Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2015 roku

Sąd Rejonowy w W. (...) VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Pajęcznie

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Beata Witkowska

Protokolant: sekretarka M. B.

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2015 roku w Pajęcznie na rozprawie

sprawy z powództwa M. (...)

przeciwko C. (...) spółce akcyjnej z siedzibą w T., A. W. i E. W.

o ustalenie

1.  ustala, że umowa sprzedaży nieruchomości, stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,2800 ha, położonej w T., dla której w Sądzie Rejonowym w W. (...) VII Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzona jest księga wieczysta nr (...), zawarta dnia 19 listopada 2013 roku w formie aktu notarialnego repertorium (...) przed T. K., notariuszem w Ł., jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanych C. (...) spółki akcyjnej z siedzibą w T. oraz A. W. i E. W. solidarnie na rzecz powoda M. (...) kwotę 2.400,00 zł ( słownie: dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nakazuje pobrać od pozwanych C. (...) spółki akcyjnej z siedzibą w T. oraz A. W. i E. W. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w W. (...) kwotę 560,00 zł ( słownie: pięćset sześćdziesiąt złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

SSR/-/Beata Witkowska

Sygn. akt VIII C 83/15

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 8 października 2015 roku

Powód M. (...) domagał się stwierdzenia, że umowa sprzedaży z dnia 19 listopada 2013 roku, sporządzona przed notariuszem T. K. (Kancelaria Notarialna w Ł. przy ulicy (...), Rep. A nr (...)), na mocy której C. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w T. (KRS (...)) nabyła od E. W. i A. W. prawo własności nieruchomości obejmującej działkę nr (...) o powierzchni 0,2800 ha, położonej w T., gmina D., dla której Sąd Rejonowy w W. (...) VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadził księgę wieczystą nr (...) (obecnie: (...)) jest nieważna, a nadto zasądzenia solidarnie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Na uzasadnienie żądania powód podniósł, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 marca 1920 roku o nabywaniu nieruchomości cudzoziemców, która ma charakter reglamentacyjny, wprowadzający ograniczenia w obrocie nieruchomościami położonymi na terenie Rzeczypospolitej Polskiej ze względu na osobę nabywcy – cudzoziemca, nabycie nieruchomości przez cudzoziemca wymaga uzyskania zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Zezwolenie to ma charakter warunku prawnego, a tym samym stanowi obligatoryjną część czynności prawnej nabycia nieruchomości przez cudzoziemca. Brak zezwolenia skutkuje bezwzględną nieważnością nabycia (art. 6 ust. 1 ustawy).

Powód argumentował, że w dacie sporządzania wskazanej w żądaniu pozwu umowy sprzedaży, zgodnie z art. 8 ust. 2 ww. ustawy obowiązywało zwolnienie obywateli i przedsiębiorców państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego z obowiązku uzyskania zezwolenia na nabywanie nieruchomości, jednakże powyższe zwolnienie zostało wyłączone przez okres 12 lat od dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej (do 1 maja 2016 roku) w przypadku nabywania przez ww. cudzoziemców nieruchomości rolnych i leśnych.

Powód w związku z wykonywaniem obowiązków ustawowych powziął wiadomość, iż pozwana C. (...)Spółka Akcyjna z siedzibą w T., będąca cudzoziemcem w rozumieniu art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców nabyła od pozwanych E. i A. W. prawo własności nieruchomości obejmującej działkę nr (...) o powierzchni 0,2800 ha, położonej w T., gmina D..

W ocenie powoda nabyta nieruchomość stanowi nieruchomość leśną, której nabycie wymagało uprzedniego uzyskania zezwolenia Ministra Sprawa Wewnętrznych, a wobec braku jego uzyskania, zawarta umowa jest nieważna.

Powód wywodził, że uznanie przedmiotowej nieruchomości za nieruchomość leśną podyktowane jest stanem faktycznym istniejącym na przedmiotowej działce o powierzchni przekraczającej 0,10 ha, która pokryta jest roślinnością leśną, a nadto wchodzi w skład większego kompleksu leśnego, figuruje w ewidencji gruntów jako las klasy V oraz jest objęta sporządzonym uproszczonym planem urządzenia lasu na okres od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2018 roku.

