Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia	SA Ewa Popek
Sędzia: Sędzia:	SA Jolanta Terlecka SA Jerzy Nawrocki (spr.)
Protokolant	Katarzyna Furmanowska

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2013 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa H. Z.

przeciwko K. M. oraz M. M.

o zamianę dożywocia na rentę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu z dnia 4 kwietnia 2013 r. sygn. akt I C 802/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt III w ten sposób, że roszczenia odszkodowawcze H. Z. w stosunku do K. M. i M. M. oddala w całości oraz w pkt VII w ten sposób, że nakazaną do pobrania na rzecz Skarbu Państwa solidarnie od pozwanych kwotę 3938,20 zł obniża do kwoty 1678, 20 zł (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt osiem 20/100);

II.  zasądza od H. Z. na rzecz K. M. kwotę 4220 zł (cztery tysiące dwieście dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym;

III.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Radomiu na rzecz adw. M. S. kwotę 1800 zł (jeden tysiąc osiemset) powiększone o kwotę podatku VAT tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

I A Ca 542/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2013r. Sąd Okręgowy w Radomiu po rozpoznaniu sprawy z powództwa H. Z. przeciwko K. M. i M. M. o odszkodowanie zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda 48 368,58zł z ustawowymi odsetkami od dnia 3 września 2011r do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania za niewykonywanie przez pozwanych zobowiązania wynikającego z umowy dożywocia zawartej w dniu (...)., polegającego na zapewnieniu powodowi utrzymania, za okres od (...). do (...). [ pkt III wyroku].

Dalej idące roszczenia odszkodowawcze powoda oddalił. Koszty procesu pomiędzy stronami wzajemnie zniósł i nakazał pobrać od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa 3 938,20zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu oraz wynagrodzenia biegłego. Koszty postępowania w pozostałym zakresie przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Tym samym wyrokiem Sąd zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda rentę miesięczną w wysokości (...) począwszy od daty wyrokowania, tj. od (...). w miejsce dożywotnich świadczeń wynikających z umowy dożywocia [ pkt I wyroku ] oraz kwotę sprawienia pogrzebu [ pkt II wyroku]. W tej części wyrok Sądu pierwszej instancji uprawomocnił się wobec niezaskarżenia.

Pozwany zaskarżył apelacją wyrok w części zasądzającej odszkodowanie w punkcie III. Wnosił o zmianę wyroku w tym zakresie i oddalenie powództwa o odszkodowanie w całości, ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucał:

1/ naruszenie prawa materialnego – art. 471 kc przez błędną wykładnię polegającą na uznaniu odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych w sytuacji gdy nienależyte wykonanie umowy było następstwem okoliczności, za które pozwani odpowiedzialności nie ponosili, gdyż sam powód uniemożliwiał im wykonanie zobowiązania;

2/ sprzeczność ustaleń Sądu ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, co spowodowało ustalenie odpowiedzialności pozwanych za szkodę, począwszy od (...).;

3/ sprzeczność ustaleń Sądu ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, co spowodowało przyjęcie za datę początkową wymagalności roszczenia dzień (...)r. tj. dzień po otrzymaniu przez pozwanych pisma zawierającego żądanie powoda w tym zakresie, w sytuacji gdy dopiero w toku postępowania, głównie w oparciu o opinię biegłego ustalono kwotę niezbędną do utrzymania powoda, zatem datą wymagalności roszczenia powinna być data wyrokowania,

4/ naruszenie art.233 § l kpc. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i przyjęcie, że pozwani mają zapłacić solidarnie powodowi kwotę 48.368,58 zł tyt. odszkodowania.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu (...)roku strony zawarły umowę dożywocia, przedmiotem którego było gospodarstwo rolne o pow. ponad 8 ha. Pozwani zobowiązali się do zapewnienia powodowi dożywotniego utrzymania zgodnie z art. 908 k.c. Wartość nieruchomości objętych umową strony określiły na 200.000 zł, (kserokopia aktu notarialnego k. 8-10).

Strony ustnie umówiły się, iż powód będzie użytkował część gospodarstwa i z uzyskanych dochodów utrzymywał się. Źródłem utrzymania powoda była także w tym czasie i jest nadal emerytura. Początkowo przez okres dwóch lat powód użytkował około 2 ha sadu, a później około 0,5 ha. Zatrudniał do pracy pracowników, miał własny sprzęt rolniczy. Strony wzajemnie pomagały sobie w sadzie, kupowały środki ochrony roślin. Pozwany robił w sadzie opryski. Powód z użytkowanej przez siebie części sadu czerpał pożytki. Osiągnięte dochody z tego tytułu inwestował w dom mieszkalny i w ogrodzenie. Na przełomie (...)roku powód ze sprzedaży jabłek przemysłowych uzyskał dochód w wysokości około 10.000 zł (k. 3 akt sprawy I C(...)SO w R.

