Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym w dniu 19 maja 2014 r. w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim, powód W. W. żądał zasądzenia od pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.­szowie (...) kwoty 160.000 zł, z ustawowymi odsetkami od 12 lipca 2010 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu podniesiono, iż żądana przez powoda kwota stanowić ma zwrot wpłaconego przez powoda na rzecz pozwanej wadium, w związku z przystąpieniem przez powoda, w konsorcjum z G. S., do przetargu nieograniczonego na wyko­nanie budynku mieszkalnego wielorodzinnego przy ul. (...) w T. (pozew k. 3-9).

Postanowieniem z dnia 30 maja 2014 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunal­skim stwierdził swoją niewłaściwość funkcjonalną oraz miejscową i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi – Sądowi Gospodarczemu, jako funkcjonalnie i miejscowo właści­wemu (postanowienie k. 56).

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda kosztów procesu, przyznając okoliczność zatrzymania wadium wpłaconego przez powoda w związku z przystąpieniem do przetargu opisanego w pozwie oraz powołując się na dyspozycję przepisu art. 46 ust. 4a ustawy prawo zamówień publicznych.

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2015 roku Sąd zawiadomił G. S. o toczącym się procesie, na podstawie art. 195 § 2 k.p.c., pouczając go, iż w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia może przystąpić do sprawy w charakterze powoda, obok W. W. (postanowienie k. 103). G. S. nie przystąpił do sprawy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód W. W. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) w L., w zakresie robót budowlanych (bezsporne – wydruk z (...) k. 18).

Pozwane (...) Spółka z o.o. w T. w dniu 10 maja 2010 r. ogłosiło na podstawie ustawy z dnia 29.01.2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.; dalej: „p.z.p.”) przetarg nieograniczony na wykonanie „pod klucz" budynku mieszkalnego wielorodzinnego przy ul. (...) w T..

Zamawiający, w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), w dziale V Warunki udziału w postępowaniu oraz opis sposobu dokonania oceny spełnienia tych warun­ków przewidział między innymi warunek posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej zgodnej z przedmiotem zamó­wienia, minimum na wartość ceny brutto przedstawionej w ofercie przez wykonawcę. Jedno­cześnie zgodnie z działem XIV SIWZ zamawiający zażądał wpłaty przez wykonawców wadium w wysokości 160.000 zł (bezsporne).

Do przetargu przystąpił powód w konsorcjum (...) prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo Budowlane (...) z siedzibą w P.­kowie (...). W § 6 umowy konsorcjum strony umowy ustaliły, że wadium w imie­niu stron wniesie W. W. (dowód: poświadczona kopia umowy konsorcjum k. 32-33).

W dniu 5 lipca 2010 r. strony umowy konsorcjum podpisały aneks do ww. umowy konsorcjum, w którym postanowiły, że W. W. „jest wyłącznie uprawniony do dochodzenia zwrotu wniesionego wadium wraz z odsetkami od zamawiającego przed sądami” (dowód: poświadczona kopia aneksu k. 124).

Wpłata wadium dokonana została w formie gwarancji ubezpieczeniowej wydanej przez Towarzystwo (...) S.A. (bezsporne).

Zgodnie z ofertą, proponowana przez powoda kwota za wykonanie zamówienia publicznego wyniosła 6.290.685,18 zł brutto. Powód załączył także na potwierdzenie sytuacji ekonomicznej i finansowej polisę od odpowiedzialności cywilnej na kwotę 2.000.000 zł, wydaną przez (...) S.A.

Zamawiający w dniu 14.06.2010 r. wskazując art. 26 ust. 3 p.z.p. wezwał powoda do złożenia opłaconej polisy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, a w przypadku jej braku innego dokumentu potwierdzającego, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowie­dzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówie­nia. Polisę lub inny dokument należało złożyć minimum na kwotę wynikającą z różnicy miedzy wartością brutto oferty a sumą polisy załączonej do oferty. Wskazane dokumenty należało złożyć w terminie do dnia 18.06.2010 r.

Powód pismem z dnia 16.06.2010 r. odniósł się do wezwania do uzupełnienia w trybie art. 26. ust. 3 Prawa zamówień publicznych wskazując, że nie jest w stanie złożyć dodatkowej polisy (bezsporne).

Zamawiający pismem z dnia 25.06.2010 r. zawiadomił powoda o wyborze najko­rzystniejszej oferty oraz o tym, że na podstawie art. 24 ust. 2 pkt 4 p.z.p. powód w konsor­cjum z (...) G. S. został wykluczony z postępowania ze względu na nieuzu­pełnienie oferty o dodatkową polisę od odpowiedzialności cywilnej (bezsporne).