W ocenie powoda za uznaniem przedmiotowej nieruchomości za nieruchomość leśną przemawia także wykładnia, dokonana przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 stycznia 2010 roku sygn. akt I CSK 258/09, zgodnie z którym przeznaczenie nieruchomośći w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nieleśne nie powoduje utraty przez nieruchomość charakteru nieruchomości leśnej, o ile jest ona wykorzystywana jako las.

Legitymację czynną w niniejszej sprawie powód uzasadnił treścią art. 6 ust. 2 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemnów.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa.

Pozwana C. (...) S.A. z siedzibą w T., domagała się nadto zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania. Pozwana (...) S.A. podniosła, że w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, uchwalonym Uchwałą Nr (...) Rady Miejskiej w D. z dnia 30 października 2009 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla projektowanego terenu górniczego (...) oraz projektowanego terenu górniczego (...) w granicach gminy D., działka gruntu nr (...) w obrębie T. znajduje się w całości w terenie powierzchniowej eksploatacji wyrobiskami górniczymi wapieni, stanowiących udokumentowane i perspektywiczne zasoby złoża wapieni (...) i złoża (...).

Zdaniem pozwanej spółki, skoro w planie zagospodarowania przestrzennego nieruchomość przeznaczona została na inne cele niż leśne, zatem nieruchomość taka nie ma charakteru leśnego."

Zasadność powyższej interpretacji w ocenie pozwanego potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego, w szczególności wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 grudnia 2013 roku sygn. akt III CSK 32/2013, w którym wskazano, że nieruchomością rolną w rozumieniu ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców nie jest nieruchomość przeznaczona w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na inne cele niż produkcja rolna.

Ponadto pozwana zarzuciła, iż niniejsze powództwo należy uznać za przedwczesne, gdyż powód nie skierował do pozwanej Spółki żądania odstąpienia bądź rozwiązania umowy sprzedaży.

Pozwana podniosła nadto, że działanie powoda narusza przepisy art. 8 k.p.a i art. 9 k.p.a., podejmując działania sprzeczne w kierowanymi do pozwanej wyjaśnieniami, dotyczącymi działek rolnych, a nadto wskazała, że powództwo jest przejawem szykany ze strony powoda względem pozwanego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 listopada 2013 roku pomiędzy pozwanymi E. W. i A. W. a C. (...)Spółką akcyjną z siedzibą w T., została zawarta umowy sprzedaży nieruchomości, sporządzona przed notariuszem T. K. (Kancelaria Notarialna w Ł. przy ulicy (...), Rep. A nr (...)), na mocy której C. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w T. nabyła od prawo własności nieruchomości obejmującej działkę nr (...) o powierzchni 0,2800 ha, położonej w T., gmina D., dla której Sąd Rejonowy w W. (...) VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadził księgę wieczystą nr (...) (obecnie: (...)).

/bezsporne, także akt notarialny z dnia 19 listopada 2013 roku k. 7-12/

W dacie zawarcia przedmiotowej umowy C. (...)Spółka akcyjna z siedzibą w T. była cudzoziemcem w rozumieniu art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

/bezsporne, także oświadczenie k. 10-11/

Na nabycie przedmiotowej nieruchomości C. (...) Spółka akcyjna z siedzibą w T. nie uzyskała zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

/bezsporne/

Działka nr (...) o powierzchni 0,2800 ha, położona w T., gmina D., znajduje się w kompleksie leśnym, pokryta jest roślinności leśną i objęta jest uproszczonym planem urządzenia lasu na okres od dnia 1 stycznia 2009 roku do dni 31 grudnia 2018 roku. W ewidencji gruntów przedmiotowa nieruchomości oznaczona jest jako użytek Ls V.

