Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 7 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Bazelan (spr.)

Sędziowie: Sądu Okręgowego Anna Podolska-Kojtych

Sądu Okręgowego Tomasz Lebowa

Protokolant Sekretarz sądowy Małgorzata Lewandowska

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2014 roku w Lublinie

sprawy z wniosku Spółki (...) w M.

z udziałem A. B., Skarbu Państwa - Starostwa (...), Gminy M.

o zasiedzenie służebności drogi

na skutek apelacji wnioskodawcy Spółki (...) w M.

od postanowienia Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą
w Świdniku z dnia 21 sierpnia 2013 roku, sygn. akt I Ns 497/11

postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  zasądzić od wnioskodawcy Spółki (...) w M. na rzecz uczestnika A. B. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postepowania za drugą instancję.

Sygn. akt II Ca 981/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku oddalił wniosek Spółki (...) w M. o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności drogi na nieruchomości stanowiącej działki nr (...) w M. (pkt 1) i zasądził od wnioskodawcy Spółki (...) w M. na rzecz uczestnika A. B. kwotę 257 tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 2) (k.301).

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

Wnioskodawca Spółka (...) z siedzibą w M. posiada osobowość prawną.

Jej przednikami prawnymi nie są Zakłady (...) w M. oraz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w M..

Wnioskodawca nabył na podstawie umów własność poniższych nieruchomości.

Spółka (...) z siedzibą w M. jest wieczystym użytkownikiem nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o powierzchni 0,12 ha położonej w miejscowości M., dla której Sąd Rejonowy Lublin - Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku prowadzi księgę wieczystą Nr (...) od 29 marca 2010 roku.

Wnioskodawca jest również wieczystym użytkownikiem nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 4,5937 ha położonych w miejscowości M., dla której Sąd Rejonowy Lublin - Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku prowadzi księgą wieczystą Nr (...).

Spółka (...) z siedzibą w M. jest także wieczystym użytkownikiem nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów :o działka (...) położonej w miejscowości M. o powierzchni 1,7215 ha, dla której Sąd Rejonowy Lublin - Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku prowadzi księgę wieczystą Nr (...) od dnia 29 marca 2010 roku.

Wnioskodawca jest nadto wieczystym użytkownikiem nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,21 ha położonych miejscowości M., dla której Sąd Rejonowy Lublin - Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku prowadzi księgą wieczystą Nr (...) od dnia 16 października 2009 roku.

Tytuł prawny do powyższych (...) Spółka (...) z siedzibą w M. wywodzi od Zakładów (...) w M., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M.. Żadna z umów nie wskazuje, że wraz z prawem własności tychże opisanych nieruchomości przenosi się również posiadanie nieruchomości wnioskowanej do zasiedzenia, a mianowicie nieruchomości składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,07 ha, położonej w miejscowości M., dla której Sąd Rejonowy Lublin - Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku prowadzi księgę wieczystą nr LU (...).

Uczestnik postępowania A. B. jest właścicielem nieruchomości składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,07 ha, położonej w miejscowości M., dla której Sąd Rejonowy Lublin - Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Poprzednikiem prawnym uczestnika postępowania była spółdzielnia (...) w M..

Zakładów (...) w M., Spółki (...) z siedzibą w M. oraz Spółdzielni (...)" w M. nie łączyła żadna umowa, przedmiotem której byłoby uprawnienie do korzystania z nieruchomości Spółdzielni (...)" w M..

Decyzją z dnia 8 grudnia 1987 roku (...) Dyrektor Wydziału Planowania Przestrzennego Urbanistyki, Architektury i Nadzoru Budowlanego Urzędu Wojewódzkiego w L. zatwierdził pod względem urbanistycznymi architektonicznym plan realizacji budowy oczyszczalni ścieków przemysłowo-komunalnych i deszczowych wraz z drogą dojazdową w M. oraz udzielił Zakładom (...) w M. pozwolenia na budowę inwestycji. Następnie decyzją z dnia 27 lutego1997 roku, Nr RP.(...)/MIL-8-97Urząd Rejonowy w L. przeniósł na Spółkę (...) w M. pozwolenie na budowę oczyszczalni ścieków przemysłowo-komunalnych o deszczowych wraz drogą dojazdową w M. udzielone Zakładom (...) w M. w dniu 8 grudnia 1987 roku. Decyzją z dnia 29 października 1999 roku, Nr (...) Starosta (...) udzielił spółce (...)w M. pozwolenia na użytkowanie Oczyszczalni (...) w M..

