Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Krzysztof Józefowicz

Sędziowie: SA Hanna Małaniuk /spr./

SA Mikołaj Tomaszewski

Protokolant: st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. G.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w P.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku częściowego Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 26 listopada 2015 r. sygn. akt XVIII C 65/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten tylko sposób, że zasądza nadto od pozwanego na rzecz powódki ustawowe odsetki od kwoty 60.000 zł od dnia 5 marca 2013 r. do dnia 28 stycznia 2015 r.;

II.  oddala apelację pozwanego.

Hanna Małaniuk Krzysztof Józefowicz Mikołaj Tomaszewski

Sygn. akt I ACa 244/16

UZASADNIENIE

Powódka M. G., w pozwie z dnia 4 marca 2013 r. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.: kwoty 60.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem częściowego odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości, kwoty 25.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu części nakładów koniecznych do zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w/w nieruchomości oraz kosztów postępowania. W uzasadnieniu powódka wskazała, że jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...), zabudowanej domem jednorodzinnym dla potrzeb mieszkaniowych, którego budowa zakończyła się w 2005 r. Podała, że w/w nieruchomość znajduje się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego w związku z funkcjonowaniem (...). Wartość jej nieruchomości uległa zmniejszeniu i to właśnie z powodu hałasu związanego z ruchem lotniczym i w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania. Podniosła również, że oddziaływanie lotniska, w związku z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi, obliguje ją do poczynienia nakładów mających na celu zwiększenie izolacyjności akustycznej pomieszczeń mieszkalnych znajdującego się na terenie nieruchomości budynku. Jako podstawę prawną swoich roszczeń powódka wskazała art. 129 ust. 2 oraz art. 136 ust. 3 w zw. z art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu.

W piśmie z dnia 15 września 2015 r. powódka rozszerzyła żądanie pozwu o kwotę 15.889 zł i wniosła o wydanie wyroku, w którym Sąd zasądzi od pozwanego na rzecz powódki kwotę 100.889 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 85.000 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i od kwoty 15.889 zł od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty oraz zwrot kosztów postępowania, w tym podwójnych kosztów zastępstwa procesowego. Wskazała, że na kwotę 100.889 zł składa się 68.000 zł tytułem odszkodowania za utratę wartości nieruchomości powódki w związku z ustanowieniem (...) oraz 32.889 zł tytułem zwrotu nakładów koniecznych do zapewnienia właściwego komfortu akustycznego na jej nieruchomości. Na rozprawie w dniu 15 września 2015 r. powódka doprecyzowała żądanie pozwu, wnosząc o odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości w kwocie 68.000 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 60.000 zł od dnia 4.03.2013 r. tj. od dnia wniesienia pozwu, zaś od kwoty 8.000 zł do dnia następnego od doręczenia pisma rozszerzającego żądanie, z kolei w zakresie nakładów na rewitalizację żąda zasądzenia kwoty 32.889 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 25.000 zł od dnia złożenia pozwu a od kwoty 7.889 zł od dnia następnego od doręczenia pisma rozszerzającego żądanie.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 68.000 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty: 60.000 zł od dnia 29.01.2015r. do dnia zapłaty, 8.000 zł do dnia 16.09.2015r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo o zapłatę odszkodowania za spadek wartości nieruchomości oddalił.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne.

Lotnisko P. - Ł. powstało w 1913 r. jako lotnisko wojskowe. Rozwój lotniska w kolejnych dziesięcioleciach skutkował wzrostem liczby pasażerów cywilnych obsługiwanych przez port lotniczy. Lotnisko cywilne P. - Ł. jest własnością pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P..

Sejmik Województwa (...) podjął w dniu 30 stycznia 2012 r. na podstawie art. 135 ust. 1, 2, 3a i 3b u.p.o.ś. uchwałę nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P.. Uchwała utworzyła obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P. i wyznaczyła zewnętrzną granicę obszaru ograniczonego użytkowania, w którym wyodrębniono 2 strefy: zewnętrzną i wewnętrzną.