/bezsporne, także k. 9, pismo Starostwa Powiatowego z dnia 21 maja 2014 roku k. 13, uproszczony plan urządzenia lasu k. 14-19/

Przed zawarciem umowy sprzedaży nieruchomość ta nie została wyłączona z produkcji leśnej.

/bezsporne, także oświadczenie pełnomocnika pozwanej, protokół rozprawy z dnia 29 września 2015 roku/

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uchwalonym Uchwałą Nr (...) Rady Miejskiej w D. z dnia 30 października 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla projektowanego terenu górniczego (...) oraz projektowanego terenu górniczego (...) w granicach gminy D., działka gruntu nr (...) w obrębie T. znajduje się w całości w terenie powierzchniowej eksploatacji wyrobiskami górniczymi wapieni stanowiących udokumentowane i perspektywiczne zasoby złoża wapieni (...) i złoża (...).

/bezsporne, także zaświadczenie k. 68/

Na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji do 2009 roku znajdowała się informacja o następującej treści: „Jak ustalić czy nieruchomość ma charakter gruntu rolnego lub leśnego? Dla ustalenia czy nieruchomość jest nieruchomością rolną lub leśną, decydujące znaczenie ma plan zagospodarowania przestrzennego. Gruntem rolnym lub leśnym jest grunt przeznaczony w planie zagospodarowania przestrzennego na cele rolne lub leśne. Jeżeli w planie zagospodarowania przestrzennego nieruchomość przeznaczona została na inne cele niż rolne lub leśne, wówczas nieruchomość taka nie ma charakteru rolnego lub leśnego."

/bezsporne, także wydruk ze strony internetowej k. 51/

W piśmie z dnia 22 listopada 2010 roku w odpowiedzi na zapytanie, czy działki objęte planem zagospodarowania przestrzennego położone na terenie oznaczonym symbolem 1PG - t.j. znajdujące się na terenach udokumentowanych złóż wapieni (...) oraz (...)- drugiej części złoża, przewidziane do eksploatacji górniczej, stanowiące równocześnie projektowany obszar górniczy, spełniają warunki do nie uznawania ich za tereny rolne i C. (...) SA będzie mogła zakupić te nieruchomości - M. (...) stwierdził, że tereny oznaczone w planie symbolem 1PG nie stanowią nieruchomości rolnych.

/bezsporne/

Nieruchomość, stanowiąca działkę gruntu nr (...) w obrębie T. została nabyta przez pozwaną C. (...)spółkę akcyjną na potrzeby eksploatacji kamienia wapiennego, stanowiącego podstawy surowiec wykorzystywany w zakładzie.

/bezsporne/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o okoliczności bezsporne pomiędzy stronami, znajdujące potwierdzenie w przedstawionych przez strony dokumentach. Wobec powyższego Sąd stwierdził, że okoliczności faktyczne sprawy nie wymagają dalszego dowodzenia. Zgłoszony przez powoda wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu leśnictwa został zaś cofnięty wobec niekwestionowania przez pozwanych tej okoliczności, że stan zagospodarowania nieruchomości wskazuje, że jest ona pokryta roślinnością leśną i służącą do produkcji leśnej. Pełnomocnik pozwanej C. (...)S.A. wprost przyznał te okoliczności, na jakie został powołany wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego (protokół rozprawy z dnia (...) roku zapis dźwięku od 00:07:48). Kwestia sporna w niniejszej sprawie nie dotyczyła bowiem okoliczności faktycznych, ale wykładni pojęcia „nieruchomość leśna” na gruncie przepisów ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Powód, jako podmiot wymieniony w art. 6 ust. 2 z dnia 24 marca 1920 roku o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (t.j. z 2014 roku poz. 1380), który kreuje samodzielną, szczególną zdolność sądową i legitymację procesową podmiotów w nim wymienionych, niemających osobowości prawnej, ani zdolności sądowej, posiada zdolność sądową w niniejszym postępowaniu oraz legitymację czynną do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności umowy nabycia nieruchomości przez cudzoziemca. Powołany przepis ustawy przesądza też, że powód jako podmiot w nim wymieniony, ma interes prawny determinowany potrzebą ochrony sfery publicznoprawnej w wytoczeniu niniejszego powództwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 30 października 2013 roku V CSK 509/12).