Zakłady (...) w M., przy braku protestu Spółdzielni (...) w M., wybudowały w 1987 roku, na działkach nr (...) drogę dojazdową. Droga ta stanowi nasyp wyłożony płytami betonowymi. Szerokość drogi wynosi 6,20 m. Nasyp wysokość ok 2 m od strony rzeki W.. Obok drogi biegnie pobocze o szerokości ok. 1-1,5 m. Droga biegnie prostym odcinkiem. Po prawej stronie od wjazdu znajduje się ogrodzenie wykonane z siatki. Słupki siatki wykonane są z metalu w linii ogrodzenia posadzone są drzewa jesiony kilkudziesięcioletnie. Po lewej stronie drogi jest rozlewisko rzeki W.. W chwili obecnej z drogi tej korzysta Spółka (...) w M.. Polega to na tym, że drogą tą dojeżdżają do oczyszczalni ścieków wozy dowożące ścieki oraz pracownicy.

O stan drogi obecnie dba wnioskodawca, a wcześniej Zakłady (...) w M..

Zarówno Zakłady (...) w M., i później wnioskodawca Spółka (...) w M. nie zawarli z Spółdzielnią (...) w M. umowy dotyczącej korzystania ze służebności drogi koniecznej.

Jako podstawę powyższych ustaleń Sąd pierwszej instancji przyjął dowody szczegółowo wymienione i ocenione w uzasadnieniu orzeczenia.

W ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy uznał, że wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Stwierdził, że Spółka (...) w M. nie jest następcą prawnym Zakładów (...) w M. oraz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M.. Żadna z umów przenoszących własność na rzecz wnioskodawcy nie wskazuje, bowiem iż wraz z prawem własności nieruchomości doszło również do przeniesienia posiadania nieruchomości wnioskowanej do zasiedzenia, a mianowicie nieruchomości składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,07 ha, położonej w miejscowości M..

Sąd Rejonowy wskazał, iż kwestia doliczenia okresu posiadania znajduje swoje regulowanie w treści art. 176 § l k.c., zgodnie z którym jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Według Sądu dopiero od uzyskania tytułu prawnego wnioskodawca zaczął posiadać drogę dojazdową jako trwałe widoczne urządzenie. Zakłady (...) w M. rozpoczęły budowę w 1987 roku, na działkach nr (...) drogi dojazdowej. Droga ta stanowi nasyp wyłożony płytami betonowymi. Obok drogi biegnie pobocze o szerokości ok. 1-1,5 m. Dopiero od 1995 roku z drogi posiadaczem jest Spółka (...) w M.. Wykonywanie posiadania wyraża się możliwością dojazdu do oczyszczalni ścieków samochodów dowożących ścieki oraz pracownicy. Również to spółka dba o stan drogi. Podniósł, że bezsporne jest, iż od dnia objęcia drogi w posiadania przez Zakłady (...) w M., posiadanie było niezakłócone.

Stwierdził, że zakres uprawnień wnioskodawcy jako wieczystego użytkownika odpowiadał określonej w art. 285 § 1 k.c. służebności gruntowej. Korzystając z prawa do wybudowania, a następnie późniejszej eksploatacji drogi dojazdowej, wieczysty użytkownik faktycznie korzystał z nieruchomości, będącej obecnie własnością uczestnika w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej, będąc tym samym zgodnie z art. 352 § l k.c. posiadaczem tej służebności w złej wierze.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż materialną podstawę roszczenia stanowią przepisy art. 292 k.c. w zw. z art. 172-176 k.c. Zgodnie z powołanym art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

Następnie Sąd Rejonowy powołał treść art. 172 k.c. w pierwotnym brzmieniu, w myśl którego posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (§ 1); po upływie lat dwudziestu posiadacz-nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w zlej wierze (§ 2).

Wskazał, iż ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, póz. 321) dotychczasowe terminy zasiedzenia uległy przedłużeniu, a mianowicie: termin dziesięcioletni do lat dwudziestu, zaś dwudziestoletni do lat trzydziestu (art. l pkt 32 powołanej ustawy). Zmiana ta weszła w życie z dniem 1 października 1990 r. (art. 16 ustawy). Równocześnie art. 9 ustawy stanowi, iż do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie tej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy; dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że Zakłady (...) w M. weszły w posiadanie służebności drogi koniecznej w złej wierze. Budując drogę miały świadomość, iż nie przysługuje mu żadne prawo do nieruchomości, odpowiadające treści wykonywanej służebności gruntowej. Argumentował, iż umowa Spółdzielnią nie obejmowała ustanowienia na rzecz Zakładów (...) służebności drogi koniecznej.