Oferta najkorzystniejsza złożona została przez (...).K. M. z ceną 6167291,36 zł brutto. Oferta ta była niższa o 123 393.82 zł od oferty złożonej przez powoda (bezsporne).

Jednocześnie powód otrzymał od (...) S.A. zawiadomienie o tym, iż w dniu 5.07.2010 roku Towarzystwo otrzymało od pozwanej (...) sp. z o.o. wezwanie do zapłaty kwoty 160.000 zł tytułem wadium złożonego w formie gwarancji ubezpieczeniowej.

Powód zwrócił się do pozwanej (...) Spółki z o.o. o zwrot wadium poprzez wyda­nie dokumentu gwarancji ubezpieczeniowej a pozwana odmówiła zwrotu polisy powołując się na postanowienia art. 46 ust 4a p.z.p. (bezsporne).

W dniu 9.08.2010 r., (...) S.A. wypłaciło kwotę wadium (...) sp. z o.o., wysuwając zwrotne roszczenie odpowiadające sumie gwarancyjnej 160.000 zł. W dniu 27.08.2010 r. powód zwrócił Towarzystwu (...) kwotę sumy gwarancyjnej (bezsporne).

Sąd zważył, co następuje:

Materialnoprawną podstawę żądania pozwu stanowi przepis art. 46 ust. 1 p.z.p., zgodnie z którym „zamawiający zwraca wadium wszystkim wykonawcom niezwłocznie po wyborze oferty najkorzystniejszej lub unieważnieniu postępowania, z wyjątkiem wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza, z zastrzeżeniem ust. 4a”.

W związku z powyższym rozważeniu podlega kwestia uprawnienia wykonawcy do żądania zwrotu wadium na podstawie powyższego przepisu w sytuacji, gdy jako wykonawca przystępujący do przetargu na podstawie p.z.p. występuje konsorcjum podmiotów, nie zaś pojedynczy podmiot.

W kwestii tej literatura prawnicza do dziś nie zajęła zgodnego stanowiska, prezentu­jąc albo pogląd o łącznej legitymacji procesowej członków takiego konsorcjum w postępowa­niu sądowym o zwrot wadium, albo pogląd dopuszczający możliwość dochodzenia zwrotu wadium przez tego członka konsorcjum, który wadium wpłacił, jako ponoszącego szkodę.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przedmiotowy problem rozstrzygnięty został m.in. w wyroku z 13.10.2011 r. sygn. V CSK 475/10, zgodnie z którym „wykonawcy wspól­nie ubiegający się o udzielenie zamówienia publicznego są łącznie legitymowani w postępo­waniu sądowym o zwrot wadium (art. 46 ust. 1 i 2 w zw. z art. 23 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych - t.j. Dz.U z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 ze zm). Nie ma natomiast takiego uprawnienia jedynie jeden z wykonawców, w tym lider konsorcjum”.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska podniesiono, iż wniesienie wadium stanowi element postępowania o udzielenie zamówienia, które umożliwia udział wykonawcy w takim postępowaniu; stanowi zatem niewątpliwie instytucję właściwą dla postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. To przesądza, że w postępowaniu sądowym o zwrot wadium prowadzonym czy to w systemie środków ochrony prawnej przewidzianych w prawie zamó­wień publicznych, czy na ogólnych zasadach, porozumienie konsorcyjne nie wygasa wraz z wykluczeniem wykonawców z postępowania. Prawo zamówień publicznych w art. 23 dopuszcza możliwość wspólnego ubiegania się przez wykonawców o udzielenie zamówienia (ust. 1); są oni wówczas zobligowani do ustanowienia pełnomocnika do reprezentowania ich w postępowaniu o udzielnie zamówienia albo reprezentowania w postępowaniu i zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego (ust. 2), a przepisy dotyczące wykonawcy stosuje się odpowiednio do wykonawców, o których mowa w ust. 1 (ust. 3). Pełnomocnikiem wyko­nawców może być osoba trzecia lub lider konsorcjum. Przy czym prawo zamówień publicz­nych nie definiuje odrębnie „wykonawcy wielopodmiotowego”, lecz wykonawcę (art. 2 pkt 11), w ten sposób, że jest nim osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która ubiega się o udzielenie zamówienia publicznego, złożyła ofertę lub zawarła umowę w sprawie zamówienia publicznego. Przepis art. 23 p.z.p. statuuje zatem łączny udział wykonawców w postępowaniu o udzielnie zamówienia publicz­nego, w tym w korzystaniu ze środków ochrony prawnej, a także w sądowym postępowania o zwrot wadium. Wynika ono przede wszystkim z istoty regulacji ust. 1 i 2 tego przepisu, która przewiduje wspólne ubieganie się o udzielenie zamówienia oraz obowiązek ustanowienia pełnomocnika do ich reprezentacji, a także z systemowego ukształtowania w prawie zamó­wień publicznych wspólnego ubiegania się przez kilku wykonawców o zamówienie publiczne. To nie konsorcjant, lecz wykonawcy tworzący konsorcjum, stanowią właściwy podmiot praw i obowiązków wynikających z udziału w postępowaniu o udzielnie zamówienia publicznego. Zatem uczestnikiem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub stroną w postępowaniu sądowym związanym z zagrożeniem interesu prawnego wykonawcy nie jest konsorcjum ani lider konsorcjum, lecz podmioty tworzące konsorcjum.

