Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Jerzy Geisler

Sędziowie: Piotr Górecki

Małgorzata Gulczyńska

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2020 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa L. B. i M. B.

przeciwko Skarbowi Państwa - S. (...)

w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 7 listopada 2018 r. sygn. akt I C 120/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów na rzecz pozwanego 4.050 tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Gulczyńska Jerzy Geisler Piotr Górecki

I ACa 140/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7.11.2018 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego – Skarbu Państwa – W. (...) w Poznaniu, na rzecz powodów – M. B. i L. B. kwotę 126.133 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30.10.2016 r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie powództwo oddalił i orzekł o kosztach procesu. – k. 439

Na zasądzoną kwotę złożyły się:

- 72.800 zł z tytułu spadku wartości nieruchomości,

- 53.333 zł z tytułu rewitalizacji akustycznej budynku,

w związku z zaliczeniem nieruchomości powodów do strefy B ( a następnie strefy I ) obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego wokół lotniska (...)

Ustalenia faktyczne i motywy prawne wyroku Sąd Okręgowy przedstawił w pisemnym uzasadnieniu na kartach 445-452.

W przedmiocie oznaczenia daty początkowej płatności odsetek ustawowych od zasądzonych roszczeń Sąd Okręgowy podniósł co następuje:

Odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty roszczenia powodom należało przyznać od daty sporządzenia opinii w dniu 30 października 2016 r. przez biegłego K. R., nie zaś tak jak wnosili powodowie, od daty wystąpienia z żądaniem bezpośrednio do pozwanego w grudniu 2012 r. Należy zauważyć, że biegły wyliczył wartość rynkową przedmiotowej nieruchomości oraz wartość nakładów akustycznych wraz z robocizną według poziomu cen aktualnych, nie zaś według poziomu cen występujących prawie 6 lat temu. Zasądzone odszkodowanie zostało już tym samym niejako zwaloryzowane (dostosowane do aktualnego poziomu cen), stąd też zasądzenie odsetek za prawie 6 lat wstecz stanowiłoby w praktyce nic innego, jak podwójne obciążenie pozwanego obowiązkiem zrekompensowania powodom niemożności dysponowania należnymi im środkami od chwili wymagalności ich roszczenia.

Rozstrzygnięcie z dnia 7.11.2018 r. zaskarżyli powodowie w części, a mianowicie co do punktu 2 oddalającej powództwo co do odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty zasądzonej w punkcie 1 wyroku za okres od dnia 4.12.2012 r. do dnia 29.10.2016 r., co stanowiło skapitalizowana kwotę 51.317,12 zł. Skarżący zarzucili naruszenie art. 363 § 2 kc w zw. z art. 455 i 481 § 1 kc i wnieśli o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie ponad kwotę zasądzoną w punkcie 1, kwoty 51.317,12 zł stanowiącej kwotę należnych powodom odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 4.12.2012 r. do dnia 29.10.2016 r. – k. 458-462, 482-521

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą. – k. 522

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powodów nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przede wszystkim podnieść należy, że powodowie w apelacji domagają się zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 2 poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów, ponad kwotę zasądzoną w pkt 1, kwoty 51.317,12 zł, stanowiącej kwotę skapitalizowanych należnych powodom odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 4.12.2012 r. do dnia 29.10.2016 r., obliczonej od kwoty 126.133 zł. – k. 459 Tymczasem powodowie w postępowaniu przed Sądem I instancji nie zgłosili żądania obejmującego zapłatę skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w kwocie 51.317,12 zł za okres od dnia 4.12.2012 r. do dnia 29.10.2016 r. Żądali jedynie zasądzenia dochodzonych kwot odszkodowania ( po rozszerzeniu powództwa w dniu 6.03.2017 r. od kwoty 126.133 zł ) z odsetkami ustawowymi od dnia 4.12.2012 r.

W tych okolicznościach uwzględnienie apelacji w zakresie zgłoszonym przez powodów nie było możliwe albowiem w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. – art. 383 kpc.

W ocenie Sądu Apelacyjnego również niezasadne okazały się zarzuty powodów dotyczące wadliwego określenia daty początkowej płatności odsetek ustawowych.