Wskazał, że termin zasiedzenia służebności gruntowej dla wnioskodawcy rozpoczął bieg w dniu l września 1995 roku. Zakłady (...) posiadały służebność do dnia 31 sierpnia 1995 roku, zaś wnioskodawca Spółka (...) w M. posiada przedmiotową służebność dopiero od dnia l września1995 roku do dnia orzekania. Niewątpliwie nie upłynął termin 30 lat od dnia l września 1995 roku. Tym samym okres posiadania w złej wierze, wymagany do nabycia służebności przez zasiedzenie nie upłynął.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy uznał, iż wnioskodawca nie udowodnił (art. 6 k.c.) w toku postępowania, że legitymuje się niezbędnym trzydziestoletnim okresem posiadania służebność drogi koniecznej.

Orzeczenie w części dotyczącej kosztów postępowania, w związku ze sprzecznością interesów zachodzącą pomiędzy wnioskodawcami a uczestnikiem, wydane zostało na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z § 8 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013 roku, póz. 461).

Z powyższych względów i z mocy powołanych przepisów Sąd pierwszej instancji orzekł jak w sentencji postanowienia (k. 306-320).

Apelację od tego postanowienia wniosła Spółka (...) z siedzibą w M., zaskarżając je w całości i zarzucając mu:

1) naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 7 k.c. w zw. z art. 172 § l - art.176 k.c., art.292 k.c. i art. 352 k.c. przez przyjęcie, że Zakłady (...) w M. nie są poprzednikiem wnioskodawcy w rozumieniu art.176 k.c. oraz że weszły w posiadanie, korzystając z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności drogi koniecznej, w złej wierze,

2) sprzeczność poczynionych przez sąd orzekający ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, wyrażające się przyjęciem złej wiary poprzednika i wnioskodawcy w dacie objęcia przez nich w posiadanie nieruchomości, wchodzących w skład drogi objętej wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia służebności oraz przyjęcie, ze budowa drogi dojazdowej na podstawie prawomocnej decyzji – pozwolenia na budowę i następnie korzystanie z tej drogi w zakresie odpowiadającym treści służebności drogi koniecznej, przy braku protestu ze strony właściciela – Spółdzielni (...) w M., nie prowadzi do zasiedzenia służebności drogi koniecznej w dobrej wierze.

Podnosząc powyższe domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia i uwzględnienia wniosku poprzez stwierdzenie, że nabyła przez zasiedzenie służebność drogi koniecznej szczegółowo określonej na mapie, stanowiącej załącznik do opinii technicznej sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu geodezji oraz zasadzenie kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych, w tym z tytułu zastępstwa procesowego (k. 326-327).

W odpowiedzi na apelację uczestnik wnosił o jej oddalenie w całości i zasądzenie od wnioskodawcy na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego według norm prawem przepisanych(k. 358).

Na rozprawie odwoławczej pełnomocnik wnioskodawczyni popierał apelację, zaś pełnomocnik uczestnika wnosił o jej oddalenie (k. 392).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest niezasadna, dlatego też podlega oddaleniu.

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia (tj. co do wykonania drogi i korzystania z niej przez Zakłady (...) w M. a następnie przez Spółkę (...) w M.) są prawidłowe i bezsporne. Podzielić należy również interpretację prawną dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych, aczkolwiek nie w całości.

Zważyć, bowiem należy, iż jak wynika z określających przesłanki zasiedzenia art. 172 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu mającym zastosowanie w niniejszej sprawie posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Zgodnie natomiast z art. 176 § 1 k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

Powyższe unormowania stosuje się odpowiednio do nabycia przez zasiedzenie służebności (art. 292 zdanie drugie k.c.).

Dokonując oceny prawnej poczynionych ustaleń pod kątem spełnienia wskazanych wyżej przesłanek zasiedzenia, stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy nieprawidłowo przyjął, iż Spółka (...) w M. nie jest następcą prawnym Zakładów (...) w M. w M. w rozumieniu art. 176 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zakresie posiadania przedmiotowej służebności. Argumentację Sądu w tym względzie uznać należało za nietrafną. Fakt, że żadna z umów przenoszących własność (właściwie użytkowania wieczyste) na rzecz wnioskodawcy nie wskazuje wprost, by wraz z prawem użytkowania wieczystego nieruchomości doszło również do przeniesienia posiadania służebności wnioskowanej do zasiedzenia nie oznacza, że przeniesienie posiadania nie miało miejsca.