Powódka M. G. jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości gruntowej położonej w P. (...) T. przy ul. (...), zabudowanej domem jednorodzinnym dla potrzeb mieszkaniowych. Zgodnie z załącznikami nr (...) do uchwały Sejmiku Województwa (...) nr (...), opisana powyżej nieruchomość znajduje się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania. W uchwale wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

Na dzień wejścia w życie powołanej wyżej uchwały Sejmiku Województwa (...), przedmiotowa nieruchomość zabudowana była budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym w zabudowie wolnostojącej, użytkowanym w celach mieszkaniowych. Zgodnie z obowiązującym planem zagospodarowania przestrzennego, nieruchomość znajduje się na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną z możliwością organizowania nieuciążliwych miejsc pracy oraz lokalizowania budynków gospodarczych. Sam fakt wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego, powoduje, że właściciele nieruchomości położonych w jego granicach, w tym potencjalni ich nabywcy musza liczyć się z odpowiednimi niedogodnościami i to tak w sposobie zagospodarowania nieruchomości jak i w sposobie ich użytkowania. Na poziom cen rynkowych wpływa bowiem m. in. tzw. świadomy nabywca. W związku z powyższym wartość nieruchomości powódki, według jej stanu na dzień wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania (tj. 28 lutego 2012 r.), a cen obecnych, spadła o 68.000 zł.

Powódka, wznosząc w latach 2004-2005 na przedmiotowej nieruchomości budynek mieszkalny, miała świadomość, że znajduje się ona blisko lotniska Ł., jednak wówczas był to mały port o niezbyt intensywnej eksploatacji.

Pismem z dnia 21 grudnia 2012 r. powódka wezwała przedsądowo pozwany (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. do zapłaty na jej rzecz w terminie 14 dni od doręczenie wezwania odszkodowania w związku z obniżeniem wartości nieruchomości i zwrotu nakładów dla zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego w łącznej kwocie 185.000,00 zł.

W piśmie z dnia 5 kwietnia 2013 r. pozwany poinformował powódkę, że wyraża wolę prowadzenia rozmów ugodowych jedynie co do odszkodowania w zakresie modernizacji akustycznej budynku i to w ramach uczestnictwa powódki w tzw. procedurze koncyliacyjnej.

Ustalenia faktyczne w sprawie Sąd oparł przede wszystkim na opinii biegłego sądowego K. R. (1) w zakresie, w jakim biegły oszacował spadek wartości nieruchomości powódki, uzupełnionej ustnymi wyjaśnieniami złożonymi przez biegłego na rozprawie w dniu 9 czerwca 2015 r. oraz dwukrotnie w formie pisemnej. W ocenie Sądu opinia sporządzona została w sposób jasny, rzeczowy i przejrzysty. Biegły wskazał, na czym oparł się, wydając opinię, z jakich korzystał źródeł i jaką posłużył się metodologią. W sposób zrozumiały przedstawił wnioski opinii oraz w jaki sposób do nich doszedł. Sąd nie miał też wątpliwości co do tego, że biegły posiada kompetencje i doświadczenie potrzebne do wydania opinii w sprawie. Sposób przygotowania opinii odpowiada prawu, w szczególności jest zgodny z wymogami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. z 2004 r., Nr 207, poz. 2109).

Wobec powyższych ustaleń Sąd Okręgowy wydanym na podstawie art. 317 § 1 k.p.c. wyrokiem częściowym Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki 68.000 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty: 60.000 zł od dnia 29.01.2015r. do dnia zapłaty, 8.000 zł do dnia 16.09.2015r. do dnia zapłaty. Wskazał, że powódka rozszerzyła żądanie pozwu w powyższym zakresie w piśmie z dnia 15 września 2015 r., doprecyzowanym następnie na rozprawie w tym samym dniu. Sąd uznał, że legitymacja czynna powódki w niniejszym procesie nie budziła wątpliwości, zaś kwestionowanie jej przez pozwanego poprzez podnoszenie braku wykazania, że na użytkowanej przez nią nieruchomości znajduje się budynek mieszkalny, w kontekście wywodów opinii biegłego ale też zaświadczenia z dnia 22 lutego 2005 r., okazało się nieskuteczne.

