Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 15 grudnia 2016 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodnicząca: Sędzia S.R. Agata Kłosińska

Protokolant: st. sekr. sąd. Monika Miller

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2016 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z wniosku A. B. (1)

z udziałem W. B.

o podział majątku wspólnego K. B. (1) i C. B. (1), dział spadku po K. B. (1), dział spadku po C. B. (1)

postanawia:

1) ustalić, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków K. B. (1)
i C. B. (1) wchodzi spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego przy ulicy (...) w Ł. znajdujące się
w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. o wartości 124.300 zł (sto dwadzieścia cztery tysiące trzysta złotych);

2) ustalić, że w skład spadku po K. B. (1) wchodzi udział w wysokości ½ (jedna druga) części w wierzytelności w stosunku do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. o zapłatę kwoty 124.300 zł (sto dwadzieścia cztery tysiące trzysta złotych) z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem numer
11 położonym przy ulicy (...) w Ł.;

3) ustalić, że w skład spadku po C. B. (1) wchodzi udział w wysokości 4/6 (cztery szóste) części w wierzytelności w stosunku do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. o zapłatę kwoty 123.988,65 zł (sto dwadzieścia trzy tysiące dziewięćset osiemdziesiąt osiem złotych sześćdziesiąt pięć groszy) z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem związanego z lokalem numer położonym przy ulicy (...) w Ł.;

4) dokonać podziału majątku wspólnego byłych małżonków K. B. (1)
i C. B. (1) oraz działu spadku po K. B. (1) i C. B. (1) w ten sposób, że wierzytelność w stosunku do Spółdzielni Mieszkaniowej (...)
w Ł. o zapłatę kwoty 123.988,65 zł (sto dwadzieścia trzy tysiące dziewięćset osiemdziesiąt osiem złotych sześćdziesiąt pięć groszy) z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem numer (...) położonym przy ulicy (...) w Ł. przyznać wnioskodawczyni Anie B. i uczestnikowi W. B. po ½ (jednej drugiej) części;

5) ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

6) nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążyć Skarb Państwa;

7) przyznać i nakazać wypłacić adw. T. G. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi kwotę 10.332 zł (dziesięć tysięcy trzysta trzydzieści dwa złote) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni A. B. (1) z urzędu, w tym kwotę
1.932 zł (jeden tysiąc dziewięćset trzydzieści dwa złote) tytułem zwrotu podatku od towarów i usług;

8) przyznać i nakazać wypłacić adw. E. Ś. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi kwotę 10.332 zł (dziesięć tysięcy trzysta trzydzieści dwa złote) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi W. B. z urzędu, w tym kwotę 1.932 zł (jeden tysiąc dziewięćset trzydzieści dwa złote) tytułem zwrotu podatku od towarów i usług.

Sygn. akt I Ns 1186/15

UZASADNIENIE

W dniu 6 września 2011 r. wnioskodawczyni A. B. (1) wniosła
o stwierdzenie, że spadek po C. B. (1), zmarłej w dniu 21 maja 2011 r. w Ł.
w swym miejscu zamieszkania nabyli z wolą przyjęcia wprost córka A. B. (1) oraz syn W. B. w ½ części każde z nich, ustalenie, że w skład spadku po zmarłej w dniu 21 maja 2011 r. w Ł. C. B. (1) wchodzi prawo wraz z wkładem budowlanym zgromadzonym dla spółdzielczego lokalu nr (...) usytuowanego w Ł. przy ul. (...) o łącznej powierzchni 38,22 m ², zniesienie współwłasności wskazanego majątku spadkowego wynikającego z powyższego postanowienia zgodnie
z posiadanymi udziałami spadkobierców ustawowych i zwolnienie wnioskodawczyni
z kosztów sądowych z uwagi na bardzo trudną sytuację materialną.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, iż spadkodawczyni C. B. (1) nie pozostawiła testamentu, w chwili śmierci była wdową, zaś do kręgu osób powołanych do dziedziczenia należą córka A. B. (1) i syn W. B.. Przedmiot współwłasności – wkład budowlany ma wartość 35.000 zł. Wnioskodawczyni wniosła
o przeniesienie przysługującego jej z tytułu dziedziczenia udziału w ww. prawie na brata bez spłat i dopłat. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą akt I Ns 1164/11.

/wniosek, k. 2 – 4/

Postanowieniem z dnia 4 października 2011 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny, zwolnił A. B. (1) od kosztów sądowych w zakresie wniosku o dział spadku i zniesienie współwłasności nieruchomości – zgodnie
z wnioskiem.