Jak wynika z art. 348 k.c. przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Stąd istotne znaczenie mają czynności faktyczne - wydanie nieruchomości, a nie stwierdzenie tego faktu w dokumencie umowy. Można dodać, że posiadanie rozciąga się na części składowe za które uważane są także prawa związane z własnością (art. 50 k.c.), wobec czego posiadacz nieruchomości uprawniony jest do posiadania służebności związanych z nieruchomością władnącą. Przeniesienie posiadania nieruchomości władnącej powoduje zatem przeniesienie posiadania służebności z nią związanej (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 stycznia 1969 r., III CRN 271/68, OSNC 1969/10/177).

W tym wypadku posiadanie – korzystanie z drogi było połączone z posiadaniem innych nieruchomości. Przedmiotowa droga prowadziła do oczyszczalni ścieków, której budowa była kontynuowana przez Spółkę (...), wobec czego nie ulega wątpliwości, że gdy Spółka nabywała prawa do nieruchomości zabudowywanych oczyszczalnią, które były im wydane, to wydanie nastąpiło wraz ze sporną drogą i doszło do przeniesienia posiadania całej budowy wraz z drogą służącą dojazdowi do niej.

Uznać zatem należy, że przeniesienie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości z rozpoczętą budową oczyszczalni ścieków (1 września 1995 roku), a co najmniej przeniesienie pozwolenia na budowę oczyszczalni wraz z drogą dojazdową (27 lutego 1997 roku, k. 203) skutkowało przeniesieniem na wnioskodawcę posiadania także działek nr (...) w M. w zakresie odpowiadającym treści służebności drogi. W tym zakresie zarzuty apelacji są uzasadnione.

Skutkuje to zgodnie z zasadą wynikającą z art. 176 § 1 k.c. (w zw. z art. 292 k.c.) tym, że jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, to obecny posiadacz ( Spółka (...)) może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika ( Zakładów (...)). Jednak jeżeli poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie służebności w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Tym samym decydujące znaczenie dla skorzystania z możliwości doliczenia czasu posiadania i przyjęcia właściwego okresu posiadania (dwudziestoletniego lub trzydziestoletniego) wymaganego do stwierdzenia zasiedzenia ma zatem stan dobrej lub złej wiary poprzednika prawnego w chwili uzyskania posiadania.

W ocenie Sądu Okręgowego trafnie uznał Sąd Rejonowy, że Zakłady (...) w M. uzyskały posiadanie służebności drogi koniecznej w złej wierze, gdyż budując drogę miały (a co najmniej powinny mieć) świadomość, że nie przysługuje im służebność gruntowa w tym zakresie. Zarzuty apelacji w tym względzie naruszenia art. 172 k.c., art. 292 k.c. i art. 352 k.c. nie zasługują na uwzględnienie.

Jak zaznaczył Sąd Rejonowy w orzecznictwie przyjmuje się, że dobra wiara wyraża się w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu o istnieniu jakiegoś prawa. Dobrą wiarę wyłącza wiedza posiadacza o rzeczywistym stanie prawnym oraz jego niedbalstwo, gdy przy dołożeniu należytej staranności dany podmiot mógł się dowiedzieć, że nie jest uprawnionym do danego prawa (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: postanowienie z 4.12.2009 roku, III CSK 79/09, Lex 677888, wyrok z 13.01.20010 roku, II CSK 374/09, Lex 6777711). Biorąc to pod uwagę należy stwierdzić, że aby mówić o dobrej wierze posiadacza, która ma prowadzić do zasiedzenia w krótszym terminie przewidzianym w art. 172 § 1 k.c. (ewentualnie w zw. z art. 292 zdanie drugie k.c.) konieczne jest aby miał on przekonanie, że ma określone prawo, którego dotyczy wniosek o zasiedzenie i również okoliczności muszą być tego rodzaju, że usprawiedliwiają jego błędne przeświadczenie o posiadaniu tego właśnie prawa – tu służebności gruntowej.

Dlatego też aby przyjąć, że Zakłady (...) w M. weszły w posiadanie przedmiotowej służebności w dobrej wierze wnioskodawca musiałby przytoczyć takie okoliczności, z których wynikałoby, że władze Zakładów mogły przypuszczać, że przysługuje im służebność gruntowa. Nie jest wystarczające w tym zakresie przekonanie o jakimkolwiek uprawnieniu i odwołanie się do legalności budowy drogi.

Niekwestionowany jest fakt uzyskania przez Zakłady (...) w M. pozwolenia na budowę oczyszczalni ścieków przemysłowo-komunalnych i deszczowych wraz z drogą dojazdową na działkach m.in. nr (...) oraz (...) i korzystania z niej, za zgodą i przy akceptacji Gminnej Spółdzielni (...) w M. - ówczesnego właściciela działek, po których miała przebiegać droga (zeznania S. B. k.140-141).

