Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Anna Miniecka (spr.)
Sędziowie:	SSO Ewa Nowakowska SSO Piotr Leń
Protokolant:	st.sekr.sądowy Beata Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2014 r. w Kaliszu

apelacji wnioskodawcy N. W.

od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 12 czerwca 2014 r. sygn. akt IV U 121/14

w sprawie z wniosku N. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zasiłek macierzyński

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 10 marca 2014 r. znak (...) i przyznaje odwołującej N. W. prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu od 23 stycznia 2014 r. do 5 marca 2014 r. oraz prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu od 6 marca 2014 r. do 3 września 2014 r.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 10 marca 2014 r. odmówił N. W.:

- prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu od 23 stycznia 2014 r. do 05 marca 2014 r.;

- prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu od 06 marca 2014 r. do 03 września 2014 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż zasiłek macierzyński ubezpieczonej przysługiwał do 22 stycznia 2014 r. Wniosek o zasiłek macierzyński odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiemu jak i urlopowi rodzicielskiemu ubezpieczona złożyła dopiero w dniu 3 marca 2014 r. Tym samym wniosek ten należy uznać za spóźniony.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła N. W. podnosząc, iż nie złożyła wniosku o dalsze świadczenia z tytułu urodzenia dziecka albowiem nie została o tym poinformowana ani przez pracodawcę ani przez ZUS.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując w pełni argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Rejonowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu wyrokiem z dnia 12 czerwca 2014 r. oddalił odwołanie opierając swoje rozstrzygnięcie na następującym stanie faktycznym :

Odwołująca N. W. do dnia 5 września 2013 r. była zatrudniona w u G. D. – (...).

W okresie od 26 czerwca 2013 r. do 4 września 2013 r. była niezdolna do pracy z powodu choroby. W dniu (...) odwołująca urodziła dziecko.

W okresie od dnia (...) do dnia 22 stycznia 2014 r. odwołująca otrzymała zasiłek macierzyński.

W dniu 3 marca 2014 r. odwołująca złożyła w organie rentowym wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny sąd I instancji przyjął, iż odwołująca do dnia (...)r. podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu jako pracownik. W tym samym dniu urodziła dziecko, a wobec tego, w myśl art. 29 ustęp 1 punkt 1 w związku z art. 31 ustęp 3 punkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., nr 77, poz. 512 ze zmianami), należny był jej zasiłek macierzyński w wymiarze 20 tygodni jak w art. 180 § 1 ust. 1 k.p.

Przedmiotowy zasiłek macierzyński został odwołującej wypłacony za okres od dnia (...) do dnia 22 stycznia 2014 r.

Odwołująca złożyła w organie rentowym wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego dopiero w dniu 3 marca 2014 r.

Bez względu na to czy odwołującą należy traktować jako ubezpieczoną będącą pracownicą (dziecko urodziła jeszcze w okresie zatrudnienia) czy ubezpieczoną niebędącą pracownicą, to odpowiednio w myśl art. 31 ustęp 3 punkt 1 czy art. 31 ustęp 3 punkt 2 wyżej powołanej ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, aby uzyskać prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, będących przedmiotem niniejszej sprawy, odwołująca winna złożyć wniosek w terminie określonym w art. 179 ¹ k.p. Przepis ten stanowi, iż pracownica nie później niż 14 dni po porodzie może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182 ¹ § 1 k.p., a bezpośrednio po takim urlopie – urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182 ^1a § 1. Szczegółowe terminy wynikające z przedmiotowego przepisu są unormowane przepisem art. 182 ¹ § 3 k.p. i 182 ^1a § 4 k.p.

Są to terminy prawa materialnego. Wniosek złożony po terminach określonych w tych przepisach należy uznać za spóźniony i niepodlegający przywróceniu, co skutkuje odmową prawa do świadczeń.

Ubocznie sąd zauważył, iż odwołująca nie powołała się na żadne okoliczności, które by pozwoliły na stwierdzenie, iż nie złożyła wniosku w terminie bez swojej winy. Zgodnie z zasadą nieznajomość prawa, to odwołująca winna być zainteresowana uzyskaniem informacji w zakresie prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Sąd też podkreślił, iż ustawodawca nie różnicuje w tym zakresie sytuacji prawnej ubezpieczonej, będącej pracownicą jak i ubezpieczonej, niebędącej pracownicą. Zarówno wyżej powołany przepis art. 31 ustęp 3 punkt 1 jak i przepis art. 31 ustęp 3 punkt 2 wymaga, aby ubezpieczona złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w terminie i na zasadach określonych w art. 179 ¹ k.p.

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy na podstawie wyżej powołanych przepisów jak i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Powyższy wyrok apelacją zaskarżyła odwołująca wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie odwołania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona i zasługuje na uwzględnienie.

Ze względu na sformułowane w apelacji żądanie, podlega ona rozpoznaniu jedynie w aspekcie naruszenia przepisów prawa materialnego, co sąd odwoławczy musi badać także z urzędu. Na skutek apelacji sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie czyli zgłoszone żądanie jest rozpoznawane po raz wtóry, a prowadzona przez sąd rozprawa stanowi kontynuację rozprawy rozpoczętej przed sądem pierwszej instancji (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, Lex 341125).

Zgodnie z art. 29 ust. 5 z dnia 25 czerwca 1999 r. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego, z zastrzeżeniem ust. 6.

