Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2019 r.

Sąd Rejonowy w Ciechanowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Lidia Grzelak

Protokolant st., sekr. sąd. Jolanta Dziki

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2019 r. w Ciechanowie

sprawy z powództw J. C., A. O., A. R. i W. W. (1)

przeciwko T. W. i A. W.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I oddala powództwa w stosunku do pozwanego T. W.;

II umarza postępowania w stosunku do pozwanej A. W.;

III zasądza od powodów J. C., A. O., A. R. i W. W. (1) solidarnie na rzecz pozwanych T. W. i A. W. kwotę 5400,00 zł ( pięć tysięcy czterysta złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV przyznaje adw. W. P. za pełnienie obowiązków pełnomocnika z urzędu powodów J. C., A. O., A. R. i W. W. (1) wynagrodzenie wysokości 3600,00 zł ( trzy tysiące sześćset złotych ) wraz z podatkiem VAT w wysokości 23 % od tej sumy;

V przyznane w pkt IV wynagrodzenie nakazuje wypłacić Skarbowi Państwa adw. W. P. z sum budżetowych, przejmując koszty tego wynagrodzenia na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt I C 901/17

UZASADNIENIE

Powód J. C. w dniu 26 maja 2017 r. wniósł pozew przeciwko A. W. i T. W. o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnej dokonanej w formie aktu notarialnego z dnia 14 października 2015 r. sporządzonym przez notariusza A. P. w postaci zbycia udziału w wysokości ½ części we współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powód J. C. określił wartość przedmiotu sporu na kwotę 65000,00 zł ( I C 901/17 ).

Powód A. O. w dniu 26 maja 2017 r. wniósł pozew przeciwko A. W. i T. W. o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnej dokonanej w formie aktu notarialnego z dnia 14 października 2015 r. sporządzonym przez notariusza A. P. w postaci zbycia udziału w wysokości ½ części we współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powód A. O. określił wartość przedmiotu sporu na kwotę 60000,00 zł ( I C 902/17 ).

Powód A. R. w dniu 26 maja 2017 r. wniósł pozew przeciwko A. W. i T. W. o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnej dokonanej w formie aktu notarialnego z dnia 14 października 2015 r. sporządzonym przez notariusza A. P. w postaci zbycia udziału w wysokości ½ części we współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powód A. R. określił wartość przedmiotu sporu na kwotę 60000,00 zł ( I C 903/17 ).

Powód W. W. (1) w dniu 26 maja 2017 r. wniósł pozew przeciwko A. W. i T. W. o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności prawnej dokonanej w formie aktu notarialnego z dnia 14 października 2015 r. sporządzonym przez notariusza A. P. w postaci zbycia udziału w wysokości ½ części we współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powód W. W. (1) określił wartość przedmiotu sporu na kwotę 60000,00 zł ( I C 905/17 ).

Postanowieniami z dnia 27 czerwca 2017 r. Sąd zwolnił powodów J. C., A. R., W. W. (1) i od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od pozwu i ustanowił dla nich pełnomocnika z urzędu w osobie adw. W. P..

Postanowieniem z dnia 29 września 2017 r. Sąd zwolnił powoda A. O. od kosztów sądowych w całości. Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2017 r. Sąd ustanowił dla niego pełnomocnika z urzędu w osobie adw. W. P..

Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2018 r. Sąd połączył sprawy I C 901/17, I C 902/17, I C 903/17 oraz I C 905/17 do wspólnego rozpoznania.

Pismem procesowym z dnia 12 lutego 2019 r. pełnomocnik powodów podtrzymał żądanie pozwu, wnosząc jednocześnie o przyznanie mu wynagrodzenia za pełnienie obowiązków pełnomocnika z urzędu powodów. Wniósł ponadto o nieobciążanie powodów kosztami procesu na wypadek niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia.

Na rozprawie w dniu 12 lutego 2019 r. pozwana A. W. wnosiła o oddalenie powództwa w stosunku do niej z uwagi na brak legitymacji biernej, wskazując, że nie była stroną czynności prawnej zaskarżonej przez powodów. Pozwany T. W. wnosił o oddalenie powództwa w stosunku do niego, wskazując na brak istnienia przesłanek określonych w art. 527 kc.

