającej powództwo. Zarzucił naruszenie art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. i art. 24 k.c. poprzez uznanie, że więź rodzinna jest dobrem osobistym, które zostało przez sprawcę wypadku drogowego naruszone oraz przyznanie zadośćuczynienia w kwotach rażąco nieadekwatnych do rozmiaru doznanej krzywdy. Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji powoda.

Zarzucił naruszenie art. 448 kc w zw. z art. 23 kc i art. 24 kc poprzez uznanie, że więź rodzinna jest dobrem osobistym, które zostało przez sprawcę wypadku drogowego naruszone oraz przyznanie zadośćuczynienia w kwotach rażąco nieadekwatnych do rozmiaru doznanej krzywdy. Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji powoda.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji zostały oparte na zgodnej z wymogami z art. 233 § 1 kpc ocenie całokształtu materiału dowodowego i nie budzą żadnych zastrzeżeń. Wbrew zarzutom powoda ustalenie przez Sąd Okręgowy, że zmarły przyczynił się w 15 % do wypadku, w konsekwencji do jego skutków nie było dowolne, skoro okoliczność ta wprost wynika z zawartego w wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 6 września 2006r. opisu czynu przestępczego przypisanego sprawcy wypadku komunikacyjnego. Pozwany zakład ubezpieczeń ponosi zaś odpowiedzialność cywilną w takim zakresie,

w jakim odpowiada ubezpieczony.

Sąd Apelacyjny przyjął więc ustalenia faktyczne Sądu I instancji za własne

i uczynił jej integralną częścią swoich rozważań.

I.  Odnośnie do apelacji pozwanego.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut pozwanego naruszenia art. 448 k.c. w zw. z art.24 § 1 k.c. Ugruntowane jest bowiem stanowisko, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęta została koncepcja, że więź emocjonalna łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym podlegającym ochronie na gruncie art. 23 i 24 k.c. (por. wyrok z dnia 25 lutego 2004 r., II CK 17/03, z dnia 22 lipca 2004 r., II CK 479/03, z dnia 6 lutego 2008 r., II CSK 459/07, LEX nr 585760). Dobro to może być więc naruszone przez spowodowanie śmierci osoby najbliższej. Doznany w związku z tym uszczerbek polega nie tylko na osłabieniu aktywności prowadzącej do pogorszenia sytuacji życiowej

i motywacji do przezwyciężania trudności, lecz jest także następstwem naruszenia tej relacji między osobą zmarłą a jej najbliższymi (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, LEX nr 846563, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, LEX nr 785681, z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91, OSP 2011/2/15 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, BSN 2010, nr 10 s. 11.). Sąd Najwyższy wielokrotnie wyraził wprost zapatrywanie, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego

i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. (np. wyrok

z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, LEX nr 846563, wyrok z dnia 15 marca 2012 r.,

I CSK 314/11, LEX nr 1164718, wyrok z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, www.sn.pl).

Wbrew twierdzeniom pozwanego odmiennych wniosków nie można wyciągnąć z faktu wprowadzenia przez ustawodawcę, od dnia 3 sierpnia 2008 r., wyrażonego wprost w art. 446 § 4 k.c. roszczenia o zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej za doznana krzywdę. Doprowadziło to bowiem jedynie do zmiany w sposobie realizacji roszczenia przez skonkretyzowanie osób uprawnionych do jego dochodzenia oraz przesłanek jego stosowania, a w konsekwencji wzmocnieniu pozycji najbliższego członka rodziny. Dodanie art. 446 § 4 k.c. jest nie tylko wyrazem woli ustawodawcy potwierdzenia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie tego przepisu, ale także dokonania zmiany ogólnej reguły wynikającej z art. 448 k.c. przez zawężenie kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10, LEX nr 848128, wyrok Sądu Najwyższego z 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, LEX nr 785681). Nie ma zatem wątpliwości, że zmiana taka nie wyklucza, lecz wręcz potwierdza, możliwość przyznania członkowi rodziny zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w z. z art. 23 k.c. i art. 24 k.c., gdy śmierć osoby bliskiej nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008 r.