Wskazał, że przewidziana w art.129 ust 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (dalej p.o.ś.) odpowiedzialność odszkodowawcza obejmuje także te szkody, które wynikają z przekroczenia standardów jakości środowiska w zakresie emitowanego hałasu. W art. 129 - 136 p.o.ś. ustawodawca uregulował samodzielne podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, opierając się na założeniu, że ryzyko szkód związanych z działalnością uciążliwą dla otoczenia powinien ponosić podmiot, który tę działalność podejmuje dla własnej korzyści (cuius damnum eius periculum). Przesłankami tej odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości, i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą.

Opierając się na opinii biegłego K. R. (1) Sąd stwierdził istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania a zmianami cen, w tym spadkiem wartości rynkowej nieruchomości. Zdaniem Sądu sama świadomość ponadnormatywnych immisji (hałasu) niewątpliwie ujemnie wpływa na atrakcyjność nieruchomości, a dodatkowo usankcjonowanie generowania tych immisji uniemożliwia właścicielowi wystąpienie o ochronę przed nimi na drodze prawnej. Samo objęcie nieruchomości, co do której przysługuje powódce prawo użytkowania wieczystego strefą ograniczonego użytkowania powodowało ograniczenie sposobu korzystania z tej nieruchomości, chociażby z uwagi na zawężenie uprawnień właścicielskich, wyrażające się np. w konieczności znoszenia ponadnormatywnego hałasu (w którym powódka również upatrywała źródła szkody). Z opinii biegłego wynika, że potencjalni nabywcy nieruchomości wiążą położenie nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania przede wszystkim z hałasem. Strefa wiąże się dla nich nie tylko z ograniczeniami w korzystaniu z nieruchomości, ale przede wszystkim z koniecznością znoszenia zwiększonej emisji hałasu, co w znaczący sposób obniża komfort życia w takim miejscu. Powołane okoliczności powodują, że nieruchomości położone w sąsiedztwie lotniska, ze względu na mniejsze zainteresowanie, mają niższe ceny niż porównywalne nieruchomości położone na innych obszarach. Oczywistym w tej sytuacji jest, że obniżenie wartości nieruchomości spowodowane jest właśnie wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania.

Na podstawie przeprowadzonych wyliczeń biegły R. stwierdził, że w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P. - Ł., spadek wartości przedmiotowej nieruchomości wynosi 68.000 zł. W konsekwencji właśnie ta kwota podlegała zasądzeniu na rzecz powódki. Biegły wszechstronnie określił tendencje na rynku nieruchomości w strefie ograniczonego użytkowania, jak i poza nią, biorąc pod uwagę szereg okoliczności mających wpływ na ceny nieruchomości. Nie budził wątpliwości wpływ obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P. - Ł. na wartość nieruchomości tam położonych, co spowodowało, iż ceny uzyskiwane za nieruchomości położone na obszarze ograniczonego użytkowania były niższe od cen podobnych nieruchomości położonych poza obszarem, w innych częściach miasta P.. Nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy to, czy po utworzeniu obszaru normy hałasu w rzeczywistości są przekraczane, skoro skutek w postaci obawy przed ich przekroczeniem już wystąpił, a to skutkowało spadkiem wartości nieruchomości. Stąd też zbędne było powoływanie dowodów, które wskazane okoliczności miałyby potwierdzać.

W ocenie Sądu I instancji bez znaczenia w rozpoznawanej sprawie pozostawało, że powódka nabyła i zabudowała nieruchomość mając świadomość, że jest ona położona w pobliżu lotniska. Podstawy prawnej żądania pozwu upatrywać bowiem należy w ustanowieniu obszaru ograniczonego użytkowania, które stanowiło samodzielną podstawę do domagania się zapłaty odszkodowania. To zaś nastąpiło już po nabyciu i zabudowaniu nieruchomości powódki. Z tych też względów bez znaczenia dla oceny zasadności powództwa w rozpoznawanej części pozostawała okoliczność, że na lotnisku P.-Ł. samoloty stacjonowały od kilkudziesięciu lat, zaś mieszkańcy pobliskich nieruchomości mieli tego świadomość. Brak jest również podstaw do czynienia zarzutu właścicielom sąsiadujących z lotniskiem nieruchomości, że na terenie tym pobudowali budynki mieszkalne w sytuacji, gdy nie sprzeciwiały się temu - do czasu wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania - obowiązujące przepisy prawa. Nie sprzeciwiała się również żądaniu pozwu okoliczność, że utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania po części spowodowane jest wypełnianiem zadań o charakterze użyteczności publicznej. Mając natomiast na względzie, że podstawę do domagania się odszkodowania w świetle powołanych wyżej przepisów ustawy stanowiło już samo wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania, za bez znaczenia uznać należało rozważania w przedmiocie tego, jakie działania podejmuje pozwany, by ograniczyć immisję hałasu oraz uciążliwość funkcjonowania lotniska dla sąsiednich nieruchomości. Ubocznie natomiast zauważyć należy, że działania te nie doprowadziły jak dotąd do takiego zmniejszenia poziomu hałasu, by możliwym było zlikwidowanie obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego dla lotniska P. - Ł..