Działanie powoda w procesie cywilnym w oparciu o normę art. 6 ust. 2 w/w ustawy nie może zatem stanowić podstawy do oceny jego działania jako sprzeczne z przepisami art. 8 i 9 Kodeksu postępowania administracyjnego, gdyż Kodeks postępowania administracyjnego nie normuje postępowania przed Sądami powszechnymi, a powód w niniejszym procesie nie występuje jako organ prowadzący postępowanie administracyjne, w związku z czym wbrew stanowisku pozwanej spółki podstawy do oddalenia powództwa nie mogą stanowić powołane przepisy art. 8 i 9 k.p.a.

Przechodząc do merytorycznej oceny żądania należy zaznaczyć, że w niniejszej sprawie bezsporne pozostawały istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności faktyczne. Jak przyznała bowiem pozwana (...) spółka akcyjna, jest ona cudzoziemcem w rozumieniu przepisu art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Pozwani nie przeczyli także, że nieruchomość została nabyta bez uprzedniego uzyskania zezwolenia M. (...). Bezsporne było również to, że zarówno w chwili obecnej, jak i w dacie zawarcia spornej umowy, nieruchomość pokryta była roślinnością leśną, wykorzystywana była do produkcji leśnej i z tej produkcji nie została wyłączona.

Kwestia sporna sprowadzała się do oceny, czy stanowiąca przedmiot kwestionowanej przez powoda umowy nieruchomość stanowi nieruchomość leśną w rozumieniu przepisów powołanej ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Pozwana C. (...)S.A. podniosła też argumentację, zmierzającą do wykazania niezgodności żądania powoda ustalenia nieważności umowy z zasadami współżycia społecznego, to jest art. 5 k.c.

Jako podstawę prawną niniejszego żądania powód wskazał art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców z 24 marca 1920 roku . Zgodnie z powołanym art. 6 ust. 1 nabycie nieruchomości przez cudzoziemca wbrew przepisom ustawy jest nieważne. W razie nabycia nieruchomości wbrew przepisom ustawy, o nieważności nabycia orzeka sąd także na żądanie właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości, wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa lub wojewody albo na żądanie ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Wykładnia art. 6 ust. 1 i 2 ustawy wskazuje, że ustawodawca wprowadził skutek nieważności bezwzględnej nabycia nieruchomości bez wymaganego zezwolenia. Artykuł 6 ust. 1 wyraźnie określa skutek w postaci nieważności aktu, który ma prowadzić do nabycia nieruchomości, w tym czynności prawnej, a art. 6 ust. 2 stwierdza, że sąd orzeka o nieważności nabycia, a nie o unieważnieniu nabycia. Dokonując oceny zgodności nabycia nieruchomości przez cudzoziemca z zapisami ustawy sąd wydaje orzeczenie deklaratoryjne, nie zaś kształtujące stosunek prawny (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2008 roku III CZP 53/08). Nabycie nieruchomości na podstawie czynności prawnej dokonanej bez wymaganego zezwolenia skutkuje bowiem bezwzględną nieważnością czynności prawnej.

Z uwagi na powyższe w niniejszej sprawie niedopuszczalne było badanie treści żądania powoda zawartego w pozwie w świetle art. 5 k.c., do czego zmierzały podniesione przez pełnomocnika pozwanej C. (...)spółki akcyjnej zarzuty dotyczące szykanowania pozwanej spółki oraz niezbędności nabycia przedmiotowej nieruchomości na potrzeby prowadzonej przez pozwaną spółkę działalności gospodarczej. Art. 5 k.c. nie znajduje bowiem zastosowania do ustalenia istnienia lub nieistnienia prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 roku III CSK 123/14).