/postanowienie z dn. 4.10.2011 r., k. 12/

Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa
w Ł., Wydział I Cywilny stwierdził, ze spadek po C. B. (1) z domu D., córce J. i M., zmarłej dnia 21 maja 2011 r. w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w Ł. na podstawie ustawy nabyły jej dzieci A. B. (1) z domu B. (córka K. i C.) i W. B. (syn K. i C.) po ½ części każde
z nich.

/postanowienie wstępne z dn. 2.12.2011 r. k. 22/

W piśmie przygotowawczym z dnia 29 grudnia 2011 r. uczestnik W. B. wskazał, iż wartość mieszkania wynosi 140.000 zł.

/pismo przygotowawcze uczestnika z dn. 29.12.2011 r., k. 26 – 27 v./

W piśmie z dnia 8 lutego 2012 roku wnioskodawczyni wniosła o przyznanie jej wkładu związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu numer (...) proporcjonalnie do wielkości udziału spadkowego po C. B. (1).

/pismo przygotowawcze wnioskodawczyni z dn. 8.02.2012 r., k. 33-36/

Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa
w Ł. ustalił, że w skład spadku po C. B. (1) wchodzi wkład mieszkaniowy związany ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) o wartości 124.835,58 zł będące
w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. oraz dokonał działu spadku po ww. osobie w ten sposób, iż przyznał w równych częściach wnioskodawczyni A. B. (1) i uczestnikowi W. B. wkład mieszkaniowy. Ponadto nie obciążył stron kosztami sądowymi oraz ustalił, iż w zakresie kosztów postępowania każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

/postanowienie, k. 148/

Postanowieniem z dnia 21 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Łodzi, III Wydział Cywilny Odwoławczy uchylił zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi z dnia 16 grudnia 2014 r. i przekazał sprawę temuż Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy wskazał, iż przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy powinien pouczyć uczestnika o możliwości złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, ewentualnie rozważyć konieczność zawiadomienia prokuratora o toczącym się postępowaniu. Ponadto winien merytorycznie przed dokonaniem działu spadku po C. B. (1) ustalić oraz dokonać podziału majątku wspólnego K. i C. małżonków B..

/postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi, III Wydział Cywilny Odwoławczy z dn. 21.05.2015 r., k. 194/

Na rozprawie w dniu 17 grudnia 2015 r. wnioskodawczyni poparła wniosek wskazując, iż modyfikuje go w ten sposób iż wnosi o dokonanie podziału majątku wspólnego byłych małżonków K. B. (1) i C. B. (1) oraz działu spadku po K. B. (1) i C. B. (1).

/protokół rozprawy z dn. 17.12.2015 r., k. 211 – 212/

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 17 grudnia 2015 roku Sąd na podstawie art. 59 k.p.c. zawiadomił o toczącym się postępowaniu Prokuraturę Rejonową Ł. celem umożliwienia jej wstąpienia do niniejszego postępowania.

/postanowienie z dn. 17.12.2015 r., k. 212/

Postanowieniem z dnia 4 stycznia 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa
w Ł., Wydział I Cywilny ustanowił dla A. B. (1) pełnomocnika z urzędu, którego wyznaczyła Okręgowa Rada Adwokacka w Ł. w osobie adw. T. G..

/postanowienie z dn. 4.01.2016 r. k. 217, pismo (...) w Ł. z dn. 11.01.2016 r. k. 224/

Pismem z dnia 5 stycznia 2016 r. do postępowania przystąpił Prokurator Prokuratury Rejonowej Ł. w Ł..

/pismo Prokuratora Prokuratury Rejonowej Ł. w Ł. z dn. 5.01.2016 r., k. 219/

Postanowieniem z dnia 8 marca 2016 r. wydanym na rozprawie Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny ustanowił dla uczestnika postępowania W. B. pełnomocnika z urzędu, którego wyznaczyła Okręgowa Rada Adwokacka w Ł. w osobie adw. E. Ś..

/postanowienie z dn. 8.03.2016 r. k. 231 – 232, pismo (...) w Ł. z dn. 23.03.2016 r. k. 243/

W piśmie z dnia 3 marca 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o:

–

ustalenie, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków K. B. (1)
i C. B. (1) wchodzi wierzytelność wobec Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z tytułu zwrotu wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego położonego w Ł. przy ul. (...) w Ł. pod nr 11,

–

dokonanie podziału majątku wspólnego byłych małżonków B. w ten sposób, że przyznać każdemu z nich ½ udziału w tej wierzytelności,

–

ustalenie, że w skład spadku po K. B. (1) wchodzi udział w tej wierzytelności w wysokości 1/2 części,