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela stanowisko, że co do zasady roszczenie powodów jako bezterminowe stało się wymagalne zgodnie z przepisem art. 455 k.c. po wezwaniu pozwanego do zaspokojenia roszczenia. Stwierdzić jednak należy, że wskazanie daty początkowej płatności odsetek ustawowych za opóźnienie w każdej sprawie zależy od konkretnych ustaleń w sprawie co do tego jakie zdarzenie wywołało skutki powstania stanu wymagalności roszczenia.

Analizie należy poddać żądania zgłoszone przez powodów na przestrzeni lat 2005-2017.

Pismem z dnia 7.11.2005 powodowie zgłosili pozwanemu żądanie zapłaty łącznie 177.974,83 zł, na co złożyły się następujące pozycje:

- 60.492 zł tytułem zmniejszenia wartości nieruchomości,

- 37.145 zł powiększone o 22% VAT , tj. łącznie 45.316,90 zł tytułem kosztów rewitalizacji akustycznej,

- 976 zł tytułem kwoty wydanej na sporządzenie operatu szacunkowego oraz wynagrodzenie radcy prawnego za prowadzenie sprawy,

- dodatkowo od wypłaconego ( żądanego? ) odszkodowania powodowie domagali się 40% podatku dochodowego od osób fizycznych, ale nie sprecyzowali jaką kwotę to stanowiło według ich wyliczeń. – k. 25-26

W wezwaniu powodowie wskazywali na wyliczenia zawarte w operacie szacunkowych sporządzonym przez rzeczoznawcę majątkowego L. D.. – k. 485-521

Rzeczoznawca majątkowy L. D. wyliczył spadek wartości nieruchomości w związku z utworzeniem oou na kwotę 60.492 zł. – k. 503

Ponadto wyliczył wartość nakładów rewitalizacyjnych na kwotę 37.145 zł ( bez podatku VAT ) na co złożyły się pozycje:

- 19.665 zł – koszt wymiany okien,

- 3.066 zł - koszt wymiany drzwi zewnętrznych,

- 14.014 zł – koszt wykonania podwójnego dachu,

- 400 zł – koszt montażu wentylatorów mechanicznych.- k. 504

Żądania zapłaty łącznie 177.974,83 zł nie można w żaden sposób zweryfikować albowiem suma pierwszych trzech pozycji daje 106.784,90 zł, powiększona o 40% daje 149.498,86 zł. Nie wiadomo jakie pozycje składają się na różnicę 28.475,97 zł ( 177.974,83 – 149.498,86 ).

Na marginesie zauważyć trzeba, że żądanie od zobowiązanego zapłaty dodatkowo 40% podatku dochodowego od osób fizycznych od wypłaconego odszkodowania było zupełnie bezpodstawne. W dalszych działaniach powodowie już z takim roszczeniem nie występowali.

We wniosku o zawezwanie do próby ugodowej z dnia 7.11.2005 r. powodowie domagali się zapłaty kwoty 106.784,90 zł, na co złożyły się następujące pozycje:

- 60.492 zł tytułem zmniejszenia wartości nieruchomości,

- 37.145 zł powiększone o 22% VAT , tj. łącznie 45.316,90 zł tytułem rewitalizacji akustycznej,

- 976 zł tytułem kwoty wydanej na sporządzenie operatu szacunkowego oraz wynagrodzenie radcy prawnego za prowadzenie sprawy. – k. 27-28

W pozwie z dnia 4.12.2015 r. powodowie żądali zapłaty kwoty 50.000 zł wraz z odsetkami od dnia 4.12.2012 r. do dnia zapłaty. W ramach tej kwoty domagali się zasądzenia:

- kwoty 35.000 zł tytułem odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości,

- kwoty 15.000 zł tytułem nakładów rewitalizacyjnych. – k. 14 i16.

Co do daty początkowej płatności odsetek ustawowych powodowie wyjaśnili, że pozwany otrzymał wezwanie do zapłaty kwoty dochodzonej w sprawie najpóźniej w dniu 30.11.2005 r. ( chodzi o żądania zgłoszone w piśmie z 7.11.2005 r. – przypisek Sądu ), a zatem co do zasady odsetki należą się powodom od daty 30.11.2005 r. Z uwagi na trzyletni termin przedawnienia roszczenia o odsetki, strona powodowa domaga się ich zasądzenia od dnia 4.12.2012 r. ( trzy lata przed wytoczeniem niniejszego powództwa ). – k. 24