Stosunki między stronami początkowo były bardzo dobre, spędzali wspólnie święta, powód bywał na uroczystościach rodzinnych u pozwanych. W (...)roku strony wybrały się wspólnie na wycieczkę do C.. Pozwany woził powoda do lekarza, na targ. Powód przebywał u pozwanych na podwórku czy w sklepie, który pozwani prowadzą. Pozwana częstowała powoda przyrządzanymi przez siebie posiłkami, myła u powoda okna, prała firanki, bieliznę pościelową, wietrzyła pościel. Razem z powodem mieszkała jego matka i brat. O. byli w podeszłym wieku. Zmarli w (...)roku. Powodowi w opiece nad chorą matką i bratem pomagali pozwani i siostra powoda, a matka pozwanego- W. M.. Stosunki między stronami układały się dobrze do jesieni(...)roku.

W (...)roku doszło do incydentu w sadzie pozwanych. Powód przyjechał do sadu z pracownikiem. Była tam już pozwana wraz z najętymi do rwania jabłek osobami. Powód bez uzasadnionej przyczyny zaczął w obecności innych osób wypowiadać się negatywnie o pozwanych. Od tego czasu stosunki między stronami popsuły się i ulegały stopniowemu pogorszeniu. Powód zmienił kłódki w furtce, zamknął podwórko, pozwani nie mają tam wstępu od (...). Odkąd strony nie utrzymują ze sobą kontaktów powodowi pomaga jego siostra E. S.. Do lekarza podwożą go także sąsiedzi. Pozwani wyrażają gotowość pomocy powodowi, lecz on tej pomocy odmawia. Pozwany sugerował mu leczenie chorej stopy ale powód odmawiał pomocy także w tym względzie. Pozwani wysyłali powodowi kwoty po 300 zł, starali się to robić co miesiąc, ale powód je odsyłał, nie chciał od nich pomocy, odmówił przyjęcia opału (zeznania pozwanego K. M. k. 60v.-62, 205-205v., zeznania pozwanej M. M. k. 62, 204v.-205, zeznania świadków: I. B. k. 171v.-172v., D. L. k. 172v.-173, J. M. k. 173, częściowo zeznania powoda H. Z. k. 58v.-60v., 204 v., świadków: Z. P. k. 62v.-63 i S. K. k. 63-63v.).

Wyrokiem z dnia (...)roku w sprawie I C (...)Sąd Okręgowy w R. oddalił powództwo H. Z. przeciwko K. M. i M. M. o rozwiązanie umowy dożywocia. Wyrokiem z dnia (...)roku w sprawie I ACa (...)Sąd Apelacyjny w L. oddalił apelację powoda od w/w wyroku Sądu Okręgowego w R.(k. 184 akt sprawy I C (...) SO w R.).

Powołany w sprawie biegły z zakresu rolnictwa J. B. określił prawdopodobne wartości świadczeń dożywotnich według na kwotę 7.537,96 zł.

Sąd uznał, że pozwani zgodnie z art. 908 k.c. w zamian za przeniesienie własności nieruchomości zobowiązali zapewnić się zbywcy dożywotnie utrzymanie. W braku odmiennej umowy, zobowiązali się przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Pozwani od samego początku nie wywiązywali się z wszystkich wymienionych w art. 908 k.c. zobowiązań, jednakże było to wynikiem ustnej umowy między stronami, że powód będzie użytkował część gospodarstwa i z uzyskanych dochodów będzie się utrzymywał się. Stosunki między stronami układały się wówczas prawidłowo. Do (...) strony spędzały wspólnie święta, powód bywał na uroczystościach rodzinnych u pozwanych. Pozwany woził powoda do lekarza, na targ. Pozwana częstowała powoda przyrządzanymi przez siebie posiłkami, myła u powoda okna, prała firanki, bieliznę pościelową, wietrzyła pościel. Pozwani pomagali także w opiece nad chorą matką i bratem powoda.

Zgodnie z treścią art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Sąd Okręgowy uznał, że niewywiązywanie się nabywcy nieruchomości z obowiązku świadczenia na rzecz dożywotnika stwarza warunki do wytoczenia powództwa o zasądzenie umówionych świadczeń i do ewentualnego żądania odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy dożywocia.