O odsetkach ustawowych od zasądzonej należności głównej Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. po wezwaniu dłużnika do zapłaty. Zgodnie natomiast z ugruntowanym poglądem orzecznictwa w sprawach o odszkodowanie za szkodę związaną z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania, w sytuacji kiedy wielkość odszkodowania ustalana jest według cen aktualnych na dzień sporządzenia opinii, odsetki od zgłoszonego wcześniej roszczenia z uwzględnieniem treści art. 455 k.c. należą się od daty doręczenia odpisu opinii a nie daty jej wydania, czy daty wcześniejszej, w przypadku zaś rozszerzania żądania przez inicjatora procesu po zapoznaniu się z treścią opinii od daty doręczenia pisma rozszerzającego powództwo. Dopiero bowiem wówczas strona pozwana może się zapoznać i z opinią (poznając rzeczywistą wysokość szkody) i ostatecznie sformułowanym żądaniem przeciwnika procesowego a zatem zdecydować czy dobrowolnie spełni świadczenie. W niniejszej sprawie doręczenie stronie pozwanej odpisu opinii biegłego nastąpiło w dniu 28.01.2015r. zaś rozszerzenie żądania procesowego co do odszkodowania za utratę wartości nieruchomości 15.09.2015r. W konsekwencji powyższego Sąd przyjął, że dochodzone roszczenie z tyt. ubytku wartości nieruchomości stawało się wymagalne dnia następnego po doręczeniu stronie pozwanej opinii biegłego K. R. w części dochodzonej już w pozwie a w pozostałym zakresie od dnia następnego po doręczeniu stronie pozwanej odpisu pisma rozszerzającego żądanie procesowe powódki z tego tytułu.

W pozostałym zakresie, a więc co do odsetek liczonych od dnia wniesienia pozwu do sądu do dnia 28.01.2015r. w przypadku kwoty 60.000 zł dochodzonej z tytułu ubytku wartości nieruchomości - powództwo podlegało oddaleniu

Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., Sąd nie orzekał o kosztach postępowania.

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok Sądu I instancji w zakresie oddalającym jej żądanie zasądzenia odsetek od kwoty 60.000 zł za okres od 5 marca 2013 r. do 28 stycznia 2015 r. Apelująca zarzuciła naruszenie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że odsetki od ww. kwoty należą się powódce dopiero od dnia doręczenia opinii biegłego, a nie od dnia wytoczenia powództwa.

Wobec powyższego powódka wniosła o zmianę zaskarżonego powództwa poprzez zasądzenie na jej rzecz odsetek od 60.000 zł od dnia 5 mara 2013 r. oraz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Pozwany zaskarżył wyrok Sądu I instancji zaskarżył w części uwzględniającej powództwo. Apelujący zarzucił:

–

naruszenie art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. poprzez przyjęcie istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy wejściem uchwały nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 30 stycznia 2012 r., a spadkiem wartości nieruchomości powódki, w sytuacji gdy ustalenie to było niemożliwe bez analizy trendów cenowych nieruchomości położonych w sąsiedztwie lotniska przed wprowadzeniem (...),

–

naruszenie art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. w zw. z art. 361§ 1 k.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, że odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w tym przepisie obejmuje także spadek wartości nieruchomości spowodowany emisją hałasu związanego z eksploatacją portu lotniczego, w sytuacji gdy emisja ta, w co najmniej tej samej intensywności, miała miejsce przed utworzeniem (...),

–

naruszenie art. 278 k.p.c. poprzez przerzucenie na biegłego obowiązku dokonania części ustaleń faktycznych i dokonania wykładni prawa,