Pogląd powyższy, wraz z przytoczoną argumentacją, podziela również Sąd Okrę­gowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę. Nie jest przy tym istotne, w jaki sposób strony umowy konsorcjum uregulowały swoje wewnętrzne stosunki odnośnie uprawnień członków konsorcjum do ubiegania się o zwrot wadium. Postanowienia umowy konsorcjum nie mogą bowiem wyłączać uregulowań wynikających z przepisów ustawy (art. 58 § 1 k.c.), a zgodnie z nimi, członkowie konsorcjum są łącznie legitymowani w postępowaniu sądowym o zwrot wadium.

Natomiast Sąd nie podzielił argumentacji strony powodowej, odwołującej się do wyroku Sądu Najwyższego z 20.11.2014 r., sygn. V CSK 177/14. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy wyraźnie potwierdził, iż art. 23 ust. 2 p.z.p. przewiduje łączną repre­zentację wykonawców w odniesieniu do etapu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego i zawarcia umowy w ramach tego postępowania, a więc także w przedmiocie skorzystania ze środków ochrony prawnej przewidzianych tą ustawą, np. żądania zwrotu wadium. Przepisy art. 23 p.z.p. nie odnoszą się natomiast do postępowania, w którym dochodzone roszczenia wynikają m.in. z umowy o roboty budowlane zawartej w postępowa­niu o udzielenie zamówienia publicznego. W takiej więc sytuacji źródła określenia proceso­wego kształtu współuczestnictwa uczestników konsorcjum w postępowaniu mającym za przedmiot inne roszczenia aniżeli objęte zakresem art. 23 p.z.p. należy poszukiwać w dalszych przepisach p.z.p. oraz w postanowieniach umowy konsorcjum.

Zatem w ww. orzeczeniu Sądu Najwyższego nie nastąpiła zmiana zapatrywania na kwestię legitymacji łącznej uczestników konsorcjum występującego w postępowaniu przetar­gowym jako wykonawca, m.in. w postępowaniu o zwrot wadium, a jedynie Sąd Najwyższy uściślił zakres wynikającej z art. 23 p.z.p. łącznej reprezentacji wykonawców do postępowa­nia o udzielenie zamówienia publicznego, wykluczając natomiast jego automatyczne stoso­wanie w postępowaniach związanych z realizacją umowy zawartej na skutek przeprowadzo­nego przetargu. Niniejsza sprawa nie dotyczy jednak takiego roszczenia, lecz właśnie rosz­czenia o zwrot wadium, co do którego pogląd o legitymacji łącznej konsorcjantów nie uległ zmianie.

Konsekwencją ustalenia łącznej legitymacji procesowej powoda oraz drugiego członka konsorcjum – (...), było zastosowanie przez Sąd przepisu art. 195 § 2 k.p.c. i zawiadomienie na jego podstawie współuczestnika koniecznego, który jednak w ustawowym terminie nie przystąpił do sprawy w charakterze powoda.

Brak po stronie powodowej wszystkich współuczestników związanych łączną legi­tymacją procesową skutkował jej brakiem po stronie powodowej, czego konsekwencją było oddalenie powództwa. W związku z oddaleniem powództwa na skutek braku legitymacji procesowej po stronie powodowej, Sąd nie badał innych materialnoprawnych podstaw zasadności żądania pozwu oraz zasadności zatrzymania wadium, wynikających z art. 46 p.z.p.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając je od powoda, który przegrał proces. Na koszty poniesione przez stronę pozwaną złożyła się opłata za czyn­ności radcy prawnego 3600 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego 17 zł.

ZARZĄDZENIE

doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem pełnomocnikom obu stron