–

dokonanie działu spadku po K. B. (1) poprzez przyznanie żonie C. B. (1), córce A. B. (1) i synowi W. B. po 1/3 części spadku,

–

ustalenie, że w skład spadku po C. B. (1) zmarłej dnia 21 maja 2011 r.
w Ł. wchodzi udział w w/w wierzytelności wynoszący 4/6 części oraz dokonanie działu spadku po C. B. (1) poprzez przyznanie córce A. B. (1) i synowi W. B. po ½ części spadku,

–

ustalenie wartości z tytułu wkładu na dzień otwarcia spadku poprzez aktualizację operatu szacunkowego wyceny spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w Ł.
z uwzględnieniem zaległości względem Spółdzielni na dzień otwarcia spadku,

–

zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni
z urzędu.

/pismo przygotowawcze z dn. 3.03.2016 r., k. 233 i 233 v./

W piśmie przygotowawczym z dnia 20 czerwca 2016 r. pełnomocnik uczestnika W. B. wskazał, iż z uwagi na brak kontaktu z uczestnikiem nie jest
w stanie zająć merytorycznego stanowiska w sprawie. Wniósł jedynie o dokonanie podziału majątku wspólnego C. i K. B. (2).

/pismo przygotowawcze z dn. 20.06.2016 r., k. 259/

Pismem z dnia 5 sierpnia 2016 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej Ł. cofnął swój udział w niniejszej sprawie.

/pismo z dn. 5.08.2016 r., k. 270/

W piśmie przygotowawczym z dnia 30 września 2016 r. pełnomocnik uczestnika wniósł o oddalenie wniosku oraz o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu W. B.. Wskazał, iż dokonywanie podziału majątku i działu spadku po C. i K. B. (1) jest niecelowe, albowiem w skład majątku wspólnego byłych małżonków i w skład spadku po nich wchodzi jedynie roszczenie
o wypłatę przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) wartości rynkowej lokalu, co może nastąpić w oparciu o postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku.

/pismo przygotowawcze z dn. 30.09.2016 r., k. 323 – 324/

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Spadek po K. B. (1), zmarłym dnia 30 listopada 2004 r. w Ł., ostatnio stale zamieszkałym w Ł. przy ul. (...) na podstawie ustawy nabyła żona C. B. (1), syn W. B. i córka A. B. (1) po 1/3 części każde z nich.

/bezsporne, postanowienie z dn. 28.04.2005 r. w sprawie I Ns 203/05, k. 137/

Spadek po C. B. (1) z domu D., córce J. i M., zmarłej dnia 21 maja 2011 r. w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w Ł. na podstawie ustawy nabyły jej dzieci A. B. (1) z domu B. (córka K. i C.) i W. B. (syn K. i C.) po ½ części każde z nich.

/postanowienie wstępne z dn. 2.12.2011 r. k. 22/

C. i K. B. (1) pozostawali w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej.

/ przesłuchanie wnioskodawczyni A. B. (1) w charakterze strony, skrócony protokół rozprawy z dn. 1.12.2016 r.. k. 333 adnotacja 00:13:23-00:17:14, płyta CD, k. 335; potwierdzające informacyjne wyjaśnienia - protokół rozprawy z dn. 17.12.2015 r. k. 211 – 212/

K. B. (1) był od 1968 roku członkiem Spółdzielni Mieszkaniowej (...) a jego żona C. B. (1) od 1990 roku.

W dniu 8 lutego 1968 roku K. B. (1) złożył wniosek o przydział mieszkania spółdzielczego. Jako osoby zgłoszone do wspólnego zamieszkania wskazano żonę C. B. (1), córkę A. B. (2) oraz syna W. B..

W dniu 13 września 1972 roku K. B. (1) uzyskał przydział lokalu nr (...)
na warunkach lokatorskiego prawa do lokalu w budynku przy ulicy (...) /bezsporne, także deklaracje przystąpienia oraz decyzje o przyjęciu w poczet członków spółdzielni, wniosek o przydział mieszkania - akta członkowskie w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) załączone do niniejszej sprawy bez numeracji/

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu nr (...) położonego w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. przy ul. (...) przysługiwało na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej K. B. (1) i C. B. (1).

Po śmierci K. B. (1) C. B. (1) wystąpiła w dniu 25 lipca 2007 roku z wnioskiem o przekształcenie lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu
w odrębną własność.