Dobra wiara co do przysługiwania służebności nie może być jednak wywodzona z samego z faktu uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę, gdyż decyzja tego rodzaju nie kreuje służebności gruntowej i Zakłady (...) w M. nie miały podstaw aby uznawać, że na skutek pozwolenia na budowę oczyszczalni z drogą została ustanowiona taka służebność na ich rzecz.

Wprawdzie art. 29 ust. 5 prawa budowlanego z 1974 roku wymagał do pozwolenia na budowę prawa do dysponowania nieruchomością, ale warunek ten był już spełniony gdy inwestor uzyskał zgodę właściciela na budowę projektowanego obiektu, a zgoda właściciela nieruchomości na budowę projektowanego obiektu i korzystanie z drogi mogła mieć także charakter obligacyjny, np. wynikać z umowy najmu, dzierżawy czy innego stosunku zobowiązaniowego uprawniającego do zabudowy gruntu (por. wyroki NSA z 2 października 1986 r., IV SA 400/86, ONSA 1986/2/56, z 17 września 1986 r., IV SA 401/86, ONSA 1986/2/49 i z 10 lipca 1987 r., IV SA 381/87, ONSA 1988/1/7). Dlatego też uzyskanie pozwolenia na budowę i wyprowadzane z niej domniemanie posiadania zgody właściciela na wybudowanie drogi, a nawet jej używanie, nie mogło być uważane za równoznaczne z ustanowieniem służebności.

Nawet jeśli Zakłady (...) w M. z uwagi na zgodę Gminnej Spółdzielni na budowę i korzystanie z drogi mogły być przekonane, że mogą czynić nakłady na budowę drogi i byli posiadaczami zależnymi w tym zakresie w dobrej wierze, to nie w zakresie służebności, gdyż nie mieli podstaw usprawiedliwiających przekonanie, że taka służebność gruntowa obciążająca nieruchomość Spółdzielni powstała, skoro nigdy nie została ustanowiona.

W myśl art. 245 § 1 i 2 k.c. do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego jakim jest służebność drogowa stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. Dla jej ustanowienia na nieruchomości konieczne jest oświadczenie właściciela w formie aktu notarialnego, który to prawo ustanawia. Takie oświadczenie we właściwej formie nie zostało przez właściciela złożone. Jak słusznie podnosił Sąd Rejonowy korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej na podstawie oświadczenia złożonego bez formy aktu notarialnego jest posiadaniem tej służebności w złej wierze (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2005 r., V CK 700/04, LEX nr 301799).

Zakłady (...) w M. nie mogły mieć zatem usprawiedliwionej świadomości, że przysługuje im prawo do nieruchomości, odpowiadające treści wykonywanej służebności gruntowej, uzasadnione było zatem przyjęcie, że uzyskały posiadanie służebności drogi w złej wierze.

Z podobnych względów w złej wierze uzyskała posiadanie tej służebności Spółka (...) z siedzibą w M., gdyż gdy obejmowała posiadanie drogi z żadnych dokumentów nie wynikała służebność gruntowa, a jak wskazano, pozwolenie na budowę nie było tożsame z uprawnieniem do korzystania z drogi o charakterze służebności.

Sąd Rejonowy nie dopuścił się także naruszenia art. 7 k.c. który przewiduje domniemanie istnienia dobrej wiary. W niniejszym przypadku do obalenia tego domniemania wystarczające jest powołanie się na brak dokumentu, np. aktu notarialnego ustanawiającego służebność – okoliczność negatywną, co powoduje przeniesienie ciężaru dowodu istnienia takiego dokumentu usprawiedliwiającego przekonanie o przysługiwaniu służebności, na wnioskodawcę.

Uzyskanie posiadania służebności drogi w złej wierze przez poprzednika prawnego wnioskodawcy skutkuje tym, że nawet po doliczeniu posiadania Zakładów (...) w M. łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza okres posiadania nie wyniesie trzydziestu lat niezbędnych do nabycia służebności przez zasiedzenie.

Z tego względu na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację.

Z uwagi na sprzeczność interesów wnioskodawcy i uczestnika i oddalenie apelacji, na mocy art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 8 pkt 3 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 roku poz. 461) Sąd Okręgowy zasądził od Spółki (...) w M. na rzecz A. B. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego (wynagrodzenia pełnomocnika).

Z wszystkich przytoczonych względów i w oparciu o wskazane przepisy, Sąd Okręgowy w Lublinie orzekł jak w postanowieniu.