O niemożności stosowania art. 5 k.c. w sprawach o stwierdzenie nieważności czynności prawnej, a więc niemożności dokonania oceny, czy osoba powołująca się na prawo podmiotowe nie nadużywa tego prawa, wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 22 września 1987 roku (sygn. akt III CRN 265/87 OSNCP 5/89, pozycja 80), wskazując, że z powołaniem się na zasady współżycia społecznego nie można podważać ani modyfikować wyraźnych dyspozycji przepisów prawnych, które jak art. 58 § 1 k.c., ze względu na bezpieczeństwo obrotu, przewidują sankcję bezwzględnej nieważności dla czynności prawnych sprzecznych z prawem, nie przewidując od tego żądnych wyjątków, a więc samodzielnie, w sposób jednoznaczny i wyczerpujący przesądzają o prawach stron.

Z uwagi na charakter powództwa jako powództwa o ustalenia, nie może być mowy – jak na to wskazuje pozwany – o jego przedwczesności. Przymiot wymagalności roszczenia w świetle art. 455 k.c. dotyczy bowiem roszczenia o świadczenie, nie zaś powództwa o ustalenie nieważności umowy.

W dacie sporządzania wskazanej w żądaniu pozwu umowy sprzedaży, zgodnie z zapisem art. 1 ust. 1 powołanej ustawy nabycie nieruchomości przez cudzoziemca wymagało co do zasady uzyskania zezwolenia, wydawanego, w drodze decyzji administracyjnej, przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ww. ustawy obowiązywało zwolnienie obywateli i przedsiębiorców państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego z obowiązku uzyskania zezwolenia na nabywanie nieruchomości, jednakże powyższe zwolnienie zostało wyłączone przez okres 12 lat od dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej (do 1 maja 2016 roku) w przypadku nabywania przez ww. cudzoziemców nieruchomości rolnych i leśnych (pkt 1 art. 8 ust. 2 powołanej ustawy).

W ocenie Sądu zasadne jest stanowisko powoda, przejawiające się w uznaniu objętej umową sprzedaży nieruchomości za nieruchomość leśną w rozumieniu przepisów powoływanej ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

Jakkolwiek w ustawie o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców nie zawarto definicji legalnej nieruchomości leśnej, niemniej definicja ta została wypracowana w orzecznictwie, poprzez przyjęcie, że należy posłużyć się definicją zawartą w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach (t.j.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1153), do której odsyła też art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j: Dz. U. z 2015 r. poz. 909) mającej znaczenie przy wykładni art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 roku ze względu na cel tego przepisu, którym jest między innymi ochrona ustroju leśnego.

Należy zaznaczyć, że wykładnia art. 3 ustawy o lasach przed 2009 rokiem, zwłaszcza w orzecznictwie sądów administracyjnych prowadziła do przyjęcia, że grunt, który ma zostać uznany za las, powinien spełniać nie tylko przesłankę wielkościową, tj. zajmowanie powierzchni co najmniej 0,10 ha oraz jakościową, tj. pokrycie roślinnością leśną oraz runem leśnym, ale także jedno z kryteriów funkcjonalnych, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. a, b, c ustawy.

Zmiana rozumienia pojęcia nieruchomości leśnej nastąpiła wraz z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2009 roku sygn. akt IV CSK 353/08, w którym przyjęto, że w świetle art. 3 pkt 1 ustawy z 1991 r. o lasach, za las należy także uznać grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi), drzewami i krzewami oraz runem leśnym, który nie spełnia żadnego dodatkowego kryterium z art. 3 pkt 1 lit. a, b i c (nie jest przeznaczony do produkcji leśnej, nie stanowi rezerwatu przyrody ani nie został wpisany do rejestru zabytków). Dodatkowe kryteria dotyczą gruntów o obszarze co najmniej 0,10 ha przejściowo pozbawionych roślinności leśnej. Pogląd ten rozwinięto i powtórzono w powoływanym przez powoda wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2010 roku w sprawie I CSK 258/09, w którym wskazano, że nieruchomością leśną w rozumieniu art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców jest między innymi nieruchomość o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryta roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym i faktycznie wykorzystywana jako las w chwili zawarcia umowy sprzedaży - bez względu na to, czy jest przeznaczona do produkcji leśnej.