/bezsporne, także przesłuchanie wnioskodawczyni A. B. (1) w charakterze strony, skrócony protokół rozprawy z dn. 1.12.2016 r.. k. 333 adnotacja 00:13:23-00:17:14, płyta CD, k. 335; wniosek oraz pismo spółdzielni, akta członkowskie w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) załączone do niniejszej sprawy bez numeracji/

C. B. (2) nie zgłosiła się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) celem uzgodnienia daty podpisania aktu notarialnego.

/bezsporne, adnotacja z dnia 18 grudnia 2007 roku na piśmie spółdzielni akta członkowskie w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) załączone do niniejszej sprawy bez numeracji/

Wkład mieszkaniowy stanowi pełną wartość rynkową lokalu pomniejszoną
o dotację budżetową, która wynosi 3,42 zł.

/bezsporne, zaświadczenie ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dn. 24.01.2012 r. k. 37/

Wartość rynkowa spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w Ł. przy ul. (...) o powierzchni 38,22 m ² według stanu na dzień 21 maja 2011 r. i cen aktualnych wynosi 124.900 zł, zaś według stanu na dzień 30 listopada 2004 r. i cen aktualnych wynosi 124.300 zł.

/opinia biegłego ds. szacunku nieruchomości E. K. z dn. 31.03.2014 r. k. 79 – 119, ustna uzupełniająca opinia biegłego k. 135 i v., klauzula aktualizacji z dn. 29.03.2016 r. k. 242, opinia biegłego sądowego ds. szacunku nieruchomości E. K. z dn. 8.08.2016 r. k. 273 – 302/

Na dzień 30 listopad 2004 r. nie występowało zadłużenie lokalu nr (...) przy ul. (...) w Ł. w opłatach. Zadłużenie w opłatach za lokal przy ul. (...) w Ł. w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) na dzień 21 maja 2011 r. wynosiło 307,93 zł i dotyczyło dopłaty z tytułu rozliczenia wody i centralnego ogrzewania za 2010 r. Należność ta nie została uregulowana. zadłużenie lokalu w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) wynosiło na dzień 28 lutego 2016 roku - 70.284,15 zł.

Po śmierci K. B. (1) i C. B. (1) żaden ze spadkobierców nie wystąpił do spółdzielni z wnioskiem o przyjęcie w poczet członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Nie została podjęta uchwała o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

/zaświadczenie ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dn. 22.03.2016 r. k. 240, zaświadczenie ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dn. 6.07.2016 r.
k. 265/

Do śmierci wraz z C. B. (1) w mieszkaniu przy ul. (...) w Ł. zamieszkiwał syn W. B..

/zaświadczenie zameldowania na pobyt stały, k. 30/

W chwili obecnej lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) w Ł. jest pusty – uczestnik W. B. opróżnił go ze wszystkich swoich rzeczy
i wyprowadził się.

/przesłuchanie wnioskodawczyni A. B. (1) w charakterze strony, skrócony protokół rozprawy z dn. 1.12.2016 r.. k. 333 adnotacje 00:07:32, 00:13:23-00:19:28, płyta CD, k. 335/

Powyższy stan faktyczny w zakresie składu i wartości majątku wspólnego oraz spadku po K. i C. B. (1) Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym na podstawie dowodów
z dokumentów urzędowych i prywatnych. Ustalając wartość składnika majątku wspólnego i spadku K. B. (1) i C. B. (1) Sąd oparł się na niekwestionowanej przez strony opinii biegłego sądowego ds. szacunku nieruchomości E. K.. Opinia ta była jasna, spójna i logiczna. Wnioski biegłego zostały należycie uzasadnione z punktu widzenia argumentacji z zakresu wyceny nieruchomości. W konsekwencji Sąd uznał ją za pełnowartościowe źródło wiedzy specjalnej w sprawie.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wniosek złożony w niniejszej sprawie obejmował podział majątku wspólnego byłych małżonków K. B. (1) i C. B. (1) oraz dział spadku po nich.

Gdy w skład spadku wchodzi udział w małżeńskiej wspólności ustawowej
i wcześniej nie doszło do przesądzenia kwestii ewentualnych nierównych udziałów (art. 43 § 2 k.r.i.o) i zwrotu z tytułu nakładów, wydatków oraz innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek odrębny lub odwrotnie, to połączenie w jednym postępowaniu działu spadku z podziałem majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej jest konieczne (vide uchwała SN z dnia 2 marca 1972 r. III CZP 100/71, Legalis).

Zgodnie z przepisem art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w paragrafie pierwszym tego artykułu (podział majątku, żądanie ustalenia nierównych udziałów zwrot wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie) stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku.