Dalej stwierdził, że do (...). pozwani wykonywali swoje zobowiązanie wynikające z umowy dożywocia. W ramach porozumienia stron powód uprawiał także część przekazanego gospodarstwa, czerpał z niego korzyści i zaspokajał swoje potrzeby życiowe.

Od (...) roku wskutek zawinionych działań powoda pozwani nie mogli spełniać swoich obowiązków, powód nie przyjmował bowiem od nich żadnej pomocy. Sąd stwierdził, że dopiero od tego momentu można uznać, że pozwani nie wywiązywali z obowiązku świadczenia na rzecz dożywotnika umówionych świadczeń. Na tej podstawie Sąd pierwszej instancji uznał, że odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanych jest uzasadniona co do zasady, za okres od (...). do daty wyrokowania.

Ustalając należną powodowi kwotę z tego tytułu Sąd oparł się na opinii biegłego J. B. i określił wartość świadczeń dożywotnich z umowy dożywocia w okresie od (...) roku do(...)roku, na kwotę 7.537,96 zł - miesięcznie 628,16 zł (7.537,96 zł : 12 ). Po przemnożeniu powyższej kwoty przez okres 6 lat i 5 miesięcy Sąd wyliczył kwotę odszkodowania w wysokości 48.368,58 zł.

Jako podstawę zasądzenia odsetek Sąd wskazał art. 481 k.c. Za datę początkową wymagalności roszczenia Sąd przyjął dzień (...)roku, a więc dzień po otrzymaniu przez pozwanych pisma z dnia (...)roku zawierającego żądanie powoda w tym zakresie.

Uznając roszczenie odszkodowawcze za okres od (...). do (...). za nieuzasadnione orzekł o jego oddaleniu.

Orzeczenie o kosztach procesu oparł na podstawie art. 100 k.p.c.

Z uwagi na fakt, iż pozwani przegrali proces w przybliżeniu w 50 % Sąd koszty zastępstwa procesowego między stronami wzajemnie zniósł.

Ponadto Sąd zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Radomiu na rzecz adwokata M. S. kwotę 3.600 zł podwyższoną o stawkę podatku VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Z uwagi na fakt, iż pozwani przegrali proces w przybliżeniu w 50 %, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U z 2010 r. Nr 90, poz. 594 j.t.) w punkcie VII wyroku Sąd nakazał pobrać solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Radomiu kwotę 3.938,20 zł, na którą to kwotę złożyły się: 2.956 zł tytułem połowy nieuiszczonej opłaty od pozwu oraz 982,20 zł tytułem połowy wynagrodzenia biegłego.

W pozostałym zakresie nieuiszczoną opłatę od pozwu oraz poniesione wydatki tytułem wynagrodzenia biegłego Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Powód wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa prawnego, ewentualnie zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu gdyż nie zostały zapłacone ani w części ani w całości.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja pozwanego jest uzasadniona w całości.

Na samym początku wskazać należy, że zgodnie z art. 378 § 2 kpc Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę w granicach zaskarżenia, może z urzędu rozpoznać sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne. Skorzystanie przez sąd drugiej instancji z uprawnienia do objęcia z urzędu postępowaniem apelacyjnym współuczestników materialnych, którzy wyroku nie zaskarżyli, ogranicza się do takiego wypadku współuczestnictwa materialnego gdy prawa lub obowiązki współuczestników są wspólne, np. w razie odpowiedzialności solidarnej lub in solidum.

Apelację w sprawie wniósł wyłącznie pozwany jednakże wynikające z umowy dożywocia prawa i obowiązki pozwanych są wspólne. Własność nieruchomości została przeniesiona do majątku wspólnego obojga pozwanych w zamian za co zobowiązali się oni do dożywotniego utrzymania powoda zgodnie z art. 908 kc. [§ 2 umowy dożywocia k. 9]. Z tych względów Sąd Apelacyjny uznał, że jest uprawniony do rozpoznania apelacji także na korzyść współpozwanej, która apelacji nie wniosła.

Jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy podstawą prawną odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych jest art. 471 kc zobowiązujący dłużnika do naprawienia szkody wynikającej z nienależytego wykonania umowy lub jej niewykonania. Zgodnie z tym przepisem i zasadą rozkładu ciężaru dowodu przewidzianą w art. 6 kc powoda w sprawie obciążał dowód na okoliczność, że dłużnik wykonał umowę nienależycie lub jej nie wykonał, że powód poniósł szkodę majątkową oraz, że istnieje adekwatny związek przyczynowy pomiędzy tymi okolicznościami. Przepis ten wprowadza również domniemanie winy strony, która umowy nie wykonała bądź wykonała ją wadliwie. Domniemanie to dłużnik może podważyć dowodząc, że niewykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi.

W sprawie niniejszej strony zawarły umowę dożywocia, w której pozwani zobowiązali się do świadczeń na rzecz powoda polegających na dostarczeniu mu wyżywienia, ubrania, światła i opału, i zapewnienia mu odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie [art. 908 § 1 kc]. Inne świadczenia przewidziane na rzecz dożywotnika nie są objęte sporem z uwagi na prawomocne rozstrzygnięcie zawarte w pkt II wyroku i fakt zamieszkiwania przez powoda na nieruchomości objętej umową dożywocia.

Pozwani ponosiliby odpowiedzialność odszkodowawczą gdyby na skutek ich zawinionego zaniechania powód pozbawiony zostałby świadczeń przewidzianych w umowie. Świadczenia te miały charakter osobisty. Do wykonania umowy dochodziło po zadeklarowaniu świadczeń przez pozwanych i przyjęciu ich przez powoda. Brak współpracy stron w tym zakresie uniemożliwiał wykonanie umowy.

Z niespornych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że umowa była wykonywana do (...). Od (...). powód nie przyjmował świadczeń od pozwanych pomimo, że pozwani świadczyli. Niewykonywanie umowy było następstwem pogorszenia relacji pomiędzy stronami, a przyczyną pogorszenia stosunków było wyłącznie zachowanie powoda. W następstwie pogorszenia stosunków powód nie współpracował z pozwanymi w zakresie wykonania umowy, odmawiał przyjęcia deklarowanych przez pozwanych świadczeń i odizolował się od pozwanych. Skoro tak, to w ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do uznania odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych co do zasady.

Przyczyny niewykonania umowy leżą bowiem wyłącznie po stronie powoda. Skoro pozwani dokonywali świadczeń przewidzianych w umowie, to uznać należy, że swoje zobowiązania wynikające z umowy dożywocia wykonywali. Powód bezzasadnie odmawiał przyjęcia świadczeń od pozwanych. Bezzasadność wynikała z faktu, że przyczyną odmowy nie była zła jakość świadczenia pozwanych, ale wyłącznie postawa powoda nacechowana nieuzasadnioną niechęcią wobec pozwanych. Powód w ten sposób manifestował zerwanie stosunków z pozwanymi. Niechęć powoda do pozwanych nie była wywołana zachowaniem pozwanych. Brak jest zatem podstaw do uznania, że pozwani umowy nie wykonywali. Brak jest zatem związku przyczynowego pomiędzy zachowaniem pozwanych, a powstałą szkodą polegającą na nieotrzymaniu części świadczeń wynikających z umowy. Wyklucza to odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanych co do zasady.

Z wyjaśnień pozwanych wynika, że na skutek odmowy przyjmowania świadczeń przez powoda, po kilkukrotnych próbach przestali świadczyć, wskutek czego umowa nie była wykonywana. Niemniej jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego powyższe ustalenia uzasadniałyby stwierdzenie braku winy pozwanych w niewykonaniu umowy. Powód bowiem nie chciał przyjmować jakichkolwiek świadczeń od pozwanych bowiem starał się odzyskać nieruchomość Wystąpił przeciwko pozwanym z żądaniem rozwiązania umowy dożywocia, które zostało oddalone.

W tym stanie faktycznym uznać należało za uzasadnione roszczenie powoda o zamianę świadczeń z umowy dożywocia na rentę. Natomiast roszczenie odszkodowawcze powoda nie było uzasadnione i podlegało oddaleniu co do samej zasady w całości.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że rozstrzygnięcie zawarte w pkt III wyroku dotknięte jest również innymi błędami.

Po pierwsze Sąd Okręgowy zasądził odszkodowanie za okres od (...). do (...). i w tym zakresie wyszedł ponad żądanie powoda. Jak wynika z pisma powoda z dnia 10 czerwca 2011r. [k. 36], powód sprecyzował ostatecznie roszczenie wnosząc o:

- zamianę świadczeń z umowy dożywocia na rentę na podstawie art. 913 § 1 kc , oraz

- zasądzenie odszkodowania za okres poprzedzający wniesienie pozwu na podstawie art. 471 kc .

Takie stanowisko podtrzymywał powód przez cały proces.

Roszczenie o zamianę świadczeń z umowy dożywocia na rentę różni się od roszczenia odszkodowawczego z tytułu niewykonywania umowy dożywocia. Inna jest podstawa prawna obydwu roszczeń i inne są przesłanki zasadności obydwu roszczeń.

Zgodnie z art. 913 § 1 kc przesłanką wystąpienia z żądaniem zamiany dożywocia na dożywotnią rentę jest wytworzenie się między dożywotnikiem a zobowiązanym takich stosunków, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności. Z chwilą wytworzenia się takich stosunków aktualizuje się prawo każdej ze stron umowy dożywocia do zamiany świadczeń na rentę. Sąd wydając w takiej sprawie wyrok uwzględniający powództwo winien również ustalić datę, od której zobowiązani mają obowiązek świadczenia renty w miejsce wcześniejszych świadczeń. Wyrok uwzględniający powództwo w takiej sprawie jest konstytutywny i stwarza nowy stan prawny. Datą tą może być data wcześniejsza aniżeli data wyrokowania przez Sąd. Winna to być bowiem data, od której świadczenia z umowy dożywocia nie były wykonywane ze względu na niemożność pozostawania stron w bezpośredniej ze sobą styczności [ art. 913 § 1 kc].

Natomiast przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej wynikają z art. 471 kc i zostały omówione wcześniej.

Z tego względu zasądzenie od pozwanych w pkt III wyroku odszkodowania za okres po (...). było całkowicie bezzasadne. Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji w tym zakresie wykraczało ponad żądanie powoda i nie znajdowało żadnego uzasadnienia ani w ustaleniach faktycznych, ani podstawy materialnoprawnej. Sąd pierwszej instancji będąc związany żądaniem powoda mógł jedynie zasądzić na jego rzecz rentę za okres od 11 czerwca 2011r. o ile uznałby, że już wówczas zachodziła ku temu podstawa z art. 913 § 1 kc. Zasądzenie na rzecz powoda renty – dopiero od daty wyrokowania i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie – a więc także w zakresie dotyczącym żądania zasądzenia renty od dnia(...). nie zostało w żaden sposób uzasadnione.

Wobec zaskarżenia wyroku apelacją wyłącznie przez pozwanego i tylko w zakresie zasądzającym odszkodowanie, Sąd Apelacyjny nie miał możliwości ingerowania w prawomocny wyrok Sąd Okręgowego, a więc w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt I i II wyroku.

Ponadto Sąd Okręgowy zasądził odsetki ustawowe od odszkodowania obejmującego okres od dnia (...). do (...)od dnia(...)., a więc od daty wcześniejszej aniżeli data wystąpienia części szkody. Oznacza to, że Sąd zasądził odsetki ustawowe od odszkodowania z tytułu szkody powstałej po (...). chociaż roszczenie odszkodowawcze w tym zakresie nie było wymagalne, a nawet szkoda jeszcze w ogóle nie powstała, co rażąco narusza art. 481 § 1 kc.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uwzględniając apelację pozwanego na podstawie art. 386 § 1 kpc i art. 378 § 2 kpc zmienił zaskarżony wyrok w pkt III w ten sposób, że roszczenie odszkodowawcze powoda w stosunku do obydwu pozwanych oddalił w całości.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny zmienił pkt VII wyroku obniżając kwotę nakazaną do pobrania solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa z kwoty 3 938,20zł do kwoty 1678,20 zł. Na zasądzoną kwotę złożyły się: opłata sądowa od roszczeń uwzględnionych w pkt I i II wyroku, w wysokości 696zł, od uiszczenia której powód był zwolniony oraz połowa kosztów opinii biegłego wysokości 982,20zł.

Zgodnie z art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc wobec uwzględnienia apelacji pozwanego w całości Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz pozwanego K. M. koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym, na które złożyły się uiszczona przez powoda opłata od apelacji w kwocie 2 420zł [ k. 235] oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 1 800zł ustalone na podstawie § 2 ust. 2, § 6 pkt 4 i § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu [ Dz.U. 163, poz.1348], co daje łącznie kwotę 4 220zł.

Na podstawie § 19 i § 2 ust. 2 i 3, § 6 pkt 4 i § 13 ust. 1 pkt 2 cytowanego Rozporządzenia Sąd Apelacyjny zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Radomiu na rzecz adw. M. S. 1800zł powiększone o kwotę podatku VAT z tytułu pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.