Wbrew stanowisku pozwanego powyższy pogląd nie jest poglądem w orzecznictwie odosobnionym, a przez to – jak wywodzi pozwany – poglądem błędnym.

Pogląd ten – jak wskazano - został wyrażony także w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2009 roku sygn. akt IV CSK 353/08, a następnie został powtórzony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2012 roku sygn. akt IV CSK 41/12.

Podstawę rozważeń na gruncie powyżej powołanych orzeczeń stanowiła definicja lasu, zawarta w art. 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tj. z dnia 25 sierpnia 2014 r. Dz. U. z 2014 roku poz. 1153). Zgodnie z tym przepisem, lasem w rozumieniu ustawy jest grunt:

1) o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony:

a) przeznaczony do produkcji leśnej lub

b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo

c)wpisany do rejestru zabytków;

2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

W powoływanym przez powoda orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2010 roku wyroku w sprawie o sygn. akt I CSK 258/09 Sąd Najwyższy odnosił się do kwestii związanej ze znaczeniem dla tej wykładni zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w którym nieruchomość została przeznaczona na cele inne niż leśne, w związku z czym wbrew stanowisku pozwanej spółki wyrok ten dotyczył zbliżonego stanu faktycznego.

W wyroku tym w całości popierającym stanowisko wyrażone w orzeczeniu omówionym wyżej, Sąd Najwyższy wskazuje podobnie jak w wyroku IV CSK 353/08, że kryteria, o których mowa w art. 3 pkt 1 lit. a, b i c ul, czyli kryteria odnoszące się do przeznaczenia danego gruntu znajdują zastosowanie wyłącznie w przypadku gruntów leśnych przejściowo pozbawionych roślinności, dodatkowo nadmieniając, że jedynie w takim przypadku wprowadzenie dodatkowego kryterium funkcjonalnego ma racjonalną podstawę, gdyż pozwala odróżnić taki grunt od innych gruntów nie pokrytych roślinnością leśną, a będących, np. gruntami rolnymi.

O przeznaczeniu nieruchomości zgodnie z powołanym orzeczeniem decyduje rzeczywisty stan gruntu oraz cel, na który jest on faktycznie wykorzystywany. Co więcej, zakwalifikowanie terenu jako nieruchomości leśnej może nastąpić także w przypadku, gdy uchwalony dla danego obszaru miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przeznacza dany grunt na cele inne niż leśne.

W uzasadnieniu powołanego wyroku Sąd Najwyższy wskazał jednoznacznie, że nie można przypisać decydującego znaczenia dla określenia charakteru nieruchomości jako leśnej lub nie, ustaleniom miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego o przeznaczeniu terenu, na którym znajduje się przedmiotowa nieruchomość. Wprawdzie przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, jednak przeznaczenie gruntu w takim planie na cele nieleśne, nie przesądza o tym, że grunt nie jest nieruchomością leśną w rozumieniu art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 roku o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, porośnięty roślinnością leśną i położony na terenie przeznaczonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nieleśne, może mimo to być faktycznie wykorzystywany jako las i nie przestaje być wówczas nieruchomością leśną.

Sąd Najwyższy przyjął, że wykładnia pojęcia nieruchomości leśnej winno być dokonywana w powiązaniu z rzeczywistym stanem gruntu i faktycznym celem, w jakim był on wykorzystywany, zatem nieruchomość położona na terenie przeznaczonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nieleśne traci charakter nieruchomości leśnej dopiero wtedy, gdy dojdzie do wyłączenia działki z produkcji leśnej (art. 11 ust. 1 i 4 powołanej ustawy o ochronie gruntów rolnych). W odniesieniu do nieruchomości o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokrytej roślinnością leśną można zatem mówić o utracie jej charakteru leśnego dopiero od chwili wyłączenia tej nieruchomości spod produkcji leśnej, w trybie art. 11 ust. 1 i 4 ustawy o ochronie gruntów rolnych, jeżeli oznacza rozpoczęcie innego niż leśne wykorzystania tej nieruchomości.