Przepis art. 684 k.p.c. przewiduje, że skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. W niniejszej sprawie skład majątku wspólnego małżonków C.
i W. B. oraz skład spadków po nich nie był okolicznością sporną.
W konsekwencji podziałem i działem objęty jest tylko jeden składnik – lokatorskie prawo do lokalu oraz wierzytelności wobec Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z tytułu wypłaty wkładu mieszkaniowego związanego z ww. prawem.

Sąd w toku niniejszego postępowania zobligowany był ustalić wartość składników majątku wspólnego i składników spadku podlegających podziałowi. W dziale spadku (podziale majątku) na podstawie art. 1035 i n. k.c. stan spadku ustala się według otwarcia spadku (ustania wspólności), jego zaś wartość - według cen z chwili dokonania działu (vide uchwała SN z 27.9.1974 r., III CZP 58/74, OSNC 1975, Nr 6, poz. 90). W tym celu Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości wraz z dowodem z opinii uzupełniających i wnioski biegłego Sąd przyjął jako podstawę wyliczeń w celu ustalenia wartości spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu numer (...)
a w konsekwencji wysokości wierzytelności przysługującej wnioskodawczyni
i uczestnikowi wobec Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem numer (...) położonym przy ulicy (...) w Ł..

O przynależności do majątku wspólnego małżonków spółdzielczego prawa do lokalu rozstrzygają przepisy obowiązujące w dacie uzyskania tego prawa (vide uchwała
SN z dnia 29 listopada 1991 roku, III CZP 123/91, Lexis Nexis nr 3022286, OSNCP 1992, nr 6, poz. 101, postanowienie SN z dnia 12 czerwca 2003 roku, IV CKN 274/01, Lex nr 602291)

Z uwagi na fakt, iż przydział spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu numer (...) nastąpił na podstawie decyzji zarządu w dniu 13 września 1972 roku w sprawie zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 17 lutego 1961 roku o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U nr 12, poz. 61 ze zm.), która poprzedziła ustawę z dnia 16 września 1981 roku Prawo Spółdzielcze.

Ww. ustawa z 1961 roku nie zawierała żadnych uregulowań szczególnych dotyczących przynależności praw spółdzielczych do majątku wspólnego małżonków.
Z tych względów dla oceny przynależności tych praw, które powstały pod rządami tej ustawy będą miały zastosowanie odpowiednie przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - art. 32 i 33, w brzmieniu obowiązującym na datę ich powstania.

Przepisy art. 31 – 32 k.r.i.o. w brzmieniu obowiązującym na dzień przydziału K. B. (1) spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu numer (...) brzmiały następująco:

Art. 31: z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków.

Art. 32:

§ 1. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

§ 2. W szczególności stanowią dorobek małżonków:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków.

Art. 33: Odrębny majątek każdego z małżonków stanowią:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonywającego ten zawód; nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;

6) prawa niezbywalne;

7) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

8) wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków;

9) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego
z małżonków;

10) prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego.

Uregulowanie instytucji ustawowej wspólności majątkowej zawarte w tych przepisach pozwala na stwierdzenie, że o zaliczeniu nabytego przez jednego z małżonków prawa do obowiązującego małżonków ustroju wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej nie rozstrzyga treść tej czynności lub wola działającego małżonka. Skutek taki następuje z mocy prawa i stanowi rezultat wynikające z samej istoty wspólności małżeńskiej.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 30 listopada 1974 roku o przynależności do majątku wspólnego małżonków prawa do lokalu typu własnościowego (podobnie lokatorskiego) nabytego w drodze przydziału spółdzielni decydowało wówczas porównanie daty przydziału z datą powstania wspólności majątkowej. Spółdzielcze prawo lokalu przydzielone jednemu z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej stanowiło co do zasady przedmiot majątku wspólnego małżonków, chociażby wniesiony wkład mieszkaniowy lub budowlany pochodził
w całości lub w części z majątku odrębnego jednego lub obojga małżonków. Wpłata taka stanowiła wtedy nakład z majątku odrębnego jednego z małżonków ma majątek wspólny. Konstrukcja ta została wyprowadzona przez judykaturę z podwójnej natury prawa do wkładu mieszkaniowego czy budowlanego. Z jednej strony stanowił on wierzytelność wpłacającego, ale głównie był on ekspektatywą uzyskania prawa do lokalu mieszkalnego. Uznawano wtedy, że nie suma wkładu mieszkaniowego lub główna wpłata na wkład budowlany ale właśnie owo „oczekiwanie” i związana z nim możliwość uzyskania mieszkania ma znaczenie dominujące (vide także uchwała SN z dnia 23 października 1975 roku, III CZP 73/75, OSNCP 1976, nr 5, poz. 101, postanowienie SN z dnia 12 października 1999 roku, III CZP 431/99, Lex nr 528118; wyrok SN z dnia 3 lutego 1981 roku, I CR 432/81, Lexis Nexis nr 321153).