–

naruszenie at. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez błędną ocenę opinii biegłego K. R. i oparcie na niej rozstrzygnięcia, pomimo, że opinia ta jest nielogiczna i zawiera sprzeczności, niepełna oraz niejasna,

–

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. i art. 227 k.p.c. oraz art. 244 k.p.c. poprzez pominięcie wskazanych w apelacji dokumentów i to pomimo tego, że płynące z nich wnioski są sprzeczne z wnioskami opinii biegłego,

–

naruszenie art. 481 §2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że dłużnik dopuszcza się opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego nie spełniając go w dacie wniesienia pozwu i rozszerzenia powództwa także w sytuacji, gdy stwierdzenie istnienia obowiązku spełnienia przez niego tego świadczenia oraz ustalenie jego wysokości nastąpiło dopiero w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego,

–

naruszenie art. 153 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że opinia biegłego spełnia wymogi dotyczące operatu szacunkowego,

–

naruszenie art. 156 ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz § 55 ust. 2 i 56 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego poprzez ich niezastosowanie i dopuszczenie jako dowód opinii nie mającej formy operatu szacunkowego,

–

naruszenie art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c., art. 217 § 3 k.p.c., art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z kolejnej opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego oraz oddalenie wniosku o złożenie przez Sąd wniosku do Komisji Arbitrażowej (...) Federacji Stowarzyszeń (...) o ocenę prawidłowości sporządzenia opinii biegłego K. R.,

–

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 § 3 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie lub oddalenie wniosków dowodowych o przeprowadzenie dowodu z opinii prywatnej dr A. F., opinii prywatnej dr K. S., opinii prof. US. Dr hab. I. F. oraz dr inż. J. K. (1) na okoliczności wskazane w apelacji,

–

naruszenie art. 236 § 1 k.p.c. poprzez niewydanie postanowienia dowodowego o dopuszczeniu dowodów z dokumentów, w sytuacji gdy sąd poczynił stosowne ustalenia na podstawie określonych dokumentów.

Wobec powyższego pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku częściowego w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, a ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Jedynie apelacja powódki zasługiwała na uwzględnienie.

Odnośnie do apelacji pozwanego.

Wobec licznie zgłoszonych zarzutów apelacyjnych na omówienie w pierwszej kolejności zasługują te które podnoszą uchybienia procesowe bowiem od prawidłowości ustaleń faktycznych zależy ocena zastosowanego prawa materialnego.

Sąd odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, przyjmując je za własne. Wbrew zarzutom apelującego ustaleń tych Sąd Okręgowy dokonał bez obrazy art. 233 § 1 kpc - w oparciu o wszechstronnie przeanalizowany, oceniony zgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego materiał dowodowy, a w każdym razie skarżący nie wykazał by tak ujęte kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały przez Sąd ten naruszone, prowadząc do ustaleń niezgodnych z materiałem dowodowym. Skuteczne podniesienie zarzutu poczynienia ustaleń sprzecznych z materiałem dowodowym nie może bowiem polegać na zaprezentowaniu ustalonego przez skarżącego, na podstawie własnej oceny dowodów stanu faktycznego, a wymaga wskazania przy użyciu argumentów jurydycznych rażącego naruszenia wyżej powołanych dyrektyw oceny dowodów. (vide: wyrok SN z 18 czerwca 2004 r. sygn. akt II CK 369/03 LEX nr 174131).