II.  Odnośnie do apelacji powoda.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych nie ulega wątpliwości, że pokrzywdzeni w sposób wyjątkowo bolesny i tragiczny w skutkach przeżyli i nadal przeżywają śmierć syna. Co do zasady zgodzić się więc należy ze skarżącym, że Sąd Okręgowy w sposób niedostateczny uwzględnił skalę i nieodwracalność skutków psychicznych tych przeżyć , a nadto ich długotrwały wpływ na codzienną egzystencję małżonków E. i Z. K..
Wszystkie te okoliczności nie uzasadniają jednak żądanych przez powoda kwot.
Podkreślić należy, że przedmiot ochrony z art.448 w zw. z art. 24§1 k.c. nie jest tożsamy z przedmiotem ochrony z art. 446§4 k.c. Jak już wyżej wyjaśniono, na podstawie art.448 k.c. w zw. z art.24§1 k.c. zadośćuczynieniu podlega krzywda wynikająca z naruszenia dobra osobistego w postaci więzi emocjonalnych członków rodziny. W stosunku do krzywdy w rozumieniu art.446§4 k.c., jest to więc krzywda w zakresie ograniczonym. Nie ulega przy tym wątpliwości, że rozmiar i skutki wynikłe z naruszenia dobra osobistego w postaci zerwania więzi rodzinnych w dużej części pokrywają się

z rozmiarem i skutkami krzywdy wynikłej ze śmierci osoby bliskiej z art.446§4 k.c..
W okolicznościach sprawy nie mogło też pozostać obojętne, że każdy z pokrzywdzonych otrzymał w 2004 r. odszkodowanie w wysokości 30.000 zł. z tytułu pogorszenia się ich sytuacji życiowej, a jak wynika np. z treści uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego

w Poznaniu z dnia 17.02.2011r.,
w wypłaconej kwocie uwzględnione zostały przede wszystkim skutki wynikające ze stanu ich zdrowia powodujące osłabienie sił życiowych. Trudno uchwytny aspekt krzywdy majątkowej związanej z osłabieniem sił życiowych został już zatem naprawiony.
Trudno w końcu nie zauważyć, że zadośćuczynienie za krzywdę niemajątkową, które nie poddaje się prostym kryteriom wyceny, nie może być oderwane od przeciętnych stosunków majątkowych panujących w społeczeństwie. Odnosząc się zaś do przytoczonych w apelacji przykładów orzeczeń sądów wskazać należy, że nie przystają one do okoliczności sprawy, także z tego powodu, że sprawca wypadku nie dopuścił się czynu bezprawnego w celu czerpania znacznych zysków cudzym kosztem, tak jak to miało miejsce w tych sprawach.
Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, Sąd Apelacyjny uznał ostatecznie, że właściwym zadośćuczynieniem za naruszenie dobra osobistego każdego

z pokrzywdzonych jest kwota 75.000 zł., która winna ulec umniejszeniu o 15 % przyczynienia się zmarłego do wypadku, a przez to do jego skutków.
Z przyczyn wyżej przedstawionych, Sąd Apelacyjny na podstawie art.386§1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok jak w punkcie I podpkt.1 sentencji wyroku. Odpowiednio do zmienionego wyniku procesu, Sąd w punkcie I podpkt.2 zmienił rozstrzygnięcie

o kosztach procesu, o których orzekł na podstawie art.100 k.p.c. i art.113 ust.1 ustawy

z dnia 28 lipca 2008r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Na podstawie art.385 k.p.c. Sąd oddalił apelację powoda w pozostałym zakresie,

a pozwanego w całości jako bezzasadne.
O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd rozstrzygnął na podstawie art.100 k.p.c.

i art.113 ust.1 cytowanej ustawy z dnia 28 lipca 2008r.


/-/ J. Nowicki /-/ E. Staniszewska /-/ M. Tomaszewski