Wspólność majątkowa małżeńska ustaje z mocy prawa m.in. z chwilą śmierci jednego z małżonków. Sąd dokonując podziału majątku wspólnego w pierwszej kolejności ustala skład i wartość majątku podlegającego podziałowi (art. 684 k.p.c.).

W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym było, iż przydział spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu nr (...) przy ulicy (...) nastąpił po zawarciu związku małżeńskiego przez K. i C. B. (3) a więc przedmiotowe prawo zostało objęte wspólnością majątkową małżeńską ww. osób.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2001 r., nr 4, poz. 27) w brzmieniu obowiązującym na dzień śmierci K. B. (1) – dalej u.s.m.) spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą ustania członkostwa oraz w innych wypadkach określonych w rozdziale. W wypadku, gdy przysługuje ono małżonkom, wygaśnięcie prawa następuje z chwilą ustania członkostwa obojga małżonków. Ust. 2 komentowanego przepisu przewidywał, iż w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielnia zwraca zgodnie z postanowieniami statutu osobie uprawnionej wniesiony wkład mieszkaniowy albo jego wniesioną część, zwaloryzowane według wartości rynkowej lokalu.

Aktualne brzmienie przepisu, obowiązujące również na dzień otwarcia spadku po C. B. (1), wskazuje że spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą ustania członkostwa oraz w innych wypadkach określonych w niniejszym rozdziale (ust. 1). Ust. 2 ¹ art. 11 u.s.m. w aktualnym brzmieniu przewiduje zaś, że w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu. Przysługująca osobie uprawnionej wartość rynkowa nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia uzyska od osoby obejmującej lokal w wyniku przetargu przeprowadzonego przez spółdzielnię zgodnie z postanowieniami statutu. Z wartości rynkowej lokalu potrąca się przypadającą na dany lokal część zobowiązań spółdzielni związanych z budową, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 u.s.m., w tym w szczególności niewniesiony wkład mieszkaniowy. Jeżeli spółdzielnia skorzystała z pomocy uzyskanej ze środków publicznych lub z innych środków, potrąca się również nominalną kwotę umorzenia kredytu lub dotacji, w części przypadającej na ten lokal oraz kwoty zaległych opłat,
o których mowa w art. 4 ust. 1 u.s.m., a także koszty określenia wartości rynkowej lokalu (ust. 2 ² u.s.m.). Art. 14 ust. 1 u.s.m. stanowi, że z chwilą śmierci jednego z małżonków spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada drugiemu małżonkowi.

Zważyć należy, iż wygaśnięcie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu – w myśl art. 9 ust. 3 u.s.m . – niezbywalnego, nie przechodzącego na spadkobierców i nie podlegającego egzekucji – nie narusza uprawnień spadkobierców do dziedziczenia wkładu mieszkaniowego wniesionego przez członków spółdzielni.

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż skład majątku wspólnego małżonków K. i C. B. (1) był zasadniczo bezsporny między stronami. Wspólność majątkowa ustała z dniem 30 listopada 2004 r. poprzez śmierć K. B. (1). W skład majątku wspólnego byłych małżonków wchodził wyłącznie jeden składnik w postaci spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...) będącego
w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Wartość przedmiotowego spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej stanowiła potencjalna cena rynkowa (vide postanowienie SN z dn. 12.01.2012 r., sygn.. akt IV CSK 197/11, wyrok SN z dn. 29.10.2009, II CZP 74/09), która w niniejszej sprawie wynosiła zgodnie z opinią biegłego z zakresu szacunku nieruchomości 124.300 zł.

Stosownie do art. 684 k.p.c. skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Przyjmuje się, iż ustalenie składu i stanu spadku przez sąd następuje według chwili jego otwarcia (art. 924 k.c.), a jego wartości na podstawie cen (rynkowych) z chwili dokonywania działu. Zgodnie ze stanowiskiem orzecznictwa i judykatury, w sprawie
o dział spadku jego skład powinien być ustalony przez sąd na podstawie dowodów aktualnych w chwili dokonywania podziału (vide postanowienie SN z dnia 16 marca 1994 r., II CRN 31/94, Wokanda 1994, nr 9, s. 9).