Niezasadny był zarzut naruszenia art. 278 k.p.c. Nie ulega wątpliwości i nie wymaga szerszego uzasadnienia fakt konieczności oparcia się przez sąd przy rozstrzygnięciu sporu na specjalistycznych danych dotyczących wartości nieruchomości znajdujących się w obszarze ograniczonego użytkowania i poza nim .Sąd z braku wiadomości specjalnych nie jest uprawniony do dokonywania odpowiednich ustaleń bez zasięgnięcia opinii biegłego, toteż właściwym środkiem dowodowym służącym wyjaśnieniu tych okoliczności mógł być dowód z opinii biegłego (art. 278 kpc). Dowód taki został przeprowadzony przez Sąd Okręgowy i uwzględniony przy dokonaniu ustaleń faktycznych. Sąd ten wskazał szereg argumentów, które zdecydowały o uznaniu opinii sporządzonej przez biegłego K. R. za przydatną w sprawie. Omówił te kwestię szczegółowo w uzasadnieniu wyroku uznając, że zgłoszone uwagi nie podważyły pozytywnej oceny nadanej temu dokumentowi. Odmiennie niż podnosi to obecnie skarżący opinia ta była logiczna, pełna i jasna, a do wszelkich podnoszonych przez strony zastrzeżeń biegły ustosunkował się czy to w pisemnych opiniach uzupełniających czy też w toku składanych zeznań. Wbrew stanowisku skarżącego opinia biegłego, jak wynika z samej tezy dowodowej (k. 255) sporządzona była m.in. na okoliczność, czy doszło do obniżenia wartości nieruchomości powódki w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska Ł.. Biegły zresztą do okoliczności tych odniósł się już w sposób przekonujący w toku postępowania przed Sądem I instancji. Sam zresztą fakt, że według pozwanego zasadnym byłoby sporządzenie opinii w inny sposób niż uczynił to biegły, przy przyjęciu odmiennej metodologii, nie świadczy o braku jej poprawności. Ponadto w świetle wniosków poczynionych przez biegłego nie może budzić wątpliwości, że czynnikiem mającym rozstrzygające znaczenie w przedmiocie tego, czy nieruchomości leżące w zasięgu obszaru ograniczonego użytkowania, utworzonego w związku z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa pozwanego, straciły na wartości jest nie to, że w konkretnym punkcie następuje przekroczenie hałasu, ale przede wszystkim fakt, że obszar ten został utworzony, co biegły sądowy już akcentował.

Niezasadny był zarzut naruszenia art. 217 k.p.c., art. 233 k.p.c. przez odmowę sporządzenia opinii przez innego biegłego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie było podstaw do uwzględnienia takiego wniosku. Specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez sąd do tych kryteriów oceny stanowi więc należyte i wystarczające uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłych za przekonujące (por.wyrok SN z 7.IV.2005r, IICK 572/04,Lex nr 151656). Stąd dezaprobata strony pozwanej dla wniosków biegłego – niekorzystnych z punktu widzenia jego interesów w sprawie - nie mogła stanowić podstawy prowadzenia dalszego postępowania dowodowego. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza ocena czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy, zaś okoliczność, że opinia nie ma treści odpowiadającej stronie nie stanowi wystarczającego uzasadnienia dla przeprowadzenia kolejnego dowodu z opinii biegłych (por. post. SN z dnia3.IX.2008r., (...) 91/08, Lex nr 785520 ).

Oddalony został wniosek pozwanego o skierowanie opinii biegłego do Komisji Arbitrażowej (...) Federacji Stowarzyszeń (...) w celu oceny prawidłowości opinii biegłego K. R.. Przepis art. 157 ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej ugn) dopuszcza ocenę prawidłowości sporządzenia wyłącznie operatu szacunkowego a nie opinii biegłego, w której treści znalazły się elementy takiego operatu. Jak wynika z treści art. 156 ugn operatem szacunkowym jest sporządzona na piśmie opinia o wartości nieruchomości. Jak wynika natomiast z art. 4 pkt 6a ugn przez określenie wartości nieruchomości należy rozumieć określanie wartości nieruchomości jako przedmiotu prawa własności i innych praw do nieruchomości. Wyżej omówiono tezę dowodową sądu będącą podstawą sporządzenia opinii przez biegłego sądowego. Jedynie elementem tej opinii było ustalenie wartości nieruchomości powódki, było to przesłanką do dalszego opiniowania. Nie można więc stawiać znaku równości miedzy opinią biegłego K. R. a operatem szacunkowym. Ten drugi sporządzany jest często na etapie postępowania przedsądowego i wówczas celowym może być sprawdzenie jego prawidłowości przez odpowiednie stowarzyszenie rzeczoznawców. Nie ma natomiast podstaw prawnych do zastosowania art. 157 ust.3 ugn w przypadku, gdy wartość nieruchomości wynika z treści opinii biegłego sądowego, wydanej na zlecenie sądu. Ocena środka dowodowego w postaci opinii biegłego przysługuje wyłącznie sądowi, który nie może wyręczać się w tym zakresie innymi podmiotami. Sąd prowadzący postępowanie dowodowe weryfikuje zebrany materiał dowodowy i musi dokonać jego oceny z zachowaniem zasady swobodnej oceny dowodów (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 13.III.2013,VACa 10/13) . Takiej samej oceny dokonuje również w stosunku do opinii biegłego. W razie wątpliwości co do prawidłowości przybranej przez biegłego metodologii czy sformułowanych wniosków jedyną drogą, przewidzianą przepisami procesowymi jest dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego. Z tej samej przyczyny za niedopuszczalne dla weryfikacji opinii biegłego K. R. uznał Sąd Apelacyjny prowadzenie dowodów z dokumentów – prywatnych opinii wydanych na zlecenie pozwanego przez prof. I. F. i dra J. K., tworzących spółkę rzeczoznawców majątkowych S. (...).