W treści pozwu powodowie wnosili o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych: z zakresu szacowania nieruchomości na okoliczność określenia wysokości zmniejszenia się wartości nieruchomości powodów związku z objęciem jej oou, oraz z zakresu akustyki i budownictwa na okoliczność rodzaju i wartości niezbędnych nakładów rewitalizacyjnych. – k. 14

W żaden sposób nie odwoływali się do opinii rzeczoznawcy majątkowego L. D. z 25.10.2005 r. o czym dobitnie świadczy fakt, że L. D. wyliczył w roku 2005 spadek wartości nieruchomości na kwotę 60.492 zł, a powodowie w pozwie z grudnia 2015 r. zgłosili żądanie zasądzenie z tego tytułu tylko 35.000 zł. Podobnie wygląda sprawa z odszkodowaniem za rewitalizację budynku. L. D. wyliczył tę pozycję w roku 2005 na kwotę 37.135 zł netto a powodowie w pozwie z grudnia 2015 r. zgłosili żądanie zasądzenia z tego tytułu 15.000 zł.

Na skutek przeprowadzonego w sprawie dowodu z opinii biegłego pismem z dnia 28.02.2017 r. powodowie rozszerzyli powództwo o zapłatę o kwotę 76.133 zł do łącznej wysokości 126.133 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4.12.2012 r. do dnia zapłaty, na co złożyły się dwie pozycje:

- 72.800 zł tytułem zmniejszenia wartości nieruchomości,

- 53.333 zł tytułem nakładów rewitalizacyjnych. – k. 4-6

Pismo rozszerzające powództwo zostało złożone w Sądzie 6.03.2017 r. – k. 4 Doręczono je pełnomocnikowi pozwanego na rozprawie w dniu 16.03.2017 r. – k. 8

Oczywiście chybiony jest pogląd powodów, że skoro w wezwaniu do zapłaty doręczonym pozwanemu 8.11.2005 r. ( pismem z 7.11.2005 r. ) powodowie żądali zapłaty kwoty 177.974,83 zł, a kwota należności głównej dochodzona w niniejszej sprawie mieści się w kwocie wezwania z 2005 r., to zasadne jest zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od całej kwoty dochodzonej w sprawie za okres, który nie jest objęty przedawnieniem.

Wadliwość tego sposobu rozumowania ujawnia się w pełni gdy zestawi się poszczególne składniki odszkodowań zgłoszonych przez powodów w roku 2005 i w toku niniejszego postępowania. Okazuje się, że w wielu punktach składniki żądania z roku 2005 i uwzględnionych żądań pozwu różnią się. Nie sposób zatem mówić o tożsamości żądań.

Jak opisano to wyżej na kwotę 177.974,83 zł zgłoszoną w roku 2005 składały się następujące pozycje:

- 60.492 zł tytułem zmniejszenia wartości nieruchomości,

- 37.145 zł powiększone o 22% VAT , tj. łącznie 45.316,90 zł tytułem kosztów rewitalizacji akustycznej,

- 976 zł tytułem kwoty wydanej na sporządzenie operatu szacunkowego oraz wynagrodzenie radcy prawnego za prowadzenie sprawy,

- dodatkowo od wypłaconego ( żądanego? ) odszkodowania powodowie domagali się 40% podatku dochodowego od osób fizycznych, ale nie sprecyzowali jaką kwotę to stanowiło według ich wyliczeń. – k. 25-26

Żądanej kwoty 177.974,83 zł nie można w żaden sposób zweryfikować albowiem suma pierwszych trzech pozycji daje 106.784,90 zł, powiększona o 40% daje 149.498,86 zł. Nie wiadomo jakie pozycje składają się na różnicę 28.475,97 zł ( 177.974,83 – 149.498,86 ).

Na wartość nakładów rewitalizacyjnych na kwotę 37.145 zł ( bez podatku VAT ) złożyły się pozycje:

- 19.665 zł – koszt wymiany okien,

- 3.066 zł - koszt wymiany drzwi zewnętrznych,

- 14.014 zł – koszt wykonania podwójnego dachu,

- 400 zł – koszt montażu wentylatorów mechanicznych. – 504

Tymczasem w pozwie z 4.12.2015 r. powodowie zgłosili żądanie zapłaty odszkodowania w wysokości 50.000 zł, w tym:

- 35.000 zł z tytułu spadku wartości nieruchomości,

- 15.000 zł z tytułu nakładów rewitalizacyjnych.