Odnosząc się do powołanych wyżej przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wskazać należy, iż między stronami bezspornym było, iż spadkobiercy K. i C. B. (1) - tj. wnioskodawczyni ani uczestnik nie wystąpili do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z wnioskiem o przyjęcie w poczet jej członków.
W konsekwencji spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu przysługujące małżonkom B. wygasło zgodnie z przepisami art. 13, 14 i 15 ww. ustawy.

Art. 15 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych stanowi, iż w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na podstawie art. 11 lub niedokonania czynności, o których mowa w art. 14, roszczenia o przyjęcie do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przysługują małżonkowi, dzieciom i innym osobom bliskim.

Jednakże do zachowania roszczeń, o których mowa w ust. 1-3, konieczne jest złożenie w terminie jednego roku deklaracji członkowskiej wraz z pisemnym zapewnieniem o gotowości do zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego (ust. 4).

Jak zostało jednak wskazane, wygaśnięcie prawa nie stoi na przeszkodzie spadkobiercom w dochodzeniu od Spółdzielni Mieszkaniowej wierzytelności z tytułu wkładu mieszkaniowego, który podlegał dziedziczeniu.

W dniu 30 listopada 2004 r. otwarciu uległ spadek po K. B. (1). Z uwagi na powyżej dokonane ustalenie, iż spółdzielcze lokatorskie praw do lokalu było objęte wspólnością majątkową małżeńską K. i C. małżonków B. ale jako prawo niezbywalne i niedziedziczne, dziedziczeniu podlegał jedynie wkład mieszkaniowy związany z ww. prawem, Sąd ustalił, że w skład spadku po K. B. (1) wszedł udział w wysokości ½ części wierzytelności w stosunku do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. o zapłatę kwoty 124.300 zł z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem nr (...) położonym przy ul. (...) w Ł..

Skład spadku po C. B. (1) Sąd ustalił zaś następująco. Otwarcie spadku nastąpiło w dniu 21 maja 2014 r. C. B. (1) posiadała udział w wysokości ½ części jedynego składnika majątku wspólnego tj. wierzytelności z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem numer (...), zaś w drodze dziedziczenia po K. B. (1) nabyła udział w wysokości 1/3 części w spadku po ww. Łączny skład spadku – z uwagi na postanowienia wskazanej wyżej ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych
w przedmiocie niedziedziczności spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, a jedynie wierzytelności względem spółdzielni o wypłatę wkładu mieszkaniowego – wyniósł zatem 4/6 części wierzytelności względem Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł.
o wypłatę wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem numer (...) położonym przy ul. (...) w Ł.. Koniecznym było również ustalenie wysokości kwoty przedmiotowej wierzytelności z uwzględnieniem zarówno aktywów jak i pasywów spadku. Kwota ta, zgodnie z art. 11 ust. 2 ² u.s.m. w zw. z brzmieniem art. 4 ust. 1 u.s.m. przewidującym, iż członkowie spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali, są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją
i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją
i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu, stanowiła różnicę rynkowej wartości spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego ustalonej na kwotę 124.300 zł, dotacji budżetowej wynoszącej 3,42 zł i zaległości C. B. (1) w opłatach eksploatacyjnych za lokal w kwocie 307,93 zł. Wierzytelność wchodząca w skład spadku po C. B. (1) wynosiła zatem 4/6 części w kwocie 123.988,65 zł.

O podziale majątku wspólnego byłych małżonków i dziale spadku Sąd rozstrzygnął w pkt 4) sentencji wyroku przyznając wnioskodawczyni i uczestnikowi – jako jedynym spadkobiercom C. i K. B. (1) – po ½ części wierzytelności w stosunku do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Ł. o zapłatę kwoty 123.988,65 zł z tytułu wkładu mieszkaniowego związanego z lokalem nr (...) położonym przy ul. (...) w Ł.. Orzekając o przedmiotowej wierzytelności Sąd wziął pod uwagę, stanowisko pełnomocnika wnioskodawczyni modyfikujące wniosek (k. 233-233v), oraz podzielność świadczenia o wypłatę wkładu mieszkaniowego. Ponadto zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, co prowadzi do wniosku, iż przyznanie wierzytelności jednemu z nich z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego spowodowałoby nadmierne obciążenie finansowe strony zobowiązanej do spłaty.

Jak zostało wskazane powyżej zgodnie z art. art. 11 u.s.m. ust. 2 ¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu. Przy czym warunkiem wypłaty, o której mowa w ust. 2 ¹, jest opróżnienie lokalu. (ust. 2 ⁴).