Kodeks pracy przewiduje uzyskiwanie prawa do urlopów związanych z macierzyństwem w dwojaki sposób. Pierwszy to na jednorazowy wniosek zgodnie z art. 179 (1) k.p. a drugi w wyniku składania oddzielnych wniosków zgodnie z przepisami art. 182 (1) i 182 (1a) k.p. Natomiast z przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie wynikają terminy, w jakich mają być składane wnioski o zasiłek macierzyński. Przepisy art. 29-30 ustawy regulują tylko kwestię prawa do zasiłku oraz osób uprawnionych. Natomiast przepis art. 31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa reguluje jedynie wysokość należnych zasiłków w zależności od tego czy został złożony jeden wniosek dotyczący wszystkich możliwych okresów skorzystania z zasiłku czy też składane są oddzielne wnioski dotyczące: zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego (ust.1) oraz oddzielnie dotyczący okresu urlopu rodzicielskiego (ust. 2). Tym samym przepis ten nie wprowadza żadnej regulacji dotyczącej terminów składania wniosków o udzielanie zasiłków macierzyńskich w przypadku oddzielnych wniosków za poszczególne okresy.

Art. 31 ust. 3 pkt. 2 ustawy określa wysokości miesięcznego zasiłku w przypadku wniosku dotyczącego okresu odpowiadającego okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze złożonego w terminie i na zasadach określonych w art. 179 (1) Kodeksu pracy. Stwierdzić jednakże należy, iż przepis ten reguluje jedynie wysokość świadczeń a nie zasady i tryb ich przyznawania. Wysokość zasiłków uzależniona została jedynie od tego czy podmiot uprawniony korzysta z urlopu na podstawie jednego wniosku obejmującego wszystkie możliwe terminy czy też składa oddzielne wnioski w tym zakresie.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 02.04.2012 r. (Dz. U. 2012 poz. 444) w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wydane na podstawie art. 59 ust. 15 powołanej wyżej ustawy stanowi w § 18, iż dowodem stanowiącym podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w razie gdy zasiłek macierzyński za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie takiego urlopu był pobierany przez tego ubezpieczonego jest (…) wniosek ubezpieczonego, złożony płatnikowi zasiłku macierzyńskiego przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego - w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, a w § 18 a, iż dowodem stanowiącym podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego, w razie gdy zasiłek macierzyński za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie tego urlopu był pobierany przez tego ubezpieczonego jest (…) wniosek ubezpieczonego złożony płatnikowi zasiłku macierzyńskiego przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego - w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem. Zatem powyższe rozporządzenie przewiduje terminy, w jakich należy złożyć wnioski o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, ale tylko w ramach postępowania przed ZUS. Ponadto, reguluje tylko sytuację składania oddzielnych wniosków. Jednakże zapisy te wychodzą poza zakres udzielonej przez ustawodawcę delegacji, której dotyczyło tylko ustalenie dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków. Poza tym gdyby uznać, iż art. 31 ust. 3 pkt. 2 wskazuje termin do złożenia wniosku o zasiłek macierzyński w sytuacji uregulowanej w tym przepisie, to tym samym zapisy rozporządzenia nie mogą wiązać stron postępowania przed ZUS. Stwierdzić przy tym trzeba, iż przepisy rozporządzenia nie mogą regulować terminu, od którego uzależnione jest prawo do zasiłku macierzyńskiego. Nie mogą bowiem wychodzić poza delegację ustawową, co miało w tym wypadku miejsce.

Poza tym ustawa w art. 67 ust. 1 przewiduje, iż roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Przepis ten wyklucza w takim razie rygorystyczne stanowisko nakazujące stosować, przynajmniej tylko do wniosków obejmujących łącznie okresy ustalone przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego, termin do złożenia wniosku o wypłatę tego zasiłku przewidziany w art. 179 (1) Kodeksu pracy. Jak wynika z powołanego przepisu, termin przedawnienia należy liczyć od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje (por. wyrok SA w Rzeszowie z dnia 29 kwietnia 1993 r., III AUr 119/93, OSA 1994, z. 6, poz. 41). Przy uznaniu, iż termin do złożenia wniosku w sytuacji określonej w art. 179 (1) Kodeksu pracy wynosi do 14 dni po porodzie z utratą następnie prawa do tego świadczenia, nastąpiłoby wyłączenie możliwości stosowania art. 67 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Natomiast w przypadku składania poszczególnych wniosków o zasiłki w trybie art. 182 (1) i 182 (1a) Kodeksu pracy ustawa w ogóle nie zawiera regulacji określającej termin składania w tym trybie wniosków.

W ocenie sądu odwoławczego brak jest podstaw prawnych do uznania, iż w zakresie wniosków o zasiłek macierzyński za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego odwołującą wiążą terminy przewidziane w Kodeksie pracy lub rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 02.04.2012 r. (Dz. U. 2012 poz. 444) w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Brak jest również podstaw do uznania, iż brak złożenia stosownych wniosków w tych terminach powoduje zupełne pozbawienie odwołującej prawa do zasiłku. Odwołująca złożyła przecież wniosek zarówno o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego jak i za okres urlopu rodzicielskiego.

Z powyższych względów zaskarżony wyrok i poprzedzająca go decyzja organu rentowego podlegały zmianie na podstawie art. 386 §1 k.p.c.