W świetle powyżej omówionych orzeczeń można stwierdzić, że na kanwie wyroku z dnia 28 stycznia 2009 roku w sprawie IV CSK 353/08 ukształtowała się po 2009 roku linia orzecznicza, dotycząca wykładni definicji lasu i nieruchomości leśnej. Potwierdzają to orzeczenia Sądu Najwyższego, zarówno przywołany szerzej wyrok z dnia 28 stycznia 2010 roku sygn. akt I CSK 258/09, jak i postanowienie z dnia 20 września 2012 roku sygn. akt. IV CSK 41/12. Co więcej tak rozumianą definicję lasu przyjmują także sądy administracyjne m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 listopada 2012 sygn. akt VIII SA/Wa 588/12, czy też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 16 kwietnia 2014 sygn. akt II SA/Po 1301/13 (jak również m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2011 r. sygn. akt IV SA/Wa 547/11, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 5 kwietnia 2012 r. sygn. akt II SA/Bk 132/12, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 maja 2011 r. sygn. akt IV SA/Wa 541/11, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 7 października 2010 r. sygn. akt II SA/Wr 326/10, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 3 listopada 2011 r. sygn. akt IV SA/Po 692/11, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 11 lutego 2014 r. sygn. akt II SA/Kr 1390/13, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 6 maja 2014 r. sygn. akt II SA/Łd 161/14).

W ocenie Sądu argumenty zawarte w wyrokach, opartych na poglądzie, zaprezentowanym przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 28 stycznia 2009 roku IV CSK 353/08, a następnie pogłębionym w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2010 roku wyroku w sprawie o sygn. akt I CSK 258/09 należy uznać za trafne i przekonujące, a takie rozumienie pojęcia lasu najpełniej oddaje zamierzenia ustawodawcy.

Przeciwko przyjmowaniu, że o charakterze nieruchomości leśnej przesądzają wyłącznie zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przemawia to, że zmiana przeznaczenia gruntu leśnego na cele nieleśne dokonana w trybie art. 7 ustawy o ochronie gruntów rolnych – to jest w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzonym w trybie określonym w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym - nie oznacza jeszcze możliwości faktycznego wyłączenia gruntów leśnych, gdyż zgodnie z art. 11 powołanej ustawy wyłączenie gruntów leśnych przeznaczonych na cele nierolnicze i nieleśne - może nastąpić po wydaniu decyzji zezwalających na takie wyłączenie.

Przedmiotowa nieruchomość przed zawarciem umowy nie została wyłączona z produkcji leśnej, co jest okolicznością bezsporną i potwierdzoną przez pełnomocnika pozwanej spółki. W dacie zawarcia umowy była pokryta roślinnością leśną i wykorzystywana do prowadzenia gospodarki leśnej, a nadto była objęta uproszczonym planem urządzenia lasu.

W ocenie Sądu nietrafne na gruncie niniejszej sprawy było odwoływanie się przez pozwaną spółkę do orzecznictwa, wydanego na gruncie obrotu nieruchomościami rolnymi, w którym przyjęto, że nieruchomość, na wypadek jej przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nierolnicze, nie jest nieruchomością rolną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 marca 1920 roku o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2013 roku III CSK 32/13).

Należy bowiem zaznaczyć, że ustawa z dnia 24 marca 1920 roku o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, jakkolwiek nie podaje legalnej definicji nieruchomości rolnej na użytek tej ustawy, to w art. 1a ust. 6 nakłada na nabywcę nieruchomości rolnej obowiązek dochowania warunków przewidzianych w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego ( t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 803 ze zm.). Artykuł 2 pkt 1 tej ostatniej ustawy, odsyłając do definicji nieruchomości rolnej zawartej w kodeksie cywilnym dodaje, że nie są nieruchomościami rolnymi, nieruchomości położone na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne.