Zarówno na tle poprzednio obowiązującego ust. 2 art. 11 u.s.m. (w dacie śmierci K. B. (1)) jak i zgodnie z treścią ww. przepisu obowiązującego na dzień śmierci C. B. (1) i obecnie, do powstania uprawnienia o zwrot wkładu mieszkaniowego konieczne było wygaśnięcie lokatorskiego prawa do lokalu oraz jego opróżnienie. Sąd Rejonowy podziela w tym zakresie stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 czerwca 2010 r. (III CSK 295/09), z którego wynika, że na mocy poprzednio obowiązujących przepisów, warunkiem wypłaty wartości wkładu mieszkaniowego albo jego części było opróżnienie lokalu. Był to warunek prawny zawieszający (conditio iuris), którego spełnienie powodowało powstanie roszczenia o wypłatę wkładu mieszkaniowego (jego części). Podobne stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 14 marca 2014 r. w sprawie o sygn. I ACa 1428/13 (LEX nr 1459091), w uzasadnieniu podnosząc, że dopiero w wyniku opróżnienia lokalu były członek spółdzielni nabywał uprawnienie do uzyskania świadczenia uregulowanego w powołanym przepisie, które stawało się jednocześnie wymagalne. Przed opróżnieniem lokalu, takie roszczenie nie powstawało, spółdzielnia nie miała więc obowiązku rozliczenia byłego członka
na zasadach określonych w tym przepisie. Wynika to z okoliczności, że wypłata określonej w nim należności została uzależniona od opróżnienia lokalu, powstanie tego roszczenia,
w dalszej konsekwencji postawienie go w stan wymagalności, zostało bowiem uzależnione od warunku prawnego (conditio iuris). Zastosowanie takiej konstrukcji prawnej przez ustawodawcę wiąże się z uregulowaniem po stronie dłużnika mechanizmu powstania obowiązku spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela, nie zaś z określeniem terminu jego spełnienia. Uwzględniając powyższą argumentację oraz mając na względzie dowód
z przesłuchania wnioskodawczyni, która wskazała, iż uczestnik opuścił lokal numer (...) oraz opróżnił go ze wszystkich swoich rzeczy, Sąd uznał, iż wierzytelność o wypłatę wkładu mieszkaniowego stała się wymagalna.

O kosztach postępowania uiszczonych przez strony Sąd rozstrzygnął w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c. uznając, iż interesy stron w niniejszym postępowaniu nie były sprzeczne.

Odnośnie przyznania pełnomocnikom z urzędu wnioskodawczyni i uczestnika kosztów udzielonej pomocy prawnej wskazać należy, iż zgodnie z art. 29 ustęp 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. prawo o adwokaturze (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 146 poz. 1188 z późn. zm.) koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa. Obowiązek ten ma charakter subsydiarny i publicznoprawny. Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, jeżeli zostaną pokryte przez Skarb Państwa nie stanowią kosztów procesu, o których mowa w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Podstawą ich ponoszenia przez Skarb Państwa nie są przepisy k.p.c. dotyczące kosztów procesu ani przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005.167.1398 ze zm. - tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 marca 2012 r., V CZ 161/11, LEX nr 1164758)

Postępowanie w niniejszej sprawie toczy się o podział majątku wspólnego K. i C. małżonków B. oraz dział spadku po ww. osobach, przy czym wartość udziałów w majątku wspólnym wynosiły około 60.000 zł a wartość udziałów spadkowych wynosiły powyżej 10.000 zł a poniżej 50.000 zł.

Koszty udzielonej z urzędu pomocy prawnej nie zostały pokryte w całości ani w części przez żadną ze stron. Wobec powyższego na podstawie § 6 pkt 5) i 6 ) w zw. § 7 ust. 1 pkt 10) i § 9 pkt. 3 w zw. z § 19 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przyznano pełnomocnikowi z urzędu wnioskodawczyni A. B. (1) – adwokatowi T. G. oraz pełnomocnikowi z urzędu uczestnika W. B. – adwokatowi E. Ś. wynagrodzenie za reprezentowanie stron w niniejszym postępowaniu w kwotach po 10.332 (2.400 zł dział spadku po K. B. (1) + 2.400 zł dział spadku po C. B. (1) + 3.600 zł podział majątku wspólnego małżonków B.)+ 23% VAT) natomiast na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy prawo o adwokaturze nakazano wypłacić powyższe należności ze Skarbu Państwa.

Nieuiszczonymi kosztami sądowymi, Sąd w oparciu o art. 113 ust. 4 u.k.s.c. obciążył Skarb Państwa z uwagi na niemożność poniesienia tych kosztów przez strony
i brak zasądzenia na ich rzecz roszczenia z którego ściągnięcie tych kosztów byłoby możliwe na podstawie art. 113 ust. 2 u.k.s.c.