Pełnomocników powodów cofnął na rozprawie w dniu 12 lutego 2019 r. pozew w stosunku do pozwanej A. W.. Pozwana A. W. wyraziła zgodę na cofnięcie pozwu w stosunku do niej.

Pozwani wnosili ponadto o obciążenie powodów zwrotem kosztów procesu na ich rzecz.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. W. (1) i J. C. są wierzycielami W. K. na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 7 listopada 2014 r. w sprawie IV P 349/12. A. O. jest wierzycielem W. K. na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 13 lutego 2015 r. w sprawie IV P 324/13. A. R. jest wierzycielem W. K. na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 28 stycznia 2015 r. w sprawie IV P 282/13 ( bezsporne ).

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Ciechanowie M. S. ( poprzednio Komornik Sądowy M. W. ) prowadzi postępowania egzekucyjne przeciwko dłużnikowi W. K. na podstawie powyższych tytułów wykonawczych: w sprawie Km 2052/15 z wniosku wierzyciela A. O., w sprawie Km 1985/15 z wniosku wierzyciela W. W. (1), w sprawie Km 1986/15 z wniosku wierzyciela J. C. oraz w sprawie Km 2051/15 z wniosku wierzyciela A. R.. We wszystkich postępowaniach egzekucyjnych Komornik Sądowy, na wniosek wierzycieli dokonał zajęcia udziału w wysokości ½ części we współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Udział ten przysługiwał na zasadach małżeńskiej wspólności ustawowej dłużnikowi W. K. i jego małżonce G. K. ( bezsporne ).

W dniu 14 października 2015 r. G. M. i W. W. (2) małż. K. zawarli z zięciem T. W. umowę sprzedaży udziału w wysokości ½ części we współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). T. W. przedmiotowy udział w nieruchomości nabył do majątku osobistego za wiedzą jego żony, a córki G. M. i W. W. (2) małż. K. M. K. – W. ( wypis aktu notarialnego k. 78 – 80 akt I Co 393/16 ).

Prawomocnym postanowieniem z dnia 24 stycznia 2017 r. w sprawie IV Po 17/16 Sąd Rejonowy w Ciechanowie w sprawie z wniosku wierzyciela J. C. z udziałem dłużnika W. K. i małżonki dłużnika G. K. nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, stanowiącemu prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 7 listopada 2014 r. wydany w sprawie IV P 349/12 w zakresie pkt II i V przeciwko małżonce dłużnika W. G. K. z ograniczeniem jej odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, oddalając wniosek w pozostałym zakresie ( bezsporne ).

Prawomocnym postanowieniem z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie IV Po 14/16 Sąd Rejonowy w Ciechanowie w sprawie z wniosku wierzyciela W. W. (1) z udziałem dłużnika W. K. i małżonki dłużnika G. K. nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, stanowiącemu prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 7 listopada 2014 r. wydany w sprawie IV P 349/12 w zakresie pkt VII i X przeciwko małżonce dłużnika W. G. K. z ograniczeniem jej odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, oddalając wniosek w pozostałym zakresie ( bezsporne ).

Prawomocnym postanowieniem z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie IV Po 10/16 Sąd Rejonowy w Ciechanowie w sprawie z wniosku wierzyciela A. R. z udziałem dłużnika W. K. i małżonki dłużnika G. K. nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, stanowiącemu prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 28 stycznia 2015 r. wydany w sprawie IV P 282/13 w zakresie pkt II i V przeciwko małżonce dłużnika W. G. K. z ograniczeniem jej odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, oddalając wniosek w pozostałym zakresie ( bezsporne ).

Prawomocnym postanowieniem z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie IV Po 13/16 Sąd Rejonowy w Ciechanowie w sprawie z wniosku wierzyciela A. O. z udziałem dłużnika W. K. i małżonki dłużnika G. K. nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, stanowiącemu prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 13 lutego 2015 r. wydany w sprawie IV P 324/13 w zakresie pkt II i V przeciwko małżonce dłużnika W. G. K. z ograniczeniem jej odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, oddalając wniosek w pozostałym zakresie ( bezsporne ).