Wobec braku tożsamej regulacji w odniesieniu do nieruchomości leśnej brak jest podstaw do definiowania nieruchomości leśnej przez pryzmat powołanego art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego, zwłaszcza że zakres tej ustawy, co wynika z jej art. 1, dotyczy zasad kształtowania ustroju rolnego państwa, nie zaś zasad zachowania, ochrony i powiększania zasobów leśnych oraz zasad gospodarki leśnej, które zostały uregulowane w odrębnej ustawie – ustawie z dnia 28 września 1991 roku o lasach. W ustawie o lasach brak jest zapisów tożsamych z powołanym powyżej art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego w odniesieniu do nieruchomości leśnych, zatem – przyjmując zasadę racjonalnego działania ustawodawcy, w ocenie Sądu brak jest podstaw do wprowadzenia w/w wyłączenia w drodze wykładni.

Także odwoływanie się do poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 czerwca 2011 roku I CSK 575/10 nie było zasadne na gruncie niniejszej sprawy, gdyż powoływany przez pozwaną spółkę wyrok zapadł na tle wykładni art. 1 ust. 5 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, zgodnie z którym nabyciem drugiego domu w rozumieniu przepisów ustawy jest nabycie przez cudzoziemca nieruchomości przeznaczonej pod zabudowę mieszkaniową lub na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, która nie będzie stanowić stałego miejsca zamieszkania cudzoziemca, a spór koncentrował się na kwestii związanej z możliwością uznania za nieruchomość, o jakiej mowa w powołanym przepisie nieruchomości budynkowej.

Jak zaś wskazano, definicja nieruchomości leśnej następuje niezależnie od kryterium jej przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Pozwani nie powoływali się w toku niniejszego postępowania na żadną inną okoliczność wskazującą wyłączenie obowiązku posiada zezwolenia przewidzianego w art. 8 ustawy z 24 marca 1920 roku o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

Z uwagi na powyższe wobec ustalenia, że pozwana spółka w chwili nabycia nieruchomości jako cudzoziemiec nie posiadała zezwolenia wydanego w trybie ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców z 24 marca 1920 roku, na podstawie art. 6 ust. 1 tej ustawy oraz art. 189 k.p.c. żądanie ustalenia nieważności umowy było w ocenie Sądu zasadne.

Mając powyższe na względzie na mocy powołanych przepisów orzeczono jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu zawarte w punkcie 2 sentencji wyroku znajdowało podstawę w normie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 105 § 2 k.p.c. z uwagi na łączące pozwanych współuczestnictwo konieczne i jednolite, uzasadniające ich solidarny obowiązek zwrotu kosztów procesu (por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 listopada 1977 roku IV CZ 133/77). Wysokość zasądzonych solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 2.400,00 zł ustalona została zgodnie z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490 j.t.). W sprawie nie wystąpiły szczególne okoliczności uzasadniające odstąpienie od obciążania pozwanych obowiązkiem zwrotu kosztów procesu. Kwestionowana umowa została zawarta kilka lat po ukształtowaniu wykładni pojęcia nieruchomości leśnej na gruncie przepisów ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Pozwanym przed wytoczeniem powództwa było znane stanowisko powoda, a pomimo zarzutów „przedwczesności powództwa” i deklaracji gotowości usunięcia ewentualnego naruszenia prawa, pozwani wnosili o oddalenie powództwa. Jako przegrywający spór są zatem zobowiązani do zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi.

W punkcie 3 sentencji wyroku, na podstawie przepisu art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. 2014 r. poz. 1025) w zw. z art. 98 k.p.c. i art. 105 § 2 k.p.c. Sąd nakazał uiścić pozwanym solidarnie na rzecz Skarbu Państwa kwotę 560,00 zł stanowiącą opłatę stosunkową od pozwu, obliczoną na podstawie art. 13 ust. 1 powołanej ustawy od wskazanej w pozwie wartości przedmiotu sporu, od uiszczenia której to opłaty powód z mocy ustawy był zwolniony.

SSR/-/Beata Witkowska