Dopiero po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego, na podstawie wyliczeń biegłego, powodowie rozszerzyli żądania pismem z 28.02.2017 r. o kwotę 76.133 zł do łącznej wysokości 126.133 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4.12.2012 r. do dnia zapłaty, na co złożyły się dwie pozycje:

- 72.800 zł tytułem zmniejszenia wartości nieruchomości,

- 53.333 zł tytułem nakładów rewitalizacyjnych. – k. 4-6

Wartość nakładów rewitalizacyjnych, wyliczonych przez biegłego K. R., na kwotę 53.333 zł obejmowała:

- wymianę okien w pokojach i kuchni, montaż wewnątrz budynku systemu izolacji akustycznej (...) na ścianach zewnętrznych w pokojach i kuchni, montaż w pokojach nawiewników ściennych higrosterownych z zestawem akustycznym oraz montaż w kuchni nawiewnika ściennego ciśnieniowego z zestawem akustycznym. – k. 198

Wynika z tego jasno, że zakres nakładów rewitalizacyjnych został w zupełnie różnie określony, zarówno co do niezbędnych nakładów oraz ich wartości, przez L. D. w roku 2005 i biegłego K. R. w opinii z października 2016 r. Przykładowo, biegły K. R. nie objął nakładami rewitalizacyjnymi kosztów wymiany drzwi ani kosztów wykonania podwójnego dachu, co stanowiło 46% wszystkich kosztów rewitalizacyjnych wyliczonych przez rzeczoznawcę majątkowego L. D. w roku 2005, stwierdził natomiast potrzebę dokonania montażu wewnątrz budynku systemu izolacji akustycznej (...) na ścianach zewnętrznych w pokojach i kuchni, montaż w pokojach nawiewników ściennych higrosterownych z zestawem akustycznym oraz montaż w kuchni nawiewnika ściennego ciśnieniowego z zestawem akustycznym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ani pismo wzywające pozwanego do zapłaty odszkodowania z 7.11.2005 r. ani złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej z dnia 7.11.2005 r. ani wreszcie złożenie pozwu z 4.12.2015 r. nie mogło być traktowane jako zdarzenie w rozumieniu art. 455 kc skutkujące powstaniem stanu wymagalności roszczenia odszkodowawczego. Skuteczne wezwanie do zapłaty odszkodowania pieniężnego musi zawierać treści pozwalające dłużnikowi na rzeczowe ustosunkowanie się do żądania, tak co do zasady jak i do wysokości i niewątpliwie pierwszym takim zdarzeniem spełniającym te wymogi było doręczenie pozwanemu opinii biegłego K. R. z 30.10.2016 r.

Wynika z tego, że i powodowie zdawali sobie sprawę, że zgłoszone zarówno w piśmie z dnia 7.11.2005 r., jak i we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej z dnia 7.11.2005 r. a także w pozwie z 4.12.2015 r. żądanie nie jest na tyle sprecyzowane i wiarygodne, zarówno co do zakresu jak i wysokości, aby można było traktować to jako wezwanie rozumieniu art. 455 kc, skutkujące popadnięciem pozwanego w opóźnienie przed dniem sporządzenia opinii.

Gdyby powodowie byli przekonani o trafności wyliczeń L. D. z roku 2005, to w pozwie zgłosiliby żądania co najmniej wynikające z tych wyliczeń, a tego nie uczynili.

Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu , że charakter roszczeń powodów i powszechność analogicznych roszczeń innych osób, których nieruchomości położone były w tej samej strefie oou, w połączeniu z już wcześniej rozpatrywanymi przez sądy powództwami dotyczącymi tożsamych roszczeń, umożliwiało pozwanemu oszacowanie z dość dużą dokładnością wielkości wchodzącego w grę odszkodowania, co uzasadniałoby żądanie odsetek ustawowych od dnia poprzedzającego sporządzenie właściwej opinii przez biegłego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego prawidłowe wyliczenie szkody musi nastąpić w każdym indywidualnym przypadku, bo chociaż mechanizm wyliczania szkód może być podobny, to dane wyjściowe są zupełnie inne w stosunku do każdej nieruchomości.