Słusznie natomiast skarżący zarzucił naruszenie art. 236 k.p.c. polegające na niewydaniu przez Sąd I instancji postanowienia w przedmiocie wniosków dowodowych z dokumentów stanowiących podstawę ustaleń Sądu I instancji i przytoczonych w jego uzasadnieniu. To uchybienie procesowe nie miało jednak wpływu ani na rozstrzygnięcie sporu, ani na prawo pozwanego do obrony, ponieważ odnosiło się do dowodów niespornych, a przy tym powoływanych przez obie strony na poparcie swoich twierdzeń. W każdym razie skarżący nie przytoczył takich okoliczności, które uzasadniałyby odmienne wnioskowanie. Zwrócić jednocześnie należy uwagę, że zarzut ten pozostawał w oczywistej sprzeczności z zarzutem nr (...) bowiem z jednej strony apelujący podnosił brak, a z drugiej przeprowadzenie dowodów częściowo z tych samych dokumentów.

Obszerne rozważania prawne Sądu I instancji Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje i przyjmuje za własne. Sprzeczne z treścią cytowanego przepisu oraz innych dotyczących wprowadzenia obszarów objętych ochroną jest twierdzenie, że możliwość dochodzenia roszczeń wynikających z ustawy przysługuje tylko w sytuacji powstania nowego lotniska, zmiany charakteru lotniska z lokalnego na międzynarodowe lub znaczącej rozbudowy lotniska bądź wprowadzenia ruchu lotniczego na nieużywane lotnisko. Takich roszczeń dochodzić można również w sytuacji wprowadzenia o.o.u na funkcjonujące od dawna lotnisko, pod warunkiem wykazania szkody będącej skutkiem niedochowania standardów ochrony przed hałasem.