Prawomocnym postanowieniem z dnia 24 lipca 2017 r., z uwagi na treść prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie IV Po 13/16, Komornik Sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 2052/15 w części dotyczącej egzekucji z nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Prawomocnym postanowieniem z dnia 24 lipca 2017 r., z uwagi na treść prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 24 stycznia 2017 r. w sprawie IV Po 17/16, Komornik Sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 1986/15 w części dotyczącej egzekucji z nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Prawomocnym postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2018 r., z uwagi na treść prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie IV Po 10/16, Komornik Sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 2051/15 w części dotyczącej egzekucji z nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Prawomocnym postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2018 r., z uwagi na treść prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie IV Po 14/16, Komornik Sądowy umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 1985/15 w części dotyczącej egzekucji z nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) ( odpisy postanowień k. 50, 51, 53, 54 akt I Co 1475/15 ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dokumentów, mając na uwadze, że żadna ze stron nie kwestionowała ich mocy dowodowej. Podkreślić należy, że stan faktyczny jest w sprawie pomiędzy stronami bezsporny, a stanowiska stron są wynikiem odmiennej jego oceny prawnej. Podkreślić należy, że powodowie, pomimo treści postanowień w zakresie ograniczenia możliwości prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko małżonce dłużnika W. G. K. wyłącznie do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego, zdają się nie rozumieć, że postanowienia Sądu nie pozwalają prowadzić postępowania egzekucyjnego z nieruchomości ( udziału we współwłasności nieruchomości ) wchodzącej w skład majątku wspólnego małżonków W. K. i G. K.. Powodowie w żadnym z postępowań nie wykazali – do czego są zobowiązani z mocy art. 6 kc – że udział w wysokości ½ części we współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), wchodził przed dniem 14 października 2015 r. w skład przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego W. W. (2) i G. małż. K..

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu, powództwa J. C., A. O., A. R. i W. W. (1) nie zasługują na uwzględnienie.

Podstawę prawną żądania powodów w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 527 § 1 kc, zgodnie z którym gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli ( art. 527 § 3 kc ).

Celem tej instytucji jest zatem ochrona interesów wierzyciela na wypadek nielojalnego ( nieuczciwego ) postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swego majątku na rzecz osoby trzeciej lub majątek ten obciąża, zaciągając kolejne zobowiązania i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności. Konstrukcja ochrony pauliańskiej oparta jest na instytucji względnej bezskuteczności czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią z pokrzywdzeniem wierzyciela. Ochrona ta polega na możliwości zaskarżenia przez wierzyciela krzywdzącej go czynności prawnej celem uznania tej czynności za bezskuteczną względem niego. W razie uwzględnienia tego żądania przez sąd wierzyciel uzyskuje możliwość dochodzenia zaspokojenia od osoby trzeciej, będącej stroną czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wobec skarżącego, z ograniczeniem do przedmiotów majątkowych, które wskutek zaskarżonej czynności wyszły z majątku dłużnika lub do niego nie weszły. Zapadły wyrok uwzględniający powództwo oparte na skardze pauliańskiej, ma charakter konstytutywny i wywołuje skutki ex tunc, a zaskarżona umowa w stosunku wierzyciela traktowana jest tak, jakby w ogóle nie była zawarta. Uznanie umowy za bezskuteczną jedynie wobec powoda ( wierzyciela ) oznacza, że umowa ta pozostaje ważna i nadal wywołuje zamierzone przez jej strony skutki prawne w takim zakresie, w jakim można to pogodzić z realizacją roszczeń wierzyciela.

W niniejszej sprawie przedmiotem skargi wszystkich powodów jest czynność prawna w postaci umowy sprzedaży udziału wysokości ½ części we współwłasności nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) przez dłużnika W. K. i jego małżonkę G. K. na rzecz T. W., ich zięcia, zawarta dnia 14 października 2015 r.

Skuteczność żądania uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela jest uwarunkowana spełnieniem wskazanych w art. 527 kc przesłanek, tak obiektywnych, jak i subiektywnych. Analizując przepis art. 527 kc stwierdzić należy, że przesłankami skargi paulińskiej są:

1. pokrzywdzenie wierzyciela, jeżeli skutkiem czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

2. działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a także

3. wiedza lub niezachowanie należytej staranności przy możliwości dowiedzenia się przez osobę trzecią o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, przy czym wymienione przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Ciężar udowodnienia istnienia tych przesłanek spoczywa na wierzycielu tj. powodach w sprawie niniejszej ( art. 6 kc ).