Na marginesie należy zauważyć, że w sprawach prowadzonych w związku utworzeniem obszarów ograniczonego użytkowania wokół lotnisk (...) i (...) o zapłatę odszkodowań z tytułu spadku wartości nieruchomości lub nakładów rewitalizacyjnych uprawnieni w wielu przypadkach w wezwaniach o zapłatę kierowanych do zobowiązanych zgłaszali żądania wypłaty kilkusettysięcznych odszkodowań, natomiast roszczenia zgłaszane w postępowania sądowych dotyczyły zapłaty dużo niższych sum, które były co najwyżej rozszerzane po złożeniu opinii przez biegłych. Pomimo tego, wychodząc z założenia, że żądane kwoty mieszczą się w kwotach zgłoszonych w wezwaniach do zapłaty uprawnieni domagali się przyznania odsetek ustawowych od chwili zgłoszenia żądania w wezwaniu zapłaty. Takie oczekiwania uprawnionych najczęściej nie były uzasadnione i w ocenie Sądu Apelacyjnego co do zasady nie zasługują na ochronę prawną.

Za rozwiązaniem przyjętym przez Sąd Okręgowy przemawia jeszcze jeden ważny argument. Zgodnie z art. 363 § 2 kc, jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. W niniejszym przypadku wysokość odszkodowania powinna być wyliczona według cen z daty wyliczenia odszkodowania. W sprawie nie było żadnych szczególnych okoliczności, które wymagałyby do przyjęcia za podstawę cen z innej daty aniżeli data ustalenia odszkodowania.

Na marginesie zauważyć trzeba, że i szkoda powodów ma specyficzny charakter, w dużej mierze hipotetyczny. Powodowie w dalszym ciągu są właścicielami przedmiotowej nieruchomości, a zatem z tytułu spadku wartości swojej nieruchomości materialnej szkody nie ponieśli. Z materiału dowodowego nie wynika, aby powodowie np. na chwilę opracowania opinii lub wyrokowania ponieśli jakiekolwiek nakłady rewitalizacyjne. Trudno zatem zaakceptować oczekiwanie, że przyznane zostaną im odsetki za opóźnienie za okres poprzedzający ustalenie wysokości tych odszkodowań.

Skoro tak, to zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonego odszkodowania od dnia sporządzenia opinii było co do zasady prawidłowe. Od tego momentu powstał po stronie pozwanej stan opóźnienia, za który powodom należały się odsetki ustawowe za opóźnienie.

Wątpliwości Sądu Apelacyjnego budzi zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od całej kwoty przyznanego odszkodowania od dnia doręczenia opinii biegłego, tj. od dnia 30.10.2016 r. , a to dlatego, że powodowie rozszerzyli powództwo o kwotę 76.133 zł, z 50.000 zł do 126.133 zł dopiero w piśmie doręczonym pozwanemu w dniu 16.03.2017 r., ale ponieważ pozwany nie apelował sprawa nie może być szerzej omówiona. – art. 384 kpc.

Na marginesie zauważyć trzeba, że nawet przyjmując koncepcję powodów, czego Sąd Apelacyjny nie podziela, to odsetki ustawowe od kwoty 76.133 zł należałyby się najwcześniej od daty 6.03.2014 r. ( trzy lata wstecz od dnia zgłoszenia rozszerzenia powództwa ), a w zasadzie od 16.03.2014 r. ( trzy lata wstecz od dnia doręczenia pozwanemu pisma rozszerzającego powództwo ), a nie od dnia 4.12.2012 r. ( trzy lata wstecz od dnia złożenia pierwotnego powództwa ), bo odsetki za okres wcześniejszy i tak byłyby przedawnione. Wynika to z faktu, że powodowie rozszerzyli powództwo o kwotę 76.133 zł w piśmie złożonym w Sądzie 6.03.2017 r., a doręczonym pozwanemu przez Sąd w dniu 16.03.2017 r., co jest bezsporne.

Wbrew wywodom powodów, poprzez zasądzenie dochodzonych należności w odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30.10.2016 r. nastąpiło pełne naprawienie szkody, albowiem dopiero od chwili sporządzenia opinii przez biegłego strony uzyskały wiedzę ( w tym głównie pozwany ) ile wynosi należne powodom odszkodowanie co do wysokości.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja powodów nie zasługiwała na uwzględnienie i ją oddalił. – art. 385 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 i 108 § 1 kpc.

Małgorzata Gulczyńska Jerzy Geisler Piotr Górecki