Nie można podzielić stanowiska pozwanego o braku związku przyczynowego pomiędzy utworzeniem o.o.u. i ograniczeniami powódki w korzystaniu z nieruchomości wynikającymi z hałasu a potencjalnym brakiem możliwości sprzedaży za cenę, za którą można nabyć nieruchomości o innym położeniu. Pozwany przyznaje, że reakcją rynku na brak możliwości domagania się zaniechania oddziaływania lotniska jest spadek cen nieruchomości położonych w o.o.u. Zatem powstanie szkody jest niekwestionowane, bowiem jest ona równa spadkowi wartości nieruchomości, niezależnie od faktu czy jest ona przedmiotem obrotu teraz czy w przyszłości. Wynika to jednoznacznie z ustaleń sądu poczynionych na podstawie opinii biegłego, której wartość omówiono powyżej wobec zastrzeżeń proceduralnych pozwanego. Szczegółowe wywody apelacji o ograniczeniu liczby operacji lotniczych w porze nocnej i podjęciu innych działań mających na celu zmniejszenie hałasu w nocy oraz ograniczenie uciążliwości oddziaływania lotniska na korzystanie z nieruchomości nie mogą uzasadniać wniosków zawartych w tej apelacji. Godne pochwały jest podjęcie starań skutkujących w przyszłości uznanie za mniej dotkliwe sąsiedztwa lotniska i zainteresowanie się egzystencją ludzi zamieszkujących tereny blisko niego położone jednakże nie pozwala ono na przyjęcie braku szkody powodów, której wyrównania domaga się na podstawie art. 129 ust. 2 uoś. Gwoli dokładności podnoszonych przez pozwanego twierdzeń o zmniejszeniu liczby operacji nocnych podnieść trzeba, że zwiększa się liczba operacji lotniczych w ciągu dnia i nadal będzie ona rosnąć. O ograniczeniu korzystania z nieruchomości nie decyduje tylko pora nocna lecz równie istotna jest pora dzienna, kiedy to nie można wyeliminować dokuczliwości hałasu pozostając na zewnątrz budynku. Reakcją potencjalnych nabywców nieruchomości na utworzenie o.o.u. jest odstąpienie od nabywania działek w strefie o.o.u. albo wyraźne żądanie obniżenia ich ceny w porównaniu z nieruchomościami położonymi niedaleko lotniska lecz nie objętymi o.o.u. Wprowadzenie ochrony zagwarantowanej ustawą o ochronie środowiska nie zmniejszyło uciążliwości spowodowanej sąsiedztwem lotniska lecz umożliwiło dochodzenie roszczeń, mających zrekompensować użytkownikom nieruchomości znoszenie ponad normatywnego hałasu, przekładającego się na spadek wartości nieruchomości. Działalność lotniska, mimo przekroczenia standardów ochrony środowiska została ze względów społecznych zaaprobowana przez ustawodawcę w zamian za możliwość pieniężnej rekompensaty dla osób nie mogących się sprzeciwić tej działalności. Obowiązek dostarczenia tej rekompensaty spoczywa na podmiocie korzystającym z lotniska. Nieusuwalne lecz z uzasadnionych względów konieczne przekroczenie standardów ochrony środowiska wymaga bowiem legalizacji odpowiednim aktem prawa miejscowego. Twierdzenie pozwanego, że hałas wokół lotniska występował już wcześniej i powódka winna fakt ten uwzględnić dochodząc swoich roszczeń nie podważa uprawnienia do odszkodowania z tytułu wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania.

Niezrozumiały był zarzut naruszenie art. 481 §2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c., skoro Sąd I instancji przyjął (choć częściowo błędnie, o czym mowa poniżej), że dochodzone roszczenie z tytułu ubytku wartości nieruchomości stawało się wymagalne dnia następnego po doręczeniu stronie pozwanej opinii biegłego K. R. w części dochodzonej już w pozwie, a w pozostałym zakresie od dnia następnego po doręczeniu stronie pozwanej odpisu pisma rozszerzającego żądanie procesowe powódki z tego tytułu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację pozwanego oddalił.

Odnośnie do apelacji powódki.

Jak słusznie podniosła powódka przy ustalaniu terminu początkowego, od którego należy liczyć rozpoczęcie biegu terminu odsetek za opóźnienie przewidzianych w art. 481 k.c. istotne znaczenie mają konkretne okoliczności rozpatrywanej sprawy. Co do zasady bowiem wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczone od daty wymagalności roszczenia (art. 481 § 1 k.c.). Ta reguła może doznać ograniczenia jedynie w przypadku ustalenia odszkodowania według cen z daty orzekania o nim lub z innej daty niebędącej datą wymagalności roszczenia. Ograniczenie to wynika z treści art. 363 § 2 k.c. i z waloryzacyjnej funkcji odsetek. W przedmiotowej sprawie powódka już w pozwie domagała się od pozwanego zapłaty kwoty 60.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości. Choć opinia biegłego została doręczona pozwanemu dopiero w styczniu 2015 r., to wynika z niej, że w okresie od marca 2013 r. do stycznia 2015 r. nie zanotowano istotnych zmian cen na rynku nieruchomości. Stanowisko to jest tym bardziej zasadne, gdy weźmie się pod uwagę fakt, że ostatecznie ustalone przez biegłego należne powódce odszkodowanie okazało się o 8.000 zł wyższe niż pierwotnie zgłoszone przez powódkę. Uwzględniając powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw by uznać, że roszczenie powódki o zasądzenie odszkodowania w zakresie kwoty 60.000 zł stało się wymagalne z datą późniejsza niż 5 marca 2013 r. Już bowiem z tą chwilą pozwany liczył się z koniecznością wypłaty żądanej kwoty, a nie czyniąc zadość żądaniu strony powodowej popadł w opóźnienie..

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386. k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

Hanna Małaniuk Krzysztof Józefowicz Mikołaj Tomaszewski