Zgodnie z art. 527 § 2 kc, czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. W judykaturze przyjmuje się, że niewypłacalność dłużnika w rozumieniu art. 527 § 2 kc oznacza taki stan majątku dłużnika, w którym egzekucja nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2000 r. w sprawie III CKN 554/98 ). Jak wskazano powyżej, stosownie do art. 527 § 3 kc, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

To, czy czynność prawna dłużnika krzywdzi wierzycieli, należy oceniać nie według chwili dokonania tej czynności, lecz według chwili jej zaskarżenia, tj. wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r. w sprawie V CKN 280/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2003 r. w sprawie II CKN 299/01, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r. w sprawie II CK 367/03, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2006 r. w sprawie III CSK 8/06 ).

W ocenie Sądu, powodowie nie udowodnili, że dłużnik W. K., zawierając w dniu 14 października 2015 r. umowę sprzedaży udziału we współwłasności nieruchomości działał ze świadomością i zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela. W dacie zawarcia umowy powodowie jako wierzyciele dłużnika W. K. nie dysponowali ( i nie dysponują obecnie ) tytułem wykonawczym przeciwko małżonce dłużnika – G. K., a – co bezsporne – udział we współwłasności nieruchomości wchodził w skład majątku wspólnego dłużnika i jego małżonki. Brak tytułu wykonawczego przeciwko G. K. uniemożliwiał powodom jako wierzycielom W. K. prowadzenie przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego z tejże nieruchomości, pomimo dysponowania tytułem wykonawczym przeciwko niemu. Nie można zatem uznać, że zawarcie umowy sprzedaży nastąpiło z pokrzywdzeniem wierzycieli, skoro powodowie jako wierzyciele W. K., z uwagi na brak klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika G. K. do nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, nie mogli prowadzić egzekucji z udziału w tejże nieruchomości jako wchodzącego w skład majątku wspólnego. Jak wskazano powyżej, nadanie klauzuli przeciwko małżonce dłużnika G. K. nastąpiło wyłącznie co do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małż. K.. Powodowie nie wykazali – do czego są zobowiązani z mocy art. 6 kc – że udział w nieruchomości, stanowiący przedmiot umowy sprzedaży z dnia 14 października 2015 r., wchodził w skład przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małż. K., co mogłoby ewentualnie uzasadniać uwzględnienie powództwa.

W związku z powyższym Sąd oddalił powództwa w stosunku do pozwanego T. W..

Jednocześnie w pkt II Sąd umorzył postępowanie w sprawie w stosunku do pozwanej A. W. mając na uwadze, że powodowie cofnęli w stosunku do niej pozew za jej zgodą ( art. 203 § 1, 3 i 4 kpc ).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony ( koszty procesu ). Sąd zasądził zatem od powodów solidarnie na rzecz pozwanych kwotę 5400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, których wysokość została ustalona stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu Sąd przyznał stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Wskazać należy, że zarówno wszystkich powodów jak i wszystkich pozwanych reprezentowali ci sami pełnomocnicy, co uzasadnia – przy tożsamości roszczeń, zdaniem Sądu, uwzględnienie przyznanie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ( wynagrodzenie za pełnienie obowiązków pełnomocnika z urzędu ) tylko w jednej stawce wynagrodzenia, a nie za każdą reprezentowaną osobę oddzielnie.

W ocenie Sądu, w sprawie brak jest okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 102 kpc i odstąpienie od obciążania powodów zwrotem kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanych. Wskazać należy, iż w dacie wytaczania powództw o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, powodowie nie dysponowali prawną możliwością prowadzenia egzekucji z nieruchomości w stosunku do dłużnika W. K. z uwagi na brak klauzuli wykonalności przeciwko jego małżonce. Podkreślić również należy, że wprawdzie wszyscy powodowie korzystali z częściowego zwolnienia od kosztów sądowych, jednakże zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi.